Informacja o stanie realizacji zadań oświatowych w m. st. Warszawie w roku szkolnym

Transkrypt

1

2

3

4

5 Spis treści Wprowadzenie...9 Część I Oświata w liczbach...11 A. Demografia m.st. Warszawy...12 B. Informacje wg typów jednostek organizacyjnych systemu oświaty Przedszkola a. Rekrutacja i elektroniczny system ewidencji wniosków do przedszkoli b. Inne formy opieki przedszkolnej c. Alternatywne formy edukacji przedszkolnej d. Sześciolatki Szkoły dla dzieci i młodzieŝy a. Szkoły podstawowe b. Gimnazja c. Licea ogólnokształcące d. Szkoły zawodowe Szkoły dla dorosłych Poradnie psychologiczno-pedagogiczne Jednostki dla uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych Jednostki wychowania pozaszkolnego Jednostki prowadzone przez inne podmioty niŝ samorząd C. Kadra Pracownicy pedagogiczni Pracownicy administracji i obsługi Doskonalenie zawodowe nauczycieli i kadry kierowniczej szkół i placówek oświatowych D. Baza lokalowa Placówki nadzorowane przez Biuro Edukacji Placówki nadzorowane przez dzielnice Mieszkania w budynkach oświatowych E. Finanse i koszty Wydatki a. Struktura wydatków w roku szkolnym 2009/ b. Przedszkola c. Szkoły podstawowe d. Gimnazja e. Licea ogólnokształcąca f. Szkoły zawodowe g. Poradnie psychologiczno-pedagogiczne h. Jednostki dla uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych i. Jednostki wychowania pozaszkolnego j. Zakłady kształcenia i placówki doskonalenia nauczycieli (WCIES)

6 2. Zasady finansowania edukacji Standardy finansowe na ucznia F. Wyniki egzaminów zewnętrznych Sprawdzian szóstoklasistów Egzamin gimnazjalny Egzamin maturalny Część II Realizacja polityki edukacyjnej m.st. Warszawy A. Informacja o wybranych waŝnych działaniach w roku szkolnym 2009/ Programy dla uczniów zdolnych Współpraca z organizacjami pozarządowymi a. Realizacja programów edukacyjnych i wychowawczych b. Organizowanie wyjazdowych form wypoczynku letniego i zimowego dla dzieci i młodzieŝy c. Współpraca pozafinansowa Miasta z organizacjami pozarządowymi działającymi w zakresie oświaty i wychowania podejmowana w roku szkolnym 2009/ Warszawskie Inicjatywy Edukacyjne Granty dla poradni psychologiczno-pedagogicznych Wybrane projekty unijne i międzynarodowe Warszawskie Forum Rodziców i Rad Rodziców Programy Lato w mieście, Zima w mieście, Lato poza miastem, Zima poza miastem NajwaŜniejsze programy z zakresu bezpieczeństwa NajwaŜniejsze programy z zakresu edukacji zdrowotnej Współpraca z uczelniami Pomoc materialna dla uczniów Wybrane poradniki i materiały opublikowane w r. szk. 2009/ B. Realizacja programów strategicznych Polityki edukacyjnej m. st. Warszawy w latach Spis tabel Tabela 1: Liczebność grup wiekowych w Warszawie...12 Tabela 2: Liczebność roczników dzieci i młodzieŝy w Warszawie...13 Tabela 3: Porównanie liczby dzieci i młodzieŝy wg ewidencji ludności i wg GUS w poszczególnych dzielnicach..16 Tabela 4: Porównanie liczby dzieci i młodzieŝy wg ewidencji ludności w poszczególnych dzielnicach (styczeń lipiec 2010)...18 Tabela 5: Przedszkola samorządowe liczba jednostek opieki przedszkolnej, oddziałów i dzieci...23 Tabela 6: Sześciolatki w przedszkolach i w szkołach...27 Tabela 7: Szkoły podstawowe samorządowe liczba jednostek, oddziałów i uczniów...29 Tabela 8: Gimnazja samorządowe liczba jednostek, oddziałów i uczniów...32 Tabela 9: Licea ogólnokształcące samorządowe liczba jednostek, oddziałów i uczniów...34 Tabela 10: Uzupełniające licea ogólnokształcące samorządowe liczba jednostek, oddziałów i słuchaczy...36 Tabela 11: Licea profilowane samorządowe liczba jednostek, oddziałów i uczniów...40 Tabela 12: Technika samorządowe liczba jednostek, oddziałów i uczniów...41 Tabela 13: Technika uzupełniające samorządowe liczba jednostek, oddziałów i słuchaczy

