Kodeks karny wykonawczy

Transkrypt

1

2 Kodeks karny wykonawczy Komentarz Krzysztof Dąbkiewicz 3. wydanie Zamów książkę w księgarni internetowej Warszawa 2015

3 Stan prawny na 12 sierpnia 2015 r. Komentarz zawiera omówienie zmian wynikających z ustawy z dnia 10 lipca 2015 r. o administracji podatkowej, wchodzących w życie 1 stycznia 2016 r. Wydawca Monika Pawłowska Redaktor prowadzący Katarzyna Gierłowska Opracowanie redakcyjne Agnieszka Zagozda Łamanie Fotoedytor Projekt graficzny okładki i stron tytułowych Agnieszka Tchórznicka Ta książka jest wspólnym dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, byś przestrzegał przysługujących im praw. Książkę możesz udostępnić osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A jeśli musisz skopiować część, rób to jedynie na użytek osobisty. SZANUJMY PRAWO I WŁASNOŚĆ Więcej na P L K I B K Copyright by Wolters Kluwer SA, 2015 ISBN: wydanie Wydane przez: Wolters Kluwer SA Dział Praw Autorskich Warszawa, ul. Przyokopowa 33 tel ksiazki@wolterskluwer.pl księgarnia internetowa

4 Spis treści Spis treści Spis treści Wykaz skrótów 17 Wprowadzenie 23 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557 z późn. zm.) CZĘŚĆ OGÓLNA 27 ROZDZIAŁ I. Zakres obowiązywania 27 Art. 1. Zakres obowiązywania kodeksu. Odesłanie do k.p.k. 27 ROZDZIAŁ II. Organy postępowania wykonawczego 33 Art. 2. Katalog organów postępowania wykonawczego 33 Art. 3. Właściwość sądu 40 ROZDZIAŁ III. Skazany 46 Art. 4. Poszanowanie godności skazanego 46 Art. 5. Podmiotowość skazanego w postępowaniu wykonawczym 54 Art. 6. Wnioski, skargi i prośby skazanego 57 Art. 7. Zaskarżalność decyzji organów wykonawczych 65 Art. 8. Obrona fakultatywna i obligatoryjna 74 Art. 8a. Korespondencja skazanego 89 Art. 8b. Prawo wstępu rzecznika praw obywatelskich do zakładów karnych, aresztów śledczych 91 ROZDZIAŁ IV. Postępowanie wykonawcze 93 Oddział 1. Wykonywanie orzeczeń 93 Art. 9. Wykonalność orzeczeń 93 Art. 10. Policja i inne organy ścigania 101 Art. 11. Kierowanie orzeczeń do wykonania 104 Art. 12. Zawiadamianie organów wojskowych 106 Art. 12a. Wezwanie do uiszczenia należności pieniężnej. Przekazanie informacji do biura informacji gospodarczej 107 Art. 12b. Zawiadomienie o istnieniu warunków do wydania wyroku łącznego 109 5

5 Spis treści Art. 12c. Definicja, tygodnia, miesiąca i roku 109 Art. 12d. Definicja dnia 109 Art. 13. Wątpliwości co do wykonania orzeczenia 110 Art. 14. Przeprowadzanie wywiadu środowiskowego 113 Art. 15. Umorzenie i zawieszenie postępowania 115 Art. 16. (uchylony) 123 Art. 17. Zawiadomienie sądu opiekuńczego lub właściwego organu 123 Art. 17a. Kolejność skierowania kar do wykonania 124 Oddział 2. Postępowanie przed sądem 125 Art. 18. Postanowienia i zarządzenia 125 Art. 19. Orzekanie sądu na wniosek lub z urzędu 130 Art. 20. Skład sądu. Zażalenia na postanowienia sądu 136 Art. 21. Prokurator jako strona przed sądem 141 Art. 22. Zawiadomienie o terminie i celu posiedzenia 142 Art. 23. Sprowadzenie skazanego na posiedzenie 150 Art. 24. Zmiana lub uchylenie postanowienia z powodu nowych okoliczności 151 Oddział 3. Postępowanie egzekucyjne 158 Art. 25. Egzekucja roszczeń cywilnych, grzywny i innych należności pieniężnych 158 Art. 26. Odpowiednie stosowanie przepisów k.p.c. 161 Art. 27. Egzekucja przepadku oraz nawiązki 166 Art. 27a. Wykonanie postanowień o zabezpieczeniu 167 Art. 28. Egzekucja wobec małżonka pozostającego we wspólności majątkowej 169 Art. 29. Skutki orzeczenia przepadku wobec małżonka 171 Art. 29a. Egzekucja przepadku przestępnej korzyści majątkowej 172 Art. 29b. Powództwo na podstawie art k.k. lub art k.k.s. 174 Art. 30. Podmioty reprezentujące skarb państwa 175 Art. 31. Powództwo w imieniu skarbu państwa 175 ROZDZIAŁ V. Nadzór penitencjarny 176 Art. 32. Nadzór penitencjarny 176 Art. 33. Obowiązki sędziego penitencjarnego 179 Art. 34. Uchylanie decyzji innych organów 180 Art. 35. Wnioski sędziego penitencjarnego 182 Art. 36. Przepisy wykonawcze 184 ROZDZIAŁ VI. Zatarcie skazania 185 Art. 37. Orzekanie o zatarciu skazania 185 ROZDZIAŁ VII. Uczestnictwo społeczeństwa w wykonywaniu orzeczeń, pomoc w społecznej readaptacji skazanych oraz Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej 190 Art. 38. Podmioty uczestniczące w wykonywaniu orzeczenia 190 Art. 39. Podmioty świadczące pomoc skazanym 192 Art. 40. Rada główna do spraw społecznej readaptacji i pomocy skazanym 194 Art. 41. Cele i zakres pomocy postpenitencjarnej 196 Art. 42. Ustanowienie przedstawiciela skazanego 197 Art. 43. Zadania i cele funduszu pomocy postpenitencjarnej 201 6

