REGULAMIN WYCIECZEK SZKOLNYCH, WYMIAN UCZNIOWSKICH I OBOZÓW V LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO W BIELSKU-BIAŁEJ

Transkrypt

1 REGULAMIN WYCIECZEK SZKOLNYCH, WYMIAN UCZNIOWSKICH I OBOZÓW V LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO W BIELSKU-BIAŁEJ Podstawa prawna: Ustawa z dnia r. o kulturze fizycznej (Dz. U. Nr 25/96, poz. 113 z późniejszymi zmianami) Ustawy z dnia 29 VIII 1997 r. o usługach turystycznych (Dz. 223/04, poz. 2268). Rozporządzenie MENiS z dnia 8 listopada.2001 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki (Dz. U. Nr 135/01, poz. 1516) oraz za dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz. U. Nr 6/2003, poz. 69) Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów w sprawie warunków bezpieczeństwa osób przebywających w górach, pływających, kapiących się i uprawiających sporty wodne (Dz. U. Nr 57/97, poz. 358).

2 Rozdział I POSTANOWIENIA OGÓLNE 1. Wycieczka, obóz lub wymiana powinny być należycie przygotowane pod względem programowym i organizacyjnym, a także omówione ze wszystkimi uczestnikami w zakresie: a) celu wycieczki, obozu lub wymiany, b) trasy i terminów postoju, c) zwiedzania obiektów, d) harmonogramu, e) regulaminu zachowania się uczniów podczas wycieczki, f) zapoznania uczniów z zasadami bezpieczeństwa. 2. Organizację i program wycieczki dostosowuje się do wieku, zainteresowań i potrzeb uczniów, ich stanu zdrowia, sprawności fizycznej, stopnia przygotowania i umiejętności praktycznych. 3. Wszelkiego rodzaju wycieczki, obozy oraz wymiany mogą być organizowane w ramach zajęć lekcyjnych, pozalekcyjnych oraz pozaszkolnych. 4. Przy ustalaniu bazy noclegowej dla uczestników wycieczek, obozów i wymian uwzględnia się istniejącą bazę szkolnych schronisk młodzieżowych, domów wycieczkowych i schronisk PTTK. 5. Udział uczniów w wycieczkach (z wyjątkiem przedmiotowych odbywających się w ramach zajęć lekcyjnych), obozach i wymianach wymaga zgody ich przedstawicieli ustawowych. (załącznik nr 1) 6. Uczestnicy wycieczek i obozów mogą podlegać dodatkowemu ubezpieczeniu od następstw nieszczęśliwych wypadków. 7. W przypadku wycieczki zagranicznej lub wymiany uczestnicy podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu od następstw nieszczęśliwych wypadków i kosztów leczenia oraz winni posiadać z sobą ważną Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ). 8. Opiekun wycieczki lub imprezy obowiązany jest sprawdzić stan liczbowy uczniów przed wyruszeniem z każdego miejsca pobytu, w czasie zwiedzania oraz po przybyciu do punktu noclegowego. 2

