ul. Westerplatte 1/ Ząbki TEL/FAX

Transkrypt

1 GAZETKA PUBLICZNEGO PRZEDSZKOLA NR 3 SKRZAT ul. Westerplatte 1/ Ząbki TEL/FAX Są w życiu dziecka chwile niezwykłe: tkliwe, żarliwe, bardzo radosne. Miesiąc luty tego roku przybył szybkim krokiem i uwierzcie mili napełnił nas szokiem. Często w lutym bywają mrozy trzaskające, a w naszym Skrzacie zagościło słońce. Nowe przedszkole, w nim piękne sale, wszystko wygląda tak okazale! Uśmiechu pełne są buzie dzieci, a czas tu razem tak szybko leci. Tutaj zabawa i radość goszczą, bo nasze Panie się o to troszczą. Wszystkich życzliwie tu zapraszamy i na pochwały skrycie czekamy. Choć fora kryją słowa krytyki lecz nas nie zrażają takie przytyki. Zatem bale, uroczyste przedszkola otwarcie, prasa, radio i różnych mediów przychylne wsparcie. Moc konkursów rożnej treści,w żadne ramy ich nie zmieścisz. Kreatywność kwitnie w każdym z nas, ścieżka kariery czeka nas. A tu już wiosna, kwitnie kwiat, kolorowy staje się świat. W drogę Skrzaty czas wyruszać, nowych wrażeń w Polsce szukać. Niech się zatem każdy dowie i rozpowie w świecie całym, że Skrzat bawi, kształci, wychowuje i na szacunek wielki zasługuje! Bożena Pietrzak 2009/2010

2 Czas wielkich zmian Mija kolejny rok szkolny, w którym w Publicznym Przedszkolu Nr 3 nastąpiły wielkie zmiany. W pierwszym półroczu pracowaliśmy jeszcze w obiektach zastępczych, natomiast w drugim już w nowym, pięknym budynku. Trudno w to uwierzyć, ale obiekt ten został wybudowany i wyposażony w ciągu półtora roku. Z perspektywy kilku miesięcy mogę ocenić, że budynek przedszkola jest piękny architektonicznie, a przede wszystkim niezwykle funkcjonalny. Pomimo tego, że mieści on 300 dzieci, a więc 3 przeciętne przedszkola, to dzięki rozmieszczeniu sal zajęć w dwóch skrzydłach budynku nie ma u nas hałasu. Dodatkowym atrybutem jest przestronna aula i sale wielofunkcyjne wykorzystywane do prowadzenia uroczystości i zajęć dodatkowych dla dzieci. Mamy między innymi salę rekreacyjną z piłeczkami i salę do terapii sensorycznej. Zaprojektowanie przez architekta dużej kuchni przy przedszkolu stworzyło możliwość do innego sposobu jej wykorzystania. Od 1 maja wyposażone pomieszczenia kuchenne wynajęła firma cateringowa, która świadczy usługi dla naszych dzieci, ale także dla innych odbiorców. Takie wykorzystanie kuchni powoduje oszczędności dla miasta. Rozpoczęcie pracy w nowym obiekcie poprzedzone było przeprowadzką z pomieszczeń tymczasowych. Stało się to możliwe dzięki ofiarnej pracy pracowników placówki i wielu zaangażowanych rodziców z poszczególnych grup, którzy własnoręcznie przy wykorzystaniu prywatnych samochodów dokonali tego przedsięwzięcia. Pomimo tego, że stanowimy dużą grupę 300 dzieci, 600 opiekunów i do tego ponad 50 pracowników to staramy się tworzyć jak najlepsze relacje w celu dobrej współpracy. Bardzo cenię sobie pracę Rady Rodziców i bardzo wielu opiekunów naszych podopiecznych. Dzięki nim wzbogacamy bazę placówki, uatrakcyjniamy proces dydaktyczno - wychowawczy i organizujemy wiele wycieczek dla dzieci, uroczystości, które finansowane są z funduszy Rady Rodziców. Dobra praca i współpraca Organu Prowadzącego, Dyrekcji, zespołu pracowników i rodziców dzieci sprawia, że tworzymy nowoczesne przedszkole. Posiadamy piękny, funkcjonalny i doskonale wyposażony budynek, gdzie zespół wykwalifikowanych i zaangażowanych pracowników tworzy bardzo dobre warunki do zabawy, nauki i rekreacji. Naszą ofertą programową obejmujemy wszystkie dzieci, szczególnie uzdolnione, ale także te z deficytami rozwojowymi. Bardzo dziękuję całemu zespołowi pracowników, Radzie Rodziców i wszystkim rodzicom, którzy nas wspierali, za pracę i wszelkie działania podejmowane na rzecz naszych dzieci. Mija kolejny bardzo pracowity dla nas rok szkolny, ale dzięki Państwu niesie ze sobą wiele satysfakcji. Korzystając z możliwości chcę podziękować w sposób szczególny: Radzie Rodziców działającej przy Publicznym Przedszkolu nr 3 Skrzat : przewodniczącej Katarzynie Dobrzyckiej, wiceprzewodniczącemu Patrykowi Stolarskiemu, skarbnik Agnieszce Zadrożnej oraz sekretarz Kamili Tańskiej Równej, Jolancie Wolniewicz, Adamowi Rutkowskiemu, Małgorzacie Łęczyckiej, Iwonie Dąbrowskiej, Elżbiecie Świerszcz, Ewie Dorocie Klaudel Mokreckiej, Agnieszce Mocarskiej, Emili Agacie Jurkiewicz, Annie Wójcik, Magdalenie Radolińskiej, Edycie Kościelniak, Elżbiecie Pożarowszczyk, Marzenie Zielińskiej Łuczak, Dianie Sikorskiej, Magdalenie Borowej, Monice Grabowskiej, Annie Dąbrowskiej, Barbarze Mazurczak, Hannie Zakrzewskiej, Magdalenie Dąbrowskiej, Przemysławowi Senk, Katarzynie Wojtaszak, Edycie Stepuch, Edycie Rostek, Justynie Wojciechowskiej, Joannie Kalita, Magdalenie Bała, Beacie Brauła, Sylwii Parzonka, Barbarze Gromek, Agnieszce Chodakowskiej. Za pomoc w sprawnym przebiegu przeprowadzki do nowego budynku przedszkola: Karolowi Dąbrowskiemu, Dariuszowi Mazurek, Agnieszce Zadrożnej, Arkadiuszowi Żułownik, Arturowi Rozbickiemu, Piotrowi Mikołaj, Sławomirowi Zakrzewskiemu, Markowi Dąbrowskiemu, Przemysławowi Senk, Magdzie Drągowskiej, Dariuszowi Śliwka, Piotrowi Budziak, Katarzynie Dobrzyckiej, Jolancie i Rafałowi Grzebalskim, Tadeuszowi Maszewskiemu, Tomaszowi Musiałowskiemu, Damianowi Przybyłowskiemu, Jarosławowi Szczepockiemu, Robertowi Stepuch, Małgorzacie i Dariuszowi Kietlińskim, Ewie Skrzypczak,

