Ekologiczna i społeczna odpowiedzialność mikro, małych i średnich przedsiębiorstw

Transkrypt

1 Ekologiczna i społeczna odpowiedzialność mikro, małych i średnich przedsiębiorstw Konferencja dla projektu pt. Program wdrożenia koncepcji społecznej i ekologicznej odpowiedzialności dla przedsiębiorstwa RBBiMOS TARTAN Jacek Kuś w ramach Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy NABÓR I organizowanego przez SWISS CONTRIBUTION i PARP PROJEKT WSPÓŁFINANSOWANY PRZEZ SZWAJCARIĘ W RAMACH SZWAJCARSKIEGO PROGRAMU WSPÓŁPRACY Z NOWYMI KRAJAMI CZŁONKOWSKIMI UNII EUROPEJSKIEJ

2 Idea zrównoważonego przedsiębiorstwa wyzwaniem dla biznesu Dr Renata Tomaszewska-Lipiec Zakład Pedagogiki Pracy i Andragogiki Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy , Wąbrzeźno.

3 Środowisko pracy powiązane zarówno ze sferą przyrody, gospodarki i społeczeostwa, stanowi ważny obszar realizacji koncepcji zrównoważonego rozwoju.

4 Zrównoważone przedsiębiorstwo stanowi jednostkę gospodarczą postrzegającą właściwą kombinację zarzą dzania wszystkimi podstawowymi aspektami swojej działalności: środowiskowymi, a więc odnoszącymi się do przyrody, gospodarczymi, a więc finansowymi, a także społecznymi, jako warunkującą jego przetrwanie i opłacalnośd w długim okresie. Rysunek 1. Proces tworzenia i utrzymywania równowagi w koncepcji zrównoważonego przedsiębiorstwa. Źródło: W. Przychodzeo, Zrównoważone przedsiębiorstwo, Wydawnictwo Poltext, Warszawa 2013, s. 118.

5 Per spektywa środowiskowa oznacza, że zrównoważone przedsiębiorstwo postrzega czynniki środowiskowe jako częśd swojej strategii biznesowej i aktywnie włącza aspekty ekologiczne we wszystkie podstawowe kompetencje. Perspektywa społeczna może zostad opisana jako osiąganie celów biznesowych w sposób zgodny ze standardami etycznymi i mający na uwadze kreowanie wartości dla interesariuszy. Aby stało się to możliwe, zrównoważone przedsiębiorstwo musi wyjśd poza minimalne wymogi określone w porządku legislacyjnym. Perspektywa gospodarcza oznacza, że tempo wzrostu aktywów i przychodów jest zbilansowane z polityką operacyjną i finansową. Wiązka wewnętrznie spójnych strategii wzrostu i celów finansowych jest aktywnie korygowana w miarę upływu czasu.

6 Środowiskowa perspektywa równoważenia rozwoju przedsiębiorstwa, przyjąd powinna ekologizację polegającą na uwzględnieniu zarządzania środowiskowego w codziennym funkcjonowaniu. Rysunek 2. Elementy Systemu Zarządzania Środowiskowego na podstawie cyklu Deminga Źródło: M. Kramer, J. Brauweiler, Z. Nowak, Mię dzynarodowe zarządzanie środowiskiem. Instrumenty i systemy zarządzania, t. 2, C.H. Beck, Warszawa 2005, s. 120.

7 Zrówno ważona stopa wzrostu przedsiębiorstwa w danym roku jest funkcją marży zysku (zysk netto/przychody ze sprzedaży), obrotowości akty wów (przychody ze sprzedaży/aktywa ogółem), dźwigni finansowej oraz wskaźnika zatrzymania zysków. Do jej wyznaczenia należy wykorzystad kapitał z początku danego roku oraz zysk netto i przychody ze sprzedaży z kooca analogicznego roku. Zysk operacyjny przed amortyzacją Odsetki Podatki 12 PLN Deprecjacja Dywidendy 6 PLN Zyski zatrzymane Istniejąca dźwignia finansowa = 1/2 6 PLN Planowane tempo wzrostu przychodów 20% (ze 100 PLN do 120 PLN) Zwiększenie kapitału obrotowego Zwiększenie aktywów trwałych 3 PLN 6 PLN Potrzebne środku pieniężne 20 PLN Dostępne środku pieniężne 9 PLN Zrównoważona stopa wzrostu = 9% 3 PLN Wzrost zadłużenia 11 PLN? 11 PLN? Emisja akcji Rysunek 3. Logika zrównoważonej stopy wzrostu przedsiębiorstwa Źródło: W. Przychodzeo, Zrównoważone przedsiębiorstwo, Wydawnictwo Poltext, Warszawa 2013, s. 118