6 Spis treści ROZDZIAŁ VIIa. System dozoru elektronicznego 207 Oddział 1. Przepisy ogólne 207 Art. 43a. Definicja kary i skazanego 207 Art. 43b. Definicja i zakres dozoru elektronicznego 211 Art. 43c. Sposób i warunki wykonywania kary w systemie dozoru elektronicznego 211 Art. 43d. Zakres nadzoru nad wykonywaniem kar 213 Art. 43e. Sąd właściwy 215 Art. 43f. Środki techniczne służące do wykonywania dozoru elektronicznego 216 Art. 43g. Podmiot wykonujący dozór elektroniczny 217 Oddział 2. Rozpoczęcie dozoru elektronicznego 218 Art. 43h. Warunki wykonywania kary 218 Art. 43i. Odroczenie wykonywania kary 224 Art. 43j. Zmiana lub uchylenie środka zabezpieczającego 226 Art. 43k. Rozpoczęcie wykonywania dozoru elektronicznego 227 Art. 43l. Prawa i obowiązki osoby chronionej 230 Oddział 3. Obowiązki i prawa skazanego 231 Art. 43m. Zgłoszenie gotowości do instalacji środków technicznych 231 Art. 43n. Obowiązki skazanego związane z dozorem elektronicznym 231 Art. 43o. Zmiana miejsca wykonywania dozoru stacjonarnego 233 Art. 43p. Zezwolenie na opuszczenie miejsca wykonywania dozoru stacjonarnego 235 Art. 43q. Przerwa w wykonaniu kary w systemie dozoru elektronicznego i jej odwołanie 236 Art. 43r. Odinstalowanie rejestratora stacjonarnego lub usunięcie nadajnika 237 Art. 43s. Zniszczenie, uszkodzenie, uczynienie niezdatnym do użytku nadajnika, rejestratora stacjonarnego lub przenośnego 238 Oddział 4. Czynności podmiotów wykonujących dozór elektroniczny 239 Art. 43t. Obowiązki podmiotu dozorującego 239 Art. 43u. Obowiązek współpracy osób posiadających tytuł prawny do nieruchomości lub lokalu z podmiotem dozorującym 241 Art. 43v. Kontrola prawidłowości funkcjonowania i użytkowania rejestratora lub nadajnika 242 Art. 43w. Warunki usunięcia, wymiany, instalacji lub założenia rejestratora lub nadajnika 245 Art. 43x. Przechowywanie danych osobowych skazanego oraz informacji zarejestrowanych w związku z wykonywaniem dozoru elektronicznego 245 Art. 43y. Wezwanie do usunięcia uchybień w wykonywaniu dozoru elektronicznego 246 Art. 43z. Brak możliwości niezwłocznego powierzenia czynności innemu podmiotowi dozorującemu 247 Oddział 5. Zakończenie dozoru elektronicznego 248 Art. 43za. Uznanie kary za wykonaną 248 Art. 43zb. Zmiana sposobu wykonania kary 248 Art. 43zc. Przypadek szczególny sposobu wykonania kary 249 Art. 43zd. Zastępcza kara pozbawienia wolności 251 7

7 Spis treści Art. 43ze. Wysłuchanie przed podjęciem decyzji o zmianie sposobu wykonania kary 255 Art. 43zf. Zaliczanie na poczet zmienionej kary okresu odbywania kary w systemie dozoru elektronicznego 256 CZĘŚĆ SZCZEGÓLNA 257 ROZDZIAŁ VIII. Grzywna 257 Art. 44. Egzekucja grzywny 257 Art. 45. Zamiana grzywny na pracę społecznie użyteczną 260 Art. 46. Zastępcza kara pozbawienia wolności. Zasady wymiaru 265 Art. 47. Uiszczenie części grzywny 270 Art. 48. Posiedzenie w przedmiocie kary zastępczej 271 Art. 48a. Wstrzymanie wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności 272 Art. 49. Rozłożenie grzywny na raty 276 Art. 50. Odwołanie rozłożenia grzywny na raty 278 Art. 51. Całkowite lub częściowe umorzenie grzywny 280 Art. 52. Wstrzymanie wykonania kary zastępczej 286 Art. 52a. Odpowiednie stosowanie przepisów k.p.k. 287 ROZDZIAŁ IX. Kara ograniczenia wolności 288 Art. 53. Cele kary ograniczenia wolności 288 Art. 54. Miejsce wykonania kary ograniczenia wolności 290 Art. 55. Rola sądu rejonowego i kuratora zawodowego 293 Art. 56. Skierowanie orzeczenia do wykonania 294 Art. 56a. Umowa ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków skazanych 296 Art. 57. Wezwanie skazanego do stawienia się w zakładzie 297 Art. 57a. Rozpoczęcie odbywania kary 300 Art. 58. Obowiązki podmiotów, w których kara jest wykonywana 301 Art. 59. Wykonanie potrącenia części wynagrodzenia 303 Art. 60. Wyjaśnienia skazanego dotyczące wykonywania kary 305 Art. 61. Modyfikowanie orzeczenia 306 Art. 62. Przesłanki odroczenia wykonania kary 309 Art. 63. Udzielenie przerwy w odbywaniu kary 311 Art. 63a. Zmiana formy kary 313 Art. 63b. Wniosek o rozliczenie godzin pracy na cele społeczne w innych okresach niż miesięczny 313 Art. 64. Orzeczenie o uznaniu kary za wykonaną 314 Art. 64a. Zażalenie na postanowienie zwalniające skazanego od odbycia reszty kary ograniczenia wolności 315 Art. 65. Zastępcza kara pozbawienia wolności 315 Art. 65a. Wstrzymanie wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności 319 Art. 66. Wnioski co do zmiany sposobu wykonywania kary 322 Art. 66a. Wykonywanie kary ograniczenia wolności 325 ROZDZIAŁ X. Kara pozbawienia wolności 327 Oddział 1. Cele wykonywania kary 327 Art. 67. Cele wykonywania kary pozbawienia wolności 327 8

8 Spis treści Oddział 2. Zakłady karne 333 Art. 68. Podległość zakładów karnych ministrowi sprawiedliwości 333 Art. 69. Rodzaje zakładów karnych 338 Art. 70. Typy zakładów karnych 339 Art. 71. Tworzenie innych rodzajów zakładów karnych 340 Art. 72. Organizacja zakładu karnego 341 Art. 73. Utrzymanie porządku i dyscypliny 344 Art. 73a. Monitorowanie zakładów karnych 352 Art. 74. Zmiana rodzaju i typu zakładu karnego 355 Art. 75. Skład komisji penitencjarnej 357 Art. 76. Zadania komisji penitencjarnej 358 Art. 77. Inne organy kolegialne 363 Art. 78. Podmioty wykonujące karę w zakładzie karnym 364 Oddział 3. Wykonywanie kary i jej indywidualizacja 366 Art. 79. Wezwanie do stawienia się w areszcie śledczym 366 Art. 79a. Przyjęcie do aresztu śledczego 370 Art. 79b. Pobyt skazanego w celi przejściowej 373 Art. 80. Kolejność wykonywania kilku kar 376 Art. 80a. Początek wykonywania kary 379 Art. 80b. Obliczanie okresu wykonywania kary 379 Art. 81. Systemy wykonywania kary 379 Art. 82. Cele i zasady klasyfikacji skazanych 383 Art. 83. Badania psychologiczne i psychiatryczne 387 Art. 84. Zakład karny dla młodocianych 389 Art. 85. Zakład karny dla odbywających karę po raz pierwszy 391 Art. 86. Zakład karny dla recydywistów penitencjarnych 392 Art. 87. Zasady odbywania kary pozbawienia wolności przez kobiety 394 Art. 87a. Skazani sprawujący pieczę nad dziećmi 399 Art. 88. Osadzanie sprawców w różnych typach zakładów 400 Art. 88a. Sprawcy szczególnie niebezpieczni 408 Art. 88b. Zasady odbywania kary przez sprawców szczególnie niebezpiecznych 410 Art. 88c. Stałe monitorowanie zachowania skazanego 415 Art. 88d. Szczególna ochrona skazanego 417 Art. 89. Przeniesienie skazanego do zakładu innego typu 421 Art. 90. Zasady wykonywania kary w zakładzie typu zamkniętego 424 Art. 91. Zasady wykonywania kary w zakładzie typu półotwartego 426 Art. 91a. Dodatkowe widzenie w zakładzie dla młodocianych 428 Art. 92. Zasady wykonywania kary w zakładzie typu otwartego 429 Art. 93. Przepustki w zakładach typu otwartego i półotwartego 431 Art. 94. Odbywanie kary aresztu wojskowego 432 Art. 95. System programowego oddziaływania 433 Art. 96. System terapeutyczny 439 Art. 97. Szczególne cele systemu terapeutycznego 445 Art. 98. System zwykły 447 Art. 99. Rodzaje kar wykonywanych w systemie zwykłym 447 Art Położenie zakładu karnego 449 9

