RAPORT O STANIE SYSTEMU OPIEKI NAD OSOBAMI

Transkrypt

1 f1/-a ~t::;; -- (!) 9 ~ KOMITET OBRONY PRAW OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH / KatOWIce ul KoścIUszki 46 teł /fax (32) Status report on the welfare system for the dlsabled In the Upper Sllesla Industrlal region KatOWice 1997 Results of a studyon the quahty of servlce rendered by rnstltutlons speclahzed In helprng the dlsabled such as Welfare Homes Rerntegratlon and Educatlonal Centers Early Interventlon Centers Speclai Schools Integrated Schools ActlVlty Therapy Workshops Protected Labor Enterprrses rn the KatOWice Provrnce Stowarzyszente na Rzecz NIepełnosprawnych SPES (SPES Assoclatlon for the Dlsabled) ul Kosc/Uszk/ KatOWice tel/fax (4832) rrhe Academy for Educatlonal Development Project # Democracy Network Project-Poland 23 Jan Jul1998 Coop Agr#181-A Scott Melendez Soc Dev RAPORT O STANIE SYSTEMU OPIEKI NAD OSOBAMI NIEPEŁNOSPRAWNYMI NA TERENIE GÓRNOŚLĄSKIEGO OKRĘGU PRZEMYSŁOWEGO Wewnątrz Raportu * Domy Pomocy Społecznej * OśrodkI RehabilItacyjno Wychowawcze * OśrodkI Wczesnej InterwencJI * Szkoły SpeCjalne * Szkoły IntegraCyjne * Warsztaty TerapII ZajęcIowej * Zakłady Pracy Chromonej KATOWICE 1997 /-

2 SPIS TRESCł INFORMACJE WSTĘPNE 3 SPOSOB PRZEPROWADZENIA BADAN 5 BUDZETY PRZYKŁADOWYCH PLACOWEK 8 DOMY POMOCY SPOŁECZNEJ 9 05ROOKI REHABILITACYJNO WYCHOWAWCZE 13 05RODKI WCZESNEJ INTERWENCJI 17 SZKOŁY SPECJALNE 20 SZKOŁY INTEGRACYJNE 24 WARSZTA TY TERAPII ZAJĘCIOWEJ 27 ZAKŁADY PRACY CHRONIONEJ 29 PODSUMOWANIE WYNIKOW MONITORINGU 31 WYKAZ PLACOWEK KTORE NIE WYRAZIŁY ZGODY NA PRZEPROWADZENIE BADAN 34 BIBLlOGRAFIA 35 2

3 INFORMACJE WSTĘPNE Identyfikacja orgamzacji prowadzącej badama KOID.ltet Obrony Praw Osob Ntepełnosprawnych Jest Jednostką orgamzacy.jilą Stowarzyszellla na Rzecz Ntepełnosprawnych SPES z SIedztbą w KatOWIcach Celem dztałalnosct KOtD.ltetu Jest obrotla praw osob mepełnosprawnych Jako zblorowosct. reprezentowanie Ich mteresow wobec społecznych I ustawowych przedstawicleli. tworzenie lokalnych I ponad lokalnych grup reprezentujących mteresy osob mepełnosprawnych, przectwdztałame społecznej IzolaCjI osob mepełnosprawnych. kształtowame pozytywnego W1Zenmku tych osob oraz SWladczenle mdywtdualnej pomocy psychopedagogtcznej I prawnej w sytuacjach kryzysu zyclowego ImCJatywa powołania KomItetu Jest probą wsparcia przemian w SWladOtDOSCt społecznej w kierunku wzrostu poszanowania praw osob Olepełnosprawnych w naszym kraju poprzez wyeksponowanie Ich rownoprawnej roh społecznej oraz wartosct szczególnej Jaką Jest doswtadczanle mepełnej sprawnosct ZgodnIe z zaleceniem MIędzynarodOWej LIgI Stowarzyszen na Rzecz Osob z Uposledzenlem Umysłowym przedslęwzięcte to, posiada wartosc symboliczną I praktyczną Cel badan Celem prowadzonych przez KomItet Obrony Praw Osob NIepełnosprawnych badan, ktorych efektem Jest nmlejszy,.raport", było rozeznanie sytuacji osob mepełnosprawnych znajdujących SIę pod opieką mstytucji powołanych do SWIadczema na Ich rzecz usług w zakresie szeroko pojętej rehabilitacji oraz sposobu I zakresu funkcjonowania mstytucji tworzących system opteki nad osobamt mepełnosprawnyml "lidlejszy,.raport' został opracowany z tą nadzieją, lz unaoczni władzom panstwowym, samorzadowym oraz opmu publicznej kotllecznosc zapewniema rownych praw I podstawowych mozhwoscł wszystktm członkom społeczenstwa Zespoł realizujący badama PracownIcy oraz wspołpracownlcy Komitetu Obrony Praw Osob NIepełnosprawnych mgr KrzysztofKruszynskI - psycholog, były pracownik Ośrodka RehablhtaCYJno Wychowawczego un dr Maru TrzcmskleJ-FaJfrowskleJ w KatOWIcach konsultant Osrodka Pomocy Społecznej w ChorzOWIe człotlek Polskiego Towarzystwa PsvchologlCznegO, mgr Aleksandra KrusZ'mska - psvcholog, absolwent Szkoły Praw CzłOWIeka HelsmskleJ FundaCji Praw CzłOWIeka. pracownik Domu Pomocy Społecznej Zacisze w t<.atowlcach wspołpracowntk HelsmskleJ FundaCjI Praw CzłoWleka, mgr Hanna SITa - psycholog, pracownik Poradni PsychologIczno - PedagOgIcznej w ChorzOWIe mgr Grzegorz SIkora - pedagog. były pracownik Osrodka RehabilitaCYJno - Wychowawczego Im dr Maru TrzcmskIeJ-FaJfrowskJej w KatOWIcach Recenzent dr Marek Adanuec - prodziekan ds studlow dztennych WydzIału Pedagogtkt l Psychologu Umwersytetu Sląsklego 1

4 InfonnaCła O zrodłach 'hmejszv,raport o stanie systemu omekl nad OSObamI mepełnosprawnvltil na terenie Gomosląsloego Okręgu Przemysłowego' przygotowany został przez zespoł finansowama Komitetu Obrony Praw Osob NIepełnosprawnych przy uzyclu funduszy otrzymanych z badan HelsmskleJ FundaCji Praw CzłOWieka na mocy Umowy z drua oraz t\cademv for EducatlOnal Development Ine, finansowanej przez Umted States Agency for InternatlOnal Development (AgenCję Rządu USA ds RozwoJu MIędzynarodowego) na mocy Umowy nr A-OO w ramach PrOjektu Democracy Network for Central and Eastern Europe tprojekt SIeCI Demokratycznej dla Europy SrodkoweJ I WschodnIeJ) DZlałalnosc KomItetu Obrony Praw Osob Nlepełnosprawnvch w czasie powstawania.raportu" wsplerah Altkom Akadenlla, Bank Slaskt SA. Bank Handlowy SA Oddzlał w KatoWIcach Centrala Zbytu Wegla, Węglozb'łt", Computer & Control SC, Fundacja Stefana Batorego, Internet Technologles Pol~ka Okręgowa Izba Lekarska w KatoWIcach, Polska Telefoma Komorkowa Centertel' Powszechny Zakład Ubezpleczen SA OddzIał Okręgowy w KatOWIcach Powszechna Kasa OSZCZędnOSCl BP OddzIał ReglOnalny w KatOWIcach, TelekomunikaCja Polska SA DyrekCja Okregu Kato~1ce, Thermoplast, US Democracy Fund, WOJewodzkt Zespoł Pomocy Społecznej w KatOWIcach, Wvdawmctwo Prawmcze,.LEX", Zarząd MIasta Katowlce L E X! Wyposaza KomIle! W System InformaCJI Prawnej 4

