BADANIE POTRZEB EDUKACYJNYCH - MONITORING KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM RAPORT Z BADANIA JAKOŚCIOWEGO

Transkrypt

1 BADANIE POTRZEB EDUKACYJNYCH - MONITORING KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM RAPORT Z BADANIA JAKOŚCIOWEGO Agnieszka Górska Aleksandra Majewska

2 SPIS TREŚCI INFORMACJE O BADANIU 3 I. ZALETY I BARIERY DOTYCZĄCE KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO Oferta kształcenia ustawicznego w powiecie Trudności związane z funkcjonowaniem placówek Promocja kształcenia ustawicznego w powiecie Wsparcie zewnętrzne Różnice pomiędzy szkołami funkcjonującymi na terenie Warszawy i w powiecie warszawskim Zainteresowanie kształceniem ustawicznym 18 II. OCENA JAKOŚCI KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO (WSKAZANIE BRAKÓW W PROGRAMACH) Ocena realizowanych programów Ocena kompetencji i kwalifikacji nauczycieli 26 III. POTRZEBY EDUKACYJNE PRACODAWCÓW I UCZNIÓW Potrzeby pracodawców Oczekiwania pracodawców Stosunek pracodawców do kształcenia ustawicznego Potrzeby uczniów 34 IV. MOTYWACJE DO PODEJMOWANIA/NIEPODEJMOWANIA KSZTAŁCENIA 35 V. SPOSOBY ZACHĘCANIA DO PODNOSZENIA KWALIFIKACJI 39 VI. NAJPOPULARNIEJSZE ZAWODY, KIERUNKI KSZTAŁCENIA. PROGNOZOWANE I PROPONOWANE ZMIANY W KSZTAŁCENIU USTAWICZNYM Najpopularniejsze zawody i kierunki kształcenia Świadomośd i ocena planowanych zmian Propozycje zmian 43 2

3 INFORMACJE O BADANIU Niniejszy raport stanowi podsumowanie badania jakościowego zrealizowanego przez firmę PBS DGA Sp. z o.o. Badanie zostało przeprowadzone jako element szerszego projektu jakościowo ilościowego, realizowanego prze PBS DGA w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet IX. Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionie, 9.3 Upowszechnianie formalnego kształcenia ustawicznego, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. Celem projektu jest wzrost zainteresowania osób dorosłych kształceniem ustawicznym, przez wsparcie 200 szkół dla dorosłych, placówek kształcenia ustawicznego, praktycznego i doskonalenia zawodowego w zakresie kształcenia formalnego. Badanie jakościowe miało dostarczyd informacji na temat: 1. Zalet i barier dotyczących kształcenia ustawicznego 2. Oceny jakości kształcenia ustawicznego oraz wskazania braków w programach 3. Potrzeb pracodawców poszukiwanych kwalifikacji i umiejętności 4. Potrzeb edukacyjnych badanych 5. Motywacji do (nie)podejmowania kształcenia 6. Sposobów zachęcania do podnoszenia kwalifikacji 7. Najpopularniejszych zawodów, kierunków kształcenia i proponowanych zmian Badanie przeprowadzono metodą Indywidualnych Wywiadów Pogłębionych (IDI). W ramach projektu przebadano 35 osób pracujących na terenie Warszawy i 8 powiatów podwarszawskich, w tym: 11 dyrektorów placówek zajmujących się formalnym kształceniem ustawicznym, 5 pracowników starostw, 6 pracowników powiatowych urzędów pracy, 2 pracowników kuratoriów, 11 przedstawicieli pracodawców (w tym przedstawiciele cechów i stowarzyszeo). 3

4 I. ZALETY I BARIERY DOTYCZĄCE KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO 1.1. Oferta kształcenia ustawicznego w powiecie Oferta kierunków kształcenia w województwie mazowieckim oceniana była przez respondentów jako wystarczająca. Zdarzają się kierunki, na które nie zgłosiła się wystarczająca liczba chętnych (nie opłaca się ich otwierad/zabraniają tego przepisy określające minimalną liczbę słuchaczy). Zazwyczaj nie cieszą się one zainteresowaniem ze względu na niski prestiż społeczny oraz niesatysfakcjonujące zarobki. Cytaty: Myślę, że jest wystarczająca *oferta kształcenia+, dlatego, że każda szkoła, jak rozpoczyna działalnośd to w porozumieniu jak gdyby z urzędem pracy. I my tak analizujemy, jakich ofert jest najwięcej, jacy pracownicy są poszukiwani. Także to nie jest tak, że ktoś, kto otwiera własną szkołę, czy nowy kierunek, to tak zupełnie sobie z powietrza wymyśli będę takie osoby kształcił. No, bo też zdajemy sobie sprawę z tego, żeby ci młodzi ludzie potem mieli szanse odnalezienia się na tym rynku, żeby to nie była taka sztuka dla sztuki. Dyrektor placówki oświatowej, Warszawa Ta oferta nie jest wyczerpująca, ale to bierze się stąd, że rynek jest za mały. I teraz, jeśli jest zapotrzebowanie na jakiś tam zawód, rzędu kilka osób, ( ) jeśli jest cykl trzyletni przygotowania zawodowego. Nikt dla kilku osób nie będzie uruchamiał oddziału. Pracownik starostwa, powiat podwarszawski Dorosłych, to tutaj takiego nie ma. Nie ma w naszym regionie, ja tutaj się nie spotkałem. Przynajmniej nie słyszałem. Przedstawiciel Cechu Rzemiosł z Legionowa 1.2. Trudności związane z funkcjonowaniem placówek Na podstawie udzielanych odpowiedzi można odnieśd wrażenie, że respondenci nie identyfikują konkretnych zalet ani barier, dotyczących kształcenia ustawicznego w powiecie mazowieckim, jednak w wypowiedziach nieodnoszących się bezpośrednio do tej 4

5 problematyki, można je wyodrębnid. Dowodem na brak barier może byd duża liczba funkcjonujących, konkurujących ze sobą placówek (publicznych i niepublicznych), zajmujących się tego rodzaju działalnością. Z drugiej strony, fakt ten może byd problematyczny, w związku z widocznym wśród potencjalnych słuchaczy spadkiem zainteresowania kształceniem ustawicznym (zauważanym głównie na poziomie pozyskiwania wykształcenia średniego/policealnego). Konkurencja pomiędzy placówkami widoczna jest według badanych przede wszystkim na linii placówki publiczne niepubliczne (szkoły niepubliczne konkurują także pomiędzy sobą, publiczne ogranicza nadzór, mający na celu niepowielanie kierunków) i dotyczy następujących zagadnieo: wysokośd/brak czesnego (szkoły niepubliczne dysponują niższą subwencją oświatową, dodatkowo uzależnioną od liczby uczniów, co może utrudniad im działalnośd, jednak zazwyczaj różnicę rekompensują sobie czesnym, pobieranym od kandydatów), podejście do uczniów: o elastycznośd rozumiana jako dostępne formy kształcenia: wieczorowa, zaoczna, eksternistyczna (w tym rzadko stosowana on-line), o atmosfera: indywidualne podejście, dobór kadry pod kątem umiejętności pracy z osobami dorosłymi (ukooczona andropedagogika), podejście do kwestii formalnych: o frekwencja, o sposób zaliczania praktyk, jakośd nauczania większośd z badanych szkół deklarowała, że pracuje na programach opracowanych przez MEN (niezależnie od obowiązującego minimum programowego, tylko nieliczne szkoły wykorzystywały możliwośd tworzenia programów autorskich). 5