7 Tabela 14: Zasadnicze Szkoły Zawodowe samorządowe liczba jednostek, oddziałów i uczniów Tabela 15: Szkoły policealne samorządowe liczba jednostek, oddziałów i słuchaczy Tabela 16: Gimnazja dla dorosłych samorządowe liczba jednostek, oddziałów i słuchaczy Tabela 17: Licea ogólnokształcące dla dorosłych samorządowe liczba jednostek, oddziałów i słuchaczy Tabela 18: Uzupełniające licea ogólnokształcące dla dorosłych samorządowe liczba jednostek, oddziałów i słuchaczy Tabela 19: Technika dla dorosłych samorządowe liczba jednostek, oddziałów i słuchaczy Tabela 20: Technika uzupełniające dla dorosłych samorządowe liczba jednostek, oddziałów i słuchaczy Tabela 21: Zasadnicze Szkoły Zawodowe dla dorosłych samorządowe liczba jednostek, oddziałów i słuchaczy Tabela 22: Szkoły policealne dla dorosłych samorządowe liczba jednostek, oddziałów i słuchaczy Tabela 23: Poradnie psychologiczno-pedagogiczne działalność diagnostyczna Tabela 24: Poradnie psychologiczno-pedagogiczne pomoc bezpośrednia udzielona dzieciom i młodzieŝy Tabela 25: Poradnie psychologiczno-pedagogiczne pomoc udzielona nauczycielom, rodzicom i wychowawcom Tabela 26: Poradnie psychologiczno-pedagogiczne wydane orzeczenia Tabela 27: Poradnie psychologiczno-pedagogiczne wydane opinie Tabela 28: Dzieci/uczniowie z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego Tabela 29: Oddziały integracyjne w jednostkach ogólnodostępnych jednostki, oddziały i uczniowie Tabela 30: Specjalne jednostki systemu oświaty jednostki, oddziały i dzieci/uczniowie Tabela 31: Przedszkola prowadzone przez podmioty inne niŝ samorząd liczba placówek i dzieci Tabela 32: Szkoły podstawowe prowadzone przez podmioty inne niŝ samorząd liczba placówek i uczniów Tabela 33: Gimnazja prowadzone przez podmioty inne niŝ samorząd liczba placówek i uczniów Tabela 34: Licea ogólnokształcące prowadzone przez podmioty inne niŝ samorząd liczba placówek i uczniów 75 Tabela 35: Szkoły zawodowe prowadzone przez podmioty inne niŝ samorząd liczba placówek i uczniów Tabela 36: Szkoły dla dorosłych prowadzone przez podmioty inne niŝ samorząd liczba placówek i słuchaczy. 78 Tabela 37: Szkoły zawodowe dla dorosłych prowadzone przez podmioty inne niŝ samorząd liczba placówek i słuchaczy Tabela 38: Placówki specjalne niepubliczne liczba placówek i dzieci/uczniów Tabela 39: pracowników pedagogicznych z przydziałami wg kwalifikacji i stopnia awansu zawodowego.. 83 Tabela 40: Udział procentowy pracowników pedagogicznych z przydziałami wg kwalifikacji i stopnia awansu zawodowego Tabela 41: Pracownicy pedagogiczni w etatach przeliczeniowych wg rozdziałów klasyfikacji budŝetowej Tabela 42: nauczycieli specjalistów w jednostkach systemu oświaty Tabela 43: pracowników administracji i obsługi wg rozdziałów klasyfikacji budŝetowej Tabela 44: Pracownicy administracji i obsługi w etatach przeliczeniowych wg rozdziałów klasyfikacji budŝetowej93 Tabela 45: Placówki nadzorowane na terenie m.st. Warszawy (z wyłączeniem obiektów wynajmowanych) Tabela 46: Placówki nadzorowane zamiejscowe (z wyłączeniem obiektów wynajmowanych) Tabela 47: Mieszkania w budynkach oświatowych Tabela 48: Przedszkola i oddziały przedszkolne w szkołach wydatki w roku szkolnym 2009/2010 w przeliczeniu na jednego ucznia Tabela 49: Szkoły podstawowe wydatki w roku szkolnym 2009/2010 w przeliczeniu na jednego ucznia Tabela 50: Gimnazja wydatki w roku szkolnym 2009/2010 w przeliczeniu na jednego ucznia Tabela 51: Licea ogólnokształcące wydatki w roku szkolnym 2009/2010 w przeliczeniu na jednego ucznia Tabela 52: Szkoły zawodowe wydatki w roku szkolnym 2009/2010 w przeliczeniu na jednego ucznia Tabela 53: Wysokość jednolitych w skali m.st. Warszawy środków przypadających na 1 ucznia przeliczeniowego w 2010 roku Tabela 54:Szczegółowe zestawienie wysokości wskaźników (wag) oraz kwot naliczonych na uczniów Tabela 55: Wyniki sprawdzianu szóstoklasistów w dzielnicach Warszawy

8 Tabela 56: Wyniki egzaminu gimnazjalnego w dzielnicach Warszawy część humanistyczna i matematycznoprzyrodnicza Tabela 57: Wyniki egzaminu gimnazjalnego w dzielnicach Warszawy języki obce Tabela 58: Zdawalność egzaminu maturalnego w dzielnicach Warszawy Tabela 59: Wyniki egzaminu maturalnego z poszczególnych przedmiotów * Tabela 60: Dofinansowanie wyjazdowych form wypoczynku Tabela 61: Zestawienie programów edukacyjno-wychowawczych realizowanych w okresie wrzesień grudzień Tabela 62: Zestawienie programów edukacyjno-wychowawczych realizowanych w okresie luty czerwiec 2010 r. oraz luty grudzień 2010 r Tabela 63: Zestawienie programów edukacyjno-wychowawczych realizowanych w okresie czerwiec sierpień Tabela 64: Projekty dofinansowane w ramach V edycji WIE Tabela 65: Programy realizowane w ramach grantów Tabela 66: Maksymalna wartość pomocy na zakup podręczników Tabela 67: Struktura organizacji i zarządzania Programów strategicznych i operacyjnych realizowanych w ramach Polityki edukacyjnej m.st. Warszawy w latach Tabela 68: ZaleŜności programów Społecznej Strategii Warszawy i programów Polityki edukacyjnej m.st. Warszawy Spis wykresów Wykres 1: Liczebność grup wiekowych w Warszawie...12 Wykres 2: Liczebność roczników dzieci i młodzieŝy w Warszawie...14 Wykres 3: Nauczyciele wg roku urodzenia...89 Wykres 4: Struktura wydatków w roku szkolnym 2009/2010 w rozbiciu na typy jednostek i placówek Wykres 5: Struktura wydatków w roku szkolnym 2009/2010 w rozbiciu na rodzaje wydatków Wykres 6: Struktura wydatków dotyczących przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych Wykres 7: Struktura wydatków dotyczących szkół podstawowych Wykres 8: Struktura wydatków dotyczących gimnazjów Wykres 9: Struktura wydatków dotyczących liceów ogólnokształcących Wykres 10: Struktura wydatków dotyczących szkół zawodowych Wykres 11: Struktura wydatków dotyczących poradni psychologiczno-pedagogicznych Wykres 12: Struktura wydatków dotyczących przedszkoli i szkół specjalnych Wykres 13: Struktura wydatków dotyczących pozostałych jednostek specjalnych Wykres 14: Struktura wydatków dotyczących jednostek wychowania pozaszkolnego Wykres 15: Struktura wydatków dotyczących WCIES