3 Małgorzacie i Arturowi Łęczyckim, Jackowi Niewiadomskiemu, Beacie Brauła, Joannie i Arkadiuszowi Kalita, Krzysztofowi Dziuba, Pawłowi Grzeszczuk, Mariuszowi Parzonka, Pawłowi Żurek, Rafałowi Gorczyca, Leszkowi Kowalskiemu, Mirosławowi Ciecierskiemu, Tomaszowi Kalata, Monice Kurzątek, Dariuszowi Śliwka. Za pomoc w wzbogacaniu bazy dydaktycznej przedszkola: Annie Rusińskiej, Edycie Banach, Bożenie Książek, Hannie Hamanowicz, Marcinowi Kamilowi Tubicz, Marzenie i Cezaremu Rutkowskim,Agnieszce Bartocha, Jolancie Grzebalskiej, Agnieszce Jelińskiej, Izabeli Lubas, Marzenie Zielińskiej Łuczak, Iwonie Miszta, Monice i Arturowi Grabowskim, Anecie Mroczek Przepiórkiewicz, Annie i Mariuszowi Oleszczuk, Magdzie Drągowskiej, Katarzynie Wojtaszek, Andrzejowi Kołatek, Dariuszowi Śliwka, Małgorzacie i Marcinowi Górskim, Agnieszce Koleszuk, Edytcie i Pawłowi Kowalczyk, Sylwii Parzonka, Patrykowi Stolarskiemu, Lidii Tyrka, Anecie i Pawłowi Grzeszczuk, Beacie Konopko, Agnieszce Chodakowskiej, Agnieszce Walter, Kamili Tańskiej Równej, Lucynie i Piotrowi Orban, Magdalenie i Marcinowi Ciemiewskim, Iwonie i Romanowi Walczakom. Za uatrakcyjnianie procesu dydaktyczno wychowawczego w następujących formach Przybliżanie dzieciom zawodów społecznie użytecznych: Jarosławowi Czapla, Robertowi Grudziąż, Adamowi Wądołkowskiemu, Dominice Pietrzak Zientak, Społeczne zaangażowanie na rzecz przedszkola: Marii Wiszniewskiej, Hannie Zakrzewskiej, Elżbiecie Pożarowszczyk, Edycie Kądzielawskiej, Edycie Kościelniak, Justynie Walerzak, Joannie Dąbrowskiej, Beacie Dudek, Piotrowi Milik, Katarzynie Wojtaszek, Rafałowi Grzebalskiemu,Iwonie Wygonowskiej, Julicie Budziak, Lidii Ludwisiak Kocerbie. Życzę wszystkim wspaniałego urlopu i cudownych wrażeń w czasie wspólnych rodzinnych wyjazdów. Oby czas jaki spędzą Państwo z dziećmi sprzyjał zacieśnieniu rodzinnych więzi. Pozdrawiam Dyrektor Jolanta Salak Nowoczesny rozwój ze Skrzatem Z końcem roku szkolnego nadszedł czas na podsumowanie pracy naszego przedszkola. Przebieg procesu dydaktyczno wychowawczego, stał się dla dzieci atrakcyjniejszy, gdyż od półrocza mógł odbywać się w nowocześnie wyposażonych, przystosowanych do potrzeb małych dzieci, przestronnych i barwnych salach nowego budynku przedszkola. Dzieci mając doskonałe warunki do rozwoju i zabawy, nabywały nowych umiejętności i kompetencji w bezpiecznej i przyjaznej atmosferze, budowanej przez wykwalifikowaną kadrę pedagogiczną. W bieżącym roku szkolnym zakres naszego działania dydaktyczno wychowawczego skupił się w głównej mierze wokół rozbudzania u dzieci zainteresowań ochroną przyrody, kształtowania postaw proekologicznych, prowadzących do głębszego rozumienia oddziaływań człowieka na przyrodę. Nauczyciele poprzez świadomie podejmowane działania starali się w atrakcyjnych formach edukacyjnych przybliżać dzieciom ważną rolę człowieka w przyrodzie. Jedną z takich form był cykl spotkań edukacji leśnej zorganizowanych w Nadleśnictwie Drewnica. Szereg wycieczek pozwolił dzieciom obcować z przyrodą a realizacja programów: Czyste powietrze wokół nas pod patronatem Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz program Edukacji Ekologicznej Kubusiowi Przyjaciele Natury pozwoliła w pełni osiągnąć zamierzone cele. Byliśmy inicjatorami wielu konkursów o charakterze ekologicznym, w których zarówno dzieci jak i rodzice brali udział z wielkim zaangażowaniem. Dzięki uprzejmości i dużej inicjatywie ze strony rodziców, dzieci mogły w ciągu całego roku poznawać ciekawych ludzi wykonujących interesujące zawody. Świętując Dzień Marchewki nauczycielki zaprosiły do wspólnej zabawy z dziećmi tatę jednej dziewczynki, pana Adama Wądołkowskiego, który jest zawodowym kucharzem. Z kolei inny rodzic pan Piotr Milik wykazał