6 Różny był: o sposób egzekwowania wiedzy (niektóre szkoły są postrzegane jako producenci dyplomów czy przeczekalnie, inne jako nastawione na przekazywanie i egzekwowanie wiedzy, dające możliwośd podjęcia pracy już na etapie kształcenia (obydwa typy mają swoich zwolenników wśród potencjalnych uczniów), o poziom zdawalności egzaminów koocowych (matury, egzaminy zawodowe), o jakośd kadry, bonusy: o wejściówki do kin, teatrów, restauracji, dyskotek, o dodatkowe zajęcia językowe, z przedmiotów kierunkowych, przedsiębiorczości, itp. W związku z przyjętą strategią marketingową, poszczególne placówki postrzegane są mniej lub bardziej pozytywnie przez badanych, jednak badani wypowiadali się na ten temat niechętnie. W ich opinii, tylko nieliczne placówki, zwłaszcza istniejące od wielu lat i wyspecjalizowane w konkretnych kierunkach, zdążyły sobie wyrobid rozpoznawalną i dobrze kojarzoną przez uczniów oraz pracodawców markę, a ich absolwenci nie mają problemów ze znalezieniem pracy. Respondenci mówili o trudnościach związanych z długim czasem oczekiwania na otwarcie nowych kierunków kształcenia. Składają się na to: kilkumiesięczne procedury formalne, poszukiwanie odpowiedniej kadry, gromadzenie środków na zakup sprzętu i dostosowanie bazy dydaktycznej. Innym sygnalizowanym przez respondentów problemem jest długośd cyklu kształcenia (nie nadążająca za potrzebami rynku pracy, który rzadko zgłasza swoje zapotrzebowanie z wyprzedzeniem), zwłaszcza w porównaniu do popularnych form kursowych. Badane placówki dydaktyczne w większości przypadków utrzymywały się z subwencji oświatowych. Większośd z nich nie skarżyła się na problemy finansowe, zaznaczając, że są to 6

7 środki wystarczające na zapewnienie ciągłości funkcjonowania (wynagrodzenia nauczycieli, bieżące koszty utrzymania i podstawowych remontów), jednak niewystarczające na: satysfakcjonujące wzbogacanie bazy dydaktycznej, zatrudnianie wysokiej klasy specjalistów z rynku pracy (możliwości finansowe sektora oświatowego nie są porównywalne z ofertą innych sektorów), częśd respondentów wspominała o niemożności dostosowania oferty lokalowej do rosnących oczekiwao uczniów (obniża to ich konkurencyjnośd). Większośd badanych placówek funkcjonowała w ramach infrastruktury szkół kształcących uczniów młodocianych w systemie dziennym, miała dostęp do tych samych pomocy i materiałów, często także kadry. Badani postrzegali to pozytywnie, jako wyraz równego poziomu przekazywania wiedzy, ale także możliwośd obniżenia kosztów stałych. Bardziej aktywne placówki oświatowe radziły sobie z częścią problemów finansowych, realizując programy unijne (umożliwiające pozyskanie środków na wyposażenie, dofinansowanie nauki uczniów, w tym kosztów dojazdów i wyżywienia), realizując kursy, szkolenia, odnajmując pomieszczenia, wchodząc w partnerstwa z dostawcami (w zamian za stałe zamówienia, otrzymują gratisy, startery, wsparcie techniczne, patronat, itp.). Inne ograniczenia związane z funkcjonowaniem placówek kształcenia ustawicznego na satysfakcjonującym poziomie, wymieniane przez niektórych respondentów, to: brak odczuwalnego wsparcia ze strony instytucji zewnętrznych (oczekiwania dotyczyły głównie działao promocyjnych respondenci czuli się pozostawieni sami sobie, jednocześnie nie mając wystarczających środków i możliwości na realizację swoich pomysłów), nierealne, wzajemnie wykluczające się oczekiwania odbiorców wobec efektów kształcenia (krótko tanio z dużą ilością ugruntowanej, profesjonalnie przekazanej wiedzy), wysokie koszty świadczenia nauki osobom dorosłym przez potencjalnych pracodawców nauczycieli zawodu (realizowanie części praktycznej nauki zawodu), 7

8 równe kosztom zatrudnienia profesjonalnego pracownika oraz problemy z odzyskaniem nakładów finansowych poniesionych w cyklu kształcenia, starzenie się kadry (brak/trudnośd z pozyskaniem następców - stosunkowo niskich zarobków, osobom niemającym problemu z zatrudnieniem nie rekompensują: większe bezpieczeostwo zatrudnienia, liczba dni wolnych od pracy, możliwośd podnoszenia kwalifikacji, satysfakcja z przekazywania wiedzy, itp. (także absolwenci kierunków ścisłych wolą podejmowad pracę niezwiązaną z edukacją), tworzenie nowych kierunków w oparciu o posiadaną kadrę (brak możliwości poszerzenia oferty, doszkalanie kadry zamiast pozyskiwania specjalistów z praktyką w konkretnych dziedzinach, niechęd kadry do podnoszenia kwalifikacji i zatrudniania nowych instruktorów), niechęd kadry do tworzenia i wdrażania nowatorskich rozwiązao (nauczanie przez Internet, programy autorskie, wykorzystywanie nowoczesnych pomocy dydaktycznych), trudnośd w znalezieniu specjalistów (np. fryzjerstwo) z wykształceniem wyższym bądź chcących je uzupełnid (obowiązujące przepisy nie są problemem, wystarczy ukooczenie kursu dla instruktorów praktycznego nauczania zawodu), trudnośd w przewidzeniu popytu na dany kierunek oraz liczby słuchaczy, którzy zrezygnują w procesie kształcenia (koszty uruchomienia - zwrot kosztów, koniecznośd podpisywania umów semestralnych z nauczycielami), specyfika grupy docelowej (zróżnicowany przekrój słuchaczy: różny poziom merytoryczny, status, wiek, motywacja, okres przerwy w kształceniu), niskie oczekiwania słuchaczy (wybiórcze podejście do programu, nastawienie na szybkie efekty przy minimum wkładu własnego, chęd przeskakiwania poszczególnych etapów kształcenia bez opanowania podstaw, prawdopodobnie spowodowane dużym tempem życia i natłokiem obowiązków pozaszkolnych). Cytaty: Bardzo różnie, albo że to są szkoły dobre, które dają zawód, gotowy fach. Nawet już w trakcie nauki można znaleźd pracę dobrze opłacalną. Albo, że szkoły płatne, to są szkoły dla 8