9 Spis treści Oddział 4. Prawa i obowiązki skazanego 455 Art Informowanie skazanego o jego prawach i obowiązkach 455 Art Najważniejsze prawa skazanego 458 Art Prawo kierowania skarg do organów międzynarodowych 466 Art Sposób korzystania przez skazanego z jego praw 466 Art Kontakty skazanego ze światem zewnętrznym 467 Art. 105a. Zasady korzystania z widzeń 476 Art. 105b. Korzystanie z aparatu telefonicznego 478 Art Praktyki religijne skazanych 480 Art Skazani za przestępstwa motywowane ideologicznie 484 Art Zapewnianie bezpieczeństwa skazanym 487 Art Posiłki przysługujące skazanemu 490 Art Cele mieszkalne 491 Art. 110a. Posiadanie pewnych przedmiotów przez skazanego 499 Art Korzystanie z zakładowej odzieży, bielizny i obuwia 499 Art Prawo do wypoczynku 500 Art Depozyt zakładu karnego 502 Art. 113a. Zakupy, paczki dla skazanego 505 Art Miesięczna zapomoga 507 Art Zapewnianie świadczeń zdrowotnych 508 Art. 115a. Zaświadczenie usprawiedliwiające niestawiennictwo w postępowaniu prowadzonym przez sąd lub inny organ 520 Art Najważniejsze obowiązki skazanego 521 Art. 116a. Zakazy dotyczące skazanego 527 Art. 116b. Badanie skazanego w celu ustalenia obecności alkoholu, środka odurzającego lub substancji psychotropowej 528 Art Leczenie skazanych uzależnionych 529 Art Zabieg lekarski bez zgody skazanego 532 Art Obciążenie skazanego kosztami leczenia 533 Art Naprawienie szkody wyrządzonej przez skazanego 534 Oddział 5. Zatrudnienie 535 Art Zasady zatrudniania skazanych 535 Art Uwzględnianie kwalifikacji skazanych 541 Art. 122a. Prawa i obowiązki skazanego związane z zatrudnieniem 542 Art Wynagrodzenie za pracę 542 Art. 123a. Bezpłatne prace porządkowe i pomocnicze 545 Art Urlop wypoczynkowy skazanego 547 Art Potrącenia 549 Art Gromadzenie środków na przejazd i utrzymanie zwolnionego skazanego 550 Art Zaliczanie okresów pracy skazanego do okresów składkowych 553 Art Wliczanie okresu pracy skazanego do jego stażu pracy 554 Art Powierzanie określonym podmiotom zatrudnienia i nauczania skazanych 554 Oddział 6. Nauczanie 555 Art Zasady i zakres nauczania

10 Spis treści Art Nauka poza zakładem karnym 559 Art. 131a. Pozbawienie możliwości nauczania 561 Art Obligatoryjna praca w warsztatach i praktyczna nauka zawodu 562 Art Urlop uczącego się skazanego 562 Art Przepisy wykonawcze 563 Oddział 7. Działalność kulturalno oświatowa, społeczna, kultura fizyczna i zajęcia sportowe 563 Art Zajęcia skazanych w czasie wolnym 563 Art Zespoły prowadzące zajęcia w czasie wolnym 566 Art. 136a. Zbiórki na cele charytatywne 567 Oddział 8. Nagrody i ulgi 568 Art Przesłanki nagradzania skazanych 568 Art Katalog nagród 569 Art Szczególne warunki przyznawania przepustek 573 Art Obowiązek zgłaszania się do jednostki policji skazanego na przepustce 577 Art Nagrody stosowane jako ulgi 578 Art. 141a. Szczególne zezwolenie na opuszczenie zakładu 579 Oddział 9. Kary dyscyplinarne 581 Art Przesłanki stosowania kar dyscyplinarnych 581 Art Kary dyscyplinarne 587 Art Podmioty wymierzające kary 590 Art Dyrektywy i tryb wymiaru kar dyscyplinarnych 596 Art Zakaz kumulowania kar dyscyplinarnych 597 Art Przedawnienie możliwości ukarania i wykonania kary dyscyplinarnej 598 Art Zasada bezzwłocznego wykonania kary dyscyplinarnej 599 Art Uchylenie kary dyscyplinarnej po ujawnieniu nowych okoliczności 601 Oddział 10. Odroczenie i przerwa wykonania kary pozbawienia wolności 601 Art Obligatoryjne odroczenie wykonania kary 601 Art Fakultatywne odroczenie wykonania kary 606 Art Warunkowe zawieszenie kary odroczonej 612 Art Zasady udzielania przerwy 618 Art. 153a. Osoby biorące udział w posiedzeniu w przedmiocie odroczenia lub przerwy 626 Art Zażalenie na postanowienie o udzieleniu przerwy 627 Art Warunkowe zwolnienie z odbycia reszty kary po rocznej przerwie 627 Art Odwołanie odroczenia i przerwy 633 Art Odwołanie odroczenia wobec żołnierza 635 Art Wniosek dowódcy jednostki o zwolnienie od wykonania kary 635 Art. 158a. Zażalenie w przedmiocie odwołania odroczenia lub przerwy oraz wniosku o zwolnienie z wykonania kary pozbawienia wolności 636 Oddział 11. Warunkowe przedterminowe zwolnienie 636 Art Oddanie warunkowo zwolnionego pod dozór 636 Art Obligatoryjne i fakultatywne odwołanie warunkowego zwolnienia 640 Art Podmioty uprawnione do złożenia wniosku o warunkowe zwolnienie 649 Art Wysłuchanie określonych podmiotów, zasięgnięcie opinii biegłych 655 Art Sądy właściwe do orzekania w sprawie warunkowego zwolnienia