4 się talentem literackim pisząc sztukę na potrzeby przeglądu teatralnego pod hasłem Pięć minut dla rodziny organizowanego przez Miejski Ośrodek Kultury. Z przedstawieniem pt. Trzy wiedźmy, czyli dlaczego dzieci bywają niegrzeczne na przeglądzie nasze pięciolatki zdobyły drugie miejsce a w jedną z ról wcieliła się mama pani Joanna Dąbrowska. Pokaz tresury psów ratowniczych przeprowadzony przez strażaków z Jednostki Ratowniczo Gaśniczej w Warszawie zorganizowany z inicjatywy pana Roberta Grudziąża tatę naszych przedszkolaków, wzbudził u dzieci nie lada emocje. Pracę żołnierzy dzieci mogły poznać dzięki uprzejmości p. Jarosława Czapli. Rodzice bardzo mocno wspierają nas w różnego rodzaju działaniach, chociażby w przygotowaniach festynu rodzinnego z okazji Dnia Dziecka. Jest nam niezmiernie miło, że rodzice tak czynnie włączają się w proces dydaktyczno- wychowawczy naszych pociech. Mamy nadzieję, że współpraca z Państwem będzie rozkwitać z każdym rokiem bardziej owocnie. Doskonałe warunki do pracy, oraz duże zaangażowanie kadry pedagogicznej pozwalało, obok codziennej, systematycznej pracy w grupie podejmować różne zadania dodatkowe. Efektem tych starań były organizowane różnego rodzaju zajęcia w kołach zainteresowań: plastycznym, przyrodniczo doświadczalnym i sportowym, rozwijających dziecięce zdolności oraz terapii ruchowej i zajęciach usprawniających koncentrację uwagi u dzieci prowadzonych metodą Montessori. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że jesteśmy być może jedynym publicznym przedszkolem w Polsce, które dysponuje doskonale wyposażoną salą do terapii sensomotorycznej, w której pod okiem terapeuty dzieci wyrównywały swoje deficyty rozwojowe. Natomiast w trosce o prawidłowy rozwój ruchowy naszych podopiecznych została uruchomiona sala rekreacyjna do zabaw ruchowych, gdzie dzieci mogą się bawić przy niesprzyjającej aurze. Comiesięczne koncerty muzyczne i teatrzyki odbywające się w przedszkolu oraz cykl spotkań teatralnych w Teatrze Guliwer grup 5 latków, ubogacały naszych przedszkolaków kształtując ich wrażliwość estetyczną. Zwracając uwagę na fakt, że jednym z kluczowych priorytetów pracy naszego przedszkola jest jak najlepsze przygotowanie dzieci do podjęcia obowiązku szkolnego, nauczyciele w grupach 5-latków dwukrotnie w ciągu całego roku szkolnego przeprowadzili badania. Pierwsze badanie odbyło się pod koniec I semestru Arkuszem Gotowości Edukacyjnej (GE-5) i stało się źródłem informacji dla nauczycieli do planowania zajęć wspomagających dalszy rozwój dzieci oraz ich przygotowania do edukacji szkolnej. Drugie badanie Arkuszem Skali Gotowości Szkolnej (SGS) właśnie się odbywa i posłuży do oceny postępów dziecka i oszacowania stopnia gotowości szkolnej. Dzieci z różnorodnymi deficytami były objęte bezpłatną opieką logopedyczną i terapią sensoryczną. Zatem wychodząc naprzeciw wszelkim zmianom jakie niesie za sobą reforma polskiej edukacji w ostatnim czasie oraz mając na uwadze dobro Państwa dzieci, dołożyliśmy i nadal będziemy dokładać wszelkich starań, aby proces dydaktyczno wychowawczy organizowany w przedszkolu prowadził naszych wychowanków do osiągania sukcesów w kolejnych etapach edukacji. Wicedyrektor PP3 Agnieszka Neűff Źródło:

5 Co wydarzyło się w Skrzacie w mijającym roku szkolnym? Najważniejszym wydarzeniem w roku szkolnym 2009/2010 była dla nas przeprowadzka do pięknego, nowego budynku naszego przedszkola. Mimo tak wielkiego przedsięwzięcia i ogromu pracy z tym związanego, zawsze na pierwszym miejscu były dla nas przedszkolaki. To o nich myśleliśmy organizując wszelkie wydarzenia w przedszkolu. A działo się u nas nie mało: uroczystość Pasowania na Przedszkolaka w grupie trzylatków; wycieczka do kina IMAX na film pt. Klopsiki i inne zjawiska pogodowe ; wycieczka do ELDORADO sali gier i zabaw w Warszawie; Festiwal piłkarski w Hali Torwar w Warszawie; Edukacja Leśna -cykl zajęć w Nadleśnictwie Drewnica przedstawienie pt. Stajenka w wykonaniu aktorów Teatru Domowego - opowiadające historię Bożego Narodzenia, którą mogli obejrzeć zarówno dzieci jak i rodzice; spotkanie ze Św. Mikołajem; uroczystości grupowe z okazji Dnia Babci i Dziadka; Bal Karnawałowy połączony z Uroczystym Otwarciem nowej placówki dla dzieci i ich rodziców; Uroczyste Otwarcie naszego przedszkola - 17.III.2010 (bezpośrednią transmisję można było oglądać na stronie internetowej naszego przedszkola oraz Urzędu Miasta) Uroczyste Powitanie Wiosny wraz z zaproszonymi gośćmi: Jednostką Straży Pożarnej z Wołomina; wycieczka autokarowa do Teatru Bajka na przedstawienie Król Ból ; spotkanie z strażakami z Jednostki Ratowniczo Gaśniczej w Warszawie oraz ich podopiecznymi psami ratowniczymi; Festyn Rodzinny Dwie godziny dla rodziny wycieczki autokarowe do Rancho Beana dla dzieci trzyletnich oraz do Julinka dla dzieci starszych; udział przedszkola w Akcji Sprzątania Świata; udział w konkursie plastycznym Jan Paweł II w oczach dziecka organizowanym przez Niepubliczne Przedszkole Baśniowa Kraina z Wołomina i zdobycie wielu nagród; Pinky w naszym przedszkolu - akcja i konkurs plastyczny, organizowane przez firmę AKUNA; Przedszkolaki z wesołą nowiną - jasełka z udziałem pięciolatków w MOK-u w Ząbkach; Postać Wielkolasa- strażnika lasu - konkurs plastyczny dla pięciolatków; Skrzaty lubią dzieci, dzieci lubią skrzaty - ogólnopolski konkurs plastyczny organizowany przez nasze przedszkole; Ze skrzatem bliżej przyrody - konkurs literacki dla dzieci i rodziców; Ekologiczna kartka wielkanocna - konkurs plastyczny dla dzieci i rodziców z całego przedszkola; kiermasz kart świątecznych wykonanych przez dzieci z Koła Pomocy dzieciom i Młodzieży Niepełnosprawnej w Ząbkach; zbiórka fantów na loterię na Festyn Miejski w Ząbkach dla Koła Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej w Ząbkach; Wymyśl imiona dla Velvetek - konkurs plastyczny dla dzieci; Żegnamy zimę, witamy się z wiosną - konkurs na najpiękniejszą kukłę Marzanny i Pani Wiosny; Dni Krwiodawstwa w Ząbkach - przygotowanie przedstawienia przez pięciolatki; konkurs recytatorski dla przedszkolaków podczas Przeglądu Twórczości J. Tuwima w Niepublicznym Przedszkolu Smyk ; Czyste powietrze wokół nas - Przedszkolny Program Edukacji Antynikotynowej,