9 leni, którzy nie dostali się na studia i po prostu traktują to, jako załatanie dziury do kolejnego roku, naboru na uczelnie wyższe. Dyrektor placówki oświatowej, Warszawa Jeżeli szkoła znajdzie tzw. sponsorów, to wtedy byd może tak. Może byd też coś takiego, jak układ partnerski, gdzie na przykład my ale to są niewielkie środki zaopatrujemy się w materiały i środki w danej firmie, to nasi słuchacze dostają jakieś zestawy startowe fryzjerstwo, kosmetykę. Dzięki temu, że otrzymaliśmy *środki+ z Unii radzimy sobie. My nie działamy tylko jako ośrodek ustawiczny, ale mamy też szkolenia, kursy, kształcimy pielęgniarki, położne, więc mamy inne filary. Możemy też środki przerzucad sobie i to nam pomaga. Dyrektor placówki oświatowej, Warszawa Jeżeli chodzi o praktykę zawodową, mamy podpisane deklaracje współpracy z salonami kosmetycznymi, fryzjerskimi, bądź salonami rehabilitacyjnymi i bardzo często nasi słuchacze chodzą tam na praktyki i często zostają już tam. Dyrektor placówki oświatowej, Warszawa To jest cała papierologia i biurokracja. Trzeba znaleźd odpowiednią kadrę, trzeba stworzyd bazę dydaktyczną, to są kierunki bardzo drogie, jeżeli chodzi o materiały dydaktyczne. Więc dodatkowo kuratorium, czy Biuro Edukacji w tym przypadku jeszcze Ministerstwo Zdrowia bardzo długo rozciągają tą procedurę, wyrażenia pozytywnej opinii do danego kierunku. Dyrektor placówki oświatowej, Warszawa Tak naprawdę do nas przychodzą klienci, którzy chcą szybko zdobyd konkretne kwalifikacje. Oni nie chcą uczyd się( ). Gdzie pójdą do jakieś szkoły policealnej i będą się przez dwa, trzy lata uczyd. Tylko oni chcą szybko *zrobid+ kurs w jeden miesiąc. Miesięczne kursy już są uważane za bardzo wielkie. Pracownik urzędu pracy, powiat podwarszawski Zapewnie pracodawcy wolą osoby z pewnym doświadczeniem zawodowym, niż bezpośrednio po szkole. Zapewne potrzeby co do zawodów, kierunków kształcenia, to są chyba wspólne. I my to tutaj badamy. Z tym, że problem polega na tym, że cykl kształcenia, to jest ileś tam lat. W tym czasie, ten rynek już się może zmienid. Szkoła, jeżeli ma określonych nauczycieli do przygotowania zawodowego, to w określonych zawodach. Oni nie są na tyle elastyczni, że mogą kilku zawodów na raz uczyd. Pracownik starostwa, powiat podwarszawski 9

10 Z kadrą jest pewien problem. Mianowicie taki, że jeżeliby kadry szukad w szkolnictwie zawodowym, do przedmiotów zawodowych, to niestety ona jest w zdecydowanej większości kadrą starszą. Taką, która niestety niedługo odejdzie na emeryturę. Do przedmiotów zawodowych młodej kadry nie ma. A to wiąże się z tym, że tych przedmiotów jest tyle, co kot napłakał. Plus wymogi związane z kwalifikacjami są takie, że nie ma tych przedmiotów tyle. W związku z powyższym nie ma tych nauczycieli. Pracownik starostwa, powiat podwarszawski Stara kadra się wykrusza. Dopływu tej młodej kadry, nie bardzo to widad. Stowarzyszenie Pracodawców w Warszawie 1.3. Promocja kształcenia ustawicznego w powiecie Wszyscy badani uważali kształcenie ustawiczne za potrzebne i konieczne. Za podstawowy problem uznali brak tradycji tego rodzaju praktyk w Polsce (raczej poprzestawanie na zdobytym wykształceniu, przekonanie, że powinno ono zapewnid pracę do emerytury i godne wynagrodzenie). Dostrzegali potrzebę szerokiej promocji KU, rozumianego jako stałe aktualizowanie wiedzy, podnoszenie kwalifikacji, przekwalifikowywanie się, z naciskiem na zawody deficytowe (większośd kierunków ścisłych/politechnicznych/technicznych na różnych poziomach kształcenia). Argumentowali to koniecznością nadążania za zmieniającymi się w szybkim tempie: stanem wiedzy, technologiami, zapotrzebowaniem rynku pracy, a także potrzebą wzrostu świadomości obywatelskiej oraz stojącymi za nim benefitami ( bardziej świadomi obywatele, to lepsi obywatele, bardziej aktywni, niezależni, odpowiedzialni i samodzielni ). Ważne z punktu widzenia badanych byłoby prowadzenie wiarygodnych badao, dotyczących zapotrzebowania na poszczególne zawody i podawania do wiadomości publicznej aktualnych informacji (obecnie wybór kierunku kształcenia podejmowany jest według badanych nieświadomie, pod wpływem mody lub fałszywych przekonao). Niektórzy respondenci sugerowali ograniczenie naboru na poszczególne kierunki i selekcję kandydatów. Zdaniem dyrektorów placówek oświatowych byłoby to trudne do zrealizowania w związku z bieżącą koniecznością utrzymania istniejących placówek (kadra, baza dydaktyczna), chod 10

11 niewątpliwie mogłoby wpłynąd pozytywnie na jakośd nauczania, poziom absolwentów oraz podniesienie ich atrakcyjności na rynku pracy. Konieczna według respondentów jest zmiana wizerunku poszczególnych zawodów, postrzeganych obecnie jako mało atrakcyjne, niegodne szacunku, trudne lub słabo opłacane. Proponowane formy promocji to: szeroko zakrojona kampania społeczna w mediach finansowana przez rząd, artykuły w prasie, wywiady w prasie, radiu i telewizji, większe zaangażowanie doradców zawodowych, urzędów pracy i pracodawców (zaangażowanie we współpracę ze szkołami, organizowanie kursów po cenach preferencyjnych, zachęcanie pracowników poprzez dofinansowywanie i ułatwianie im udziału w zajęciach korzyścią dodatkową dla pracodawców byłyby trwalsze relacje z pracownikami, większe zaangażowanie i lojalnośd pracowników), fundowanie stypendiów, staży, itp. Większośd szkół (zwłaszcza niepublicznych) prowadzi, według badanych, intensywną kampanię informacyjno promocyjną (chod skierowaną głównie do młodzieży), z wykorzystaniem: Internetu (strony internetowe szkół, urzędów pracy, miast), prasy, lokalnych rozgłośni radiowych i stacji telewizyjnych, plakatów, bannerów, ulotek, środków transportu, informacji przekazywanej za pośrednictwem osób trzecich (uczniowie młodociani rodzice, pracownicy UP, socjalni klienci, itp.). Cytaty: 11

12 U nas niestety ja mam wrażenie, że często jest przyjęte w takim myśleniu, że uczy się do 18 roku życia, a potem się już nie uczy. Idzie się do pracy. Więc osoby nie widzą takiego zapotrzebowania, żeby w wieku 40 lat, mając dzieci, chodzid do szkoły. Pracownik urzędu pracy, powiat podwarszawski Kilkanaście lat temu resort edukacji postawił sobie za cel, żeby szkołę ogólnokształcącą ukooczyło, co najmniej 80% populacji. Już jesteśmy bliżsi tego, ale problem tego - gdzie zawody? Bardzo dobrze jest w szkole ogólnokształcącej kształcid w człowieku, czy to młodym, czy dorosłym, umiejętności. Każda umiejętnośd potem przekłada się na to, co w życiu się wykonuje, ale zapomniano jednak o przygotowaniu zawodowym. Pracownik starostwa, powiat podwarszawski Wykształcenie wyższe to jest norma. Ja nawet wczoraj czytałem w Internecie, że rząd Czech na przykład pragnie ograniczyd liczbę studentów, żeby młodzi ludzie nie podejmowali kształcenia na studiach, a podejmowali kształcenie zawodowe. To jest plaga dostrzeżona chyba w Europie i nam też tego brakuje. Jeśli dzisiaj wg danych, 30% młodych ludzi studiuje, to kto ma pracowad, kto ma wykonywad te zawody? Dyrektor placówki oświatowej, powiat podwarszawski Przede wszystkim mamy stronę internetową i w głównej mierze z Internetu. Jest reklama w radio, jest reklama w postaci ulotek, plakatów. Dyrektor placówki oświatowej, Warszawa Urząd pracy, domy kultury, urzędy gminy. Osobiście objeździłem każdy urząd gminy, gdzie miałem spotkanie w wójtami, prosiłem. Bez problemu w gminnych centrach informacji wieszane są plakaty, na sesjach taka informacja idzie, sołtysi przekazują, że szkoły takie istnieją, że jeżeli ktoś by chciał, to może tu *się uczyd+. Dyrektor placówki oświatowej, powiat podwarszawski Promujemy w tym sensie, że promujemy kształcenie zawodowe czy też ustawiczne, poprzez współpracę z mazowiecką izbą gospodarczą. Wiem, że są organizowane różnego rodzaju konferencje, kursy. Uczestniczymy tam w pracach jury, itd., także one są atrakcyjne może o tyle, że są fundowane atrakcyjne nagrody dla finalistów więc tam jesteśmy też widoczni i jakby wspomagamy czy promujemy. Pracownik kuratorium, powiat podwarszawski 12