3 9. Zabrania się prowadzenia wycieczek i imprez z uczniami podczas burzy, śnieżycy i gołoledzi. Nie wolno zezwalać uczniom na używanie łodzi i kajaków podczas silnych wiatrów. Łodzie i kajaki z których korzystają uczestnicy wycieczki winny być wyposażone w sprzęt ratunkowy. Ze sprzętu pływającego mogą korzystać jedynie osoby przeszkolone w zakresie jego obsługi oraz posługiwania się wyposażeniem ratunkowym. 10. Zabrania się prowadzenia wycieczek bez przewodnika górskiego powyżej 1000 m n.p.m. oraz na terenie parków narodowych. 11. W razie wypadku kierownik wycieczki ma obowiązek: a) niezwłocznie zapewnić poszkodowanym opiekę w szczególności sprowadzając fachowa pomoc medyczną, w miarę możliwości udzielając poszkodowanemu pierwszej pomocy, b) zawiadomić rodziców, prawnych opiekunów dziecka, c) powiadomić dyrektora szkoły, d) w razie potrzeby zabezpieczyć miejsce wypadku. 12. W razie zachorowania uczestnika należy natychmiast skontaktować się z rodzicami /prawnymi opiekunami w celu uzyskania informacji o sposobie postępowania lub podania leków. W przypadku gdy objawy chorobowe nie ustępują należy wezwać pogotowie. 13. Na wycieczce młodzież nie może pozostać bez opieki osoby dorosłej. Organizacja czasu określona jest w programie wycieczki. Zasady poruszania się w małych grupach w określonym obszarze i według wskazanych zasad ustala kierownik. 14. Kierownik może korzystać z transportu i usług przewodnickich w przypadku posiadania przez podmioty prowadzące działalność wymaganej zgody oraz zezwoleń i koncesji. 15. Przy powrocie z wycieczki rodzice/prawni opiekunowie odbierają uczniów w miejscu ustalonym wcześniej przez kierownika. Rodzice odbierający dzieci od tego momentu przejmują nad nimi opiekę. 16. W czasie wycieczki należy zbierać faktury, rachunki, bilety wstępu potwierdzające ponoszone wydatki. W przypadku zakupu towaru lub usługi bez potwierdzenia należy opłatę regulować w obecności opiekuna lub uczestnika wycieczki i do celów rozliczeniowych sporządzić protokół konieczności zakupu potwierdzony przez jedną z tych osób. 3

4 17. Rozliczenia wycieczki należy dokonać po spłynięciu wszystkich faktur na najbliższej lekcji wychowawczej i pierwszym po wycieczce zebraniu z rodzicami. W przypadku klasy kończącej szkołę takie rozliczenia przedkłada się trójce klasowej. 18. Pilot wycieczki, przewodnik i kierowca nie sprawują opieki nad dziećmi. Rozdział II CELE OBOZÓW, WYCIECZEK I WYMIAN 1. Poznanie kraju, jego środowiska przyrodniczego, tradycji, zabytków kultury i historii. 2. Poznawanie kultury i języka innych państw. 3. Poszerzanie wiedzy z różnych dziedzin życia społecznego, gospodarczego i kulturalnego. 4. Wspomaganie rodziny i szkoły w procesie wychowania. 5. Upowszechnianie wśród dzieci i młodzieży zasad ochrony środowiska naturalnego oraz umiejętności korzystania z zasobów przyrody. 6. Podnoszenie sprawności fizycznej. 7. Upowszechnianie form aktywnego wypoczynku. 8. Przeciwdziałanie patologii społecznej. 9. Poznanie zasad bezpiecznego zachowania się w różnych sytuacjach. Rozdział III KIEROWNIK I JEGO OBOWIĄZKI 1. Dyrektor szkoły wyznacza kierownika wycieczki, obozu lub wymiany spośród pracowników pedagogicznych szkoły o kwalifikacjach odpowiednich do realizacji określonych form krajoznawstwa i turystyki. 2. Kierownikiem wycieczki może być także inna, wyznaczona przez dyrektora szkoły, osoba pełnoletnia, która: a) ukończyła kurs kierowników wycieczek szkolnych, b) jest instruktorem harcerskim, c) posiada uprawnienia przewodnika turystycznego, przodownika lub instruktora turystyki kwalifikowanej lub pilota wycieczek. 4