6 organizowany przez Państwową Inspekcję Sanitarną; Kubusiowi Przyjaciele Natury - Program Edukacji Ekologicznej organizowany przez firmę Tymbark; Czysty las - konkurs ogólnopolski pod patronatem Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych, Rzecznika Praw Dziecka, Prezesa Towarzystwa Przyjaciół Lasu; 5 minut dla rodziny - udział w przeglądzie twórczości dziecięcej w MOK-u, zajęcia II miejsca przez pięciolatki ze sztuką napisaną przez p. Piotra Milik Trzy czarownice, czyli dlaczego dzieci bywają niegrzeczne ; współpraca z Miejską Biblioteką Publiczną - wystawa prac dzieci związanych tematycznie z Bożym Narodzeniem, Wielkanocą oraz z Dniem Mamy; Współpraca z Jednostkami Straży Pożarnej w Wołominie i w Warszawie: wizyty strażaków i pokaz sprzętu oraz psów ratowniczych w naszym przedszkolu. Wizyty naszych przedszkolaków u strażaków w Jednostce Wyższej Szkoły Służby Pożarniczej w Warszawie. Beata Konopko Źródło: kolorowanki.o33.eu

7 Jak pomóc dziecku nadpobudliwemu? Objawami nadpobudliwości są najczęściej: duża ruchliwość, aktywność, ekspresywność emocjonalna. Nikogo nie dziwi, że maluch biega więcej i szybciej niż dorosły. Jeżeli jednak stale pozostaje w ruchu chodzi, skacze, wspina się i nie potrafi tego opanować nawet w sytuacji przymusu, warto zastanowić się, czy nie są to początki nadpobudliwości. Nadpobudliwość występuje u dzieci, które miały ciężki życiowy start (patologiczna ciąża, trudny okres noworodkowy, poważne choroby) i jeszcze dodatkowo te objawy pojawiły się w korelacji z czynnikami społecznymi (niespójny system wychowawczy, brak poczucia bezpieczeństwa, trudna sytuacja domowa). Przyczyną nadpobudliwości są również zmiany cywilizacyjne bardzo szybkie tempo życia, nadmiar bodźców, zmiany miejsca stałego zamieszkania, szkoły, nieuporządkowany cykl dnia. Gdy dziecko nadpobudliwe ma wykonać konkretną czynność, do nadmiernej ruchliwości dochodzą często niezręczność i brak precyzji. Jego ruchy stają się mało celowe. W rezultacie często coś psuje i upuszcza. Dzieci nadpobudliwe źle znoszą przymusową bezczynność. Przejawiają wtedy ogromny niepokój ruchowy: kręcą się, gryzą ołówki, niszczą bezwiednie przedmioty. Strofowane za niszczenie, robią coś innego, np. obgryzają paznokcie, drapią się itp. W przypadku częstego powtarzania się tych czynności przechodzą one w nawyk. Nadpobudliwość wpływa także na sferę poznawczą dziecka. Bardzo trudno jest mu się uczyć, ponieważ nie może dłużej skupić uwagi. Wszystkie głosy z otoczenia są jednakowo odbierane, brakuje ich selekcji. Najdrobniejsze zdarzenie rozprasza dziecko, wybija je z rytmu, dezorientuje, często nie pamięta, o czym była mowa przed chwilą. Nie pamięta, co ma zrobić. Zadania tego typu wykonuje raz dobrze, raz źle. W działaniach brakuje spójności. W sferze emocjonalnej drobne wydarzenia prowokują je do gwałtownych zachowań. Niektóre dzieci są nadmiernie drażliwe, wybuchowe, łatwo złoszczą się i płaczą. Inne są przeczulone na punkcie własnej osoby stale czują się urażone. Jeszcze bywają lękliwe i skrępowane. Problem nadpobudliwości narasta, kiedy dziecko idzie do szkoły. Lęk przed zmianami, nowe środowisko, stały układ zajęć wywołują w psychice dziecka lęk. Pobyt w szkole wymaga skupienia, koncentracji, siedzenia w jednym miejscu przez pewien czas. Zalecenia dla rodziców. Spróbujmy pomóc dziecku nadpobudliwemu. Musimy wiedzieć, że nie zmienimy radykalnie jego zachowań, możemy natomiast nimi sterować i ograniczać ich przykre konsekwencje. Korzystnie jest zminimalizować ilość bodźców: zwolnienie rytmu życia rodziny, zadbanie o spokojną atmosferę. ograniczenie działań improwizacyjnych. Oto wskazówki, jakie działania należy podjąć, aby zminimalizować objawy nadpobudliwość: Jak najwcześniej przystąpmy do nauki samodzielności pracy rozbrykanego dziecka. Prace domowe odrabiane samodzielnie i co najwyżej sprawdzone przez rodziców to dobry sposób na wdrażanie w obowiązki. W zależności od możliwości dziecka, wyznaczajmy krótkie okresy na prace i dłuższe na odpoczynek. Zadbajmy o spokój podczas wykonywania zadań domowych (bez telewizji i rozmów). Najlepiej przyzwyczaić dziecko do pracy w jednym miejscu, o tej samej porze i w tych samych warunkach. Dla dzieci z nadmiarem energii doskonałym sposobem na pozbycie się jej są różne zajęcia ruchowe: gry zespołowe, spacer, jazda rowerem itp.