11 Spis treści Oddział 12. Zwalnianie skazanych z zakładów karnych i warunki udzielania im pomocy 663 Art Okres poprzedzający zwolnienie 663 Art Położenie zakładu. Możliwość opuszczania zakładu w celu poszukiwania pracy 671 Art Zasady udzielania doraźnej pomocy 674 Art (uchylony) 675 Art. 167a. Dokumenty, przedmioty i świadczenia otrzymywane przez zwalnianego 675 Art (uchylony) 678 Oddział 13. Informowanie o opuszczeniu przez skazanego zakładu karnego 678 Art. 168a. Obowiązek informowania o opuszczeniu zakładu przez skazanego 678 ROZDZIAŁ XI. Prawa i obowiązki kuratora sądowego, wykonywanie dozoru, warunkowego umorzenia postępowania i warunkowego zawieszenia wykonania kary 682 Oddział 1. Prawa i obowiązki kuratora sądowego oraz dozór 682 Art Obowiązki skazanego w czasie dozoru 682 Art. 169a. Nadzór nad wykonywaniem dozoru 684 Art. 169b. Grupy ryzyka powrotu do przestępstwa 684 Art Podmioty sprawujące dozór 695 Art Kuratorzy zawodowi i społeczni 697 Art Podstawowe obowiązki kuratora sądowego 698 Art Zakres działań kuratora zawodowego 700 Art. 173a. Zobowiązanie do poddania się badaniom 706 Art. 173b. Czynności sądowego kuratora zawodowego związane z organizowaniem i kontrolowaniem wykonywania kar, środków karnych i środków zabezpieczających w systemie dozoru elektronicznego 708 Art. 173c. Obowiązki kuratora zawodowego w czasie wykonywania kary w systemie dozoru elektronicznego 708 Art Zakres działań kuratora społecznego 709 Art Obowiązki innych podmiotów sprawujących dozór 710 Art. 175a. Ryczałt za sprawowanie dozoru 711 Art Przepisy wykonawcze 711 Oddział 2. Warunkowe umorzenie postępowania karnego 712 Art Właściwość sądu w sprawie wykonania orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania 712 Oddział 3. Warunkowe zawieszenie wykonania kary 713 Art Wykonanie orzeczeń w przedmiocie warunkowego zawieszenia wykonania kary 713 Art. 178a. Zażalenie na postanowienie 724 ROZDZIAŁ XII. Środki karne 726 Oddział 1. Pozbawienie praw publicznych 726 Art Podmioty zawiadamiane o pozbawieniu praw publicznych 726 Art. 179a. Zażalenie na postanowienie w przedmiocie uznania pozbawienia praw publicznych

12 Spis treści Oddział 2. Zakazy, nakaz i obowiązek 730 Art Zakaz zajmowania stanowiska lub wykonywania zawodu 730 Art Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej 732 Art. 181a. Obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach 735 Art. 181b. Zakaz wstępu na imprezę masową 736 Art. 181c. Zakaz wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych 739 Art Zakaz prowadzenia pojazdów 740 Art. 182a. Zmiana sposobu wykonywania zakazu 744 Art Informowanie organizacji gospodarczej o zakazie orzeczonym wobec jej członka 748 Art. 183a. Określenie odstępów czasu, minimalnej odległości, terminu 748 Art Obliczanie czasu trwania zakazu 749 Art Obowiązek informowania sądu przez podmioty wykonujące treść zakazu 751 Art Wykonywanie zakazów lub obowiązków nałożonych w czasie próby 752 Art. 186a. Zażalenie na postanowienie w przedmiocie uznania za wykonany obowiązek lub zakaz 752 Oddział 3. Przepadek 753 Art Przesłanie odpisu wyroku urzędowi skarbowemu 753 Art Wykonanie przepadku 756 Art Przepadek rzeczy głównej wraz z przynależnościami 758 Art Wpływ przepadku na ograniczone prawa rzeczowe 759 Art Ujawnianie własności skarbu państwa w księdze wieczystej 760 Art Zwrot przedmiotów objętych przepadkiem uprawnionemu 761 Art Wydanie przedmiotów urzędowi skarbowemu 763 Art Przepisy wykonawcze 764 Art Zniszczenie lub pozostawienie w aktach przedmiotów objętych przepadkiem 764 Art. 195a. Prowadzenie egzekucji grzywny i innych świadczeń majątkowych przez urząd skarbowy 766 Art. 195b. Odpowiednie stosowanie do wykonania orzeczeń wskazanych w rozdziale 66d k.p.k. 767 Oddział 4. Naprawienie szkody, zadośćuczynienie, nawiązka i świadczenie pieniężne 768 Art Przesłanie tytułu egzekucyjnego pokrzywdzonemu lub innej osobie uprawnionej 768 Art. 196a. (uchylony) 770 Oddział 5. Podanie wyroku do publicznej wiadomości 770 Art Sposób podania wyroku do publicznej wiadomości 770 Art Podanie wyroku do publicznej wiadomości przez ogłoszenie w czasopiśmie 773 Art Podanie wyroku do publicznej wiadomości w inny sposób 775 ROZDZIAŁ XIII. Środki zabezpieczające 776 Art. 199a. Właściwość sądu w postępowaniu dotyczącym wykonania środków zabezpieczających

13 Spis treści Art. 199b. Wniosek o orzeczenie, zmianę lub uchylenie środka zabezpieczającego legitymacja do złożenia, wysłuchanie. Pozostawienie bez rozpoznania 777 Art Zakłady wykonujące środki zabezpieczające 778 Art. 200a. Zakłady o maksymalnym zabezpieczeniu 778 Art. 200b. Zakłady o wzmożonym zabezpieczeniu 778 Art. 200c. Zakłady o podstawowym zabezpieczeniu 779 Art Wykonanie orzeczenia o umieszczeniu w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym 783 Art Cele wykonywania środka zabezpieczającego 791 Art. 202a. Pobyt w zakładzie psychiatrycznym sprawców, którzy popełnili przestępstwo w stanie ograniczonej poczytalności 792 Art. 202b. Terapia lub terapia uzależnień wobec sprawcy skazanego za przestępstwo popełnione w związku z uzależnieniem od alkoholu, środka odurzającego lub innego podobnie działającego środka; okres próby 792 Art Okresowe opinie o stanie zdrowia sprawcy 793 Art Orzekanie o dalszym stosowaniu środka 796 Art. 204a. Środki przymusu bezpośredniego 798 Art. 204b. Kontrola przedmiotów i pomieszczeń 800 Art. 204c. Osobiste kontakty sprawcy z odwiedzającymi 801 Art. 204d. Zezwolenia na czasowy pobyt poza zakładem pod opieką członka rodziny lub osoby godnej zaufania 802 Art Odpowiednie stosowanie art i ROZDZIAŁ XIV. Należności sądowe 806 Art Egzekucja należności sądowych 806 ROZDZIAŁ XV. Tymczasowe aresztowanie 810 Art Cele wykonywania tymczasowego aresztowania 810 Art. 207a. Tymczasowe aresztowanie a uprawnienia procesowe 813 Art Organizacja aresztów śledczych 813 Art Odpowiednie stosowanie rozwiązań dotyczących kary pozbawienia wolności 814 Art Informowanie aresztanta o jego prawach i obowiązkach 815 Art Informowanie różnych podmiotów o miejscu pobytu tymczasowo aresztowanego. Informowanie o przyjęciu. Zwalnianie z aresztu śledczego 817 Art Zasady rozmieszczania aresztowanych 820 Art. 212a. Postępowanie ze sprawcami szczególnie niebezpiecznymi 822 Art. 212b. Warunki pobytu w areszcie sprawców szczególnie niebezpiecznych 825 Art. 212ba. Szczególna ochrona tymczasowo aresztowanego 827 Art. 212c. Badania osobopoznawcze aresztowanego 829 Art Tymczasowe aresztowanie w zakładzie leczniczym 830 Art Uprawnienia aresztowanego 832 Art. 214a. Udzielanie świadczeń zdrowotnych w obecności funkcjonariusza niewykonującego zawodu medycznego 833 Art Kontakty z obrońcą 834 Art Korzystanie z własnej odzieży, leków i innych przedmiotów. Zakaz posiadania środków łączności