5 3. Kierownikiem wycieczki zagranicznej, obozu zagranicznego lub wymiany może być też osoba znająca język obcy w stopniu umożliwiającym porozumienie się w kraju docelowym, jak również w krajach znajdujących się na trasie planowanej wycieczki zagranicznej, obozu zagranicznego lub wymiany, spełniająca wymogi opiekuna wycieczki. 4. Kierownik wycieczki, obozu lub wymiany w szczególności: a) opracowuje program i harmonogram wycieczki, obozu lub wymiany, wypełnia kartę wycieczki i przygotowuje listę uczestników wycieczki, b) w przypadku wyjazdu zagranicznego sprawdza ważność dokumentów umożliwiających przekraczanie granicy oraz posiadanie przez uczestników ważnej Europejskiej Karty Ubezpieczenia zdrowotnego c) zapoznaje uczestników z regulaminem wycieczki, obozu lub wymiany, d) zapewnia warunki do pełnej realizacji programu i regulaminu wycieczki, obozu lub wymiany oraz sprawuje nadzór w tym zakresie, e) zapoznaje uczestników z zasadami bezpieczeństwa oraz zapewnia warunki do ich przestrzegania, f) określa zadania opiekuna w zakresie realizacji programu, zapewnienia bezpieczeństwa i opieki uczestnikom wycieczki, obozu lub wymiany, g) nadzoruje zaopatrzenie uczestników w sprawny sprzęt i ekwipunek oraz apteczkę pierwszej pomocy, h) organizuje transport, wyżywienie i noclegi dla uczestników i sporządza kosztorys wycieczki, i) dokonuje podziału zadań wśród uczestników, j) dysponuje środkami finansowymi przeznaczonymi na organizację wycieczki, obozu lub wymiany, k) dokonuje podsumowania, oceny i rozliczenia finansowego wycieczki, obozu lub wymiany w terminie do dwóch tygodni od zakończenia wycieczki, obozu lub wymiany, l) organizuje ubezpieczenie NW uczestników wycieczki, a w przypadku wyjazdu zagranicznego NW i kosztów leczenia, m) zapewnia odpowiednią ilość kwalifikowanych opiekunów w zależności od odległości i środków lokomocji, rodzaju wycieczki i innych potrzeb, n) w przypadku wycieczki zagranicznej uzyskuje zgodę na wyjazd Kuratorium Oświaty i Wydziału Edukacji Urzędu Miejskiego, 5

6 o) na terenach objętych bezpośrednią działalnością GOPR lub TOPR wszystkie imprezy turystyczne i sportowe zgłasza do GOPR lub TOPR, co najmniej na 14 dni przed terminem rozpoczęcia imprezy; zgłoszenie to powinno zawierać następujące dane: 1) określenie organizatora imprezy. 2) termin i czas trwania. 3) miejsce imprezy (trasa). 4) przewidywaną liczbę uczestników. p) po zakończeniu imprezy/wycieczki dokonuje podsumowania i oceny stopnia realizacji programu 5. Kierownika wycieczki zobowiązuje się do przestrzegania liczebności dzieci pozostających pod opieką jednego opiekuna w zależności od miejsca realizacji wycieczki: a) przy wyjściu z uczniami poza teren szkoły w obrębie tej samej miejscowości, pod opieką jednego opiekuna powinno pozostawać nie więcej niż 30 uczniów, b) przy korzystaniu ze środków lokomocji w obrębie tej samej miejscowości pod opieką jednego opiekuna nie powinno pozostawać więcej niż 15 uczestników, c) przy wyjściu (wyjeździe) z uczniami poza miejscowość, która nie jest siedzibą szkoły, pod opieką jednego opiekuna nie powinno pozostawać więcej niż 15 uczniów, d) na obozach wędrownych pod opieką jednego opiekuna powinno pozostawać nie więcej niż 10 uczestników, e) na obozach stałych pod opieką jednego opiekuna powinno pozostawać nie więcej niż 20 uczestników, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej, f) na imprezach turystyki kwalifikowanej pod opieką jednego opiekuna nie powinno przebywać więcej niż 10 dzieci, g) nauka pływania powinna odbywać się w grupach liczących nie więcej niż 15 osób na jednego opiekuna. h) na obozach żeglarskich, narciarskich, rowerowych, kajakowych itp. liczbę uczestników pozostających pod opieką jednego opiekuna regulują oddzielne przepisy. 6