8 Nie przesadzajmy z ilością zadań. Tak organizujmy dodatkowe zajęcia, by dziecko mogło rozwijać swoje zainteresowania, aby wystarczyło czasu na podwórkowe zabawy. Starajmy się nie karcić i nie strofować dzieci. Starajmy się dopasować obowiązki do możliwości dziecka, a nie odwrotnie. Dajmy mu czas na przystosowanie się do nowej sytuacji. Nie nalegajmy na zbyt długie przesiadywanie przy biurku. Wprowadzajmy z wyczuciem normy i zasady i egzekwujmy ich przestrzeganie. Wszystkie te działania powinien łączyć szczegółowy plan zajęć naszego dziecka ze stałymi porami snu, posiłków, odrabiania zadań domowych. Dobrze byłoby, aby czynności obudowane były stałymi rytuałami (np. odrabianie lekcji poprzedzone podlaniem kwiatka, myciem rąk itp.). Powtarzanie tych samych sekwencji prowadzi do uporządkowania świata dziecka. Należy także powierzać dzieciom nadpobudliwym odpowiedzialne zadania, poprzedzone wzmocnieniem (np. pochwała za wykonanie poprzednich zadań, wymienienie sukcesów, okazanie wiary w ich możliwości). Warto dawać takiemu dziecku zadania, z których jest w stanie wywiązać się, mimo obiektywnych trudności. To prowadzi do samodzielności, uskrzydla i dodaje wiary we własne możliwości. Przynajmniej raz dziennie znajdźmy coś pozytywnego w zachowaniu naszego malucha i zachwyćmy się tym, doceńmy. Dziecko, które otrzymuje każdego dnia takie wzmocnienie, udźwignie o wiele więcej niż się spodziewaliśmy, z łatwością pokona trudności i z uśmiechem przeżyje dzieciństwo. Pamiętajmy też, że zawsze możemy skorzystać ze wsparcia pedagogów, psychologów i organizacji zajmujących się tym problemem. Danuta Kicińska Źródło: Wychowanie w Przedszkolu Zosia i Marysia zgubiły kwiatki. Wskaż każdej z dziewczynek drogę do kwiatka, którego zgubiła ŹRÓDŁO:

9 Jakie są dzieci 4-letnie? Dzieci czteroletnie: Żywo interesują się wszystkim tym co je otacza i cieszą się, kiedy poznają nowe rzeczy z różnych dziedzin tzn. pochodzenie rzeczy, natura, płeć. Lubią eksperymentować i szukać nowych strategii, które pozwalają im osiągnąć upragniony rezultat. Zaczynają uprzedzać swoje czyny, tworzyć hipotezy i rozwijać je. Podoba im się tworzenie i powtarzanie rzeczy, które zostały już wykonane. Za każdym razem coraz ważniejsze są przyjaźnie. Widoczna staje się różnica rozwojowa wynikająca z odmiennych upodobań i zainteresowań dziewczynek i chłopców. Podobnie jak trzylatki,czterolatki przechodzą przez okres wybuchów gniewu i negocjacji, ale w odróżnieniu od tamtych, potrafią mówić o swojej złości i w większym stopniu kontrolować swoje emocje. Czują się dorośli i lubią, kiedy spoczywa na nich odpowiedzialność. Lubią grę sceniczną i kukiełki. Jest to etap, w którym istotną rolę odgrywa zabawa symboliczna, grupowa wymagająca współdziałania. Przyswajają sobie role związane z życiem rodzinnym. Uwielbiają się przebierać. Potrafią mówić bez ustanku chociaż nikt ich nie słucha.język jest prawdziwym środkiem komunikacji, a ich wypowiedzi są za każdym razem dokładniejsze, bardziej zrozumiałe i rozbudowane. Opowiadając historie, mieszają rzeczywiste z fikcyjnymi. Jest to etap bogaty z punktu widzenia wyobraźni. Podobają im się opowiadania zwłaszcza te fantastyczne, niedorzeczne, które następnie mogą odtwarzać za każdym razem dodając nowy szczegół. Pytanie jest dla nich ważnym narzędziem nauki. Ich nieustanne,,dlaczego?,, wiąże się bardziej z poszukiwaniem celu aniżeli przyczyny. Oznaczają się poczuciem humoru. Podoba im się to co zabawne i niedorzeczne. Bawią ich rzeczy wyolbrzymione. Coraz bardziej przyciąga ich lektura i pismo. Potrafią rozpoznać własne imiona zapisane na papierze. Jest to również etap, w którym odkrywają liczby i ich zastosowanie. Stopniowo będą kojarzyć znak z ideą, jaką reprezentuje, aż odkryją, że liczby są bardzo przydatnym narzędziem do rozwiązywania codziennych sytuacji. Ich rysunki stają się bardziej szczegółowe i o wiele łatwiej jest się domyśleć, o co w nich chodzi. Celowo nadają im nazwy. Przestrzeń i kolor używane są w sposób emocjonalny, a to, co najbardziej im się podoba, rysują jako większe. Postać ludzka ulega przeobrażeniu. Malując głowę, tułów, części twarzy, ramiona, nogi wiedzą dokładnie, gdzie je umiejscowić. Interesuje je to, co stanie się z ich rysunkami i skrzętnie przechowują swoje dzieła. Z łatwością posługują się ołówkiem, pędzlem, choć jeszcze z trudem przychodzi im wycinanie małych elementów. Potrafią osiągać cele o wiele bardziej konkretne wyznaczone przez nauczyciela. Cieszą się z władzy, jaką sprawują nad własnym ciałem. Koordynacja ruchów jest już u nich na tyle rozwinięta, że są w stanie zapiąć ubranie, przelewać płyny. Rozpoznają części twarzy oraz stawy. Zaczynają interesować się ciałem,tym co się w nim dzieje i rolą poszczególnych jego części. Są w relacji przestrzennej nie tylko z własnym ciałem, gdyż potrafią skojarzyć dwa przedmioty między sobą. Magdalena Urawska Źródło:,, Jak radzić sobie z dzieckiem od 1 do 4 roku życia,, Christopher Green