9 Wprowadzenie Rok 2009/2010 w Warszawie W roku szkolnym 2009/2010 na realizację zadań oświatowych m.st. Warszawy wpływ miały niektóre wydarzenia dziejące się w kraju i na świecie. NaleŜały do nich: Epidemia grypy A1-H1. Wbrew obawom nie przybrała ona prognozowanej przez pesymistów skali, ale mimo to w wielu szkołach poziom absencji chorobowej był znaczny. Władze miasta przygotowały się jednak do zmierzenia się z znacznie powaŝniejszym zasięgiem choroby, m.in. zorganizowano system monitorowania frekwencji i sytuacji epidemiologicznej w szkołach. Katastrofa pod Smoleńskiem. JuŜ w dniu katastrofy przygotowano wsparcie dla dzieci ofiar, a następnie udział uczniów i nauczycieli w ich upamiętnieniu. Dwie kolejne fale powodziowe. śadna warszawska szkoła nie została zalana (poza kilkoma piwnicami), ale zagroŝenie było na tyle duŝe, Ŝe konieczne stało się okresowe zamknięcie znacznej części szkół na okres od dwóch do pięciu dni. Zapewnienie w tym okresie opieki dla wszystkich dzieci wymagało to od nauczycieli i władz oświatowych znacznego wysiłku organizacyjnego. Priorytety edukacyjne roku szkolnego 2009/2010 w Warszawie W drugim roku realizacji Polityki edukacyjnej m.st. Warszawy w latach przyjęto następujące priorytety edukacyjne: 1. Dzieci sześcioletnie w I klasie - edukacja i opieka w kontekście obniŝenia wieku szkolnego. 2. Efektywne wykorzystanie środków budŝetowych w edukacji 3. Podniesienie jakości kształcenia w szkołach i placówkach oświatowych. 4. Rozwój pozaszkolnej oferty edukacyjno-wychowawczej. 5. Powiązanie oferty szkolnictwa zawodowego z rynkiem pracy. 6. Poszerzenie oferty dla uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych. 7. Doskonalenie nauczycieli w realizacji zadań wynikających z reformy edukacyjnej. 8. Rozwój samorządności uczniowskiej i rodzicielskiej w szkołach i mieście. 12 wybranych efektów edukacyjnych r. szk. 2009/2010 Kompleksowe przygotowanie szkół podstawowych do przyjęcia dzieci 6-letnich Zwiększenie dostępności poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym opracowanie i wdroŝenie systemu grantów dla poradni na realizację programów innowacyjnych. Przyznanie po raz pierwszy Certyfikatów Prezydenta m.st. Warszawy WARS i SAWA dla szkół wdraŝających system wspierania uczniów uzdolnionych. Zainicjowanie wyróŝnień Szkoła z pomysłem dla szkół realizujących najciekawsze programy wychowawcze i edukacyjne Przyznanie Stypendiów Prezydenta Warszawy uczniom warszawskich szkół samorządowych i prowadzonych przez podmioty inne niŝ samorząd. Utworzenie MłodzieŜowej Rady Warszawy. WdroŜenie Analizatora matur - narzędzia informatycznego dla dyrektorów szkół: Dostarczenie przedszkolom oprogramowania do diagnozy i korekty problemów logopedycznych (w ramach projektu unijnego Czas na kreatywne przedszkola:). Podjęcie realizacji projektów unijnych dotyczących integracji uczniów cudzoziemskich Przygotowanie programów edukacyjnych w Centrum Nauki Kopernik Przyjęcie Warszawskiego Programu Edukacji Kulturalnej. Zrealizowanie wielu przedsięwzięć edukacyjnych, m.in. Warszawska Liga Debatancka, Entropia Słowa. 9

10 O Informacji Informacja Prezydenta m.st. Warszawy o stanie realizacji zadań oświatowych w r. szk. 2009/2010 jest przedstawiana Radzie Miasta na podstawie znowelizowanej w marcu 2009 r. ustawy o systemie oświaty juŝ po raz drugi. Układ opracowania W tegorocznym opracowaniu w miarę moŝliwości zachowano zgodność zakresu prezentowanych danych z poprzednią, pionierską edycją, jednak zmieniona została forma ich prezentacji. Większość danych, które poprzednio były rozproszone w Informacjach dzielnicowych oraz w rozdziałach poświęconych poszczególnym typom placówek, została obecnie zgromadzona w części Informacji zatytułowanej Oświata w liczbach. Zawarte w niej tabele wzbogacono o prezentację opisywanych w nich wskaźników w rozbiciu na dzielnice. Pozwala to na ujednolicenie metodologii opracowania danych i ułatwia porównania międzydzielnicowe. Konsekwentnie teŝ posłuŝono się danymi z 31 marca 2010, czyli m.in. z wiosennej edycji Systemu Informacji Oświatowej. Układ i opis tabel pozwala je wypełnić danymi z SIO oraz miejskich systemów informacyjnych, bez konieczności przeprowadzania dodatkowych ankiet i oszacowań. Skoncentrowanie danych statystycznych w pierwszej części opracowania pozwoliło na zmianę układu Informacji dzielnicowych. Zawierają one w tym roku mniej tabel, a zarazem obszerniejsze i bardziej szczegółowe omówienie działań władz dzielnicy oraz osiągnięć, inicjatyw i problemów poszczególnych placówek, między innymi na podstawie przygotowanych przez ich dyrektorów ankiet. Informacja, a nie raport lub analiza Podobnie jak w ubiegłym roku treść Informacji" zgodna jest ze znaczeniem jej ustawowej nazwy. Zawiera ona dane, będące podstawą wielu szczegółowych raportów, analiz oraz sprawozdań, ale jej bezpośrednim zadaniem jest pełna i dokładna informacja o tym, w jaki sposób m.st. Warszawa realizowało swoje zadanie oświatowe w roku szkolnym, którego Informacja dotyczy. Realizacja polityki edukacyjnej m.st. Warszawy Podobnie jak w ubiegłym roku osobna część opracowania poświęcona jest omówieniu działań, które m.st. Warszawa podejmuje dla realizacji uchwalonej przez Radę Warszawy w marcu 2008 r. Polityki edukacyjnej m.st. Warszawy na lata Działania te częściowo są realizacją zadań nakładanych na samorząd warszawski przez ustawę, ale w znacznej części są ukierunkowane na dodatkowe cele, jakie Warszawa postawiła w swojej Polityce edukacyjnej. Forma opracowania Opracowanie składa się z część pierwszej Oświata w liczbach, zawierającej głównie dane tabelaryczne i fakty, oraz z części drugiej z omówieniem realizacji priorytetów Polityki edukacyjnej m.st. Warszawy oraz kalendarium działań podejmowanych w omawianym roku. Uzupełnieniem opracowania jest płyta CD zawierająca 18 Informacji dzielnicowych oraz materiały towarzyszące opracowaniu: Załącznik nr 1. Informacje Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Warszawie Załącznik nr 2. Spis jednostek oświatowych w m.st. Warszawie Załącznik nr 3. Jednostki dla uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych Załącznik nr 4. Jednostki pozaszkolne Załącznik nr 5. Raport z rekrutacji do szkół ponadgimnazjalnych Załącznik nr 6. Ankiety informacyjne przysłane przez jednostki prowadzone przez podmioty inne, niŝ samorząd m.st. Warszawy 10