5 SPOSÓB PRZEPROWADZENIA BADAŃ Metoda Zmienne I wskazmkl Grupa badawcza I teren badan Sposob postępow31ua zespołu prowadzącego badania, które stanowią podstawę nmlejszego.raportu", został opracowany na podstawie WIedzy teoretyczne] I praktycznej pracowmków Komitetu., zgodnie z obowiązującą w naukach społecznych metodologią oraz w oparciu o wskazowkl udzielone przez Helsmską FundaCję Praw CzłOWieka Zastosowana przez nas procedura Jest bhsko ZWlązana z monograficznyidl badamaml terenowymi I ze względu na przedmiot badan, którym Jest zwykle pewien układ społeczny, charakterystyczne dla tej metody podejscle JakOSClowe oraz - stosowane techmlo badawcze W tym wypadku, system opieki nad osobami mepełnosprawnyml został potraktowany Jako całosc (układ społeczny) z uzupełmającyuu SIę nawzajem elementanll Zalezało nam na zanahzowadlu "układu relacji między częsctami tej całości, zasad Jej funkcjonowania I dynamtlo", mowiąc o relacji mamy na mysh,,zaleznoscl, roznlce cech, POZYCJI" badanego systemu opleki 2 Załozenle funkcjonowania systemu opieki nad OSObami mepełnosprawnyuu Jako całoscl znajduje swoje uzasadnienie w oczekiwamach społecznych oraz Jest uzasadnione względauu praktycznvml Trudno Jest bowiem wyobrazi c sobie by poszczegolne elementy tego systemu. me były ze sobą powiązane w zaden sposob I Jednoczesme by system tunkcjonował sprawnie I efektywnie Na terenie psychologu orgamzacji tego rodzaju badama noszą okreslenie - audzt W praktyce orgamzacji ktore zajmują Się obroną praw I wolnoscl stosuje Się, w pracach stanowiacych wzor dla naszych działan, termm momtormg, Cechą charakterystyczną monltonngu Jest me tyle dązenle do pełnego l reprezentatywnego OpiSU ZJaWIska, co potrzeba wvdobycla l wprowadzenia do społecznej swiadomosci mepokojących faktow ZWlązanych z respektowaniem praw Jednostek I ZbIorowOSCl Oznacza to zastosowanie technologu z zakresu metodologu nauk społecznych lecz z sil me zaakcentowanym celem diagnostycznym l przełozemem na następujące dalej dztałanla praktvczne, ukierunkowane na pozytywną ZIlllanę Dla przy.jętej procedury postępowania uzywac będziemy zamlenme termmow momtormg I badama Sposrod mteresujących nas zmiennych, szczegolną uwagę poswleclhsmy następującym kategonom polltvce panstwa I samorzadow wobec placowek tworzących system opieki nad osobami n lepełnosprawllvtn I - realizacji podstawowych praw I wolnoscl osob mepełnosprawnvch ktorym system ten WInien słuzvc Wskazntkaml Słuzącyml do OpISU zmiennych były między mnvtni poddane analizie I porownanm budzety placowek - profesjonallzil1 planowosc l kontrola merytoryczna działan placowek, - motywacja I nowatorstwo stosowanych rozw1ązan na roznych poziomach realizacji zadan Do systemu opieki nad OSObamI mepełnosprawllvml zaklasvfikowano następujące typy placowek osrodkl wczesnej mterwencjl Osrodkl rehabllttacy.jn<rwychowawcze szkoły tntegracy.jne szkoły specjalne warsztaty terapu zajęciowej, zakłady pracy chronionej I domy pomocy społecznej Jednoczesme zespoł momtorujący zachował swiadomosc faktu.. IZ wybrane typy placowek nie wyczerpują puli mstyłucji w rzeczywtstoscl stanowiących ten system Dobor grupy badawczej przebiegał losowo na podstawie wykazow placowek wojewodztwa katowickiego udostępmonych przez - KuratOrIum OSWIatv I Wvchowanla w KatOWicach - wykaz szkoł specjalnych I mtegracy.jnych, l Zob StaIlIsław Nowak \1etodv badan socjologlcznvch PWN Warszawa 196) Lamze 3311 n

6 - Centrum Metodvczne Pomocv PsvchologIczneJ M1msterstwa EdukacjI Narodowej - WYkaz placowek mtegracvjmch - WOJe\,)dzkI Zespoł Pomocv Społecznej - WYkaz domow pomocy społecznej, - WOJewodzkI Osrodek Zatrudruema I RehabilItacji Osob NIepełnosprawnych w KatoWlcachwvkaz warsztatow terapn zajęciowej oraz zakładow pracy chromonej, Wykaz osrodkow wczesnej mterwencji oraz osrodkow rehablhtacy.)no-wvchowawczych został opracowany przez zespoł Komitetu w OparClU o dostępne mformacje z roznych zrodeł Ze względu na JakOSClOWY charakter badan momtonng ogramcz.91l0 do kilku placowek w danej ~tegom - proporcjonalme do Ilose~ placowek w udostępmonych nam wvkazac-h" Terenem badan bvł GornosląskI Okręg Przemysłowv - nuasta l gnuny Będzm., Bytom.. Chorzow Dąbrowa Gormcza. KatOWlce Lędzmv, Llbląz M1kolow MvsłoWlce Nakło SląskIe, Ruda Sląska SlenuanoWlce SląskIe SosnoWlec, SWlętochłoWlce Tychy, Zabrze ZbrosłaWlce Bose placowek WYtypowanych wvmosła łączme 50 a w poszczegolnych kategonach Ich tlosci przedstawlalv Się następująco osrodkl wczesnej mterwencji 5 osrodkl rehablhtac'<jno \\,chowawcze 6 szkolv mtegracyjne 7 szkoły specjalne 9 ''warsztaty terapn zajęciowej 6 zakłady pracy chromonej 8 domy pomocv społecznej 9 Pełne badarua WYkonano w ~ l z wvtvpowanvch placowek. Przvczvnv me dopełmema badan w pozostałych - brak zgodv dvrekcji na przeprowadzeme badan - 5 placowek (patu strona 32) - błedne unueszczeme w \\VkazIe - l placowka - mne powodv najczęsciej meobecnose dyrektora - 3 placowki Techmkll narzędzia badawcze Zastosowano następujące techmki I narzędzia badawcze l 8adame dokumentow - analizie poddano statuty regulanunv plany prac'< programy pracy I mne dokumenty udostępmane przez placowkę~ oraz udostępmone prlez Mlmsterstwo EdukaCji Narodowej oraz mne mstv1ucje (np gmmy) - dokumenty dotyczące poziomu finansowarua mektorvch kategom placo\\ek 2 ObsenvaCJa bezposredrua 7 7astosowamem mestandarv70wamch narzędzi gromadzema matenału to Jest notatek I OplSOW z ustaloną dla mch kontrolą oraz,,,ervfikacją ze strom ICspołU prm,adzącego badama kton ocemał zbleranv malenał pod kątem Jego kompletnoscl oraz prawldlo\\ego kierunku badan 4 oraz z wczesmejszvm wvznaczemem mteresując\ch nas ImIenmch I wskazmkow lplano\\ame obserwacji) 3 W\\\IadJawnv 7 d\tektorami placo\\ek oparu na kwes onanuszu strukturalizowanym ktorv lamera! ponadto mspozvcjc do p~1an otwartvch umozhwlając\ch s\\obodną rozmowę + W"'w,ad L \WZnaClonvmI mspoz\cjaml do swobodnych rozmow z personelem uczestmkanu - podoplcczmnu placo\\'ek oraz Ich rodzinami bądz opiekunami K\\estlOnanusz wv"ladu oraz dvspozvcje do pvtan otwartvch opracowano na podstawle mteresujących nas znuenmch 1 \\skazmkow 3 Tadeusz PIlch Zasadv badan pedago'z,lczrrvch lak Warszawa 1995 s 88 J tamze :, 80 tall17c s 83