13 Po pierwsze sam chce się dokształcad. Po drugie to jest powiatowy urząd pracy. I trzecie to są pracodawcy. Im powinno zależed na tym. Przedsiębiorca powinien bardziej współpracowad z takimi placówkami. Dyrektor placówki oświatowej, powiat podwarszawski Promocja kształcenia tutaj, na terenie Mazowsza? Poszczególne rekordy radiowe i na tym bym skooczyła. Pracodawca, Warszawa Sami organizatorzy niewątpliwie, studia podyplomowe były promowane na poziomie ministerialnym, było wszędzie rozsyłane, w prasie nie tylko branżowej. Ci, którzy chcą wypromowad swoją firmę, jak najbardziej to robią. Pracodawca, Warszawa W większości podajemy. Generalnie podajemy informacje o szkoleniu uczniów. Mamy swoją stronę internetową. Przedstawiciel Cechu Rzemiosł Motoryzacyjnych w Warszawie Na pewno są wszelkiego rodzaju ogłoszenia, w różnych gazetach to widzę. Pracodawca, Warszawa Jaką promocję, jeśli rzemieślnikowi zabiera paostwo zwrot kosztów za szkolnie ucznia? Za to, że szkoli. Zamiast nam zaoferowad, to jeszcze nam zabrali. Cech Rzemiosł, powiat podwarszawski 1.4. Wsparcie zewnętrzne Zgodnie z deklaracjami respondentów, w większości badanych powiatów współpraca pomiędzy organami prowadzącymi, powiatowymi urzędami pracy, pracodawcami i placówkami zajmującymi się kształceniem ustawicznym w szerszym wymiarze praktycznie nie istnieje. Kontakty ograniczają się do realizowania obowiązków ustawowych lub form grzecznościowych, takich jak wymiana informacji, udostępnienie miejsca na stronie internetowej/tablicy ogłoszeo, itp. Zdarzało się, że była podejmowana okresowo, na czas realizowanych projektów (zazwyczaj z wykorzystaniem środków unijnych), jednak nie miała konsekwencji długofalowych i rzadko przekładała się na konkretne działania. W niektórych powiatach spotkania wyżej wymienionych podmiotów odbywają się podczas powiatowych targów pracy (głównie możliwośd wymiany informacji). Pojedynczy respondenci wspominali o współpracy z NGO, realizującymi programy unijne dotyczące kształcenia, w ramach poszerzania własnych możliwości programowych. 13

14 Brak zaangażowania we współpracę tłumaczony był przez respondentów: niewystarczającą liczbą pracowników w poszczególnych jednostkach organizacyjnych (współpraca tego rodzaju nie mieści się w realizowanym zakresie zadao), obawą przed posądzeniem o faworyzowanie poszczególnych placówek, realizowaniem odmiennych celów. Przykładowo preferencje PUP to formy krótkookresowe, nastawione na szybkie usamodzielnienie klientów, tj.: kursy i szkolenia, umożliwiające pozyskiwanie poszczególnych kwalifikacji, czy dofinansowywanie samozatrudnienia. Badani pracownicy tłumaczyli to: wyższą efektywnością (niższe koszty, możliwośd objęcia dofinansowaniem większej liczby aktywizowanych osób, szybsza możliwośd reakcji na zapotrzebowanie rynku pracy oraz większe zainteresowanie osób bezrobotnych (łatwiejsza organizacja życia domowego podczas nieobecności, intensywniejsza, łatwiejsza do przyswojenia forma przekazywania wiedzy). Preferowanie tego typu form uzasadniane było także ograniczeniem nakładów finansowych i koniecznością przesuwania środków w ramach poszczególnych budżetów. Urzędy pracy zlecają przeprowadzania kursów i szkoleo jednostkom spełniającym określone wymagania formalne na drodze przetargów. Same kształcą osoby bezrobotne w tematyce związanej z poruszaniem się po rynku pracy i jej efektywnym poszukiwaniem (autoprezentacja, pisanie CV, uczestnictwo w rozmowach kwalifikacyjnych, praca nad zwiększeniem motywacji wewnętrznej, itp.). Zdarzało się, że respondenci jako współpracę rozumieli: finansowanie staży przez urzędy pracy, pomoc urzędników PUP i OPS w wypełnianiu dokumentów, załatwianiu formalności osobom decydującym się na dokształcanie, możliwośd odbywania staży w urzędach (np. w starostwie) kierunki administracyjne. 14

15 Prawdopodobnie głównym powodem braku współpracy jest brak pomysłu poszczególnych podmiotów na to, jak mogłaby ona wyglądad (zakres merytoryczny, organizacyjny, formalny, finansowy). Pomocne byłoby nagłaśnianie przykładów dobrych praktyk realizowanych przez jednostki, które tego rodzaju współpracę podejmują. Cytaty: To trudne pytanie, bo to chyba trzeba by przebadad te placówki. Z naszej strony otrzymują za każdym razem pomoc, jeżeli się zwrócą o taką pomoc merytoryczną, natomiast czy im brakuje jakiegoś wsparcia, to trudno powiedzied. Pracownik kuratorium, Warszawa Uważam, że Kuratorium Oświaty to jest organ, który trochę działa tak, jak strach na wróble na nas. Kuratorium ma wskazad na pewne błędy, które popełniamy z dokumentacją i często straszą. Często te wizyty są takie nieprzyjemne. Nie wszyscy wizytatorzy tacy są. Przychodzą takie osoby, które są otwarte i bardzo pomocne, które nam pomagają, ale są tacy wizytatorzy, którzy czepiają się naprawdę takich banałów w dokumentacji. Dyrektor placówki oświatowej, Warszawa Nie, absolutnie. Wszystkie szkolenia, z których my korzystamy Bo my cały czas się kształcimy, nauczyciele, my cały czas się kształcimy. To jest wyłącznie w ramach naszej własnej działalności. Dyrektor placówki oświatowej, Warszawa Mamy wsparcie ze strony urzędu miasta stołecznego Warszawy. Każda placówka, która ma uprawnienia szkoły publicznej i która złoży wniosek, otrzymuje dotację na każdego jednego słuchacza, z których potem musi się rozliczyd. Dyrektor placówki oświatowej, Warszawa Nie przypominam sobie kontaktu z placówkami, ale nie przypominam też sobie kontaktu z klientami, którzy przychodzili do mnie jako doradcy zawodowego, żeby pytad o takiego typu formy wsparcia. Może to wynika z tego, że urząd pracy nie kojarzy się w ogóle z kształceniem ustawicznym. I jak gdyby klienci, jak mają taki pomysł na siebie, to nie pytają. Pracownik urzędu pracy, powiat podwarszawski Na pewno każda współpraca przynosiłaby korzyśd z tego względu, że my moglibyśmy się nauczyd czegoś od nich, a oni od nas. Więc jest pewna wymiana informacji. Mielibyśmy bardziej informacje zbliżone odnośnie kształcenia w danym zawodzie, bo nie każdy wie 15