11 Część I Oświata w liczbach 11

12 A. Demografia m.st. Warszawy W 2009 r. Warszawa utrzymała miano stolicy najmłodszych. Dzieci w wieku od 0 do 4 lat stanowią obecnie 5,00% mieszkańców (przed rokiem 4,74%) i Warszawa pozostaje pod tym względem liderem wśród polskich miast. W szczególności mimo spadku liczby młodych kobiet w wieku lat wciąŝ rośnie liczba nowonarodzonych: w 2009 r. było ich (przed rokiem 18430). Tabela 1: Liczebność grup wiekowych w Warszawie Źródło: Opracowanie własne na podstawie publikacji GUS Ludność, stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2009 r. tabela 17 grupa wiekowa liczba osób rozkład grup wiekowych w Warszawie ,54% 8,43% 8,75% ,81% 8,14% 7,90% ,50% 15,04% 14,20% ,73% 17,41% 18,19% ,28% 11,68% 11,43% ,55% 16,23% 16,02% ,54% 10,10% 10,42% 70 lat i więcej ,06% 12,97% 13,09% W sumie % 100,00% 100,00% Wykres 1: Liczebność grup wiekowych w Warszawie Źródło: dane zawarte w Tabeli 1 Liczebność grup wiekowych w Warszawie Liczebność grup wiekowych w Warszawie 70 lat i więcej Grupa wiekowa osób w tysiącach 12

13 Tabela 2: Liczebność roczników dzieci i młodzieŝy w Warszawie Źródło: publikacja GUS Ludność, stan i struktura w przekroju terytorialnym Stan w dniu 31 XII 2009 r. tabela 17 Wszystkich mieszkańców Warszawy ,00% urodzeni w roku wiek liczba osób rozkład wieku w Warszawie ,10% ,08% ,00% ,95% ,87% ,82% ,75% ,72% ,74% ,75% ,72% ,71% ,70% ,74% ,76% ,79% ,81% ,85% ,88% ,97% ,98% ,05% ,10% ,24% ,35% ,47% ,57% ,71% ,82% ,95% grupa wiekowa liczba osób rozkład grup wiekowych w Warszawie (w nawiasach dane z grudnia 2008 r.) ,18% (3,04%) ,63% (2,54%) ,75% (0,72%) ,21% (2,22%) ,13% (2,15%) ,29% (2,35%) ,53% (2,66%) 13

14 Wykres 2: Liczebność roczników dzieci i młodzieŝy w Warszawie Źródło: publikacje GUS Ludność, stan i struktura w przekroju terytorialnym z lat rok urodzenia Liczebność roczników młodzieŝy w Warszawie dane GUS z 31 grudnia lat Do Warszawy migrują dwudziestolatkowie Wykres 3 pokazuje, jak według danych GUS w ciągu ostatnich czterech lat zmieniała się liczba dzieci w poszczególnych rocznikach. Widoczny jest niewielki wzrost liczebności roczników w wieku powyŝej 20 lat oraz równieŝ nieznaczny, ale systematyczny spadek liczebności roczników do 12 roku Ŝycia. Na emigrację rodzin z dziećmi składają się przeprowadzki do okolicznych gmin aglomeracji warszawskiej, powroty do regionów rodzinnych oraz wyjazdy zagraniczne. Uwaga: widoczna na wykresie skokowa zmiana liczebności między rocznikami 2001 i 2002 jest zjawiskiem pozornym i wynika z metodologii GUS, w której dla roczników młodszych punktem odniesienia są wyniki spisu powszechnego z 2002 r. 14

15 W Warszawie rodzi się coraz więcej dzieci W poprzedniej edycji Informacji przedstawiona została analiza zmian współczynnika dzietności kobiet w okresie ostatnich 25 lat. Obecnie dostępne są dane za 2008 r., opublikowane w Roczniku Demograficznym GUS 2009 oraz dane za 2009 r., opublikowane w serwisie bazademografia GUS pod adresem: w tabeli 57 w dziale Ruch naturalny ludności/urodzenia/2009. Potwierdzają one tendencję wyraźnego wzrostu dzietności kobiet w duŝych miastach. W Warszawie wzrosła ona z 0,96 w roku 2000 do 1,25 w roku Bezpośrednim efektem tego wzrostu jest utrzymanie się w 2009 r. (oraz w I półroczu 2010 r.) wzrostu liczby urodzeń mimo pogarszającej się juŝ w tym latach struktury wieku kobiet. Systematyczne zbieranie danych z ewidencji ludności Wszystkie powyŝej cytowane dane demograficzne oparte są na publikacjach GUS. W roku szkolnym 2009/2010 Biuro Edukacji rozpoczęło systematyczne pobieranie i analizowanie danych z systemu ewidencji ludności. Dwukrotnie, w dniach 11 stycznia 2010 r. oraz 12 lipca 2010 r., a więc w rytmie co pół roku, we wszystkich dzielnicach zebrano dane o liczebności wszystkich roczników młodzieŝy do 18 roku Ŝycia we wszystkich obwodach szkół podstawowych i gimnazjalnych. Podobne dane gromadzono juŝ wcześniej, ale nie następowało to równocześnie we wszystkich dzielnicach, nie obejmowało wszystkich roczników młodzieŝy i nie we wszystkich obwodach. W efekcie zebrane dane były trudne do porównania pomiędzy róŝnymi dzielnicami i latami. Dane z ewidencji ludności są dla prognozowania i planowania rozwoju warszawskiej oświaty szczególnie istotne, gdyŝ w porównaniu z danymi GUS: 1. dają lepsze prognozy faktycznych potrzeb edukacyjnych, to znaczy liczba uczniów rozpoczynających naukę w szkołach podstawowych bliŝsza jest liczebności rocznika według danych ewidencji ludności niŝ według danych GUS. RóŜnice między danymi GUS i ewidencji ludności nie przekraczają 2%, z wyjątkiem kilku roczników ze Śródmieścia, dla których przekraczają one 10% i są trudne do wyjaśnienia. 2. są znacznie bardziej aktualne, w szczególności pozwalają poznać liczbę nowo narodzonych dzieci zameldowanych w kolejnym półroczu juŝ w połowie następnego miesiąca. 3. są znacznie bardziej szczegółowe w sensie rozmieszczenia ludności, gdyŝ pokazują liczbę młodzieŝy w poszczególnych obwodach szkolnych (czyli w Warszawie w ok. 170 obwodach szkół podstawowych oraz ok. 115 obwodach gimnazjów), a nie tylko w 18 dzielnicach. Zebrane w ten sposób szczegółowe dane są zbyt obszerne, aby je zamieszczać w treści Informacji. Na następnych stronach przedstawiamy porównanie danych ewidencji ludności z danymi GUS w skali poszczególnych dzielnic. Analizując je warto pamiętać, Ŝe zebrane w styczniu 2010 r. dane ewidencji ludności o liczbie urodzeń w roku 2009 nie były jeszcze kompletne oraz Ŝe dla roczników urodzonych w roku ostatniego spisu powszechnego (2002) i późniejszych widoczne jest wyraźne naruszenie ciągłości naliczania danych przez GUS. 15