7 Rozdział IV OPIEKUN I JEGO OBOWIĄZKI 1. Opiekunem wycieczki, obozu lub wymiany może być nauczyciel albo, po uzyskaniu zgody dyrektora szkoły, inna pełnoletnia osoba. 2. Opiekun w szczególności: a) sprawuje opiekę na powierzonymi mu uczniami, b) współdziała z kierownikiem w zakresie realizacji programu i harmonogramu wycieczki, obozu lub wymiany, c) sprawuje nadzór na przestrzeganiem regulaminu przez uczniów, ze szczególnym uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa, d) nadzoruje wykonanie zadań przydzielonych uczniom, e) wykonuje inne zadania zlecone przez kierownika. Rozdział V DOKUMENTACJA WYCIECZKI, OBOZU LUB WYMIANY 1. Dokumentacja powinna być zatwierdzona przez dyrektora szkoły lub osobę przez niego upoważnioną najpóźniej 6 dni przed datą wyjazdu. 2. Zgodę na wycieczkę zagraniczną i wymianę wyraża dyrektor szkoły po zawiadomieniu organu prowadzącego i organu sprawującego nadzór pedagogiczny najpóźniej na jeden miesiąc przed datą wyjazdu. Powyższe zawiadomienie zawiera w szczególności a) nazwę kraju, b) czas pobytu, c) program pobytu, d) imię i nazwisko kierownika i opiekunów, e) listę uczestników biorących udział w wyjeździe wraz z określeniem ich wieku. 3. Wymagana dokumentacja powinna zawierać: a) kartę wycieczki, obozu lub wymiany i załączoną listę uczestników kopia karty wycieczki i listy uczestników pozostają w szkole, b) pisemne zgody rodziców uczniów biorących udział w wycieczce, obozie lub wymianie, 7

8 c) polisy ubezpieczeniowe lub dowód ubezpieczenia wszystkich uczestników wycieczki od następstw nieszczęśliwych wypadków, d) regulamin zachowania się uczniów podczas wycieczki, obozu lub wymiany wraz z podpisami uczniów, na dowód ich zapoznania się z tymże regulaminem, e) preliminarz kosztów wycieczki, obozu lub wymiany, przewidujący koszt realizacji programu, f) program i szczegółowy harmonogram wycieczki/imprezy 4. Lista uczestników powinna zawierać: a) imię i nazwisko uczestników wycieczki, obozu lub wymiany, b) datę i miejsce urodzenia, c) numer legitymacji, dowodu osobistego lub numer paszportu, d) adres zamieszkania. Rozdział VI ZASADY ZACHOWANIA SIĘ NA WYCIECZKACH, OBOZACH I WYMIANACH SZKOLNYCH 1. Każdy uczestnik wycieczki, obozu lub wymiany reprezentuje swoim zachowaniem V Liceum Ogólnokształcące w Bielsku-Białej. 2. Na wycieczkach, obozach i wymianach obowiązuje regulamin ucznia. 3. Uczeń musi stosować się do wszelkich poleceń nauczyciela, kierownika lub opiekuna. 4. Niedopuszczalne jest spożywanie przez uczestników jakichkolwiek napojów alkoholowych, używanie środków odurzających oraz palenie tytoniu. 5. Każdy uczeń winien posiadać odpowiednie obuwie i odzież. 6. Uczeń zobowiązany jest powiadomić nauczyciela o przewlekłych chorobach i zażywanych lekarstwach. 7. W przypadku jakichkolwiek dolegliwości należy natychmiast powiadomić nauczyciela. 8. W przypadku niedyspozycji ucznia może on pozostać w miejscu zakwaterowania, ale tylko w towarzystwie jednego z opiekunów. 9. Każdy uczeń zobowiązany jest do uczestniczenia w zajęciach grupy. 8

9 10. Uczeń wypożyczający sprzęt sportowy jest za niego odpowiedzialny i ma obowiązek zwrócić go w sanie nieuszkodzonym w uzgodnionym terminie. 11. Należy zachować należyty porządek w pokoju, stołówce, salach lekcyjnych, na terenie obozu, w autokarze, itp. 12. Zabrania się niszczenia mienia. 13. O wszelkich uszkodzeniach należy natychmiast informować opiekunów. 14. Zabrania się samowolnego oddalania się od grupy, w przypadku zgubienia się, odłączenia od grupy, należy wejść do miejsca użyteczności publicznej i poprosić o umożliwienie kontaktu telefonicznego z kierownikiem wycieczki. 15. Uczniom nie przysługuje tzw. czas wolny poza miejscem zakwaterowania. 16. Zabrania się samowolnego opuszczania obozu, bądź obiektu noclegowego. 17. Zabrania się kąpieli w morzu, jeziorze, rzece, itp. bez zgody nauczyciela i ratownika. 18. W momencie przybycia do obiektu noclegowego wszyscy uczestnicy wycieczki muszą podporządkować się obowiązującym tam przepisom. 19. Polecenia gospodarzy powinny być bezwzględnie wykonane, a uwagi respektowane. 20. Wszelkie reklamacje i niezadowolenia powinny być najpierw zgłoszone kierownikowi wycieczki i tylko on, jeśli okażą się one zasadne, może interweniować u gospodarza obiektu. 21. Podczas podróży autokarem zabrania się poruszania po pojeździe. 22. W przypadku wymiany odpowiedzialność za ucznia spada na rodzica przyjmującego. 23. W przypadku podróży pociągiem uczestnicy powinni przebywać w tym samym wagonie. 24. Wcześniejszy powrót ucznia z wycieczki, obozu lub wymiany jest możliwy tylko w towarzystwie nauczyciela lub rodziców ucznia po wcześniejszym pozostawieniu oświadczenia o ponoszeniu odpowiedzialności (załącznik nr 3) 25. Późniejszy dojazd ucznia do miejsca zakwaterowania możliwy jest tylko za zgoda rodziców, kierownika wycieczki oraz dyrektora szkoły. 9