10 WPŁYW TELEWZIJI NA ROZWÓJ I ZACHOWANIE DZIECKA Telewizja jest obecnie najpopularniejszym środkiem masowego przekazu, a jej oglądanie najczęstszym sposobem spędzania wolnego czasu. Już małe dzieci mają swoje ulubione programy, bajki. Telewizja może wspomagać proces wychowawczy, ale tylko wtedy, gdy dziecko będzie korzystało z niej w sposób właściwy. Dzieci w wieku przedszkolnym, są materią szczególnie podatną na jej wpływy. Długotrwałe i niekontrolowane oglądanie telewizji, może powodować u dzieci różne zaburzenia i niewłaściwe zachowania: Wadę postawy tzw. okrągłe plecy, zapadanie klatki piersiowej, spadek pojemności płuc, skrzywienie kręgosłupa, prowadzić do przeciążenia narządów wzroku, słuchu, a także otyłości; Obciążenie układu nerwowego dziecka; Zaburzenie komunikacji, gdyż dialog z ekranem jest jednostronny; Zniekształcenie wyobraźni i aktywności twórczej, gdyż gotowe rozwiązania zachęcają do odtwarzania, a nie tworzenia; Przyswajanie języka bohaterów bajek, powoduje, że dziecko używa słów, których nie rozumie; Zmiany w zakresie mówienia; Kształcenie podatności na sugestię i bezkrytyczność, niebezpieczeństwo kształtowania się niewłaściwych postaw i stereotypów, zachowań agresywnych, fobii, lęków związanych z treściami oglądanych programów telewizyjnych; Identyfikowanie się z negatywnymi postaciami z oglądanych filmów, bajek, przyjmując je bezkrytycznie i naśladując ich zachowanie; Oglądanie filmów przesyconych agresją, grozą wzmaga u dzieci napięcie nerwowe i zaburza poczucie bezpieczeństwa. Na początku dziecko bardzo przeżywa to, co się dzieje na ekranie, ale gdy często ogląda takie sceny, oswaja się z przemocą, nie potrafi współczuć ofiarom i staje się niewrażliwe na krzywdę innych ludzi. Organizując dzieciom czas, który spędzają przed telewizorem, trzeba pamiętać, że telewizja zaspokaja ich ciekawość poznawczą, dostarcza przyjemności oglądania tego, czego nie widzą w najbliższym środowisku, rozszerza zakres pojęć, rozwija słownictwo. Należy jednak zatroszczyć się o właściwy dobór treści, które odbiera dziecko, tak, aby przeważały wśród nich te wartościowe, zarówno w sensie wychowawczym, jak i kształcącym. Natalia Orzoł Źródło: J. Izdebska. T. Sosnowski (red.), Telewizja i inne mass media w życiu dziecka, Białystok Źródło: deser.pl ; krakow.miastodzieci.pl

11 Zabawa czy może praca? Umiejętność koncentracji ma istotne znaczenie dla rozwoju dziecka, zauważyła Maria Montessori prawie sto lat temu. Ponieważ zdolność koncentracji jest podstawą uczenia się, opanowanie jej będzie owocowało w sukcesach nie tylko edukacyjnych. Dziecko, które może skoncentrować się, skupić się całkowicie, będzie się rozwijać w każdym środowisku. Jako dorosły, będzie mógł wnieść swoje najlepsze pomysły do każdego zadania. Maria Montessori wierzyła, że małe dziecko niezależnie od tego czy bawi się na placu zabaw, w domu czy w przedszkolu ma bardzo podobne odczucia i potrzeby jak dorosła osoba w pracy. Dorosłemu zależy na interesującej i ważnej pracy, która daje poczucie spełnienia i preferuje ją ponad zwykłe obowiązki. Dorosły potrzebuje odpowiedniego treningu, narzędzi i miejsca pracy wspierającego koncentrację. Dorosły zwykle oczekuje poszanowania dla jego pracy i potwierdzenia, że została ona wykonana dobrze. Montessori zaobserwowała, że małe dzieci kiedy się bawią, również pragną mających cel czynności, które samodzielnie mogą wybierać. Dziecko chce, by pokazać mu jasno, jak daną czynność wykonać, zapewnić mu odpowiednie do tego materiały i przestrzeń. Dziecko ufa również, że jego starania będą w pełni szanowane, a efekt pracy podziwiany. Praca dorosłego oraz zabawa dziecka mają równorzędny cel oraz przebiegają w podobny sposób. Rozpoznając te podobieństwa Maria Montessori preferowała nazywanie zabawy dziecka jego szczególną własną pracą. W naszym Przedszkolu opieramy się między innymi na metodzie pracy z dzieckiem stworzonej przez Marię Montessori. Pozwala ona dziecku uwolnić jego wrodzoną ciekawość, daje możliwość ćwiczenia koncentracji uwagi, a także rozbudza umiłowanie porządku. Dziecko uczestniczy w życiu grupy, ucząc się cierpliwości, ostrożności, dzielenia się z innymi. Pomóż mi zrobić to samemu - prośba małej uczennicy Marii Montessori sprzed pięćdziesięciu lat jest nadal aktualna. Nauczyciel odpowiada za przygotowane otoczenie, czyli wszystko to co znajduje się w klasie. Półki są zastawione pomocami, książkami oraz przeróżnymi przedmiotami. Wszystko ma swoje miejsce i znajduje się we właściwym porządku. A oto kilka przykładów: Spotkanie z wodą Miejsce, w którym dziecko może swobodnie eksperymentować z wodą. Odpowiednio zabezpieczone, przygotowane akcesoria, aby zabawa nie była stresująca ani dla dorosłego ani dla dziecka. Co będzie nam potrzebne?: Zestawy naczyń i przyborów do przelewania płynów, zestawionych według zasady stopniowania trudności. Kolejne zestawy można wprowadzać oddzielnie i proponować dziecku, zgodnie z jego możliwościami manipulacyjnymi. 1) Taca, 2 naczynia napełnione koralikami bądź kaszą lub piaskiem do przesypywania 2) Taca, słoik z szerokim otworem, dzbanek, ściereczka, zabarwiony płyn 3) Taca, 3 słoiki różnej wielkości i kształtu z wyznaczona miarką, dzbanek, ściereczka 4) Taca, 2 małe wąskie naczynia, mały dzbanek, ściereczka, zabarwiony płyn 5) Taca, 3 wąskie różnej wielkości buteleczki, mały dopasowany lejek, Co ta zabawa dziecku daje?: Nauka prawidłowego chwytania naczyń, doskonalenie koordynacji wzrokowo ruchowej. Nauka i doskonalenie umiejętności przelewania płynów, doskonalenie precyzji ruchów, panowania nad własnym ciałem. Ćwiczenie małej i dużej motoryki. Przesypywanie Taki kącik tematyczny musi powstawać stopniowo, etapami, dlatego, że na stworzenie kolejnych zestawów do badania i eksperymentowania zwyczajnie potrzeba czasu i pomysłów. Każdy wprowadzany zestaw jest prezentowany dzieciom, aby potem stał się dostępnym dziecku, które samo sięgnie po niego. I tak najróżniejsze zestawy substancji sypkich, naczyń i innych pomocy które stymulują rozwój dziecka.