16 przecież, jakie są wymagania. Czego uczą się osoby w konkretnych dziedzinach. Aczkolwiek ja w tym momencie nie mogę sobie wyobrazid całego schematu, procedury działania, jak to miałoby wyglądad. Pracownik urzędu pracy, powiat podwarszawski Informacje odnośnie, np. tych szkół policealnych, są umieszczone w różnych miejscach w urzędzie. Różnego rodzaju ulotki, plakaty od szkół są tutaj umieszczone w widocznych miejscach. Pracownik urzędu pracy, powiat podwarszawski Finansowego to na pewno nie mają, a inne wsparcie raczej w grę nie wchodzi, bo to jest typowa konkurencja w związku z tym. Samorząd wspiera, bo tak każe ustawa. Natomiast inne podmioty nie mają w tym interesu. Pracownik starostwa, powiat podwarszawski To im *pracodawcom+ bardzo zależało, żeby wejśd we współpracę z nami, czyli z naszymi warsztatami, ale ta współpraca miałaby polegad głównie na tym, że my wykonane środki może nie w całości, ale większośd środków na te urządzenia im przygotowujemy przez uczniów, a oni mają jakby na tacy. Do współpracy nie doszło, bo doszliśmy do wniosku, że podmiot ten chciałby kosztem samorządu właśnie mied pracownika. Pracownik starostwa, powiat podwarszawski Z Cechem Rzemiosł Różnych też nie narzekam, bo współpracujemy. Oni są na naszych giełdach i tutaj mamy z nimi kontakt. Przybywają na różnego typu spotkania, gdzie są omawiane te problemy, czy to przez Komisję Oświaty Kultury i Sportu Rady Powiatu, czy gdzie się chce taki temat. Wspólnie parę się odbywało z powiatowym urzędem pracy przy okazji różnych spotkao. Ale to są raczej wymiany informacji niż ścisła współpraca. Bezpośrednio natomiast z rzemieślnikami współpracują dyrektorzy naszych szkół wtedy, kiedy mają te oddziały zawodowe. Pracownik starostwa, powiat podwarszawski To już odbiło się jakimś tam echem w lokalnym światku szkolnym, że otwieram jakieś inne kierunki, a oni (zatrudnieni w szkole nauczyciele) pracy nie mają. Dyrektor placówki oświatowej, powiat podwarszawski Tak, ja mam jedną taką placówkę sprawdzoną, z którą współpracujemy i nie ma takich takiego dobijania się, że ktoś by chciał do nas praktykantów przysład z takich centrów kształcenia ustawicznego, to nie. Pracodawca, Warszawa 16

17 O, urząd pracy, to jest w ogóle ostania instytucja, która by się z nami kontaktowała, bo były jakieś marginalne przypadki, tak jak już mówiłam, przypadki, prośby o staż, ale to było naprawdę marginalne. Pracodawca, Warszawa Uważam, że nie. Właśnie to, co mówiłem - jest za mało. (za mało) Ma rzemieślnik, żeby tego ucznia wyszkolił. No proszę Panią, jak powstaje szkoła zawodowa, to trzeba zatrudnid nauczyciela, dyrektora, sprzątacza itd., i na tego ucznia wychodzi ogromny koszt, a rzemieślnik jest też nauczycielem, dyrektorem i też wkłada, praktycznie go jeszcze uczy i on nie ma za to nic. Cech Rzemiosł, powiat podwarszawski Nie ma takiej faktycznej współpracy między Powiatowymi Urzędami Pracy a pracodawcami. Jest jedynie, gdzie wynika to z obowiązku ustawowego, np. jak pracodawca zamierza prowadzid zwolnienia grupowe. W związku z tym, to jest tak, że po prostu musi poinformowad urząd pracy, bo to jest jego obowiązek. Pracodawca, Lewiatan 1.5. Różnice pomiędzy szkołami funkcjonującymi na terenie Warszawy i w powiecie warszawskim Badani dostrzegali różnice raczej w warunkach funkcjonowania placówek niż jakości nauczania. Co ciekawe, postrzegali je zarówno in minus, jak in plus (nie idealizowali sytuacji żadnej z porównywanych lokalizacji). Większośd badanych wskazywała na następujące różnice: Warszawa + Warszawa Większy rynek pracy (więcej potencjalnych pracodawców, uczniów i nauczycieli) Większa i lepsza oferta potencjalnych praktyk (mniejsze ryzyko wychowywania sobie konkurencji ) Wyższe zarobki nauczycieli (łatwośd pozyskania specjalistów) Większa możliwośd pozyskania sponsorów (więcej firm, zwłaszcza bogatych) Większa konkurencja wśród szkół (możliwośd zmiany szkoły) Trudnośd pozyskania pracodawców na praktyki (mniejsze znaczenie stosunków nieformalnych, polecenia, mniejsze zapotrzebowanie na tanią siłę roboczą ) Wyższe zarobki nauczycieli (większe wydatki dla szkół) Mniejsza możliwośd pozyskania sponsorów (większa liczba poszukujących) 17

18 Infrastruktura lepiej przystosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych Więcej placówek egzystujących samodzielnie (lepsze możliwości lokalowe) Trudności związane z parkowaniem Wyższe koszta utrzymania, reklamy, Cytaty: Mają większe możliwości. Poza tym rynek pracy nauczycieli jest szerszy, jest więcej wyboru. Ja powiem pani obrazowo, w pracowni kosmetycznej uczy mi pani, która do niedawna nie miała wykształcenia pedagogicznego, który jest wymagany dla nauczycieli. Ja uzyskałem warunkowo zgodę na jej zatrudnienie. W Warszawie nie byłoby problemu. Dyrektor placówki oświatowej, powiat podwarszawski Myślę, że problemy jeżeli chodzi o kształcenie ustawiczne są wszędzie podobne i nie będziemy się różnili. Dyrektor placówki oświatowej, powiat podwarszawski Przede wszystkim (w Warszawie) jest więcej firm. Jest większy wybór. Jest też większa konkurencja, ale z drugiej strony jest tyle firm, że są wstanie wchłonąd tą ilośd słuchaczy, którzy w danym momencie są na rynku. Mamy tutaj więcej możliwości. Jest tylko kwestia jak my chcemy z tego skorzystad. Dyrektor placówki oświatowej, Warszawa 1.6. Zainteresowanie kształceniem ustawicznym Większośd badanych twierdziła, iż zainteresowanie kształceniem ustawicznym zmniejszyło się w ciągu ostatnich kilku lat. Wpływ na to zjawisko miały według nich: zniesienie obowiązku służby wojskowej (wielu młodych mężczyzn uciekało przed wojskiem, kontynuując naukę), moda na wykształcenie wyższe (reforma edukacji preferująca wykształcenie ogólne, większy prestiż, wymóg, norma) zdobycie tytułu licencjata wymaga według badanych mniejszego wysiłku (brak konieczności zdawania egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe, porównywalny czas kształcenia, koniecznośd uzupełniania wykształcenia przez osoby uzyskujące tytuł technika), 18