14 Spis treści Art. 216a. Korzystanie z własnej odzieży w czasie czynności procesowych 840 Art Zasady udzielania widzeń 840 Art. 217a. Cenzura korespondencji 846 Art. 217b. Korespondencja urzędowa 847 Art. 217c. Zakaz korzystania ze środków łączności 849 Art. 217d. Zezwolenie na opuszczenie zakładu 851 Art Prace porządkowe, zatrudnianie aresztantów 851 Art Rozporządzanie pieniędzmi przez aresztowanego 852 Art Kwota wolna od egzekucji 853 Art Nagrody za dobre sprawowanie 853 Art. 221a. Zasady przemieszczania się po terenie aresztu 854 Art Kary dyscyplinarne 855 Art. 222a. Decyzja o ukaraniu 856 Art Przeniesienie aresztowanego do zakładu karnego 858 Art. 223a. Status tymczasowo aresztowanego, wobec którego wykonywana jest kara pozbawienia wolności 860 ROZDZIAŁ XVa. Umieszczanie tymczasowo aresztowanych i skazanych odbywających karę pozbawienia wolności w wydzielonych pomieszczeniach lub pomieszczeniach dla osób zatrzymanych 862 Art. 223b. Przesłanki umieszczenia w wydzielonych pomieszczeniach policji, straży granicznej lub sił zbrojnych 862 Art. 223c. Zażalenie 863 Art. 223d. Umieszczenie konwojowanego w pomieszczeniu dla osób zatrzymanych 863 Art. 223e. Przepisy organizacyjno-porządkowe 864 CZĘŚĆ WOJSKOWA 867 ROZDZIAŁ XVI. Przepisy ogólne 867 Art Odpowiednie stosowanie przepisów części ogólnej k.k.w. 867 Art Wojskowe organy postępowania wykonawczego 868 Art Obowiązki wojskowego sędziego penitencjarnego 870 ROZDZIAŁ XVII. Kara ograniczenia wolności 873 Art Organ wykonujący karę 873 Art Obowiązki ministra obrony narodowej 875 Art Potrącenia z miesięcznego uposażenia 876 Art Zwolnienie od reszty kary 876 ROZDZIAŁ XVIII. Kara pozbawienia wolności i kara aresztu wojskowego 878 Art Cele szkolenia skazanych 878 Art Kierujący szkoleniem wojskowym 878 Art Zasady rozmieszczenia skazanych 879 Art Nagrody dla odbywającego karę aresztu wojskowego 879 Art Wniosek dowódcy na podstawie art. 330 k.k. 880 Art Współdziałanie z innymi podmiotami 881 ROZDZIAŁ XIX. Środki karne 882 Art Wydalenie ze służby lub degradacja

15 Spis treści Art Wykonanie innych środków karnych 883 Art Oddanie pod dozór 883 ROZDZIAŁ XX. Tymczasowe aresztowanie 885 Art Wydzielone cele 885 Art (uchylony) 885 CZĘŚĆ KOŃCOWA 887 ROZDZIAŁ XXI. Objaśnienie wyrażeń ustawowych 887 Art Ustawowe definicje najważniejszych pojęć 887 ROZDZIAŁ XXII. Przepisy przejściowe i końcowe 891 Art Stosowanie kodeksu do wykonywania wcześniejszych orzeczeń 891 Art Przejęcie obywatela polskiego skazanego za granicą 892 Art Przekazanie cudzoziemca państwu obcemu 893 Art (uchylony) 893 Art Tymczasowe ograniczenia lub zakazy wobec osadzonych 893 Art (uchylony) 895 Art Przepisy wykonawcze 895 Art. 249a. Zarządzenia dyrektora generalnego służby więziennej 898 Art (uchylony) 899 Art (utraciły moc) 899 Art Zaliczanie okresu pracy skazanego do stażu pracy 899 Art Delegacja ustawowa 899 Art Uchylenie mocy obowiązującej dotychczasowych przepisów 901 Art Tymczasowe zachowanie mocy przepisów wykonawczych 902 Art Data wejścia kodeksu w życie 902 Literatura 903 Skorowidz przedmiotowy 925

16 Wykaz skrótów Wykaz skrótów Wykaz skrótów Akty prawne d.k.k.w. ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 13, poz. 98 z późn. zm.) uchylona d.k.p.k. ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 13, poz. 96 z późn. zm.) uchylona EKPC Europejska Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 z późn. zm.) ERW Europejskie Reguły Więzienne z dnia 11 stycznia 2006 r. [Rekomendacja Rec (2006)2 Komitetu Ministrów Rady Europy] k.c. ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 121 z późn. zm.) k.k. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) k.k.s. ustawa z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 186 z późn. zm.) k.k.w. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557 z późn. zm.) k.p. ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz z późn. zm.) k.p.c. ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 101 z późn. zm.) k.p.k. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 z późn. zm.) k.p.w. ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 395 z późn. zm.) k.r.o. ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 583) k.w. ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 1094) MPPGSiK Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych otwarty do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 169) MPPOiP Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych otwarty do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167) nowela z dnia 16 września 2011 r. ustawa z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 240, poz. 1431) nowela z dnia 20 lutego 2015 r. ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 396) 17

17 Wykaz skrótów nowela z dnia 20 marca 2015 r. ustawa z dnia 20 marca 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 541) PDPC Powszechna Deklaracja Praw Człowieka [przyjęta i proklamowana rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ 217 A(III) 10 grudnia 1948 r.] Regulamin ETCP Regulaminu Europejskiego Trybunału Praw Człowieka przyjęty dnia 4 listopada 1998 r. (wersja ujednolicona na dzień 1 stycznia 2014 r.) (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284/1) regulamin o.p.w.k.o.w. rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 maja 2004 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary ograniczenia wolności orzeczonej wobec żołnierzy zasadniczej służby wojskowej (Dz. U. Nr 128, poz. 1341) regulamin o.p.w.k.p.w. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności (Dz. U. Nr 152, poz. 1493) regulamin o.p.w.t.a. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania tymczasowego aresztowania (Dz. U. Nr 152, poz. 1494) regulamin u.s.p. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 259) regulamin w.u.p.j.o.p. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 września 2014 r. Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednos tek organizacyjnych prokuratury (tekst jedn.: Dz. U. poz z późn. zm.) r.o.s.w. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 27 lutego 2006 r. w sprawie organizacji sądów wojskowych oraz ustalenia regulaminu wewnętrznego urzędowania tych sądów (Dz. U. Nr 42, poz. 287 z późn. zm.) r.p.o.p. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 sierpnia 2003 r. w sprawie sposobów prowadzenia oddziaływań penitencjarnych w zakładach karnych i aresztach śledczych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 1067) r.s.n.p. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie sposobu, zakresu i trybu sprawowania nadzoru penitencjarnego (Dz. U. Nr 152, poz z późn. zm.) r.s.u.k. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 czerwca 2003 r. w sprawie szczegółowego sposobu wykonywania uprawnień i obowiązków kuratorów sądowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 989) r.w.c.a. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 2 października 2012 r. w sprawie czynności administracyjnych związanych z wykonywaniem tymczasowego aresztowania oraz kar i środków przymusu skutkujących pozbawienie wolności oraz dokumentowania tych czynności (Dz. U. poz. 1153) r.w.o.u. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 lutego 2013 r. w sprawie sposobu wykonywania obowiązków i uprawnień przez kuratorów sądowych w sprawach karnych wykonawczych (Dz. U. poz. 335 z późn. zm.) r.w.p.r. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 2 września 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad wykonywania praktyk religijnych i korzystania z posług religijnych w zakładach karnych i aresztach (Dz. U. Nr 159, poz. 1546) r.w.ś.z. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 czerwca 2012 r. w sprawie udzielania świadczeń zdrowotnych przez podmioty lecznicze dla osób pozbawionych wolności (Dz. U. poz. 738) 18