8 Społeczna perspektywa tworzenia zrównoważonego przedsiębiorstwa Wdrażając koncepcję Corporate Social Responsibility, przedsiębiorstwa inwestują pieniądze akcjonariuszy, stąd inwestycja ta powinna generowad zyski warunku jące długookresową opłacalnośd. Prawdziwie odpowiedzialna firma nigdy nie traci swojej imperatywy komercyjnej. W ostatnich latach społeczne i polityczne żądania zwiększenia od powiedzialności przedsiębiorstw stają się coraz bardziej donośne. Organizacja Narodów Zjednoczonych wyraża je poprzez ruch Global Compact, a rządy poszczególnych krajów członkowskich Unii Euro pejskiej tworzą odpowiednie wytyczne dotyczące CSR. Pewną próbą stworzenia międzynarodowego standardu w tej dziedzi nie jest opublikowana w listopadzie 2010 r. norma ISO

9 Rysunek 4. Kwantyfikacja koncepcji zrównoważonego przedsiębiorstwa Źródło: W. Przychodzeo, Zrównoważone przedsiębiorstwo, Wydawnictwo Poltext, Warszawa 2013, s. 140.

10 Zbilansowana karta wyników Rysunek 5. Wymiary równowagi firmy oraz ich podstawowe wskaźniki w zbilansowanej karcie wyników Źródło: R.S. Kapłan, D.E Norton, The Balanced Scorecard - Measures That Drive Performance, Harvard Business Review", Vol. 70, No. 1, 1992, s. 76.

11 Rysunek 6. Dodanie perspektywy środowiskowej i społecznej do istniejącej zbilansowanej karty wyników Źródło: W. Przychodzeo, Zrównoważone przedsiębiorstwo, Wydawnictwo Poltext, Warszawa 2013, s. 140.

12 Czy przedsiębiorstwo stosuje zasadę odpowiedzialności w ramach swojej wewnętrznej struktury w stosunku do pracowników? W trosce o równowagę swoich pracowników niezbędne jest kreowanie takich sposobów pracy i czasu oraz warunków jej wykonywania, które będą odpowiadad potrzebom pracowników i klientów, a także sprzyjad budowaniu kultury odpowiedzialności za give and take culture. Potrzeby te leżą u podstaw tworzenia w organizacjach tzw. programów praca życie pozazawodowe. Rysunek 7. Od kultury sprzyjającej zachowaniu równowagi między życiem zawodowym a osobistym do zysku Źródło: D. Clutterbuck, Równowaga między życiem zawodowym a osobistym, Kraków 2005, s. 36.

13 Konflikt występujący pomiędzy pracą a życiem osobistym generuje negatywne konsekwencje w postaci m.in.: gorszego stanu zdrowia psychicznego i fizycznego, mniejszego zadowolenia z życia, wyższego poziomu stresu, większego wyczerpania emocjonalnego, prawdopodobieostwa popadnięcia w alkoholizm i in. Szacuje się, że rocznie straty wydajności spowodowane osobistymi lub rodzinnymi problemami zdrowotnymi kosztują amerykaoskich pracodawców 225,8 miliarda USD (około 170,6 miliarda EUR) rocznie. Dla społeczeostw w skali makro (krajowej, regionów etc.) -malejąca liczba urodzeo dzieci, -odraczanie narodzin pierwszego dziecka, -rosnąca liczba rozwodów, -rosnąca liczba rodzin niepełnych, -rosnące nierówności społeczne, -rosnąca zapadalnośd na choroby serca, raka i neurologiczne, -niedostateczna opieka nad dziedmi, -rosnąca sfera patologii wśród nich. Dla organizacji gospodarczych -absencja, -wzrost fluktuacji; utrata inwestycji w kapitał ludzki, - mniejsze zaangażowanie w pracy, -stres;, -mniejsza koncentracja w pracy; -gorsza jakośd pracy i mniejsza produktywnośd, - gorsze relacje z klientami i częstsza ich utrata, -mniejsza kreatywnośd i innowacyjnośd, -niższe zyski i gorsza pozycja Konkurencyjna. Dla pracowników oraz ich rodzin -stres -konflikty w rodzinie, -gorsza opieka nad dziedmi, - rozwody, -alkoholizm, -opadanie w narkomanię, -uzależnienie od papierosów czy słodyczy, -brak poczucia bezpieczeostwa rodzinnego i pracy. Rysunek 8. Niektóre negatywne konsekwencje braku równowagi między pracą i życiem pozazawodowym European Agency for Safety and Health at Work, Family Issues and Work-Life Balance, E-Facts, No 57, Feb 16, 2012; S. Borkowska, Równowaga między pracą a życiem pozazawodowym, [w:] Acta Universitatis Lodziensis Folia Economica, 2010, nr 240.