10 26. Kierownik wycieczki może podjąć decyzję odesłania do domu uczniów, jeśli ich zachowanie jest niezgodne z regulaminem. W takim przypadku opiekun zgłasza ten fakt dyrektorowi i powiadamia rodziców, którzy odbierają ucznia z wycieczki. 27. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, na przykład niesubordynacji uczestników wycieczki, kierownik może ją przerwać bez względu na poniesione przez młodzież koszty. Dalsze postępowanie jak w punkcie 34. W takiej sytuacji opiekun powiadamia dyrekcję szkoły i rodziców, którzy odbierają uczniów z wycieczki. 28. Na pisemne oświadczenie rodziców (załącznik nr 3) uczestnik wycieczki może zostać zwolniony w określonym miejscu i czasie wycieczki. Rozdział VII PROCEDURY PRZYGOTOWANIA WYCIECZKI SZKOLNEJ Każdy kierownik wycieczki/imprezy ma obowiązek przestrzegania "Regulaminu wycieczek", a ponadto: 1. Wychowawca klasy na zebraniu rodziców przedstawia propozycję wycieczek klasowych, wskazując program dostosowany do wieku, potrzeb, zainteresowań, możliwości psychofizycznych dzieci oraz możliwości finansowych rodziców /prawnych opiekunów/. 2. Rodzice /prawni opiekunowie uczniów dokonują wyboru wycieczki i wyrażają zgodę na wyjazd dziecka. 3. Forma i terminy płatności określają rodzice na spotkaniu klasowym. 4. Wychowawca, na godzinie wychowawczej, przedstawia uczniom i omawia propozycję wycieczki. 5. Wyznaczeni uczniowie, na tydzień przed wyjazdem, prezentują szczegółowy cel i program wycieczki. 6. Wychowawca klasy/kierownik odpowiednio wcześniej dokonuje rezerwacji noclegów, biletów wstępu do muzeów i obiektów, rezerwacji posiłków - jeżeli nie korzysta z pośrednictwa biura podróży. 7. Wszystkie możliwe płatności kierownik dokonuje wcześniej. 10

11 8. Wychowawca/kierownik omawia szczegółowo regulamin wycieczki i zasady bezpiecznych zachowań w czasie podróży, podczas zwiedzania i wędrówek oraz w miejscu noclegowym. Omówieniu podlega także wymagany ubiór oraz ewentualny ekwipunek. Fakt ten odnotowuje się w dzienniku lekcyjnym za godzinie wychowawczej. 9. Wychowawca i rodzice podejmują starania pozyskania sponsorów dofinansowujących wyjazd dzieci z rodzin najuboższych. 10. Wypełnioną kartę wycieczki (załącznik nr 2 lub 2a w przypadku wymiany młodzieży) wraz z: a) listą uczestników, b) zgodami rodziców na wyjazd, c) kserokopię aktualnych koncesji i zezwoleń UKFiT lub wojewody na organizację imprez turystycznych w kraju i za granicą - w przypadku korzystania z usług biura turystycznego nauczyciel przedkłada dyrektorowi szkoły na 7 dni przed wyjazdem. 11. Kierownik wycieczki zabiera ze sobą apteczkę pierwszej pomocy, kartę wycieczki wraz z załącznikami opisanymi w punkcie 10. oraz kserokopię polisy ubezpieczeniowej. 12. Kierownik powiadamia rodziców o godzinie i miejscu odbioru dzieci wracających z wycieczki. Rozdział VIII UWAGI KOŃCOWE W przypadku spraw nie objętych niniejszym regulaminem, należy stosować się do postanowień Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 8 listopada 2001 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki. Regulamin przyjęty uchwałą rady pedagogicznej z dnia 16 kwietnia 2014 r. 11