7 Sposob zebrama danych W toku me zapo'hadamch v.czesruej \\,,:v.t.. dwie pro\\'adzace momtonng osobv przeprowadzały sredruo ptęc godzm obserwacji zajęc prowadzonych przez placowke prowadztłv rozmowy z per -,onelem I podoplecznvll11 przeprowadzały WVWlad z dvrektorem. na ktory przeznaczano sredruo 90 rrunut Istotnvm załozemem bvło me marufestowame zadnych postaw I przekonan oraz me wvrazame ocen Procedura momtorowama ka7dej z placowek przedstawiała SIę następująco kontakt z dvrektorem placowk::t powitarue l prezentacja zespołu momtorującego WVJasmeme celu wtzvty, prosba o zgodę na uczestructwo,\ zajęctach. obserwacja zajęc rozmowy z personelem I uczestrukamt WV\\'lad z dvrekcją - zawsze stosowano wymtemoną kolejnosc W celu ogramczerua wpływu takich zmtenmch zakłocającvch Jak osoba respondenta cechy narzędzia badawczego oraz osoba prowadzącego badarua' wprowadzono -zasadę prezentowarua postawy me oceruającej I pozbawione] dezaproc,(ltv, - lrnestlonanusz skategorvzowany z uzyclem w rum Jęzvka znanego pedagogom. psychologom lekarzom praco\\' mkom SOCJalnvm - stosowarue JednolItego podejscla z podporządkowaruem cech mdv\\ldualmch v.vmagaruom reguł badama - srodkl zapewruające szczerosc I zaufame respondentov. (m m zapewniono dyskrecję poprzez klauzule poufnosci wywiadu z10zono deklarację me udostępmarua WYv.ladu I uzyskanych dokumentow osobom trzecim oraz deklarację me v.skaz""arua w RaporCIe na konkretne pla cm.. k::t) W puvpadku komecznoscl v.ervfikacji danych przedstav.lomch w RaporCIe -.lespoł momtorując\ dopuszcza mozlmosc po,"olama komisji społecznego zaufama ktorej zostaną udostępmone v.szelkte mezbędne dokumenty Uznahsmv za celov.e umdoczmeme w RaporCIe W\kazu placov.ek uch\lającvch Się od uczestmctwa " badamach Odmowę wspołpracv w tym zakresie traktujemy Jako przejaw znaczącego braku ot\\artoscl na kontrolę społeczną Uwagi o sposobie prezentacji wymkow badan Opraco\\'uJąc dane u:v.skane" toku momtonngu przvjęhsm.. zasadę prezentacji,,,:vmko\, badan odrębme dla pos7czegolmch kategom placo\\ek dom\ pomoc'. społec-l'nej osrodkl rehablhtac\]no w\'chowdwcze osrodkt wc-.lesnej tnternencji szkoh specjalne szkoły mtegracvjne warsltatv terapu zajęcto\.\ej zakłady pracy chrom onej W ramach oma\\1amch kategom w\odrębmono l Pod haslem PrezentaCja w\ mko", momtonngu l Zglasnne problemy - suro\\e dane po:v.skane z U.l\'Clem \\czesme] zapre7ento"amch techmk l narzęd71 2 Pod hasłem Komentarz 7espołu reah7u]ącego momtonng - efekt, anah:v. obsernov.amch 7Jamsk skonfronto",amch z obomą7ującą medzą w tym zakresie Inne mformacje Zespoi reahzując\ badama w\tozml wsrod momtoro\\'amch placowek Osrodek dla Nlepelnospra\\'1l\ch Cantas ArchIdIeceZji Kato\\'lck::teJ za efekt\ d.llałan na rzecz osob ruepełnospra"tivch 7

8 z/ Budzety przykładowych placowek w przeliczeniu na Jednego uczestnika w roku z z/ El Osrodkl RehabilitacYjno Wychowawcze - pobyt dzienny z/ ---" _._ o Osrodkl RehabilitacYjno Wychowawcze - wczesna interwencja z/ z/ frj Domy Pomocy Społecznej - podany budżet zawiera odplatnosc mieszkańca D Warsztaty TerapII Zajęciowej z/ W Szkoły specjalne 6oooz1._-- O Szkoły integracyjne publiczne zl 2oooz zł li Szkoły integracyjne ntepubhczne - podany budzet zawiera odplatnosc ucznia O Osrodkl Wczesnej InterwencJI Ozl Strona 8

9 DOMY POMOCY SPOŁECZNEJ PrezentaCja wymkow momtonngu Liczba monitorowanych placowek 6 Statutowv cel działania - całkowite zastąpierue srodowiska rodzmnego zapewruerue opieki aktvwtzacjl l rehabilitacjl lllleszkancom-pensjonanuszom Czas pobvtu pensjonanuszy - bezternunowo - przez cały rok. przez całą dobę St.ttuh domow pomocy społecznej są opracowvwane przez Ich dvrekcje na podstawle obowlązującvch przeplsow I zatwierdzane przez organ załozvcielski Sporaclvczn ~ do pracy nad statutem placowki włączam są pracowillcv NIe zanoto\vano przvpadkow wspołpracv w tworzemu statutu bądz regulanunu prawnvch opiekunow pensjonanuszv Sanu pensjonanusze bądz Ich Raclv sąjedyrue rnformo\varu OboWIązUJącym statucie I regulallllrue Przyjęcie pensjonanusza odbywa Się poprze? \wdame decvzji admlrustracvjnej przez WOJe\VodzkI Zespoł PomQCl, Społecznej Teoretvczme IstrueJe mozhwosc wvrazarua \\toh I wyboru mtejsca pobvtu W prakt\ce /c względu na ogramczoną hczbę mlcjsc I długi okres oczekmania wvbor taki me lstruejc Statuty morutoro\\tanvch domo\\t pomocv społecznej zakładaj4 maksymalne usamodzlelruarue pensjonanuszv edukację dzieci do 16 roku Z\Cla naukę podstawo\\"\ch CZ\nnoscl zvclowvch utfz\marue stanu zdrowia zaspokajarue potrzeb ducho\"v"\ch um, slo'\vvch fizjologicznych K.oncepcJe pracy rozruą Się wszczegołach \\ zaleznoscl od rodzaju schorzen pensjonanuszv - JJk na przvkład nauka alfabetu Brajla \" domu pomqcl, dla osob l11e\\ldom"ch W czterech z szesclu momtorol\anych domow me przedstawiono zadnej koncepcji pracy W pięciu 7 szesclu momtorowanvch domach pomocy społec.mej me!lpotkano profesjonalnvch metod szeroko pojętej rehabilitacji rozumianej jako usprawmame wszhtklch ster rozwojowych człowieka. Jako metodv pracy placowki wvnueruają zajęcia sporto\\e turvst\kę Imprezv mtegracvjne pracę na rzecz domu W czterech z szesclu morutoro\vanvch placov,ek duektofz\ l11e posiadają wvzszego w\ kształcerua Zaobsemo\\ano stoso\"arue " ograruczonvm zakresie fonn terapu zajęclo\"ej oraz rehabilitacji rucho"ej Ze względu nd brak S\stemu mot\wdcji z propono\\amch LaJęc kofz\sta bardzo me\helka częsc pensjondnusz\ W '''IększosCI - czterech L szesclu - mol11toro\\amch domo\\ pomoc\ społecznej me przedłozono nam zadnvch plano\v pracy W pozostałej d\\och placowkach Zdpoznano nas z roczn\nu planamt pracy dłd domu oraz poszczegolmch grup W"ł ączl11e w Jednej z morutorowanvch placo\\ek zapoznano nas z mdvwldualnvmt planami pracy dla CZęSCI podoplecznvch Prawa I ObOl\I4Zkl są stanowione regulammem obowlązujacvm "danej placowce W dostępnych regulammach deklarowane są prawa do opieki zachowarua mtvmnosci I godnosci osobistej uczcstmctwa w Z\ClU domu Nakładane obowiązki dotvcza szano\"ama praw mnvch osob oraz poszanowarua miema Stosowane nagrody \\"\To7mema pochwały nagrod\ matenalne Jako kan stosuje Się nagany ustne I pisemne rozmow" d\ scvphnujące z dvrekcją W d\\och placowkach momtorowamch Istmałv Rad\ Pensjonanusz\ z glosem doradczvm l OplruUJąCC WTlloskI pensjonanusl' Szczegołm\ą I opracq\"aną " formie pisemnej procedurę UZ\cla ~rodkow prz"musu bezposredmego, w razie zachowan pensjonanuszv narazając\ch Z\Cle bądz zdrowie własne I mmch osob posiadała \nłąc7me Jedna placo\\ka W p%stal\ch domach pomoc\ społecznej stosuje SU;! rozwlązama zwyczajowe w zaleznoscl od ocenv S\'1UaCJI dokonanej przez mtemcnlującego praco\\nika umeruchomlerue kaftan bezpleczenst\\a Izolatka podarue lcko\\ l)