14 Programy równowagi praca życie pozazawodowe mogą wykorzystywad różne instrumenty. Zalicza się do nich przede wszystkim: jakośd miejsc pracy, a więc: typ umowy o pracę, czas pracy, bezpieczeostwo pracy, szkolenie oferowane przez pracodawcę i perspektywy rozwoju, rodzaj pracy (status pracy, zakres swobody i treśd pracy), równośd szans bez względu na formę pracy, bhp, pomoc w zakresie opieki nad dziedmi, opieka nad osobami starszymi, pomoc w pokonywaniu stresu i barier psychicznych: np. przygotowanie zwolnieo (outplacement), do przejścia na emeryturę itp., dodatkowe urlopy, kształtowanie kultury organizacyjnej, poradnictwo osobiste, poradnictwo podatkowe, edukacja pozazawodowa np. rodziców, partycypacja i dialog społeczny np. partycypacja własnościowa (akcje, opcje na akcje itd.) zwłaszcza dla kadry kierowniczej, finansowa, decyzyjna, dodatkowe ubezpieczenia emerytalne i inne, płatne w całości lub w części przez pracodawcę, świadczenia rekreacyjne. Lista nie jest zamknięta.

15 Zasady projektowania programów równowagi praca życie pozazawodowe są podobne do wszelkich projektów organizatorskich: Rysunek 9. Ścieżka budowy programów praca życie pozazawodowe. S. Borkowska, Równowaga między pracą a życiem pozazawodowym, *w:+ Acta Universitatis Lodziensis Folia Economica, 2010, nr 240.

16 Rozwiązania organizacyjne i czasowe w dużych przedsiębiorstwach są sformalizowane na drodze regulaminu, wewnętrznego kodeksu pracy lub układu zbiorowego. W przedsiębiorstwach średnich i małych rozwiązania te funkcjonują raczej na zasadzie przyjętych i akceptowanych przez właścicieli i kierownictwo zwyczajów. Dobre praktyki w zakresie zrównoważonego rozwoju powinny zostad skierowane przede wszystkim na pracowników, gdyż to oni tworzą najważniejszy zasób każdej organizacji.

17 Wykorzystanie synergii trzech aspektów: ekologicznego, ekonomicznego i społecznego tworzy uwarunkowania istnienia oraz funkcjonowania współczesnych zakładów pracy. Pomiar realizacji już nie tylko celów ekonomicznych, ale również celów społecznych i ekologicznych, stanowi podstawę oceny przyjęcia założeo zrównoważonego rozwoju na szczeblu konkretnego przedsiębiorstwa. Wdrażanie idei zrównoważonego rozwoju na poziomie konkretnego zakładu pracy oraz jej wykorzystanie w celu osiągnięcia ponadprzeciętnej zyskowności musi stad się integralną częścią systemu zarządzania i strategii biznesowej. Powierz chowne działania w powyższej dziedzinie nie doprowadzą do podtrzy mania zyskowności i będą się wiązały z utratą reputacji i udziału w rynku w długim okresie.

18 Dziękuję za uwagę Dr Renata Tomaszewska-Lipiec Zakład Pedagogiki Pracy i Andragogiki Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy , Wąbrzeźno.