12 Zestawy do przesypywania: Jak we wszystkich zestawach do pracy i zabawy, ważny jest tutaj każdy szczegół. Zasada estetyki jak w każdym innym materiale. Tak więc istotny jest jednolity kolor, np. takie same tacki, dobór naczyń i akcesoriów. To wszystko składa się na to, że dziecko chętnie sięgnie po zestaw. Ważne aby materiał był atrakcyjny. Mogą to być naczynia z lejkami do przesypywania. Piasek, ziarna, kasza, o różnej grubości i ziarnistości od miałkiej po ziarna pieprzu i fasoli. Mogą to być zestawy z łyżeczkami, gdzie chodzi o przenoszenie substancji sypkiej z jednego pojemnika do drugiego. Tutaj można dodać kulki, piłeczki, kształty owalne i inne. Mogą to być zestawy do przesypywania za pomocą sitka i lejka, gdzie z jednego naczynia do innego, dziecko przesiewa piasek od kłosów zboża, czy ziaren pieprzu. Co ta zabawa dziecku daje?: Nauka prawidłowego chwytania naczyń, nauka i doskonalenie umiejętności przelewania płynów, doskonalenie koordynacji ruchów, rozwijanie zdolności manualnych. Drodzy rodzice, każdy z was w domu może pomóc swojemu dziecku. Praca nad koncentracją nie wymaga żadnych specjalnych przyrządów, wszystko można przygotować samemu uzbrajając się tylko w cierpliwość. Życzę powodzenia Ewa Macuba Połącz kropki. Pokoloruj. Źródło:

13 PRAWA DZIECKA ` Każdy człowiek zdaje sobie sprawę, że jest kimś wyjątkowym, ważnym i niepowtarzalnym, jest istotą rozumną, wolną, zasługującą na szacunek, miłość, pełnię przysługujących mu praw i obowiązków. Nikt nie rodzi się jednak doskonały. Musimy uczyć się korzystać z woli i rozumu. Najważniejszym, naturalnym prawem człowieka jest prawo do życia. Z niego płynie prawo do pełnego rozwoju. Prawa natury należy jednak odpowiednio zabezpieczyć i rozpoznać. Takim właśnie zabezpieczeniem jest prawo stanowione, stworzone przez ludzi, ogłoszone i zobowiązujące do jego przestrzegania. Dziecko nie potrafi samo zadbać o siebie, nie potrafi samodzielnie kształcić swojej natury. Naturalnymi "strażnikami" praw dziecka są jego rodzice i opiekunowie. Dobre prawo stanowione może i powinno pomagać rodzicom i opiekunom w rozwoju dziecka. Dzieci mają szczególne prawa, pośród których możemy wyróżnić prawo do: życia i ochrony zdrowia wychowania w rodzinie godziwych warunków socjalnych nauki ochrony przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem, demoralizacją, zaniedbaniem oraz innym złym traktowaniem. Wszystkie te prawa zabezpieczają odpowiednie, szczegółowe zapisy, które stanowią rozwinięcie najważniejszych aktów prawnych odnoszących się do dzieci ( Konwencja Praw Dziecka) Na katalog praw przyznanych dziecku składają się prawa cywilne, socjalne, kulturalnej polityczne (dla starszych dzieci). Nie przyznano dzieciom praw ekonomicznych pozostawiając je pod prawną opieką dorosłych. Prawa dziecka: prawo do życia i rozwoju prawo do posiadania stanu cywilnego prawo do uzyskania obywatelstwa prawo dziecka do rodziny; prawo poznania swego genetycznego pochodzenia, do wychowania przez rodziców naturalnych prawo do wolności religii lub przekonań prawo do swobodnego wyrażania poglądów i poszanowania ich przez dorosłych wolność od przemocy fizycznej lub psychiatrycznej, wyzysku, nadużyć seksualnych wobec okrucieństwa wolność od bezpośredniego udziału w działaniach zbrojnych (do lat 15) zakaz wykonywania kary śmierci lub stosowania kary dożywocia więziennego wobec dziecka Prawa socjalne: prawo do zabezpieczenia socjalnego prawo do możliwie najwyższego poziomu ochrony zdrowia prawo do odpowiedniego standardu życia prawo do wypoczynku, czasu wolnego, rozrywki i zabawy Prawa kulturalne: prawo do nauki (nauka w zakresie szkoły podstawowej i gimnazjalnej jest obowiązkowa i bezpłatna) prawo do zmienności swych praw prawo do korzystania z dóbr kultury, prawo mniejszości etnicznych do znajomości swojej kultury, wyznania i praktyk religijnych Prawa polityczne: prawo do stowarzyszania się i gromadzenia w celach pokojowych prawo wolności wypowiedzi, swobody poszukiwania i przekazywania informacji i idei

14 wszelkiego rodzaju szanuj mnie, żebym szanował innych, wybaczaj, żebym umiał wybaczać, słuchaj, żebym umiał słuchać, nie bij, żebym nie bił, nie poniżaj, żebym nie poniżał, rozmawiaj ze mną, żebym umiał rozmawiać, nie wyśmiewaj, nie obrażaj, nie lekceważ, kochaj mnie, żebym umiał kochać. Uczę się życia od ciebie Materiały z plakatu kampanii "Dzieciństwo bez przemocy" Jeżeli masz poczucie, że prawa jakiegoś dziecka nie są dostatecznie wypełniane nie wiadomo co robić i nikt nie potrafi pomóc - skontaktuj się z Rzecznikiem Praw Dziecka! Każdy może kierować swoje uwagi wprost do Biura Rzecznika osobiście lub za pomocą poczty elektronicznej, telefonicznie lub wysyłając list. Rzecznik gwarantuje zachowanie poufności uzyskanych informacji. Oto adres: Biuro Rzecznika Praw Dziecka ul. Śniadeckich Warszawa biuro przyjmuje codziennie w godzinach w czwartek Telefon informacyjno - interwencyjny: (22) czynny: codziennie w godz fax: (22) (całodobowo) Adres poczty elektronicznej: rzecznik@brpd.gov.pl Magdalena Jarzębska-Kopka źródło: Konwencja o prawach dziecka Polecenia do obrazka: Obliczając wyniki, pokoloruj pola zgodnie z kodem: niebieski wyniki > 5 czerwony wyniki = 5 żółty wyniki < 3 zielony wyniki = 4 Źródło: scholaris.pl/files/a48/b56/c60/43594/herb.jpg