10 W JedD\'-m z momtorowamcb domow dld osob uposledzoo'\och umysłowo otn\ '''Je 74 % pensjonanuszv leki uspok.djdjące Rodzaje mepełnosprawnoscl - IstnIejące domy pomocy społecznej posiadają specjahzację domy dla osob z uposledzeruem umysłowvm. osob ruewldomvch. z schorzeruarru układu nerwowego ruepełnosprawnveh narządu ruchu Liczba mleszkancow w morutorowanvch przez nas domach pomocy społecznej waha SIę W grarucach osob Dosc etatów odo 53 do O 6 \'; przeliczeruu na jednego pensjonanusza Struktura zatrudmema - zdecvdo\\arue przewazają etaty o charakterze oplek:unczvm I medvcznvm Na pełmch etatach zatrudruane są przede wszvstklm plelęgruarla opiekunla I salowe Procz etato," admtrustracv]nvch zatrudruaru są takze w ruepełnvrn WVIDlarze czasu prac\' lekarze rehablhtancl mstruktorzy terapu ZajęCIOWej Rudzet placo~ek " przehczeruu na Jednego ffileszkanca \\' roku 1995 \\-vruosł w morutorowamch placowkaeh od 8 71~ zł do zł Zrodła finansowarua budzet \\-oje\\-odv oraz odpłatnose pensjonariuszv Forma wlasnosci or37 kontrola dzlałalnoscl - morutorowane domy pomocy społecznej są sam0d7lelmml JednostkamI orgam7acv]nvml \\'ojewodv kato\\-lclaego zgromadzen zakonmch s\\-lcclaeh bądz wvznamowych orgaruzacji pozarządow\ch Jako msmucje spra\wjące kontrolę mef\10f\czną I finansową \\-skazvwane są WOjewod.zla Zespoł PomOC\ SpołCC7neJ a takze reprezentanci organow 7ałozvclelslaeh - LarLąm stowafz\szen przełozem zakonm \>,ojewoda Zgłaszane problemy Zgłaszana grupa problemow lokalowvch budvnki ktorvnu dysponują placowla są stare I zruszczone ruedostoso\\ane do potrleb osob ruepełnosprawmch. panuje w ruch CIasnota zm1 doza Jest lłose pensjonanusz\ w stosunku do powierzchru poffileszczen DYrektorzy plaeo\\-ek zgłaszają takze grupę problemow dotyczących praco~mko", mew\starczająca Ilose etato\'; mslae kwahfikacje personelu medostoso\>,am do charakteru \\-.konvwanej prac\- \\ivilllar czasu prac\' (praca \\ domu pomocy społecznej \\tąze SIę z duz'\m obct<f7emem p5\chiczmm pracowrukow) bardzo mskie Larobla w stosunku do rodzaju \\'\konvwanej prac\ (me mot\'\\ujące am tel me poz\\ałające na zatrudruame osob z wvzsz\ml kwahfikacjanu) Zgłaszam b, ł ro\\111e7 problem bezkarnoscl pensjonanus7\ noto\"'; czme naruszając\ch regulamm co do ktof\ch \\'\czerpano mozlm,e srod1a d\scvplmujące - me IstmeJe np mozlmosc karnego pr/cmeslcma do mnego domu pomoc\ społecznej Przvzna\\ane domom pomoc\ społecznej budzet\ są postrzegane przez clvrektorow Jako raząco mslae \\ stosunku do potrzeb Komentarz zespołu realizującego monitoring W przekonam U zespołu realizującego momtonng przyznawane domom pomoc\ społecznej budzet\ me Lapewruają matenalnej podsta\w funkejono\\'ama na po7l0mie mlmmalmch standardo\\- \wrukając\ch z medv. teoretycznej w tvm zakresie o W \\'\mku pohtvki finanso\\ej panstwa prlectętnv dom pomoc\ społecznej dla na przykład 70 osob uposledzomch umvsło\\o d\sponuje sredmo ~() etatami dla Ich całodobo,>,ej I całorocznej obsługi Odnoto\\ano mepokojącą praktykę stosowarua 7asam reallzo\\ama w momtoro\\'amch placo\\kaeh \nłączme funkcji oplekuncz\ch r m meksz, jest stoplen mepełnosprawnoscl pensjonanusl' t\ m bardziej krvr. czna jest S\1UacJa domu pomocy społecznej 6 LOb Małgorzata KOSCIelska PsvchologlC.zne podstcnn.. orgamzacjl ncw dzieci I dorosłvch uposledzon"ch um"słowo 11 domachpomocvspołeczne] W Nomm PS\chologIczne nr l 1989(60) ss

11 W domach dla osob z uposiedzeruem umvsłowvm (z często wspoimstępującvnn zaburzeruann Jak np brak kontroh potrzeb fizjologl.cznych czy tez ruemoznosc samodzielnego poruszama Się) me sposob hczyc na podjęcie przez personel JalaeJkolWIek terapll W takiej svtuacji personel Jest w starue skuteczrue sprawowac Jedyme czynnoscl opiekuncze I pielęgnacy]no-rugl.eruczne Szczegolrue trudna do skomentowama Jest sytuacja dzieci uposledzonych umysłowo, z uszkodzeruann c u n dotkniętych sprzęzonymt uposledzemann znajdujących SIę po opieką domow pomocy DzIecI te gromadzone najczęsctej w osobnych salach dla najcięzsz}ch przypadk.ow są pozbawione jakiejkolwiek szansy na rozwoj WarunkI panujące w domach pomocy społecznej powodują pogłębianie uposledzema umysłowego przebywających w Olch dzieci Stan ten stoi w razącym kontrascle me tylko w stosunku do sytuacji dziect uposledzonych ZV]ących w domach rodzmmch ale na",ć w porownamu z nneszkancann panstwowych domow dziecka. ktorvm gwarantuje SIę me tvlko OPIekę I bezpieczenstwo ale takze wychowame edukację I leczerue Praktvka zapewniama realizacji WYłączme nnrumum potrzeb zvclowych pedsjonanuszy znajduje S\\<oJe odzwierciedlerue takze w planach orgamzac\']nych. w ktorvch prze"'1dywane są wyłączrue etaty opiekunczo-medvczne ProfesJOnaitSCI z roznych dziedzm szeroko pojętej rehabilitacji są zatrudruam w WIększoSCI morutorowanych placowek w ruepełnvm wvnnarze czasu pracy na svmbohczne parę godzm tvgodruowo RozWIązame takle smarza Jedvrue formalne pozory reallzacji WIeloprofi1owvch prograntow rehabiljtac\-]nych zgodnych z WIedzą specjahstyczną W rzeczvwistoscl posunięcia tego rodzaju oznaczają rozproszerue I tak szczupłych srodkow finansowych. ktore skumulowane mogłyby zapewruc profesjonalną I CIąglą pomoc przvnajmrnej w Jednej wybranej dziedztrue dla CZęSCI pensjonanuszv NIe moze b\-c bowiem skuteczna pomoc Jednego rehabilitanta obsługującego 20 osob z uszkodzeruarrn c u n przez 7 godzm tvgodruo\\'o W przekonaruu zespołu real1zującego morutonng rue Jest rzeczą pierwszej wagi. zatrudruame specjahstow ktorzv pro",adzihbv terapię osobiscie W miejsce kilku profesjonahstow zatrudruonych w ruepełnvm \nnuarze czasu pracy ",łascmsze byłoby zorgarnzowame Jednego etatu dla specjahstv ktorv dbałby o to bv kontakty personelu z pedsjonanuszarrn nnały charakter terapeutvczm Wysokosc budzetow domow pomocy społecznej w kontekscie obsemowanvch reahow "skazuje na brak rzeczvwtstej onentacjl co do skah potrzeb u osob decydujących o przyznawanych srodkach finansowych - '" tvm nuejscu mamy na m"sh działania Sejmu I Rządu RP WIdzim" takze mozlmosc I zarazem koruecznosc uczestruc1\."a grrun '" rozwiązywaruu problemu braku dzlała.n terapeutvczmch '''obce dzieci nueszkahc\'ch w domach pomocy społecznej DzIecI te pozostają bowiem członkanu okreslonej,,,spoino1\. samorządo\\ej Wanmkt pracy personelu domow pomocy społecznej są bardzo ruekotz\stne Składa SIę na to praca na znuam duza liczba Obo'''lązUjących godzm pracy obciązające p5\'cruczrue I fmczrue warunki prac\. oraz ruskie W\nagrodzema Efektem tego stanu Jest obsernowana rue\\'"lelka motv\\acja do pracy z podopiecznynu \wkraczającej poza podstawo\\e czvnnosci takle Jak karnueme I przewijarue osob leząc\ch Bvhsm" swiadkarrn zruechęcerua biernoscl a na,,,et IgJ.1oranCJI pracowlllko", domow pomocy społecznej W WIększoSCI placo",ek. szczegolrue dla osob z uposledzeruem umysłowym spotkaltsmv pedsjonanuszv (dzieci f) leząc\.ch \\ łozkach. przy ktorvch rue było nikogo am ruczego co mogłob\ zapewruc JakIkolWIek kontakt wskazujący na to lz mamy do czvrnema z osobą a rue przedrrnotem PensJonanusze zdolm do przenueszczarua SIę drna w swiethcach '" tak hcznej grupie ze me ma szans na mdvwldual1zację Ich zajęc przeb\-wają W CIągU NaJczęSCIeJ spędzają czas,\ to"'atz\smie \\łączonego telewizora WSZ'istko,,,skazUJe na to lz brak podejmowarua przez ruch aktvwnoscl ma charakter utrna]omch naw~ kow Zespoł pro",adząc\' momtopng k\\<allfjkuje jako po,,,azm błąd o charakterze men10rvczn"m brak planow pracy oraz prlvgoto\\arua facho\\ego pracowniko" zdecvdm\anej wlekszosci morutorowamch placo,,,ek. W kontekscie zasvgnal1zowamch pownej problemow zazw"czaj duzvch placowek Jaktrrn są 11