18 Wykaz skrótów r.z.n. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 lutego 2004 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu prowadzenia nauczania w zakładach karnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz z późn. zm.) r.z.p.z.l.o. rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 10 sierpnia 2004 r. w sprawie w sprawie wykazu zakładów psychiatrycznych i zakładów leczenia odwykowego przeznaczonych do wykonywania środków zabezpieczających oraz składu, trybu powoływania i zadań komisji psychiatrycznej do spraw środków zabezpieczających (tekst. jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 599) s.w.k.d.e. rozporządzenie z dnia 26 maja 2015 r. w sprawie sposobu oraz szczegółowych warunków wykonywania kar, środków karnych i środków zabezpieczających w systemie dozoru elektronicznego (Dz. U. poz. 773) u.k.s.e. ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 231, poz z późn. zm.) u.o.b.i.m. ustawa z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 611 z późn. zm.) u.o.d.a.rz. ustawa z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 743 z późn. zm.) u.o.k.p. ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 155 z późn. zm.) u.o.k.s. ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 795 z późn. zm.) u.o.s.k. ustawa z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (tekst jedn.: Dz. U. z 1983 r. Nr 49, poz. 223 z późn. zm.) u.p.e.a. ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnych w administracji (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz z późn. zm.) u.p.o.o. ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 144 z późn. zm.) u.p.r.d. ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz z późn. zm.) u.s.d.e. ustawa z dnia 7 września 2007 r. o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego (tekst jedn.: Dz. U r. Nr 142, poz. 960 z późn. zm.) nieobowiązująca u.s.d.g. ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 584 z późn. zm.) u.s.p. ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 133 z późn. zm.) u.sw ustawa z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz z późn. zm.) p.u.s.w. ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. Prawo o ustroju sądów wojskowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 952 z późn. zm.) u.s.w.ż. ustawa z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz z późn. zm.) u.w.k.p. ustawa z dnia 7 września 2007 r. o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 142, poz. 960 z późn. zm.) zarządzenie nr 2/04 zarządzenie nr 2/04 Dyrektora Generalnego Służby Więziennej z dnia 24 lutego 2004 r. w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia i organizacji pracy penitencjarnej oraz zakresów czynności funkcjonariuszy i pracowników działów penitencjarnych i terapeutycznych (Dz. Urz. CZSW Nr 1, poz. 2) 19

19 Wykaz skrótów Organy promulgacyjne, orzecznictwo, czasopisma Biul. PK Biuletyn Prawa Karnego Biul. RPO Biuletyn Rzecznika Praw Obywatelskich Biul. SN Biuletyn Sądu Najwyższego CzPKiNP Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych Dz. U. Dziennik Ustaw Dz. Urz. CZSW Dziennik Urzędowy Centralnego Zarządu Służby Więziennej Dz. Urz. CZZK Dziennik Urzędowy Centralnego Zarządu Zakładów Karnych Dz. Urz. MS Dziennik Urzędowy Ministerstwa Sprawiedliwości Dz. Urz. UE Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej EPS Europejski Przegląd Sądowy GDS Gdańskie Studia Prawnicze GSiP Gazeta Sądowa i Penitencjarna KZS Krakowskie Zeszyty Sądowe Mon. Praw. Monitor Prawniczy NKPK Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego NP Nowe Prawo ONSAiWSA Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i wojewódzkich sądów administracyjnych OSA lub OSAB, OSAŁ, Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych (Białystok, Łódź, Gdańsk, OSAG, OSAW Wrocław) OSNAPiUS Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych OSNC Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna (od 1995 r.) OSNCP Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (do 1994 r.) OSNKW Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna i Wojskowa OSNP Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych (od 2003 r.) OSNPG Orzecznictwo Sądu Najwyższego, wyd. Prokuratury Generalnej OSNwSK Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych OSN-ZD Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Dokumentów OSP Orzecznictwo Sądów Polskich OSPiKA Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych OTK-A Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Zbiór Urzędowy, Seria A OTK-ZU Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Zbiór Urzędowy Pal. Palestra PiP Państwo i Prawo PiZS Praca i Zabezpieczenie Społeczne PnD Paragraf na Drodze PPiK Przegląd Penitencjarny i Kryminologiczny PPK Problemy Prawa Karnego 20

20 Wykaz skrótów Probl. Praw. Problemy Praworządności Prok. i Pr. Prokuratura i Prawo Przegl. Sejm. Przegląd Sejmowy RPO-MAT Biuletyn Rzecznika Praw Obywatelskich Materiały PS Przegląd Sądowy PWP Przegląd Więziennictwa Polskiego SI Studia Iuridica SKKiP Studia Kryminologiczne, Kryminalistyczne i Penitencjarne SP Studia Prawnicze WPP Wojskowy Przegląd Prawniczy ZNIBPS Zeszyty Naukowe Instytutu Badania Prawa Sądowego Inne ETPC Europejski Trybunał Praw Człowieka LEX system informacji prawnej Wolters Kluwer LEX/el. wydawnictwo elektroniczne LEX NSA Naczelny Sąd Administracyjny SA sąd apelacyjny SN Sąd Najwyższy Uwaga: Artykuły powoływane bez oznaczenia są artykułami Kodeksu karnego wykonawczego.

21

22 Wprowadzenie Wprowadzenie Krzysztof Dąbkiewicz Wprowadzenie Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557 z późn. zm.) stanowi obok kodeksu karnego i kodeksu postępowania karnego trzecią kodyfikację karną przyjętą przez polski parlament w czerwcu 1997 r. W pierwotnej wersji kodeks ten miał obowiązywać od 1 stycznia 1998 r., ostatecznie jednak na mocy art. 3 ustawy z dnia 12 grudnia 1997 r. o zmianie ustawy Przepisy wprowadzające Kodeks karny, ustawy Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego, ustawy Kodeks karny wykonawczy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 160, poz. 1083) wszedł w życie w dniu 1 września 1998 r. Od tego czasu kodeks był wielokrotnie nowelizowany. W okresie od września 1998 r. do sierpnia 2011 r. wydano blisko 40 ustaw nowelizujących treść tego aktu prawnego. Pierwsza w tym zakresie była wspomniana już ustawa zmieniająca datę wejścia w życie, kolejne miały rozmaity zakres i charakter. Były to duże ustawy kompleksowo nowelizujące kodeks karny wykonawczy zarówno w części ogólnej, jak i szczególnej (zwłaszcza ustawa z dnia 24 lipca 2003 r. o zmianie ustawy Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. Nr 142, poz. 1380; por. w tym zakresie T. Bulenda, R. Musidłowski, Nowelizacja kodeksu karnego wykonawczego w 2003 r. (analiza i próba oceny), PWP 2003, nr 40 41; T. Szymanowski, Kodeks karny wykonawczy po nowelizacjach z 2003 r., PiP 2004, z. 2), jak i niewielkie zmiany. Były one czynione ze względu na konieczność dostosowania przepisów kodeksu do innych ustaw, w tym międzynarodowych, lub wymagań stawianych przez orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, jak również do ustaw wprowadzających nowe instytucje w zakresie obrotu prawnego z innymi państwami członkowskimi Unii Europejskiej (w tym ostatnim zakresie por. np. ustawę z dnia 24 października 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. Nr 214, poz. 1344, która weszła w życie 18 grudnia 2008 r.). Kolejne zmiany zostały wprowadzone przepisami ustawy z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 240, poz. 1431) oraz ustawy z dnia 13 lipca 2012 r. o zmianie ustawy o działach administracji rządowej oraz niektórych innych ustaw Krzysztof Dąbkiewicz 23

