KILKA SŁÓW O E-LEARNINGU

Transkrypt

1 KILKA SŁÓW O E-LEARNINGU KATARZYNA DAJCZAK Politechnika Koszali ska Streszczenie Wszechobecno Internetu pozwala uczy, przekazywa wiedz, niezale nie od miejsca i czasu. Mo na równie powiedzie, e szkolenia przez Internet doskonale wpisuj si we współczesn ekonomi, gdzie tradycyjne nauczanie z udziałem nauczyciela i uczniów przestaje by skuteczne. Szkolenia przez Internet pozwalaj dotrze do pracowników oddalonych w terenie. Słowa kluczowe: e-learning, wiedza, szkolenia przez Internet 1. Wst p Kształcenie i rozwój personelu s coraz bardziej doceniane przez nowoczesne przedsi biorstwa [6]. Organizacje posiadaj ce pozytywn filozofi szkoleniow rozumiej, e funkcjonuj w wiecie, w którym przewag konkurencyjn osi ga si dzi ki zatrudnianiu lepszych pracowników, oraz e nie osi gn tego bez inwestowania w rozwój umiej tno ci i kompetencji zatrudnionych osób. Rozumiej te, e obecne i przyszłe braki umiej tno ci mog zagrozi ich przyszło ci i rozwojowi [1]. W latach 90-tych filozofia ta, poł czona z szeroko wkraczaj cymi technologiami komputerowymi, zaowocowała ich integracj z procesami szkoleniowymi. Tak narodziło si poj cie e-learningu [2]. Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie podstaw funkcjonowania e-learningu, jego zalet, form i odbiorców. 2. Poj cie i istota e-learningu Nauczanie na odległo nie jest pomysłem nowym. Kursy korespondencyjne były znane ju na przełomie XIX i XX w., jednak wprowadzenie nowych technologii a zwłaszcza upowszechnienie komputerów osobistych i dost pu do Internetu sprzyja rozwojowi tej formy uczenia si. E- learning, to nowoczesny sposób przekazywania wiedzy, wykorzystuj cy bogaty zestaw rodków elektronicznej transmisji informacji, w tym Internet, technologi ekstranetu i intranetu, nagrania audio i video. E-learning okre lany równie jako zdalne nauczanie obejmuje niemal wszystkie obszary działalno ci edukacyjnej. Mo na go wykorzystywa na ka dym poziomie edukacji albo jako metod wiod c, albo jako metod uzupełniaj c tradycyjne metody nauczania stacjonarnego[8]. Wojciech Bednarek w swoim artykule ( Czym jest e w e-learningu?, zastanawia si, dlaczego ta metoda nauczania została nazwana e-learning i co mo e oznacza przedrostek e w jej nazwie. Otó mo na go interpretowa na ró ne sposoby, wskazuj c przy tym na cechy tej metody nauczania [2]: 1. Elektroniczny wykorzystanie elektronicznych mediów do szkole ;

2 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 8, Easy (łatwy) istnieje wiele twierdze, e uczenie si i nauczanie w e-learningu jest łatwiejsze, ni uczenie si i nauczenie w tradycyjny sposób; 3. Ekonomiczny istnieje wiele twierdze, e e-learning jest ta szy, ni szkolenia tradycyjne; 4. Efektywny istnieje wiele twierdze, e uczenie si w e-learningu jest szybsze i gł bsze, ni w szkoleniach tradycyjnych; 5. Executive (wykonawczy) uczenie si w e-learningu ma opiera si bardziej na aktywnym działaniu, a nie na pasywnej absorpcji informacji; 6. Experiental (promuj cy do wiadczenie) uczenie si w e-learningu stawia na nabywanie nowych umiej tno ci poprzez do wiadczenie; 7. Engaging (anga uj cy) e-learning ma w wi kszym stopniu anga owa ucz cego si ; 8. Eklektyczny e-learning wykorzystuje ró ne media i ró n metodyk w dochodzeniu do swych celów; 9. Efemeryczny e-learning nie posiada spójnej podbudowy teoretycznej i jest raczej zbiorem ró nych idei i pomysłów na temat wykorzystania technologii komputerowych w szkoleniach. Niezale nie od interpretacji samej nazwy, e-learning realizuje zasadnicze cele [8]: zmniejsza koszty szkole ; wydatnie zwi ksza efektywno biznesow ; zwi ksza efektywno działa partnerów; pozwala na pozyskanie z rynku najlepszych pracowników; realizuje istotne dla organizacji usługi wparcia sprzeda owego i posprzeda owego; wspiera działania marketingowe skierowane zarówno do partnerów, jak i do klientów ko cowych przedsi biorstwa. 3. Formy e-learningu Kursy e-learningowe mo na podzieli na trzy rodzaje [5]: 1. Szkolenia gotowe przygotowane do natychmiastowego u ytku; kursy tego typu dotycz głównie wiedzy i umiej tno ci uniwersalnych, a wi c takich, które mog by z powodzeniem wykorzystywane w wi kszo ci organizacji z ró nych segmentów rynku (np.: kursy desktopowe, kursy j zykowe, kursy marketingu, finansów, zarz dzania). 2. Szkolenia personalizowane szkolenia budowane z gotowych komponentów (lekcji lub rozdziałów), których dobór jest realizowany w oparciu o wykonan wcze niej analiz potrzeb klienta. 3. Szkolenia dedykowane budowane pod indywidualne potrzeby; kursy takie s ci le dostosowane do potrzeb klienta, ich wdra anie odnosi najlepsze efekty edukacyjne, najcz - ciej przygotowywane s w oparciu o zasoby wiedzy korporacyjnej i praktyce biznesowej stosowanej u klienta. Odmienn grup szkole stanowi kursy realizowane w formule blended learning. Wykorzystuj one zarówno metody e-learningowe, jak i tradycyjne szkolenie stacjonarne. W praktyce sesje wirtualne s najcz ciej podsumowane intensywnym treningiem stacjonarnym realizowanym przez trenera w sali szkoleniowej. Poł czenie obu tych metod jest bardzo efektywne, poniewa umiej tno ci i kompetencje nabyte w trakcie szkole on-line s na bie co podsumowywane przez trenera.