12 dom\- pomoc\- społecznej atrakc\jną altematv\'lą Jest w naszvm przekonaruu mozhwosc PfZVJęcIa mnego modelu roz~iązarua problemu całodolxm'ej opieki nad osobanu pozbawionvnu srodowiska rodzinnego w tvm przede wszystkim l szczegolrue osob uposledzonvch umysłowo Jednvm z pomvsłow \\' tym zakresie Jest pjz\)ęcte zasadv odstąpierua od tworzerua duzych domow pomocv społecznej na korzvsc mających charakter rodzinny małych domow pomocy społecznej RozWIązarue takie znajduje uzasadruerue mervtorvczne I ekononuczne oraz Jest skuteczrue stosowane od WIelu lat na całvm swiecie np we FranCJI I Norwegu W kategonach ekononucznych utrzvmarue 10 małych placowek pomoc\- społecznej (np kazdy dla 7 pensjonanuszv zanuast 70) kosztowałoby tyle samo co utrzvmarue Jednego duzego domu pomocv społecznej prz\ Jednoczesrue WIększej tlosci osob sprawując\ch opiekę W kategonach men10rvczmch ZVC1e w małej grupie gwarantuje tworzerue I utrzvmame bezposredruch relacji o charakterze osobowvm. tak w grupie pen~onanuszv Jak ł ponuędzv prowadzacrnu dom opiekunami J pensjonanuszaml PsychologIczny klimat tak funkcjonującego domu pomocv społecznej spfzv]a dostrzegamu I ldentvfikowaruu mdvwidualmch potrzeb osob - mleszkancow 12

13 OŚRODKI REHABILITACYJNO WYCHOWAWCZE PrezentaCja wymków momtonngu Liczba momtorowanycb placowek 5 Statuto~m celem działania osrodkow rehabllltacvjno wychowawczych Jest zapewrueme dzieciom I młodzlezv z uszkodzemanu c u n uposledzonvm umysłowo I mepełnosprawnvm ruchowo wszechstronnej, specjahsncznej opieki zdrowotnej, rehablhtacvjnej I edukacvjnej mającej na celu przvsposobleme dzieci I młodzlezv mepełnosprawne] do zvcla w społeczenstwle \\< tvm rowruez mtegrację ze zdrowymi rowlesmkanu Jednvm z celow Jest takze w rozullliemu zespołu realizującego momtonng częsclowe zastąpleme srodowlska rodzinno domowego w Jego funkcjach oplekunczvch - w zwlązku z realizacją zadarua okreslanego Jako pobvt dzlennv Czas pobytu podopiecznych - 11 mleslecv w roku - plęc dm w tygodmu od pomedzmłku do piątku w godzmach od dotvczv uczestmkow pob)1u dziennego PaCJenCI wczesnej mterwencji korzystają z ofertv osrodkow Jeden lub dwa razv w tvgodmu puez l godzmę Statuo osrodkow rehablhtac\-jno wychowawczych są opracowywane przez dhekcje zarządy sto\\arzvszen prowadzących placowkt lub przekazywane przez zarządy głowne stowatz\'szen Dvrektorzv zwracali uwagę na brak \\społpracv rodzlcow podopleczmch w tworzemu tvch dokumentow Prz"Jęcle podopleczmch następuje pop17ez skterowame lekarskte na wmosek poradm PS\ chologiczno-pedagoglc7nej placowkt kształcerua specjalnego lub na \\ mosek rodzlcow W d\\och sposrod pięciu momtorowanvch placowek funkcjonują komisje kwahflkacvjne 71o.lOne Le specjahsto\\ przedsta\\<1cleh wvdzmłow LdrowIa urzędow miejskich 1 d\ rektoro\\< osrodko\" Osrodkt podkreslają plernszenstwo w pfz\c]ęclach osob z terenu grom ktore finansują Ich dzialalnosc KoncepCje pracy momtoro\"amch osrodkow rehabllltacvjno W\cho\\awczvch są okreslane Jako \\Ieloprofilowe I \\leloplaszczvznowe usprawruame poprzez rehabilitację rucho\"4 fizykoterapię terapię pedagogiczną oraz edukację Placowkt zapewman pobvr dzrennv uczestmkow (uspr,mmame realizo\"ane przez pracomukow osrodka) oraz ruektore z mch wczesną rnterhencję (usprawmarue re.llizo\\ane przez rodzlco\\ dziecka \\ Op.lrCIU o udzielone \\skdzowkt) W pob\cie dl\enn\m uspra\huarue odbywa Się,,\ kilkuosobowych grupach - forma najczęsciej stoso\\dna w terapu p5\chopedagogicznej oraz llldv\\ldualme - torma stoso\vana w zajęciach L zakresu rehabilitacji rucho\'iej WIększosc cztery sposrod pięciu momtoro\\anvch osrodkow rehablhtac\-jno w\chowawcz\ch podkresla koruecznosc \\czesnej mternencji - osrodki te podejmuj4 w tym zakresie konkretne dzlalarua urucharruając konsultacje specjahstvczne \\ ramach wczesnej mternencji Jako dztalarua dodatkowe piacowkt W Jednej z momtorowanvch placowek wczesnd tnternencja Lną]do\\dła Się w zakresie podstawowej dzmlalnoscl osrodka - realizowanej rownolegle z formą dziennego pob\tu W zadnej z momtorowamch placo\\ek wczesna tnterwencja me posiada charakteru \\ leloprofilo\\ ego Nie zanoto\\'ano przvpadko\\' akt\wnego UdzIałU 'v programo\"amu terapn psvchologow I pedagogow Interwencja Jest ogramczana do rehabilitacji rucho\\e] z udziałem konsultantow memcznvch We wsz\cstktch momtorowanvch placo\\kach stoso\\ane są metod-... rehablhtacji rucho\\ej Dvrektom placo\\ek 1110\vląC o mch \nrruemah metodę VOJt\ Bobath Peto NDT SI (mtegracji sensomotoncznej) masaze mha!acje 0\".1 z pięciu osrodko\\ realizuh program przedszkola specjalnego oraz elementy programu szkołv Z\cla Jeden z osrodko\\ posługuje SIę takze pedagogiką stemerowską Jako stosowane metom terapii psychopedagogicznej zgłaszano metodę Sherbome Kepharta SI (mtegracji sensomotoncznej)

14 \Ysrod metod edukac'.jmch W\Tozmano metodę Peto dobrego startu oraz metodę osrodko\\ prac\ W jedmm z osrodkow reallzo\\ane są form\' terapu ZajęcIO\\ej Tvlko w jedm m z osrodkow opracowany bvł roczny plan prac'\' dla placowki obejmujący kierunki pracy wspołpracę z rodzicamt strukturę organizacyjną I kadrową Tworzonv Jest przez dvrektora placo\\' ki na podstawie rocznej oceny pracy osrodka Częsc osrodko\\ (tm sposrod pięcm) POSIada plan\' prac'\' dla grup oraz mdvwidualne plany pracy t"orzone na podstawie dlagnozv lekarskiej I psychopedagogicznej - modvfikowane na podsta\\1e okreso\"ej ocem postepo\\ rozwojowych d71ecka WszvsC'\' podopieczm zostah ObjęcI planamt mdvwldualnvtiu w trzech momtorowanvch placo\\ kach RodZIce mają prawo uczestnicz\c lub wvpowladac SIę na temat planow na spotkam ach rodzlcow Wleks70sc placo\\'ek ocema rodllcow jako blem\'ch me angazującvch Się we,,,społpracę 7 terapeutami W zadm m z momtoro\\'anvch osrodkow me zgłaszano funkcjonowarua svstemu kar I nagrod Zdarza Się komecznosc pm1mmama przv zachowaruach agresvwmch We,,,snstkIch osrodkach zdecvao\\'arue zaznaczano lz me są stoso\\ane zadne kan flz\czne RodzaJe mepelnosprawnoscl w morutorowamch placo"kach obecne są dzieci w roznvm stopnm uposledzone um\slo\\o oraz z \\społw\'stepując\ml lxldz IstmeJąc\1TII samodzielme schoaemaml na tle uszkodzen C u n (mo/go\"e porazeme dziecięce zespoł Downa autvzm padaczka labuaema \\noku l słuchu I mne) Liczba podoplcczo\ch w badam ch osrodkach rehabilitac\jno \ncho\"awc.lvch,,,aha Się w gramcach od 26 do 65 osob \\ pomcle dzlel1l1\m (od poruedllułku do piątku ''II godzmach do X 00 do 16 (0) oraz od O do 108 osob \\' formie \\czesnej mtemencji (do d\\'och razv 'II. l\godmu po 60 nunut) liosc etatow \\ paehczemu nu jednego podopiecznego w momtoro\"amch placowkach W"110SI - \\ tormie pob\ tu dziennego od O 79 do l l-l- - " formie \\C"LesneJ mtemencji od O 035 do O O~ 7 Struktura zatrudmema - generalme \\e \\sz\stkich badameh osrodkach rehabihtacvjmch zastosowane jest roz"lązame podziału podoplcczmch pob\1u d71ennego na grupy liczące od 6- cm do l2-tu osob \\ ktof\ch na stałe pracuje trl"\osobo\n zespoł naucz\clel-terapeuta pomoc terapeut\ l plelęgiuarka W kaldvm z osrodko\\ zatrudniam są rehabilitanci ulub fi)'\koterapeuci k'1orz\ pro\\ad7~ terapie mdy\\ldualną Ponadto latrudmam są pedagodz\ p5\cholodz\ logopedzi lekarze Repre7entO\\ane Jest latem szerokie spektrum zawodo\" I specjalnoscl oraz bardzo \Hsok.1Jest procent osob l WVZSZ\ m \V\ks7tałcemem specjahsl\czl1\m Bud7et placo\lek \'II pr/chc-zelllu na jednego podopleclncgo \\ roku 1995 w\ mosl - '" pob\cle d7lenmm od zł do I-l-!)~~ II - w formie \\czesnej mterwencji od -1-78,d do 7-ł6 71 Zrodla finansowallla budlet\ mmlsterst\\a IdrO\\'1a I edukacji samorządow lokalmeh oraz Srodkl \\ lasne Badane osrodkt POSIadają najczęsclej budzel\ mieslane (na budzet skladają SIę \\S7\StklC lxld7 czese W\mICllloO\ch zrodcł) Forma "lasnoscl oraz kontrola dzlalajnoscl - momtoro\\ane osrodkt rehabllltac\]no w\cho\\a\\cze s~uednostk<llm organlzac\]l1\nu samorządo\\ lub organizacji pozarządowvch Kontrole finanso\\e osrodko\\ przepro\\adza]4 zarząm stowarz'tszen komorkt organizacvjne msl\tucji finansujących dzldlalnosc Jak np komisje cis zdro\ha urzędo\\ miast jdko organ kontrolując\ dzmłalnosc mer\1onczną \\skaz\wam Jest lekarz woje\\od.zk:i specjalista \\ojc\\odzkt cis rehabllttacjl oraz kuratona OS\'-I1a1\ l.t