16 Tabela 3: Porównanie liczby dzieci i młodzieŝy wg ewidencji ludności i wg GUS w poszczególnych dzielnicach. Źródło: publikacja GUS Ludność, stan i struktura w przekroju terytorialnym Stan w dniu 31 XII 2009 r. tabela 17 oraz dane otrzymane z dzielnicowych delegatur BAiSO* na dzień 11 stycznia 2010 wiek 31 grudnia Dzielnica źródło róŝnica BAiSO Bemowo GUS róŝnica BAiSO Białołęka GUS róŝnica BAiSO Bielany GUS róŝnica BAiSO Mokotów GUS róŝnica BAiSO Ochota GUS róŝnica BAiSO Praga GUS Południe róŝnica BAiSO Praga Północ GUS róŝnica BAiSO Rembertów GUS róŝnica BAiSO Śródmieście GUS róŝnica BAiSO Targówek GUS róŝnica

17 wiek 31 grudnia Dzielnica źródło róŝnica Ursus Ursynów Wawer Wesoła Wilanów Włochy Wola śoliborz Warszawa BAiSO GUS róŝnica BAiSO GUS róŝnica BAiSO GUS róŝnica BAiSO GUS róŝnica BAiSO GUS róŝnica BAiSO GUS róŝnica BAiSO GUS róŝnica BAiSO GUS róŝnica BAiSO GUS róŝnica *BAiSO - Biuro Administracji i Spraw Obywatelskich Kolorem czerwonym oznaczono roczniki, w których wg danych GUS jest więcej dzieci, niŝ wg danych otrzymanych z ewidencji ludności. 17

18 Tabela 4: Porównanie liczby dzieci i młodzieŝy wg ewidencji ludności w poszczególnych dzielnicach (styczeń lipiec 2010) Źródło: Dane otrzymane z dzielnicowych delegatur BAiSO wiek 31 grudnia Dzielnica Badanie I Bemowo 12 VII przyrost I Białołęka 12 VII przyrost I Bielany 12 VII przyrost I Mokotów 12 VII przyrost I Ochota 12 VII przyrost I Praga Południe 12 VII przyrost I Praga Północ 12 VII przyrost I Rembertów 12 VII przyrost I Śródmieście 12 VII przyrost I Targówek 12 VII przyrost

19 wiek 31 grudnia Dzielnica Badanie Ursus Ursynów Wawer Wesoła Wilanów Włochy Wola śoliborz Warszawa 11 I VII przyrost I VII przyrost I VII przyrost I VII przyrost I VII przyrost I VII przyrost I VII przyrost I VII przyrost I VII przyrost Kolorem czerwonym oznaczono roczniki, w których wg danych otrzymanych w styczniu jest więcej dzieci, niŝ wg danych otrzymanych w lipcu. 19