23 Wprowadzenie (Dz. U. poz. 908). Druga ze wskazanych ustaw miała niewielki zakres, nadała jedynie nowe brzmienie przepisowi art. 40 2, ustalając na nowo krąg podmiotów wchodzących w skład Rady Głównej do Spraw Społecznej Readaptacji i Pomocy Skazanym. Dużo istotniejsze znaczenie miała nowela z dnia 16 września 2011 r., na mocy której dokonano gruntownej zmiany kilku zasad fundamentalnych dla postępowania wykonawczego. Z najważniejszych należy wskazać zmiany w zakresie zasady zaskarżalności wszystkich postanowień w postępowaniu wykonawczym przez dopuszczenie możliwości zaskarżenia tylko orzeczeń najbardziej istotnych dla skazanego i tylko w wypadkach gdy ustawa tak stanowi. Zniesiono zasadę udziału stron we wszystkich posiedzeniach. Odwrócono również zasady dotyczące wykonalności postanowień w postępowaniu wykonawczym. Wszystkie zmiany wynikające z tej nowelizacji zostały bliżej omówione w komentarzu, przy uwzględnieniu piśmiennictwa oraz orzecznictwa opublikowanego po 1 stycznia 2012 r. Kolejne zmiany w kodeksie karnym wykonawczym zostały wprowadzone w drodze siedmiu dalszych aktów prawnych, tj. ustawy z dnia 23 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej (Dz. U. poz. 628), ustawy z dnia 27 września z 2013 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1247), ustawy z dnia 21 marca 2014 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 619), ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka (Dz. U. poz. 21), ustawy z dnia 6 lutego 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. poz. 431), ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 396) oraz ustawy z dnia 20 marca 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 541). Bez wątpienia najobszerniejsze zmiany dotyczące bowiem zarówno części ogólnej i szczególnej wprowadzone zostały ustawą z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 396). Nowelizacja kodeksu karnego wykonawczego podyktowana była przede wszystkim koniecznością dostosowania unormowań z zakresu prawa karnego wykonawczego do zmian dokonanych w kodeksie karnym, ponadto uwzględniono także wymogi płynące z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego oraz postulaty Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczące poprawy warunków osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych. Dodane lub zmienione regulacje kodeksowe dotyczyły m.in. takich kwestii jak problematyka zaprowiantowania osób konwojowanych, przyuczenia osób odbywających karę pozbawienia wolności do pracy, uprawnień osadzonych do kontaktów ze światem zewnętrznym, zwłaszcza gdy chodzi o zwiększenie liczby osób biorących udział w widzeniu, korzystanie z aparatu telefonicznego czy prawo tymczasowo aresztowanego do korespondencji z obrońcą lub pełnomocnikiem będącym adwokatem lub radcą prawnym oraz do porozumiewania się z konsulem. Inna grupa zmian dotyczyła zagadnień związanych z kwalifikowaniem skazanych do grup ryzyka i różnico 24 Krzysztof Dąbkiewicz

24 Wprowadzenie wania wobec nich form dozoru. W tym zakresie dotychczasowe rozwiązania były zawarte w akcie wykonawczym, co zakwestionowane zostało przez Trybunał Konstytucyjny. Nowelizacja wprowadziła też nowe rozwiązania odnoszące się do wykonywania kar zastępczych, a także udziału stron oraz obrońcy w postępowaniu, gdy jego przedmiotem jest kwestia zarządzenia wykonania kary oraz dalsze stosowanie pobytu sprawcy w zakładzie psychiatrycznym. Zasadnicza zmiana dokonana na mocy noweli z dnia 20 lutego 2015 r. polegała na dodaniu do kodeksu nowego rozdziału VIIa i transpozycji norm zawartych w dotychczasowej ustawie z dnia 7 września 2007 r. o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 142, poz. 960 z późn. zm.). Nowela z dnia 20 lutego 2015 r. zarazem wprowadziła w tym zakresie niezbędne zmiany dostosowawcze, które wynikały przede wszystkim z przyjętej w kodeksie karnym nowej koncepcji w zakresie orzekania kar i środków (karnych i zabezpieczających) kontrolowanych w systemie dozoru elektronicznego. Duża część zmian wprowadzonych w kodeksie wynikała również ze zmian wprowadzonych w rozdziale X k.k. i nadaniem nowego kształtu środkom zabezpieczającym. Dokonując wykładni kodeksu karnego wykonawczego, wykorzystano w komentarzu starając się zachować odpowiednie proporcje bogaty dorobek literatury oraz orzecznictwa Sądu Najwyższego, sądów apelacyjnych, jak również Trybunału Konstytucyjnego i Naczelnego Sądu Administracyjnego. Mając na uwadze, że u podstaw wykonania każdej kary spoczywa zasada humanitaryzmu oraz poszanowanie godności ludzkiej skazanego, szeroko odwołano się do orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz raportów Europejskiego Komitetu do Spraw Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu (CPT) i Krajowego Mechanizmu Prewencji, w których szczególnie mocno akcentowana jest konieczność zachowania respektu oraz poszanowania dla wskazanych wartości (podmiotowego traktowania skazanych). Nawiązano również do uniwersalnych oraz regionalnych standardów w zakresie postępowania ze skazanymi o charakterze soft law, a mianowicie Wzorcowych Reguł Minimum Postępowania z Więźniami ONZ przyjętych Genewie w 1955 r. przez Pierwszy Kongres Narodów Zjednoczonych w Sprawie Zapobiegania Przestęp czości i Postępowania ze Sprawcami Przestępstw, Rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ 43/173 z 9 grudnia 1988 r. Zbiór zasad mających na celu ochronę wszystkich osób poddanych jakiejkolwiek formie aresztowania bądź uwięzienia, Rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ 45/111 z dnia 14 grudnia 1990 r. Podstawowe zasady traktowania więźniów, czy przyjętych 11 stycznia 2006 r. Zaleceń Rec (2006)2 Komitetu Ministrów dla krajów członkowskich dotyczących Europejskich Reguł Więziennych. Uwzględniono także wiążące akty prawa międzynarodowego, by wymienić tylko konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz europejską konwencję o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu. Krzysztof Dąbkiewicz 25