15 Zgłaszane problemy Zgłaszana grupa problemo", tinansow1-ch - brak pev.ll0scl finansowej usuwarue osrodkow rehablhtacvjno \Hchowawczvch ze struktur finanso'w\ch Zakłado\\ OpiekI Zdro\\otnej - przvznawarue srodkow finansow\ch w ruewvstarczającej IloSCI - brak Jednoht\ch kntenow I Jasmch zasad przvzna\',arua srodkow finansowych przez Mlrusterst\\o EdukaCjI Narodov.eJ I M1rusterstwo ZdrOWIa (rue wszvstlae osrodla otrzymują dotacje z budzetu panstwa natomiast te ktore Je otmmują me znają ptz\cz\11 dla ktorvch przekazane Im srodkl są mruejs7e ruz zaplanov.ane) - zim duza!łosc lllshtucji posredmcząc\-ch w trakcie przekaz\'\~ama dotacji - dotyczy osrodkow ktore zostah objęte ustawą o \\1elkIch miastach (pilota?) Jeden z d\tektoro\\ postulował wprowadzerue JednolItej lasadv ptz\"znawama srodkow finansowych dla v.sv.stlach placowek (według cntelnego kntenum np wysokosc dotacji uza1e7ruona od tloscl podopleczmch) Grupa zgłaszan'\-cb problemowocharakterze merotonczmm ł formalno prawnvm - brak ronnązan pmv.mch co do rruejsca placo'wek ruepubhczll\ch v. svsterrue ochrom ldrowla - me uzna\\arue pomtu \\ osrodk-u za reahzację otxmlazlm szkolne=j - brak \\el"\iikacjl \v\korzvstarua srodkow finanso\\vch I potencjału przez rozne osrodkt - \\ placo\,kach...., ktol"\ch stosuje SIę zasad\ zatrudruj.llla w,",\odzące SIę z roznvch resorto\\ (edukacja I słuzba zdrov.ta) problemem Jest raząca dvsproporcla rruedzv warunkanu zatrudruerua personelu ktoremu IxmIerzono uzupełruające Się I \nkon...\,ane \\' tym samym rruejscu ł CZJSIe zjdarua - zgłaszano zarzut w\ lączerua z zadan real12o\\amch przez Panst\'.O\\V Fundusz RehablhtacJI Osob Nlepełnospra\,mch dzlalan na rzecz osob k"tore me ukoncnłv 16 roku Z\CIa - mskt poziom "czesne] IntemenCjI memcznej - lekarze lue kterują bądz kterują zm.t pozno dzieci z podejrzemem uszkodzerua c u n do osrodko\\ pro\\adzac\ch \\czesną mterwencję Komentarz zespołu realizującego momtonng Momtoro\\Jnc osrodki rehablhtjc\jno - w,cho\\a\\cze maj4 ro7budo\\dną bazę matenalną 54 wvposa7one \\ duzą Ilosc sprzętu rehjblhtac\jnego I pomoc'. mdaktvczmch są nowoczesme I estct\czme umeblo\\ane Jednak \\1ększosc t'ch sprzęto\\ me Jest... nkorzvstv\\ana \, codzienmch dzlalaruach rehablhwc\jll\ch I terjpeut\czmch CzaSJnu mozna odruesc \\razeme ze są one uz\\\ane jed\me sporad\czrue a Ich Ilosc przeslama obraz dztalan terapeut,czmch Stan ten jest zape\\ne w,rukjem. rruędz\' mmrru claghch poszukmjn personelu \\ zakresie doskonałema \\arsztatu prac\- Trudno Jednak porrunac mozlmosc lllterpreto\\ama powyzszej S\tuaCjI " kategonach marnotm\\st\\a UL,skt"amch przez osrodkt dotacji finjnsq\hch (las efekty" nej pr JC\ \\ t\ ch osrodkach jest barwo skromm relat\,\ me do caloscl pob\ tu podopleczmch na Jch tereme ZnacLn4 jcgo C7esc LaJI11UJ4 pf7ef\h CZJS przeznaczom na pmchodzeme do osrodka I rozchodzeme SIę do domo" oral posiłki PIJco\',kI te ze \\-zgłędu na spec\uczm tl"\b prac\ \\ dzljłalnoscl podsta\\o\vej (pom,t dzienny ) zmuszone sa zatrudmac mele osob (tmosoł:xme zespoh terapeut\czne obsługujące najczęsciej SLeSCIO osobo\\e grup\ podopleczmch) oraz 'Hele osob na etawch me z\nązamch wprost z dzlalamanu tempeu1\czmrru - rehablhtac\jmnu Są to pomem kucharki sprzataczki kiero\\c\ intendenci praco\\l1ic\ biurom l JdnurustraC\-jru T.łka struktura zatrud.nterua generuje \H sokie kosz1\ utrz, marua - stąd... międz\ Inn\ nu cl4głe problemy z finanso\\aruem Jch dztałałnosci Wobec faktu 12 "S7\SC\ podopleczm 1\ch osrodko\\ Z\Ją \\ s\\olch rodzmach obiekcje budzi fakt mklego ZJgospodaro'\Jllla Ich potencjału \\ zakresie prac\ z dziecnll poprzez przejęcie funkcji oplekuncn ch na skale me uzasadnioną potrzebarru Ich rehabilitacji Szczegolne ZJstrzezema budzi przejmo\'arue duzego zakresu (lub na,\et całosci) dzijłan terapeutvc7n\ch \\ tak \\azmch obszarach Jak trenmg samoobsługt CZ\nnoscl Iugteruczmch zamdnoscl prn jcdlemu CZ\ te? ubierclruu W tej S\tUJCjI po"staje mebe?pleczens1\'o wyuczema srodo\\lsk rodzlnn\ch postawy zaleznoscl od IllS1\tuCjI zajmując\ch SIę osobarru mepełnospm\\11vi111 O\,ocu]4cej biernosclą t\ch srodo"dsk I kreującej posta\h ktore mozna bv naz\\ac posta\\anu segregac\)nvnu wobec osob mepelnospra\\ll\ch 1 ~