15 Ćwiczenia z emisji głosu Najlepiej i najskuteczniej wykonuje się je w pozycji stojącej. Stajemy w lekkim rozkroku, ciało rozluźnione, ręce wzdłuż ciała, plecy proste, głowa i szyja w linii prostej z kręgosłupem. Przy oddychaniu (wdechu) kontrolujemy, aby ramiona nie unosiły się w górę. Przy wydechu unikamy wszelkich ruchów szyi i głowy. 1. Naśladujemy zdyszanego pieska (wdech i wydech bardzo szybki) - na sylabach: cha - cha Wciągamy powietrze nosem wyobrażając, że wąchamy bukiet bardzo pachnących kwiatów, zatrzymujemy na chwilę, wypuszczamy powietrze ustami swobodnie. 3. Całkowity, pełny wdech ustami, przez chwilę zatrzymujemy powietrze. Wydmuchujemy je z dużą energią, wyobrażając, że mamy zdmuchnąć wszystkie świeczki z tortu. Dłońmi ułożonymi jak w ćw. 3 kontrolujemy, jak zachowuje się nasze ciało, zwłaszcza podczas wydechu. Abyśmy mogli pięknie mówić - czystym i donośnie brzmiącym głosem, przy jak najmniejszym zużyciu powietrza znajdującego się w płucach, proponuję wykonywanie poniżej zamieszczonych ćwiczeń. Jest to sposób artykulacji dźwięków, który polega na tym, że wykonujemy je, łącząc płynnie ze sobą. 1. Na jednym dźwięku o wygodnej dla nas wysokości wymawiamy sylaby legato, łącząc je i mówiąc na jednym oddechu: 1. mi - je - mi - jo - mi - je - mi - jo hi - jo - hi - ju - hi - jo - hi - ju wi - ja - wi - jo - wi - ja - wi - jo Składamy dłonie okrągło przy ustach tak, jak byśmy chcieli krzyknąć w lesie i usłyszeć echo, głośno krzyczymy, rozpoczynając wyższym dźwiękiem, samogłoskami: 3. Na dźwiękach rozpoczynających piosenkę - toast Sto lat (sol - mi) wymawiamy melodyjnie sylaby łącząc je (legato) i mówiąc na jednym oddechu: 1. hi - ja - wi - ja - mi - ja hi - jo - wi - jo - mi - jo hi - ju - wi - ju - mi - ju hi - je - wi - je - mi - je... ĆWICZENIA NA DOBRĄ DYKCJĘ Wszystkie wyrazy wymawiaj powoli i bardzo wyraźnie. Patrz uważnie w lusterko i zwracaj szczególną uwagę na symetrię ust. Kiedy opanujesz nawet najtrudniejsze ćwiczenia, możesz sobie poćwiczyć ich interpretację: zdziw się, nakrzycz na kogoś, wyznaj komuś miłość używając tylko tych zdań: Moja miła mamo. Mam małą maskotkę Nie marszcz czoła. Zmiażdż dżdżownicę. Poczmistrz z Tczewa. Jola lojalna. W czasie suszy szosa sucha. Suchą szosą Sasza szedł. Król Karol kupił królowej Karolinie korale koloru koralowego. Siedzi kura na koszyku liczy jaja do szyku: jedno jajo, drugie jajo trzecie jajo... Błazen Błażej błąka się po błoniach. Szły pchły koło wody, pchła pchłę pchła do wody i ta pchła płakała, że ją tamta pchła popchała. PRZYKŁADOWE ĆWICZENIA ARTYKULACYJNE Usprawnianie narządów mowy I. Ćwiczenia żuchwy 1. Koliste powolne ruchy przy zamkniętych ustach - tzw. "krowie przeżuwanie". 2. Energiczne przesuwanie żuchwy na boki, z ustami zamkniętymi, następnie z otwartymi.

16 3. Szerokie ziewanie. II. Ćwiczenia warg 1. Koliste ruchy warg ułożonych w dzióbek. 2. Zasysanie zaciśniętych, rozciągniętych i silnie napiętych warg. 3. Rozciąganie ust w sztucznym uśmiechu (jak do fotografii) na przemian ze stulaniem w dzióbek. 4. Nadymanie policzków, usta mocno zaciśnięte. Przytrzymanie powietrza przez 5 sekund. III.Ćwiczenia języka 1. Przy opuszczonej żuchwie, dotykanie językiem wszystkich zębów po kolei od strony wewnętrznej. 2. Kląskanie językiem i na przemian stulanie i rozciąganie warg. 3. Szybkie wymawianie głosek: ktktktktktktktkt. 4. Powtarzanie grup sylabowych: dość szybko: niezbyt szybko: tata tata tata tata dada kaka dada kaka koko koko koko koko momo nono momo nono bebe bebe bebe bebe bubu tete bubu tete rere rere rere rere tete susu tete susu tutu tutu tutu tutu xixi bobo xixi bobo Dorota Jankowska Źródło:B. Toczyska, Elementarne ćwiczenia dykcji, wyd. Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, Gdańsk 1998; B. Toczyska, Łamańce z dedykacją, wyd. Podkowa, Gdańsk 2003; D. Krupa, Rymowanki - utrwalanki (Materiały do ćwiczeń logopedycznych), Oficyna Wyd. Impuls, Kraków 2004 ZBZIKOWANE WIERSZYKI ŁAMIĄCE JĘZYKI Małgorzata Strzałkowska OSA BĄK Koło nosa Basa Spadł bąk na strąk bosa osa hasa, A strąk na pąk Hasa osa koło nosa, Pękł pąk, pękł strąk, na nos Basa łasa. a bąk się zląkł. CZYŻYK ŻABA Czesał czyżyk czarny koczek Waży żaba smar czesząc w koczku każdy loczek Pełen smaru gar, Po czy przykrył koczek toczkiem, z wnętrza gara bucha para, lecz część loczków wyszła boczkiem. z pieca bucha żar, smar jest w garze, gar na żarze, wrze na żarze smar. Redakcja: Dorota Jankowska, Beata Konopko, Bożena Pietrzak. Korekta: Agnieszka Legencka