19 nasycenie rynku coraz mniej osób w instytucjach publicznych i po szkołach zawodowych musi uzupełniad wykształcenie (te, które miały taką potrzebę, w większości przypadków już to zrobiły); niektóre popularne kierunki kształcą zbyt wielu absolwentów rynek nie jest w stanie ich wchłonąd; Respondenci dostrzegali także zjawiska wpływające okresowo na wzrost zainteresowania kształceniem, np.: wprowadzenie obowiązku posiadania wykształcenia rolniczego prze osoby dziedziczące ziemię bądź starające się o dopłaty unijne, zmiany przepisów, aktualizacje programów księgowych, itp. Cytaty: Zmieniło się w momencie, kiedy przestało obowiązywad WKU. Bardzo spadła nam ilośd mężczyzn kształcących się w kierunkach. Często przychodzili do nas, żeby nie pójśd do wojska. To są dwa lata i mieli jakieś zabezpieczenie. Dyrektor placówki oświatowej, Warszawa Generalnie na podstawie rozmów, jakichś tam wizyt w kuratorium, gdzie są jakieś dane statystyczne dla całego województwa, to kształcenie ustawiczne, zainteresowanie tym się zmniejsza. Kształcenia ustawicznego, w formie szkoły policealnej jest cała gama oferty szkół wyższych. Poza tym, te szkoły wyższe są chyba szerzej znane, tak mi się wydaje. Chyba to się z tego bierze. Jeśli do wyboru mam mied tytuł technika, a tytuł licencjata... Dyrektor placówki oświatowej, powiat podwarszawski Gdyby Dyrektor był bardziej taki kreatywny, potrafił wnioskowad właściwie, to on otwierałby takie kierunki kształcenia, które są, które będą się cieszyły zainteresowaniem, on ma takie możliwości. To wymaga troszeczkę większej elastyczności i takiego, takiego otwarcia się na potrzeby Pracownik kuratorium, powiat podwarszawski 19

20 II. OCENA JAKOŚCI KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO (WSKAZANIE BRAKÓW W PROGRAMACH) 2.1. Ocena realizowanych programów Wszystkie badane szkoły realizowały podstawę programową, rekomendowaną przez MEN. Większośd z nich nie wykraczała także poza proponowane przez MEN programy, oceniając je pozytywnie. Według tej grupy badanych, programy te są wystarczająco dopasowane do potrzeb słuchaczy i pracodawców, a stosunek liczby godzin praktycznych do teoretycznych jest satysfakcjonujący. Wszyscy badani dyrektorzy placówek oświatowych mieli poczucie, że nie są ograniczeni w możliwościach przekazywania wiedzy, jednak wykorzystując te możliwości, poprzestawali zazwyczaj na modyfikowaniu liczby godzin przeznaczonych na poszczególne przedmioty (zwiększanie liczby godzin przedmiotów egzaminacyjnych). Głównym powodem niewykorzystywania przez respondentów możliwości wpływania na kształt programów edukacyjnych był deklarowany brak zainteresowania ze strony słuchaczy. Potencjalne powody wymieniane przez badanych, to: braku zainteresowania przeładowanie programów podstawowych, brak czasu słuchaczy (często łączą obowiązki domowe i szkolne z pracą), preferowanie pozaszkolnych form nauczania (pojedyncze badane szkoły współpracowały w ramach programów unijnych z placówkami świadczącymi naukę przedmiotów rozwijających umiejętności miękkie oraz językowych). Inne wskazywane powody braku modyfikacji programów MEN, to: niechęd kadry: o duże obciążenie pracą, o niechęd do prowadzenia zajęd dodatkowych oraz wykazywania własnej inicjatywy, o nieumiejętnośd tworzenia programów autorskich, zadowolenie z programów MEN (są sprawdzone). 20

21 Większośd z badanych dyrektorów placówek deklarowała, iż dostrzega koniecznośd współtworzenia programów nauczania przez pracodawców. Mieli także wrażenie, że programy te są konstruowane w odpowiedzi na potrzeby pracodawców i w porozumieniu z nimi. Swoją rolę rozumieli zazwyczaj, jako dopasowywanie do potrzeb rynku (pracodawców i potencjalnych słuchaczy) zakresu oferowanych kierunków kształcenia, niż treści programowych. Tylko nieliczni respondenci wdrażali w oparciu o obowiązkowe podstawy programowe, programy autorskie, przygotowane we współpracy z pracodawcami i rekomendowane przez nich (modyfikowane na bieżąco, w ramach pojawiających się potrzeb). Wyróżniali się oni spośród pozostałych badanych dyrektorów placówek oświatowych: dużą aktywnością, wykraczającą ponad standardowy zakres obowiązków: o uczestnictwo w różnego rodzaju targach i konferencjach, o nawiązywanie współpracy z komercyjnymi biurami pośrednictwa pracy, bieżącą znajomością zmieniających się oczekiwao pracodawców i uczniów: o zaawansowane monitorowanie przebiegu praktyk (badanie poziomu zadowolenia uczniów i pracodawców), o ankietowanie absolwentów (pozostawanie w kontakcie, korzystanie z ich doświadczeo, pomoc w znajdowaniu pracy, niezależnie od daty ukooczenia szkoły), o ankietowanie pracodawców, o śledzenie publikacji dotyczących rynku pracy, dbałością o zróżnicowaną zawartośd strony internetowej (informacje dla i od uczniów, pracodawców, pośredników pracy, linki do różnych stron, itp.) oraz różne formy promocji szkoły i uczniów. Ta grupa badanych nie narzekała na brak ofert pracy i praktyk dla swoich absolwentów, nie szukała też wytłumaczenia tego rodzaju trudności w okolicznościach zewnętrznych. 21

22 Badani krytykujący programy i system kształcenia, to głównie nieliczna grupa bardziej aktywnych dyrektorów placówek oświatowych oraz pracodawcy (pracownicy urzędów pracy, zgodnie z ich deklaracjami, nie orientowali się w tej tematyce). Wymieniane wady obowiązujących programów, systemu nauczania oraz wdrażanych rozwiązao: oderwanie kształcenia od rynku pracy (brak umiejętności zastosowania wiedzy teoretycznej w praktyce), zbyt szeroki zakres przekazywanej wiedzy ogólnej (sugestia: większy nacisk na opanowanie podstaw i ugruntowanie ich), zbyt mały kontakt słuchaczy z potencjalnym pracodawcą (brak praktyk w realnym miejscu pracy skutkuje nieumiejętnością odnalezienia się w rzeczywistości związanej z wykonywaniem zawodu radzeniem sobie z realnymi problemami, wykorzystywaniem urządzeo, współpracą z ludźmi, klientami, itp.), zbędnośd części przedmiotów z punktu widzenia wykonywanego w przyszłości zawodu (wrażenie, że ich obecnośd w programach służy zapewnieniu większego wymiaru czasu pracy nauczycielom, zamiast efektywności kształcenia), brak/zbyt mała liczba godzin przeznaczona na przedmioty istotne z punktu widzenia wykonywanego w przyszłości zawodu, zbyt rzadkie modyfikacje programów tworzonych przez MEN (nie nadążają za zmianami w świecie rzeczywistym rynek rozwija się dynamicznie, zmiany zachodzą z dużą prędkością - w niektórych szkołach, w odpowiedzi na oczekiwania słuchaczy, realizowane były kursy, pokazy i szkolenia zewnętrzne, uzupełniające program, dające możliwośd uzyskania certyfikatu), zbyt mały nacisk na wykształcenie w słuchaczach umiejętności: o poszukiwania informacji, o ich zastosowania w życiu codziennym, o radzenia sobie w kontaktach interpersonalnych, o organizacji pracy, o znajomości praw i obowiązków pracowniczych. 22