16 'la mtensvv.ną pracę I podopieczmml w pob\cle dzlenmm SpoZ-vtko\\'Uje SIę w tych placo\\'kachjedvme ok 2-3 godzm d71enrue Nie sposob h0c na sk:utecznosc terapeut\czną tego rwaju oodzlałvwan Jak wvmka z najnowszvch badan długoternunowe roko\\'arua dla podjętej terapn mogą bvc dobre jesh stosowane są mtensvwne oodzlałw.arua trwające np 40 godzm tvgoclmowo Te same badarua v.skazują na takt lz lm ban:!zlej zaangazo\\'am \\' terapię są rodzice tvm bard.llej prawdopodobne Jest utrzvrname postępow v. roz\\oju Brak Jest \'; momtoro\\amch osrodkach prakt'rkl JktVV.1LUJąceJ rowico\\' I md\ch bhsklch podopleczmm osob Luki \\ t\m zakresie me Jest w slame zapełmc mc\dentalne orgaruzowarue ImpreL nalvwamch mtegrac\jnvlm lub S\\1ętO\\ame WIększosc lajęc pro\\,jdlona Jest bez akt\wnego \\'spolwtalama 7 roo71caml - w salach l gabmetach co w laden sposob me koresponduje ze specyfiką prv\\jtnosc1 domo\\' roonnmch ctllec1 W morutorowamch osrodkach rodzice fakt\clme \V\stepuJą v. roij gosc1 ReJhzo\\ana przez osrodk1 rehjblhwc\jno w\cho\vawc7e \\C'LeSnJ mtemencja me spełrua kn teno\\' wleloprofilo\\ ego uspra\\'mama Osrodkl rehablhtac\jno-w\cho\\a\\cze odegrah po\\alną role \l; budzemu \\'Tazh\\'oSCl społecznej na potr/eb\ dolkmet\ch pov.alna mepcłnosprav.nosc!a dl!eci młodziezv I osob doroshch powodując wvprov.adleme \\Idu L nich Le społecznej \lolacj! \\ domach rwmmch StanO\l;13 one rov.mez \\artosciow\ teren Idobvv.ama dosv"ladczen I k\valifikacjl dla kadrv f.lcho\\e] W pfz\ SZIOSCI mogą stano" lc cenną ofertę Jako osrodkt szkolemowo-mstruktd7ov.e dla rodzm l prl\]aclol osob l roznvml formami mepełnospra\\'110sci a takle dla profes]onahstow diljla]ąc\ ch \\ mtcgrujac\ m SIę społec/cnsm te D L Roscnhan 'V1 E P Schgman P\l,c)lOpalO!OgIO PTP Warsza\\a 199-\. s 17-\. l n 1ó

17 OŚRODKI WCZESNEJ INTERWENCJI PrezentaCja wymków momtonngu LIczba momtorowamcb placowek 5 Statutowy cel działania udzlelerue "'sparcia rodzmom dzieci z wszelkmu postaciami uszkodzerua c u n poprzez prowadzerue usprawruarua. terapu I stvmulacji dziecka oraz udzlelarue rodzicom szczegołowych wskazowek co do metod I techruk pielęgnacji, opieki, stvmulacji roz\'\'oju \wchowarua I usprawlllallla dziecka \\ srodowlsku rodzmno-domowym Czas pobytu pacjentów sredmo dwa razy w tvgodmu po 60 mmut przv zalozemu codziennej prac'. \\-łasnej rodzlcow pacjenta Statuty posladałv chla sposrod plęcm momtorowanvch osrodko\, wczesnej mterwencji Autoraffil statuto\\- b\łv zarządv orgaruzacji pozarządowych tworzących placo",kę Nie zanoto\\-ano przvpadko", wspołpracv rodzlcow w tworzemu regulacji obowlązującvch placowkę Prz\Jęc1e pacjenta nastepuje w wvmku skierowama lekarza poradm spegahstvcznej bądz rejonowej S7pltala (oddziałv noworodkow) lub zgłaszają SIę sami rwice KoncepCje pracy osrodkow \\-czesnej mterwencji zakładają Jak najsz'rbsze podjęcie mtensv\"\'llej l szeroko pojętej rehabilitacji z czvnnvm udziałem rodzlcow zaraz Po ujawmeruu opozruema psychoruchowego dziecka bądz podejrzellla uszkodzerua c u n w wvmku np ruepramdłm'\'ego porodu W trzech morutoro\\-all".ch osrodkach opraco\\-allle diagnoz" I programo\\ame terapu odbv\\a Się w wielospecjahst\czmm zespole praco\\-lliko\\ (najczęsclej \WstępuJące specjalnoscl lekarz neurolog, pediatra rehabilitant ]JS\'cholog. pedagog, logopeda) z zastoso\"~amem metod rehabilitacji rucho\\-ej NDT VOJtv oraz p5\chopedagogicznvch dobrego startu' Kepharta. SI (mtegracji sensomotoncznej) Sherbourne Peto W pozostahch m\och placowkach specjahsci podejmują usprawruarue samodllelrue - bez \\ społpracv zespoło\\ ej Jedna z morutoro\\amch placo\\ek prowadzi dodatkowo usprawruarue mahch dzieci w domach rodzmnvch - SpecjalISCI pro\\adzą na lll1ejscu usprawmarue oraz mstruktaze W osrodkach \\-czesnej mtemencji dziecko Jest usprawmane dwa razy \\ t\godruu (PO 60 lll1nut) natomiast rodzice otrl\mują szczegołmvv mstruktaz postępo~arua I terapu domo\\-ej kton Jest okresowo modvfiko\\anv w zaleznoscl od potrzeb WSZ'rstkIe morutoro\\ane osrodki zakładają akt\'\ll" udział rodzico\\ \'\' USpra\'lllaruu dziecka ktonch zadaruemjest kont\nuo\\arue terapn \\ domu PI.. ", prac... (program\ terapeut\c7ne) są opraco\hwane dla kazdego dnecka mm"\\ldualme,... dwoch placowkach Pozostałe me prowadzą tego rodzaju dokijmcntacjl RodzAje mepelnospra\\noscl dzieci z uszkodzeruaffi1 C u n opozruone" roz\\oju p5\chorucho\\"\'lll uposledzone um\słowo LIczba pacjento\\ znajdując'.ch SIę pod opieką momtoro~anvch placo\\ek,,\aha SIę od 85 do prl\]mowamch dwa raz",,\ t\godlllu I10'iC etato" \\ przehczeruu na Jednego pacjenta wvruosla w badamch placo\\kach od O 0-ł6 do O 17 Struktura 7.. trudmem.. osrodko\', \\-c7esnej mtemencjl pr/'e\\lduje /atrudnmme prlede \\sz\stktm osobz w\'zszvm w\ks7tałcclllem spccjahst\cznvm Są to lekal7e rozmch specjalnoscl (pediatrz\ ncurolodz\ neonatolodz\ genct\c\ specjahsci rchabthtacjt mcmcznej) pedagodz'\ p5\cholod7v logoped71 rehabilitanci techmc\ fizjoterapu Etat\ pomocmcze l adnulllstracji są w osrodkach WCLesnej mtemencji ogramczane do mezbędnego mlrumum 17