20 Demografia w mikroskali Monitorowanie zmian liczby dzieci z poszczególnych roczników zameldowanych w poszczególnych obwodach, jakie nastąpiły między styczniem a lipcem 2010 roku pozwala precyzyjnie analizować: 1. efekty wprowadzonych w ciągu roku zmian granic obwodów szkolnych (dane z lipca 2010 były zbierane według granic obwodów stosowanych przy rekrutacji na rok szkolny 2010/2011) 2. demograficzne skutki zmian substancji mieszkaniowej miasta (zarówno w sensie zasiedlania nowych inwestycji mieszkaniowych, jak i wyludniania się rejonów o najstarszej zabudowie) 3. pozorne zjawiska demograficzne ujawniające się w statystyce w wyniku fałszywego zapisu rzeczywistości. NaleŜy do nich przede wszystkim zjawisko masowego przemeldowywania dzieci i młodzieŝy z odpowiednich roczników do obwodów szkół podstawowych i gimnazjów uwaŝanych za szczególnie atrakcyjne. Występowanie zjawiska przemeldowywania dzieci było sygnalizowane od wielu lat, ale w tym roku po raz pierwszy udało się szczegółowo uchwycić jego rozmieszczenie, zasięg i skalę, i to w obu kierunkach zarówno od strony obwodów, do których dzieci są masowo meldowane, jak i od strony obwodów, z których dzieci są wymeldowywane (te dane trudno byłoby uzyskać bez takich analiz). W obwodach 4 gimnazjów w ciągu sześciu miesięcy (od stycznia do lipca 2010) liczba zameldowanych dzieci z rocznika 1997 wzrosła o ponad 25%: 1. Gimnazjum nr 42 z Oddziałami Dwujęzycznymi przy ul. Twardej 8/12: z 27 do 36 (o 33%) 2. Gimnazjum nr 76 z Oddziałami Integracyjnymi im. Gen. St. Maczka przy ul. Gwiaździstej 35: z 67 do 89 (o 33% przy wzroście ogólnej liczby zameldowanych o 6%) 3. Gimnazjum nr 25 z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Cz. Niemena przy ul. Zwycięzców 44: z 18 do 23 (o 28% przy spadku ogólnej liczby zameldowanych o 2%) 4. Gimnazjum nr 77 im. I. Domeyki przy ul. Staffa 3/5: z 27 do 34 (o 26%) W obwodach pięciu dalszych gimnazjów wzrost liczby zameldowanych przekroczył 15%. Analogicznie w tym samym okresie w obwodach niektórych szkół podstawowych znacząco wzrosła liczba dzieci urodzonych w roku 2004 (sześciolatków) oraz 2003 (siedmiolatków). Wzrost o ponad 25% dla obu roczników łącznie zanotowano w obwodach 3 szkół: 1. Szkoła Podstawowa nr 318 im. J. Ch. Andersena przy ul. L. Teligi 3: z 104 do 161 (o 55%). 2. Szkoła Podstawowa nr 322 im. J. Brzechwy przy ul. E. Dembowskiego 9: z 83 do 112 (o 35%) 3. Szkoła Podstawowa nr 222 im. J. Brzechwy przy ul. Esperanto 7a: z 116 do 150 (o 29%) W obwodach 5 dalszych szkół wzrost liczby dzieci z przynajmniej jednego rocznika przekroczył 15%. Tendencje demograficzne w poszczególnych grupach roczników Opieka przedszkolna Obecnie w Warszawie ponad 96% dzieci w wieku 3-6 lat uczęszcza do przedszkoli oraz oddziałów przedszkolnych i klas pierwszych w szkołach podstawowych. Utrzymanie tego wskaźnika przy rosnącej liczbie urodzeń będzie moŝliwe m.in. dzięki rozwojowi przedszkoli niepublicznych, do których w niektórych dzielnicach juŝ obecnie trafia większość zamieszkałych w nich dzieci. Zapełniają się szkoły podstawowe Liczniejsze roczniki zaczynają docierać do klas pierwszych szkół podstawowych. Równocześnie w najbliŝszych latach w szkołach podstawowych uczyło się będzie siedem roczników, gdyŝ do oddziałów przedszkolnych w szkołach oraz do klas pierwszych trafiają sześciolatki, a szkoły kończą roczniki, które rozpoczęły naukę w wieku siedmiu lat. Równocześnie Warszawa wprowadziła dla sześciolatków w szkołach standard porównywalny ze standardem opieki przedszkolnej, obejmujący m.in. prawo do całodziennej opieki. UniemoŜliwia to powrót do sytuacji sprzed 20 lat, gdy w tych samych obiektach uczyło się więcej dzieci, ale kosztem rozpoczynania nauki w późnych godzinach popołudniowych. 20

21 Wkrótce zapełnią się gimnazja Okres przejściowego spadku liczby uczniów przeŝywają gimnazja i szkoły ponadgimnazjalne. W gimnazjach jest to zjawisko krótkotrwałe, poniewaŝ za 6 lat, gdy reforma oświaty dojdzie do tego szczebla, do gimnazjów przez trzy lata będą musiały uczęszczać cztery roczniki, a później trafią do nich coraz liczniejsze roczniki dzisiejszych przedszkolaków. Szkoły ponadgimnazjalne wypełnione są dojeŝdŝającymi Szkoły ponadgimnazjalne jeszcze przez około 10 lat będą musiały szukać swego miejsca na edukacyjnej mapie stolicy w warunkach stale spadającej liczby kandydatów. Problem ten łagodzą dojazdy młodzieŝy z okolicznych powiatów młodzieŝ zamieszkała poza Warszawą to obecnie ponad 1/3 uczniów warszawskich szkół ponadgimnazjalnych. W ten sposób Warszawa zapewnia sobie przyszłe wykwalifikowane kadry oraz umoŝliwia utrzymanie wielu szkół, w tym szkół zawodowych o względnie wąskich specjalnościach, ale równocześnie ponosi znaczące koszty kształcenia, tylko częściowo pokrywane przez przypadającą na tę grupę kwotę subwencji oświatowej. ZróŜnicowanie międzydzielnicowe RóŜnice sytuacji demograficznej poszczególnych dzielnic są większe niŝ między wieloma miastami. Szczegółowe informacje znajdują się w informacjach dzielnicowych, w tym miejscu omówimy tylko problemy i zjawiska najbardziej wpływające na sytuację miasta. W Warszawie moŝna wyróŝnić kilka stref o podobnej charakterystyce: Stare dzielnice centralne (Śródmieście, Ochota, Praga Północ, śoliborz, większa część Mokotowa i Woli, znaczna część Pragi Południe). Na tych obszarach jest wiele obiektów oświatowych, ale są one w większości dość stare i tylko część z nich została zmodernizowana w ostatnich latach. Równocześnie w dzielnicach tych jest relatywnie niewiele młodzieŝy. Wewnętrzne miasto, czyli zaniedbane społecznie obszary starej, zniszczonej zabudowy to w tej chwili w Warszawie głównie fragmenty starej Pragi. Wymagają one szczególnej troski oświatowej nie tyle ze względu na strukturę wieku ludności, co jej sytuację społeczną i specyficzne postrzeganie potrzeb kulturowych i edukacyjnych. Dojrzałe rejony wysokiej zabudowy mieszkaniowej (większość Bemowa, Bielan, Ursynowa, Targówka, część Mokotowa i Wilanowa, gocławska część Pragi Południe). Dominują w nich obiekty oświatowe budowane przed laty. Liczne są tam roczniki starszej młodzieŝy, natomiast liczebność dzieci najmłodszych jest bliska średniej dla polskich miast. Nowe osiedla i osiedla deweloperskie (Białołęka, znaczna część Ursusa, fragmenty Bemowa, Wilanowa, Włoch i Wesołej). W tych dzielnicach liczba obiektów edukacyjnych z trudem pozwala na zaspokojenie potrzeb, a bariery komunikacyjne utrudniają dojazd do szkół połoŝonych w dzielnicach centralnych. Budowa nowych obiektów jest utrudniona ze względu na brak rezerw terenu. Równocześnie w tych dzielnicach udział dzieci najmłodszych w ogólnej liczbie mieszkańców bije krajowe rekordy. Zielone dzielnice (Rembertów, Wawer, znaczne obszary Bemowa, Białołęki, Bielan, Targówka, Ursusa, Ursynowa, Wesołej, Wilanowa i Włoch). W tych dzielnicach problemem bywa odległość z domu do placówki oświatowej. Względnie niewielkie placówki muszą być utrzymywane, aby zapewnić dzieciom moŝliwości realizacji obowiązku szkolnego, a równocześnie po wybudowaniu w okolicy nawet niewielkiego osiedla deweloperskiego okazują się zbyt małe. Właśnie w wyniku masowego pojawiania się nowych, niewielkich, ale licznych obiektów mieszkalnych demografię tych obszarów moŝna określić jako niestabilną i podatną na nieoczekiwane pojawianie się trudnych do rozwiązania problemów. 21