23 Cytaty: Program nauczania jest z góry narzucony przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, więc tutaj nic nie możemy modyfikowad. Jest określona siatka godzin, która musi byd w semestrze zrealizowana. Dyrektor placówki oświatowej, Warszawa Program jest od kilku lat taki sam, nie jest modyfikowany i Ministerstwo nic nie robi, żeby go jakoś zaktualizowad, staramy się kompensowad to w taki sposób naszym słuchaczom, że zapraszamy na pracownię kosmetyczną firmy zewnętrzne, które robią pokaz, dwudniowe szkolenie i dziewczyny dodatkowe certyfikaty dostają. Dyrektor placówki oświatowej, Warszawa Program nauczania to tutaj nie jest filozofią, bo ja realizuję programy nauczania ministerialne, zatwierdzone przez ministra. Ja się z programem modułowym do tej pory nie bawiłem i raczej nie planuję. Dyrektor placówki oświatowej, powiat podwarszawski Można to robid (modyfikowad), tylko problem jest w tym, że kto za to zapłaci. Nauczyciele raczej nie chcą dodatkowych godzin. Ja miałem taką sytuację, że 2 nauczycieli przychodziło, przygotowywali uczniów do egzaminu zawodowego i robili to na zasadzie kształcenia nieformalnego, ale żadnych formalnych, dodatkowych godzin nie realizujemy. Dyrektor placówki oświatowej, powiat podwarszawski Dla każdego zawodu jest różny program, oddzielny. Ja uważam, że te programy mają tę wadę, że nie zawsze są dostosowane do współczesności, bo np. dzisiaj to, że ktoś potrafi na komputerze operowad, to nie jest nowośd, czy specjalna jakaś umiejętnośd. A są programy, jest przedmiot technika biurowa, gdzie uczniowie się uczą, co to jest komputer, to co każdy dzisiaj wie. Widzę taki problem, ale powiem pani, że dalej nie poszedłem, żeby to zmieniad. W kuratoriach czy w ministerstwie są jednostki, które zajmują się tego typu działaniami i one na pewno na bieżąco starają się to monitorowad i na pewno ten problem zauważono. Dyrektor placówki oświatowej, powiat podwarszawski Za mały nacisk jest położony na ten język obcy. Ja obserwuję to tak, że słuchacze przychodzący do szkoły policealnej w większości są z tego języka bardzo słabi. Jest jedna 23

24 grupa, są 2 osoby, które rozumieją coś z angielskiego, a pozostali uczyli się rosyjskiego. I co pani zrobi? Jakich umiejętności językowych można nabyd przez 27 godzin? Dyrektor placówki oświatowej, powiat podwarszawski Poza tym to kształcenie jest bardzo sformalizowane. Są przedmioty, a ja uważam, że ludziom dzisiaj potrzeba bardziej kształcenia operatywności, pewności siebie, *umiejętności+ interpersonalnych, czy budowania własnego image u. Mamy przedmiot w ramach jednego kierunku - kultura zawodu, 10 godzin raptem, gdzie pani ich uczy, jak w pracy, jak powinniśmy się malowad, jak ubierad, takie rzeczy. Generalnie brakuje wiedzy z zakresu przedsiębiorczości. Dyrektor placówki oświatowej, powiat podwarszawski Na pewno ten program tego zawodu uczy, on jakoś tam kompleksowo przygotowuje pracownika i uważam, że jeżeli jest słuchacz, który zapisuje się do szkoły i w miarę systematycznie chodzi i w miarę systematycznie się uczy, to w opracowaniu ten program, on posiada umiejętności w danym zawodzie. Jest w stanie ten zawód wykonywad, to daje wiedzę podstawową. Dyrektor placówki oświatowej, powiat podwarszawski Generalnie to programy są dobre. Natomiast chyba powinien byd większy nacisk postawiony albo na specjalizację w ramach danego zawodu, albo jakąś taką większą elastycznośd, taki margines elastyczności pod kątem jakichś lokalnych uwarunkowao, czy potrzeb lokalnych. Pracownik kuratorium, powiat podwarszawski Myślę, że sama ilośd godzin *praktyk+ jest wystarczająca. Żeby tylko odbywały się rzetelnie, czyli zgodnie z programem no, bo przecież jest też program! Jest program gotowy. Żeby to nie było tak, że pracodawca przez te cztery tygodnie wykorzystuje młodego człowieka i każe mu zamiatad hale, czy w zakładzie fryzjerskim nie wiem, myd grzebienie Pracownik kuratorium, powiat podwarszawski Nauczyciele czy dyrektorzy trochę może narzekają na przeładowanie tych programów treściami teoretycznymi, na to, że nie zawsze jest korelacja między przedmiotami. Nie powinni na to narzekad, bo jeśli narzekają, to znaczy, że sobie nie radzą. No, bo prawo pozwala na to, aby program nauczania zmodyfikowad. Jeśli nam się coś nie podoba, to 24

25 usiądźmy w ramach komisji przedmiotów zawodowych i zmieomy to. Zawsze coś można udoskonalid, a nie narzekad. Pracownik kuratorium, powiat podwarszawski Nie wiem, na zasadzie ankiety, badao, czegokolwiek. Czy w danym mieście porozmawiad z pracodawcami, jakich oni by szukali pracowników? Czego chcą i na tej zasadzie dostosowad sposób nauczania - pod konkretnego pracodawcę, a nie tworzyd program, który nikomu nie służy, tylko tym, którzy chcą kształcid i zarabiad pieniądze. Pod konkretną, ale to nie tylko w naszej branży. W wielu się o tym głośno mówi, że powinny byd kontakty uczelni z danymi firmami, czy branżami, żeby studentów, czy uczniów tworzyd pod dany produkt, a nie odwrotnie. Pracodawca, Warszawa Uczyd geografii turystycznej, nie tylko geografii fizycznej, stolic. Tylko gdzie ludzie wyjeżdżają na wakacje, jakie są popularne, co tam można de facto robid. Uczyd podstaw ekonomii, typu jaki dokument wystawia się na potwierdzenie przyjęcia gotówki a jaki na potwierdzenie przyjęcia karty. My do otwierania i zamykania bilansów mamy księgowośd. Tego nie wymagamy od naszych pracowników. Żeby rozróżniali kartę płatniczą od gotówki, od przelewu. No, to jest podstawa. Żeby umieli wystawid fakturę i jakie są stawki watu. To jest wiedza taka praktyczna. Czy zarezerwowad bilet i wiedzied, jakie są linie lotnicze, gdzie kupid ubezpieczenie turystyczne. To jest dla nas wiedza praktyczna. Pracodawca, Warszawa Zmierza się cały czas do nauki a nie do praktyki, żeby to dobrze zrozumied. Proszę Panią, w szkole taki człowiek się nie nauczy tych zawodów. On musi byd na tym zakładzie, musi się obyd. On musi zacząd od sprzątania, do wszystkich prac i w tej trzeciej klasie już produkowad. Cech Rzemiosł, powiat podwarszawski One są nieefektywne, tak naprawdę. One są za bardzo teoretyczne. To przede wszystkim. Nie ma takiego nacisku. Zresztą, pracodawcy sami mówią - było przeprowadzone jakieś badanie parę lat temu, gdzie pracodawcy powiedzieli wprost - najbardziej deficytową umiejętnością, jeżeli chodzi o osoby, które przychodzą do pracy, absolwentów, np. jest brak umiejętności łączenia teorii z praktyką. Stowarzyszenie pracodawców Nie mają umiejętności, przepracowania godzin praktyki. Cech Rzemiosł, Warszawa 25