18 Budzet badanych placowek \\ roku 1995 w\'ruosł,\ przehczeruu na jednego pacjenta od -\.63 do 9-\.7 z.ł lrodła finansm\larua budzet\ grum nurustersrna zdrmha l edukacji srodkl \,łasne Forma wlasnoscl oraz kontrola dzlałałnoscl - badane osrodkt \\-czesnej mternenc]l są jednostkanu orgaruzac\]nvnu orgamzacjl pozarządo\\-vch bądz samorządow (7espoły opiela zdrowotnej zakłach leczruct'\\la ambulatofvjnego) Jako mstytuc]e spra'\\lujące nadzor formalny 7 głaszane są orgam załozvclelslae oraz lekarz '\\Iojcwodzla Zgłaszane problemy DvTektOTZ\l osrodl<o'w "czesne] mternencji t\'orzonvch przez orgamzacje pozarządowe najczęsclej mformov.ah o problemach zwlązanvch z braktem regulacji prawmch odnosme funkcjonowama I finansov.ama tego rodzaju placowek a w szczegolnoscl mejasnvch l mesprec\-zo"amch ",mogm\ Jalae po'\\llnna spełmac placm\ka I JeJ kadra mervtonczna braku faktycznej zaleznoscl I kontroh o charakterze merytorycznym ruepewnej svtuacjl finansowej IJCKhkto'\\laneJ braktem kntenow l ruejasn\tlll zasadanu przvzna'\\lama srodkow z budzetu panstv.a Dvrektorz\ postulowah pov.starue zapisu w formie usta'\\l,,/rozporządzema o prawach d:necl l młodzlel.'. mepclnosprav.nej do,\,eloprofilowego usprawruama ora? krvtenach umozh'\\l,ającvch uz\skarue srodkow finansov..ch z budzetu panst'\\la Komentarz zespołu realizującego monitoring Osrodkt \\czesnej llltemencji po'\\lszechme deklarują koruecznosc ud71ału rodzlcow \\ uspra\\ ruamu dziecka - rola rodzica jest często przedsta\\ldna jako \\ ladąca bądz meodzo\\ me uzupełmająca dzlał.mld specjalisto" Zdarz.a Się 17 prjkt\ka " nm \\-zględzle bywa mezado\\alająca na co sklada SIę lalka dspckto\\ me \\ Sol' SC\ rod:71ce są jednako\',o zdolm podj'w pracę 7e swoim dzieckiem zgodnie z OC7ekI\',aruamt specjalisto", oraz nawet zdaruem p"tamch specjahsto'" me \\!SZ\stkIe stoso\\ane I z.nane meloo.. uspra\\ ruarua znajduj4 zastoso",arue \\ prac\' domo\\ej rodzica z dzieclaem bądz prac\ specjahstv z dzleclaem w "aronkach spotkan konsultacvjnvch (w tvm zakresie zgłaszano problem z metodą NDT) W efekcie rola rodzicow bvwa marginahzo"ana \\ sposob mezamlerzonv pomtmo załozen co do Ich kluczo"e] roli \\ dzlałaruach tvch osrodko" W \\telu prz... padkach me zaobserwo\\!ano efeknv.'llej roh jaką spclruac mogliln- zatrodnieru,\ osrodkach "czesne] llltemencji p5'cbolodzv l pedagodzy Sh.LltkuJe to zachmaruem proporcji pomiędzv rehabllitac\jno-med\czną stroną dzlalalnoscl nch osrodkow a Innvmt waznvml dspektanll szeroko pojctej rehabilitacji skladając\"1111 SIę na profilakt'.kę uposledzerua um,sio\\ego Wczesna llltemencja musi spełmac \\aronla \\leloprofilo\\ego USpra'\\l111arua lilie \\ kategon ICh roz\\oju społecznego emocjonalnego I llltelektualnego ~ PS\choJogIczna magnozu "drunko\\ rodzmmch dzieci poddamch rehabilitacji mlabv takle skllteczl1ą pomocą \\ w\'borze sposobu pro\\adzema prz\padku (np \\ zakresie akcento\\arua roh profesjonahst\ lub "v-zmocruerua \\lasmch dzialan rodzlcow \\ zakresie decvzji o komecznoscl prac.. specjalisto\\ na tererue domu rodzirulego dziecka) InsntuCje \\czesne] llltemencjl są ogromną szansa dla leczerua edukacji I usprawruarua dzieci z z.aburzeruamt roz\\oju dając mozll\\osc kontaktu pacjentm' lich rodzlll z gronem kompetentmch specjahstow lnsntucje te stwarzają takle "aronla do doskonalerua \vzajenmej relacji rodzlco\\! I dzieci z\\leksza]4c efekt\... mosc terapll Akcentm\ame roh srodo\hska rodzinnego I domowego \\e ",spomaganm roz\\oju dziecka Jest zgodne ze \\społczesmnu koncepcjanu nauko\n1lll \\ zakresie szeroko pojętej rehabilitacji" Wczesna IlltemenCja Jest fonną najmmej obcląlającą budzet pansn\a I samorządo\\! oraz forma z nd]vtlększ\ nu szansdmt na po\\odzerue podjęnch dzlałan ~ Zob Małgouata KoscIelska Oblrcza upo5/edzema PWN Warsza"a s D L Rosenhan M E P Sehgman op CI( s 175 lr

19 Fakt podejmowarua pracv z Jak najmłodszvrn dzieckiem przy jednoczesnvm urucholrueruu potengału srodowlska rodzmnego I Wledn specjahstvcznej daje gwarange wykorzystama mozll\\'1e jak najwlększej IloSCl szans rozwojowvch dziecka Zwazvwsz:y na argumentv przemawlające za promowaruem tej form" pomocy osobom mepełnosprawnym zwracam.. szczegolną uwagę na mez",vkle skromne budzetv osrodkow wczesnej mterwencji SvtuaCJa w ktore] kosztv specjahstvczmch szkolen kadrv osrodkow są pokr..wane z Jej prvwatnych srodkow Jednoznaczme wskazuje na brak staran osob odpowledzlalnvch za Ich finansov.-arue o doskonalerue tej formy Wleloprofilowe] rehablhtacji 19

20 SZKOŁY SPECJALNE PrezentaCja wymkow momtonngu Liczba momtorowanvch placo~ek 8 Statutow) cel dzl.uama re\\altdacja kształceme Iwychowame dzieci I młodziezv z roznvnu [onnarm ruepełnosprawnoscl (szkołv podstawowe I zawodo~e spegalne oraz szkoły zvcla dla osob uposledzomch urmsłowo zespoh. dvdaktvczne zakłady rehablhtacjii szkoh dla dzieci z,"adami,,,zroku l słuchu) CLas pobytu UCZDlOW od poruedzlałku do PIątku przeciętrue 6-7 godzm dzlenme Statutv szkol spegalnvch są opraco","\"\\ane na bazie OboW1ązUJącvch regulacji MIrusterstwa EdukaCji Narodowej orjz MIrustersrna Zdro\\la (zakładv rehablhtacjl) W tworzemu statutu zaz'hczaj bierze udział rada pedagogiczna placowla RodzIce są zapozna\\aru ze statutem a w ramach korrutetu r0d7lclelskiego majj mozlmosc \\społdzldłama w reahzdcji zadan szkolmch Zdamem dhektoro", placo\\ek mozlmosc ta Jest przez rodzico", wvkorzvst\"\\ana meznuemle rzadko Prz"Jęc1e UCLma \nmaga diagnozv l skierowarua przc7 \\łasclwą poradruę p$'rchologicznopedagogiczną bądz Centrum Opieki na DzIcckIem Nlepelnosprawmm KoncepCJe pran \\ badan,ch placo\\kach zakławją re\\ahdację funkcji zaburzonych I opozmomch \\zmacruarue t\ch ktore są lepiej roz\vlruęte oraz wvchowarue l edukację w ramach programo\\ nauczam a Obo\\lazUJąC\ch szkolruct\\o specjalne Rowrue waznvm celem Jest wyposjzerue uczruo\\ \\ podsta\\o\,e urruejętnoscl umozlmla]4ce funkqonowarue \\ dorosp. m z\'cm rodzime społeczenstme a takze poszukiwarue drog l rozm.azan do mtegracji \\ 5\' Olm srodo\\lskli Sposrod stoso\',amch metod prac\ \. szkołach specjalmch dla osob z uposledzemem unn słow\ m najczęsclej W\fllleruane to metod.! osrodkow prac\' \\ klasach młodszych I klasach (szkołach) Z'.cla oraz metod\. nauczarua komplekso\\ego l przedrmotowego w klasach starsz\ch z zastoso\\amem np metod\. Fremeta Nlektore placo\\ki wpronadzają element\ metod\. Sherbourne pedagogiki naldorfsklej \1ontesson socjotempu SzkoP. dla dzieci z \\adami z \\zroku l słuchu stosują metod\. Z\\lązane z kompensacją zm\slon oraz nauki speg\ticznej komurukacji z otoczeruem Plam pracy szkol specjdlmch sa t\\orzone \\ oparcm o obo\\iązujące program\ njuc7ama t7\\ mjllinlum programo\\e dla szkoł specjdlmch bądz szkol Z\C13 Dot\C""Ld one prdcv,\ zespole kjasow\ m W przypadkach UCZlllO\\ ze sprzęzomml defic\1aml stosuje Się program\' mdv\\ldllillne Jak ro\\1uez nduczarue mdn>ldudlne pro\\adzone w rruejscu zdlmeszkarua bądz szkole Pr,ll\d I obowją7kl UC7D10\\ \nmkają z rcgulanuno\\ szkoł ktore st\"ar.tdją mozlt\\oscl rcprczenlowama mtereso\\ uczruow za posrcdrucrnem samorządu s7kolnego bąd7 komitetu rod.llclelsklego RodzaJe mepeidospra~no'!cl uposledzerue um\sło\\e roznego stopma lfl\vahdzl wzrokli I słuchu \\spohwstępujące zaburzerua o crurakterle us7kodlerua c u n LIl.7ba UC7D10W \, badamch placo\\kach mlescl sle \\ gramcach 60 do.. no IIosc etato\\ \\ momtoro\\ um ch placo\\ kach \\ przehczemu na Jednego uczmd \H mosła od () 12 do 037 Struktura.utrudmema - \\ S/kołach 5peCJalmch zatrudniam są puede \\S7'.stklm pedagodz\ z \\vks7tałcemem co najmmej na poziomie Studium Naucz\'clclskIego (osom te są ZObo\\lązane do uzupełruarua nvkształcema na pozlonue co najmmej W\7sz""m za\,odowvm) 20