12 Załącznik nr 1. ZGODA RODZICÓW NA WYJAZD DZIECKA NA WYCIECZKĘ A. Wyrażam zgodę na wyjazd mojego dziecka... z klasy... na wycieczkę do... w dniach... 1) 2) imię i nazwisko matki (opiekuna) imię i nazwisko ojca (opiekuna) podpis podpis B. Jednocześnie informuję, że dziecko choruje/nie choruje* na przewlekłe choroby... zażywa/nie zażywa* na stałe leki... jest uczulony(a)/nie jest uczulony(a)*... dobrze/źle* znosi jazdę pociągiem, autokarem... inne uwagi... Prawdziwość powyższych informacji potwierdzam... data i czytelny podpis * niewłaściwe skreślić (w przypadku odpowiedzi twierdzącej podać uzasadnienie) 12

13 Załącznik nr / pieczęć placówki / KARTA WYCIECZKI (IMPREZY) Cel i założenia programowe wycieczki/imprezy Trasa wycieczki/imprezy Termin... ilość dni... klasa/grupa... Liczba uczestników:... Kierownik wycieczki (imię i nazwisko)... Liczba opiekunów wycieczki:... Środek lokomocji:... Oświadczenie W poczuciu odpowiedzialności za bezpieczeństwo, życie i zdrowie powierzonej mej opiece młodzieży na czas trwania wycieczki (imprezy) zobowiązuję się do bezwzględnego przestrzegania przepisów dotyczących zasad bezpieczeństwa na wycieczkach dla dzieci i młodzieży. Opiekunowie wycieczki/imprezy Imię i nazwisko (podpis) Kierownik wycieczki (podpis)

14 HARMONOGRAM WYCIECZKI Data i godzina km Miejscowość Program Adres punktu noclegowego i żywieniowego Zatwierdzam:... Pieczęć i podpis dyrektora placówki Adnotacje organu prowadzącego i sprawującego nadzór pedagogiczny 14

15 Załącznik 2a... / pieczęć placówki / KARTA WYJAZDU W RAMACH WSPÓŁPRACY MIĘDZYNARODOWEJ Cel i założenia programowe wyjazdu Trasa wyjazdu Termin... ilość dni... klasa/grupa... Liczba uczestników:... Kierownik wyjazdu(imię i nazwisko)... Liczba opiekunów wyjazdu:... Środek lokomocji:... Oświadczenie W poczuciu odpowiedzialności za bezpieczeństwo, życie i zdrowie powierzonej mej opiece młodzieży na czas trwania wycieczki (imprezy) zobowiązuję się do bezwzględnego przestrzegania przepisów dotyczących zasad bezpieczeństwa na wycieczkach dla dzieci i młodzieży. Opiekunowie wyjazdu Imię i nazwisko (podpis) Kierownik wycieczki (podpis)

16 HARMONOGRAM WYJAZDU Data i godzina km Miejscowość Program Adres punktu noclegowego i żywieniowego Zatwierdzam:... Pieczęć i podpis dyrektora placówki Adnotacje organu prowadzącego i sprawującego nadzór pedagogiczny 16

17 Załącznik nr 3... (data i miejscowość) OŚWIADCZENIE RODZICÓW Wyrażam zgodę na wcześniejszy powrót mojego syna/córki... ucznia klasy... z wycieczki do... w dniu... Jednocześnie oświadczam, że od momentu zwolnienia dziecka z wycieczki ponoszę za niego pełną odpowiedzialność imię i nazwisko matki/opiekuna podpis imię i nazwisko ojca/opiekuna podpis 17