26 Pomyślenia, myślenia i przekładania tego co się nauczyłam na praktykę. Oni w dalszym ciągu wkuwają wszystko na pamięd po to, żeby zaliczyd test. Bo w tej chwili są testy i co jest jeszcze łatwiejsze, bo niczego nie uczy, niż wykorzystania tej wiedzy w praktyce. Pracodawca, Warszawa Poziom przygotowania i wiedzy różnych szkół jest naprawdę bardzo różny, i niejednokrotnie absolwenci wyższych szkół, mają niestety wiedzę na niższym poziomie, niż absolwenci szkół policealnych. Tam rzeczywiście to działa tak, żeby człowieka nauczyd pracy, a nie tylko książkowej wiedzy, bo rekreacja, czy jakieś zagadnienia z fizjologii, nam do niczego nie są potrzebne, a to dominuje na kierunkach wyższych. I to jest zupełnie zbędne, i to nie wiem, komu ma to służyd, bo ani szkole, ani pracodawcy, ani studentowi. Pracodawca, Warszawa Mocną stroną jest, przede wszystkim, że uczą konkretnego zawodu, bo szkoła wyższa nie daje konkretnych umiejętności. Natomiast te policealne szkoły, one naprawdę dają możliwośd dosyd szybkiego zdobycia zawodu. I takiej praktycznej wiedzy, bo jeżeli ja bym miała faktycznie zatrudniad pracownika, i miałabym do wyboru po studium policealnym a drugiego po szkole wyższej, tylko po tym, to ja wybiorę po szkole policealnej, bo ja wiem, że on po dwóch tygodniach będzie w stanie usiąśd, i obsłużyd klienta, a ten po szkole wyższej będzie miał dyplom, będzie miał mnóstwo wiedzy teoretycznej, ale praktyki żadnej. Poza tym, jeśli chodzi o odbywanie praktyki, w szkole policealnej to jest dwa miesiące w każdym roku, a szkoły wyższe przysyłają praktykantów na dwa tygodnie, góra miesiąc. Pracodawca, Warszawa 2.2. Ocena kompetencji i kwalifikacji nauczycieli Większośd badanych dyrektorów placówek oświatowych dobrze oceniała swoją kadrę pod każdym względem. Tylko nieliczni mówili o niechęci nauczycieli do podnoszenia czy poszerzania swoich kwalifikacji, braku chęci większego zaangażowania w proces nauczania czy nienadążaniu za nowoczesnymi metodami przekazywania wiedzy. Cytaty: Nauczyciele są taką grupą, która w ogóle ciężko się przekwalifikowuje. Może trochę ich brutalnie oceniam, ale sam jestem nauczycielem i z racji mojego przejścia przez różne ścieżki, 26

27 to mam na to taki pogląd. Nauczyciele jeszcze nie do kooca zajarzyli, że czasy się zmieniły. Nie mają żadnych pomysłów. Ty jesteś dyrektorem, masz łeb to wymyśl. Dyrektor placówki oświatowej, powiat podwarszawski Kto ma te programy pisad? Nauczyciel, który ma się przygotowad do zajęd, który ma prowadzid zajęcia. Tego się przede wszystkim wymaga. On ma też wychowywad, ma pracowad w różnego rodzaju komisjach, ma byd członkiem zespołu do spraw ewaluacji, on ma sprawdzad klasówki, wypełniad dziennik elektroniczny i jeszcze ma sobie napisad program nauczania. Nauczyciele są naprawdę obciążeni. Pracownik kuratorium, powiat podwarszawski Natomiast ja mogę potwierdzid, że my w tej chwili mamy świetną kadrę, bo przez to, że jest zmniejszony nabór, zrobiła nam nienaturalna selekcja. Został nam taki zespół, że w zasadzie można pozazdrościd, zostali nam sami zaangażowani ludzie, którzy stworzyli wspaniałą atmosferę w szkole i jeżeli Pani porozmawiałaby z uczniami, czy nawet z absolwentami, to młodzież docenia nie tylko to, że się tutaj uczy, ale że tu są tacy ludzie. Dyrektor placówki oświatowej, Warszawa Ta kadra jest niedokształcona. Ona sama nie uaktualnia swojej wiedzy i swoich umiejętności. Nie podąża, tak naprawdę, za trendami w rozwoju. Związek pracodawców Jeśli chodzi o kształcenie zawodu, to myślę, że częśd nauczycieli, którzy uczą tych zawodów, powinna zostad skierowana na taką praktykę i zobaczyd, co się u nas robi. Pracodawca, Warszawa III. POTRZEBY EDUKACYJNE PRACODAWCÓW I UCZNIÓW 3.1. Potrzeby pracodawców Badani pracodawcy twierdzili, że większośd absolwentów polskich placówek oświatowych nie spełnia ich oczekiwao. Głównym problemem była nieumiejętnośd praktycznego zastosowania wiedzy teoretycznej, brak samodzielności, odpowiedzialności oraz niski poziom umiejętności interpersonalnych. 27

28 Można odnieśd wrażenie, że większośd badanych dyrektorów placówek oświatowych nie zna realnych potrzeb pracodawców, nie bada ich (pojedynczy respondenci próbowali to robid, jednak z miernym skutkiem lub kontynuują tego rodzaju działania, nie poprzestając na ankietowaniu, z dobrym skutkiem). Wydaje się, że nowe kierunki wprowadzane są w oparciu o intuicję, na podstawie zasłyszanych informacji, w zgodzie z obowiązującymi przepisami. Rozważając otwarcie nowego kierunku, badani dyrektorzy zwracali uwagę na statystyki prowadzone przez urzędy pracy (według przedstawicieli pracodawców dane te nie odzwierciedlają prawdziwej sytuacji na rynku pracy nie wszyscy pracodawcy poszukują pracowników przez urzędy pracy, nie wszyscy bezrobotni chcą podjąd pracę częśd rejestruje się dla zasiłku, ubezpieczenia, pracuje w szarej strefie, itp., co fałszuje obraz badanej rzeczywistości), zapotrzebowanie zgłaszane przez potencjalnych słuchaczy, ofertę konkurencji, posiadaną bazę dydaktyczną i możliwości związane z zatrudnieniem niezbędnej kadry. W większości sytuacji dopasowywali swoją ofertę do specyfiki regionu (obecnośd potencjalnych pracodawców) i uzupełniali ją o zawody popularne (moda, śledzenie ogłoszeo prasowych z rubryki dam pracę, itp.) dające możliwośd samozatrudnienia bez większych nakładów finansowych (fryzjer, kosmetyczka, stylista paznokci, itp.). Bliskośd stolicy poszerza możliwości poszukiwania pracy, a co za tym idzie wyboru zawodu. Lepszy wgląd w potrzeby pracodawców mają szkoły współpracujące z nimi w ramach praktyk. Poza bieżącą wymianą informacji, szkoła współpracująca z pracodawcą odnosi korzyśd w postaci lepszego przygotowania uczniów do wykonywania zawodu (częśd z nich znajduje pracę podczas nauki zawodu), pracodawca w postaci taniej siły roboczej, możliwości wypróbowania potencjalnych pracowników i pozyskania najlepszych absolwentów. Cytaty: Potrzeb pracodawców my nie monitorujemy. ( ) Wydział to są raptem trzy osoby. Przerabiamy rocznie jako Wydział, tak jak w tym roku, 26 tysięcy złotych. Związku, z czym branie na siebie dodatkowych zadao, to po prostu porywanie się z motyką na słooce. Więc ja nawet wątpię, że pracodawcy też cokolwiek monitorują. Po prostu, jak mają braki, to szukają po prostu ludzi. Pracownik starostwa, powiat podwarszawski 28