22 B. Informacje wg typów jednostek organizacyjnych systemu oświaty 1. Przedszkola Wychowanie przedszkolne moŝe być realizowane w przedszkolach, oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz w przypadku dzieci 3-5 letnich takŝe w innych formach wychowania przedszkolnego. Wychowanie przedszkolne obejmuje dzieci w wieku 3-6 lat. W uzasadnionych przypadkach do przedszkola moŝe zostać przyjęte dziecko, które ukończyło 2,5 roku. Decyzje o przyjęciu podejmuje dyrektor przedszkola oceniając wcześniej stopień osiągnięcia przez dziecko gotowości przedszkolnej. KaŜdy taki przypadek rozpatrywany jest indywidualnie. W przypadku dzieci posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wychowaniem przedszkolnym moŝna objąć dziecko w wieku powyŝej 6 lat, nie dłuŝej jednak niŝ do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 10 lat. Przedszkola publiczne (samorządowe i prowadzone przez inne podmioty) oraz oddziały przedszkolne przy szkołach publicznych (samorządowych i prowadzonych przez inne podmioty) zapewniają bezpłatne nauczanie i wychowanie w zakresie podstawy programowej wychowania przedszkolnego prowadzone przez nauczycieli posiadających odpowiednie kwalifikacje, a takŝe przeprowadzają rekrutację dzieci zgodnie z zasadą powszechnej dostępności. Kształcenie i wychowanie w oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej jest zorganizowane na zasadach odnoszących się do oddziałów w przedszkolach, a więc odmiennie niŝ w oddziałach szkolnych. W roku szkolnym 2009/2010 do oddziałów zorganizowanych w 322 przedszkolach samorządowych uczęszczało dzieci w wieku od 3 do 6 lat. Wśród przedszkolaków trzylatki stanowiły prawie 32,5% wszystkich dzieci zapisanych do przedszkoli samorządowych, czterolatki 30%, pięciolatki 29,6% a sześciolatki i dzieci starsze z odroczonym obowiązkiem szkolnym 8% ogółu dzieci w przedszkolu. W 32 publicznych przedszkolach integracyjnych i z oddziałami integracyjnymi zorganizowano 105 oddziałów integracyjnych, do których uczęszczało 490 dzieci z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego. 70 dzieci z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego zapisanych zostało do oddziałów ogólnodostępnych. 22

23 Tabela 5: Przedszkola samorządowe liczba jednostek opieki przedszkolnej, oddziałów i dzieci Źródło: opracowanie własne na podstawie arkuszy organizacyjnych stan z 31 marca 2010 Dzielnica jednostek Przedszkola oddziałów dzieci Oddziały przedszkolne przy szkołach podstawowych jednostek oddziałów dzieci Bemowo Białołęka Bielany Mokotów Ochota Praga Południe Praga Północ * 250 Rembertów Śródmieście Targówek ** 823 Ursus Ursynów Wawer Wesoła Wilanów Włochy Wola śoliborz Warszawa * w tym 2 oddziały dla 5-latków ** w tym jeden oddział mieszany W roku szkolnym 2009/2010 w przedszkolach samorządowych przygotowano miejsca dla ponad 70% dzieci trzyletnich zameldowanych w Warszawie dla 73% czterolatków, prawie 77% pięciolatków i 23% dzieci sześcioletnich oraz dla dzieci z odroczonym obowiązkiem szkolnym. Łącznie do publicznych i niepublicznych przedszkoli i oddziałów dla sześciolatków zorganizowanych w szkołach uczęszczało prawie 96,7% dzieci w wieku 3-6 lat. 23

24 Upowszechnienie wychowania przedszkolnego w Warszawie jest więc znacznie wyŝsze od przeciętnej dla miast wojewódzkich. Średnio w miastach wojewódzkich upowszechnienie wychowania przedszkolnego kształtuje się na poziomie 84%.Wśród duŝych polskich miast jedynie Poznań ma zbliŝony wskaźnik upowszechnienia opieki przedszkolnej 94%. Pozostałe duŝe miasta nie przekraczają granicy 90%. Przedszkola prowadzone przez m.st. Warszawa czynne są od godziny 6 00 do godziny Czas pracy poszczególnych przedszkoli został dostosowany do potrzeb rodziców dzieci zapisanych do przedszkola. W roku szkolnym 2009/2010 godziny pracy trzech przedszkoli wydłuŝono do godziny (P 182 Bielany, P 180 Praga Południe, P 21 Śródmieście). Zgodnie z 10 ust. 1 i ust. 2 pkt 2 ramowego statutu publicznego przedszkola, stanowiącego załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół, przedszkole funkcjonuje przez cały rok szkolny, z wyjątkiem przerw ustalonych przez organ prowadzący. Ze względu na mniejsze zainteresowanie opieką przedszkolną w okresie wakacyjnym, corocznie przygotowywana jest lista przedszkoli dyŝurujących w dzielnicy. miejsc w przedszkolach funkcjonujących w miesiącach wakacyjnych dostosowana jest do potrzeb rodziców dzieci zamieszkałych na terenie dzielnicy. W lipcu i sierpniu 2010 roku we wszystkich dzielnicach m.st. Warszawy uruchomiono łącznie 152 przedszkola dyŝurujące, w których przygotowano 15 tys. miejsc tj. o blisko 2 tys. miejsc więcej niŝ w roku poprzednim. W szkołach i przedszkolach, dla których organem prowadzącym jest m.st. Warszawa w roku szkolnym 2009/2010 utworzono 24 punkty katechetyczne dla dzieci róŝnych wyznań. W 1 przedszkolu w 1 dzielnicy (Wola) uruchomiono pozaszkolny punkt nauczania religii prawosławnej. Utworzono 6 grup, a tygodniowo odbywało się 6 godzin zajęć. Od września 2009 r. 82 przedszkola uczestniczą w projekcie Cała Warszawa czyta dzieciom realizowanym we współpracy z Fundacją ABCXXI Cała Polska czyta dzieciom. W ramach programu Warszawskie Inicjatywy Edukacyjne w roku szkolnym 2009/2010 przedszkola samorządowe otrzymały dofinansowanie na realizację 23 projektów edukacyjnych (IV edycja 6 projektów, V edycja 17 projektów) W roku szkolnym 2009/2010 uruchomiono 3 nowe placówki przedszkolne: Przedszkole nr 413 (Ursus), Przedszkole nr 414 (Białołęka), Przedszkole nr 415 (Bemowo), Na Bemowie uruchomiono równieŝ nowe oddziały przedszkolne w Przedszkolu nr 214, Przedszkolu nr 216, Przedszkolu nr 381 i Przedszkolu nr 389. W styczniu 2010 oddano do uŝytku oddziały zamiejscowe Przedszkola nr 198 ul. Abrahama 10 (Praga Południe). Od września 2010 dzięki prowadzonej w roku szkolnym 2009/2010 rozbudowie: Przedszkola nr 123 ul. (Targówek), Przedszkola nr 160 (Rembertów), Przedszkola nr 194 (Ursus), Przedszkola nr 96 (śoliborz) zwiększy się o 200 liczba miejsc w przedszkolach samorządowych. a. Rekrutacja i elektroniczny system ewidencji wniosków do przedszkoli Zapisy dzieci do przedszkoli samorządowych na rok szkolny 2009/2010, podobnie jak w roku poprzednim, prowadzone były z wykorzystaniem elektronicznego systemu ewidencji podań i wspomagania zapisu do przedszkoli. Wprowadzenie elektronicznego systemu pozwoliło ujednolicić kryteria zapisu, sprawnie przeprowadzić nabór, optymalnie wykorzystać miejsca w przedszkolach, 24