25 Wprowadzenie Przy powoływaniu orzecznictwa zostały podane niezbędne dane pozwalające na jego identyfikację, co ułatwi korzystającemu z komentarza sięgnięcie do źródła w celu bliższego zapoznania się z treścią judykatu. W przypadku piśmiennictwa w razie pierwszego powołania książki, artykułu czy glosy wskazano autora (autorów), pełny tytuł pozycji oraz dane bibliograficzne. W toku kolejnych powołań zastosowano zapis skrócony. Przy opracowaniu komentarza wielce pomocna była współpraca Pani Redaktor Agnieszki Zagozdy oraz Pań z Wolters Kluwer S.A.; ich głęboka wiedza oraz doświadczenie miały znaczący wpływ na ostateczny kształt niniejszego opracowania. Za tę cenną pomoc składam Paniom wyrazy serdecznej wdzięczności. Toruń, czerwiec 2015 r. Krzysztof Dąbkiewicz

26 Część ogólna Rozdział I. Zakres obowiązywania Krzysztof Dąbkiewicz Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557; zm.: Dz. U. z 1997 r. Nr 160, poz. 1083; z 1999 r. Nr 83, poz. 931; z 2000 r. Nr 60, poz. 701, Nr 120, poz. 1268; z 2001 r. Nr 98, poz. 1071, Nr 111, poz. 1194; z 2002 r. Nr 74, poz. 676, Nr 200, poz. 1679; z 2003 r. Nr 111, poz. 1061, Nr 142, poz. 1380, Nr 179, poz. 1750; z 2004 r. Nr 93, poz. 889, Nr 210, poz. 2135, Nr 240, poz. 2405, Nr 243, poz. 2426, Nr 273, poz. 2703; z 2005 r. Nr 163, poz. 1363, Nr 178, poz. 1479; z 2006 r. Nr 104, poz. 708, Nr 226, poz. 1648; z 2007 r. Nr 123, poz. 849; z 2008 r. Nr 96, poz. 620, Nr 214, poz. 1344; z 2009 r. Nr 8, poz. 39, Nr 22, poz. 119, Nr 62, poz. 504, Nr 98, poz. 817, Nr 108, poz. 911, Nr 115, poz. 963, Nr 190, poz. 1475, Nr 201, poz. 1540, Nr 206, poz. 1589; z 2010 r. Nr 34, poz. 191, Nr 40, poz. 227, Nr 125, poz. 842, Nr 182, poz. 1228; z 2011 r. Nr 39, poz. 201 i 202, Nr 112, poz. 654, Nr 185, poz. 1092, Nr 217, poz. 1280, Nr 240, poz. 1431; z 2012 r. poz. 908; z 2013 r. poz. 628, poz. 1247; z 2014 r. poz. 287, poz. 619, poz. 1707; z 2015 r. poz. 21, poz. 396 i 396, poz. 431, poz. 541)* 1 CZĘŚĆ OGÓLNA ROZDZIAŁ I Zakres obowiązywania Art. 1. ZAKRES OBOWIĄZYWANIA KODEKSU. ODESŁANIE DO K.P.K. Art Wykonywanie orzeczeń w postępowaniu karnym, w postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe i w postępowaniu w sprawach o wykroczenia oraz kar porządkowych i środków przymusu skutkujących pozbawienie wolności odbywa się według przepisów niniejszego kodeksu, chyba że ustawa stanowi inaczej. * Uwzględniono zmiany wynikające z ustawy z dnia 10 lipca 2015 r. o administracji podatkowej (druk sejmowy nr 3320; ustawa po podpisie Prezydenta RP oczekuje na publikację w Dzienniku Ustaw). Krzysztof Dąbkiewicz 27

27 Art. 1 Część ogólna 2. W postępowaniu wykonawczym w kwestiach nie uregulowanych w niniejszym kodeksie stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego. 1. Kodeks karny wykonawczy zawiera normy prawne dotyczące postępowania zmierzającego do wykonywania orzeczeń sądowych, regulujących sposób i tryb wykonania kar, środków karnych, środków zabezpieczających, środków probacyjnych i środków przymusu. Normy kodeksu karnego wykonawczego mają zastosowanie także do wykonywania środków orzekanych incydentalnie w toku postępowania przygotowawczego lub jurysdykcyjnego jeszcze przed rozstrzygnięciem o zasadniczym przedmiocie procesu (np. tymczasowe aresztowanie) oraz w zakresie wykonywania orzeczeń podjętych w stadium wykonawczym w toku różnego rodzaju postępowań incydentalnych (S. Pawela, Prawo karne wykonawcze. Zarys wykładu, Warszawa 2007, s. 17; J. Hołda, Z. Hołda, Prawo karne wykonawcze, Warszawa 2006, s. 13; L. Bogunia, Nauka prawa karnego wykonawczego i dyscypliny pokrewne (w:) Nowa kodyfikacja prawa karnego, t. X, Wrocław 2002, s. 273; M. Kuć, M. Gałązka, Prawo karne wykonawcze, Warszawa 2009, s. 2; A. Marek, Prawo karne, Warszawa 2001, s. 7; K. Buchała, A. Zoll, Polskie prawo karne, Warszawa 1997, s. 10). Prawo karne wykonawcze obok prawa karnego materialnego i prawa karnego procesowego stanowi jedną z trzech integralnych części prawa karnego w szerszym znaczeniu tego pojęcia. Wymienione działy prawa wskutek wielu wzajemnych powiązań mają stworzyć spójny z założenia system norm, których celem jest zwalczanie przestępczości (L. Gardocki, Prawo karne, Warszawa 2001, s. 1; A. Marek, Prawo..., s. 7; K. Buchała, A. Zoll, Polskie prawo..., s. 10; T. Kalisz, Sędziowski nadzór penitencjarny. Polski model nadzoru i kontroli nad legalnością i prawidłowością wykonywania środków o charakterze izolacyjnym, Wrocław 2010, s. 15). 2. W piśmiennictwie dominuje pogląd, że postępowanie wykonawcze stanowi ostatnie stadium szeroko pojmowanego postępowania karnego. Cele procesu karnego nie ograniczają się bowiem tylko do rozstrzygnięcia o jego przedmiocie, ale mają też na uwadze realizację podjętego rozstrzygnięcia. Wykonanie kary stanowi konsekwencję funkcji orzekania (A. Kordik (w:) M. Lipczyńska, A. Kordik, Z. Kegel, Z. Świda Łagiewska, Polski proces karny, Warszawa 1975, s. 383; T. Grzegorczyk, J. Tylman, Polskie postępowanie karne, Warszawa 2009, s. 74 i n.; J. Kosiński, Prawomocność postanowień sądowych w postępowaniu wykonawczym, Warszawa 1982, s. 18 i n.; Z. Świda (w:) T. Szymanowski, Z. Świda, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Warszawa 1998, s. 12). Powyższe stanowisko wywodzi się z teoretycznoprawnej koncepcji procesu karnego, zaproponowanej przez M. Cieślaka. Zgodnie z przyjętym przez tego autora podziałem logicznym całą drogę procesu karnego należy podzielić na trzy stadia: 1) postępowanie przygotowawcze, 2) postępowanie jurysdykcyjne oraz 3) postępowanie wykonawczo likwidacyjne. Należy podkreślić, że autor nie utożsamia stadium wykonawczo likwidacyjnego z pojęciem postępowanie wykonawcze w rozumieniu kodeksu karnego wykonawczego, wskazując, iż to ostatnie nie obejmuje swoim zakresem np. postępowania w sprawie o ułaska 28 Krzysztof Dąbkiewicz