25 oraz zlikwidowało problem blokowania miejsc i dostarczyło informacji o rzeczywistych potrzebach w zakresie opieki przedszkolnej. Ofertę edukacyjną w systemie elektronicznego zapisu zaprezentowały wszystkie przedszkola samorządowe. Dzięki utworzeniu w szkołach podstawowych oddziałów dla 6-latków zwiększyła się o 3,4 tys. liczba miejsc do rekrutacji dla dzieci 3-, 4- i 5-letnich. Dodatkowo, w trakcie rekrutacji, na skutek decyzji burmistrzów o utworzeniu kolejnych oddziałów przedszkolnych oraz zmiany organizacji grup, zwiększono liczbę miejsc do rekrutacji o prawie (z do miejsc). Na zakończenie zapisu elektronicznego w przedszkolach pozostało 809 wolnych miejsc. Najwięcej wolnych miejsc było w przedszkolach w dzielnicach: Śródmieście (ponad 300 miejsc), Mokotów (ponad 100), Praga Południe (ponad 60), Ursynów (50) i Wola (29). Na stronie internetowej, w serwisie Biura Edukacji, co miesiąc publikowana jest aktualna informacja o wolnych miejscach w przedszkolach samorządowych. Zapisy na wolne miejsca prowadzone są w ciągu całego roku szkolnego. b. Inne formy opieki przedszkolnej Wychowanie przedszkolne oprócz przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych moŝe być realizowane w innych formach wychowania przedszkolnego tzn. w punktach przedszkolnych lub zespołach wychowania przedszkolnego. Formy te prowadzone są przez podmioty inne niŝ samorząd. Zajęcia w punktach i zespołach mogą być prowadzone w grupach liczących od 3 do 25 dzieci w wieku od 3 do 5 lat. Minimalny tygodniowy wymiar godzin prowadzonych zajęć zaleŝy od liczebności grupy i wynosi od 12 do 20 godzin. Zajęcia w innych formach wychowania przedszkolnego prowadzą nauczyciele posiadający kwalifikacje wymagane od nauczycieli przedszkoli. Nauczyciel prowadzący zajęcia realizuje program wychowania przedszkolnego. W zajęciach mogli uczestniczyć rodzice (prawni opiekunowie) dzieci uczęszczających na zajęcia lub inni pełnoletni członkowie ich rodzin upowaŝnieni przez rodziców (prawnych opiekunów). Wg danych ODPN na 31 sierpnia 2010 w roku szkolnym 2009/2010 m. st. Warszawa przekazywało dotacje 55 punktom przedszkolnym i zespołom wychowania przedszkolnego. c. Alternatywne formy edukacji przedszkolnej W celu wyrównania startu szkolnego dzieci z róŝnych środowisk oraz wsparcia rodziców dzieci nieobjętych wychowaniem przedszkolnym w roku szkolnym 2009/2010 przygotowano róŝnorodną ofertę zajęć dla dzieci w wieku przedszkolnym. W 11 placówkach samorządowych, takich jak domy kultury, ogrody jordanowskie, prowadzone były, przez cztery-pięć dni w tygodniu, przedpołudniowe kilkugodzinne zajęcia dla przedszkolaków. Zajęcia prowadzone były równieŝ w soboty. Tematyka zajęć była róŝnorodna: zajęcia ogólnorozwojowe, umuzykalniające, plastyczne, teatralne, czytelnicze, ruchowo-rekreacyjne. W ramach zajęć ogólnorozwojowych, dzięki pomocy logopedy, czy psychologa, dzieci mogły usprawnić mowę, myślenie, nauczyć się koncentracji, a przede wszystkim osiągnąć dojrzałość szkolną. Ponadto poprzez konkurs ofert na realizację zajęć edukacyjnych wyłoniono programy edukacyjnowychowawcze realizowane przez organizacje pozarządowe. Na maluchy, które nie chodziły do przedszkoli, czekały świetlice, klubiki i rodzinne kąciki. Organizowane w nich były zajęcia i zabawy edukacyjne, dostosowane do wieku i moŝliwości dzieci. Oferta placówek wychowania pozaszkolnego i organizacji pozarządowych cieszyła się duŝym zainteresowaniem rodziców. W róŝnorodnych zajęciach uczestniczyło prawie 500 dzieci d. Sześciolatki Dziecko w wieku 6 lat jest obowiązane odbyć roczne przygotowanie przedszkolne w przedszkolu albo w oddziale przedszkolnym zorganizowanym w szkole podstawowej lub moŝe podjąć naukę w I klasie szkoły podstawowej. 25