3 34 Katarzyna Dajczak Kilka słów o e-learningu Istnieje równie inny podział form e-learningu ze wzgl du na stopie zaawansowania ucz cego si od najbardziej podstawowych do zaawansowanych [3]: bazy danych mo e si wydawa, e to nie e-learning, ale jest to jego najprostsza forma, cz sto spotykana w Internecie (np. bazy danych zawieraj ce wyja nienia problemów z oprogramowaniem, wraz z instrukcjami pozwalaj cymi zrealizowa okre lone zadania, czy te encyklopedie multimedialne); support on-line to tak e forma e-learningu i funkcjonuje w podobny sposób jak bazy danych. Działa on poprzez ró nego rodzaju forum, chat rooms, biuletyny, e lub system komunikatów informacyjnych, bardziej interaktywny ni bazy danych; oferuje mo liwo uzyskania dokładniejszych informacji, jak i szybsze reakcje na zapytania; szkolenia asynchroniczne to e-learning w najbardziej znanej formie; niezale nie od sposobu dost pu, pozwala na nauk we własnym tempie, umo liwia kontakt z instruktorami poprzez grupy dyskusyjne, e i biuletyny lub mo e by od nich całkowicie niezale ny, zawieraj c odwołania do materiałów ródłowych; szkolenia synchroniczne to szkolenia prowadzone w czasie rzeczywistym przez instruktora; ka dy doł cza si o okre lonej porze i komunikuje si z instruktorem i innymi uczestnikami szkolenia; mo na podnie wirtualn r k i spyta lub odpowiedzie ; cały czas widzi si wirtualn tablic ; ten rodzaj szkolenia przeprowadza si zazwyczaj przez Internet, intranet lub wideo-konferencj. 4. Kanały komunikacyjne e-learningu E-learning, przez niektórych nazywany jest bezduszn metod przekazywania wiedzy, anonimow i pozbawion personalizacji kontaktów. W rzeczywisto ci tak nie jest. Dzieje si tak, poniewa szkoleniu e-learningowemu towarzysz zazwyczaj usługi dodane, takie jak mentoring, marketing wewn trzny czy system certyfikacji nabytych umiej tno ci. Na szczególn uwag zasługuje tu mentoring, czyli mo liwo synchronicznej lub asynchronicznej komunikacji z ekspertem w danej dziedzinie. Kontakt z mentorem daje mo liwo wyja nienia zawiło ci merytorycznych przedmiotu kształcenia a tak e sposobu wykorzystania szkolenia e-learningowego jako narz dzia do podnoszenia kwalifikacji. Mentor odpowiada na pytania, daje pewne rady, podpowiada rozwi zania, ma personalny, cho nie bezpo rednio fizyczny kontakt ze swoim studentem. Najbardziej efektywnym rozwi zaniem jest ł czne zastosowanie synchronicznych i asynchronicznych kanałów komunikacji [9]. 1. Synchroniczne kanały komunikacji: Chat ta forma wymiany informacji jest oparta na komunikacji synchronicznej, gdzie odpowied na zadane na chacie pytanie nast puje bezpo rednio po jego pojawieniu si. Udział w czacie jest dost pny dla ka dego z uczestników kursu. Informacje mog by wymieniane pomi dzy osobami bior cymi udział w szkoleniu, ale mo na te organizowa chat z tzw. ekspertami dziedzinowymi, gdzie ekspert goszcz cy na czacie odpowiada na pytania zwi zane z prezentowan przez siebie dziedzin. Dla osób bior cych udział w czacie to bardzo interaktywna forma wymiany informacji. Jedn z korzy ci osi ganych za pomoc chata jest poznanie pozostałych uczestników szkolenia, co skutkuje personalizowaniem kontaktów pomi dzy uczestnikami szkolenia. Przestaj one by anonimowe i bezosobowe. Jako element motywacyjny a tak e uatrakcyjnienie przebiegu samego szkolenia stosuje si chaty z autorytetami w okre lonej dziedzinie,

4 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 8, Telefon jest przez wi kszo ludzi uwa any za najwygodniejsze narz dzie komunikacyjne zwłaszcza w dobie ogromnej popularno ci telefonów komórkowych. W czasie rozmowy telefonicznej łatwiej te nawi za kontakt i porozumie si z rozmówc. Wa ne jest te, e z telefonu mog skorzysta u ytkownicy, maj cy kłopoty z obsług platformy LMS lub poczty elektronicznej. Jednak telefon niesie powa ne ograniczenie w danej chwili trener mo e zajmowa si tylko jednym studentem, inni musz czeka na uzyskanie poł czenia. W zwi zku z tym rozmowy ze studentami powinny by jak najbardziej konkretne, tak aby w mo liwie najkrótszym czasie rozwi za problem zgłaszaj cej si osoby b d odesła j do wła ciwego ródła (np. administrator w firmie, baza FAQ). 2. Asynchroniczne kanały komunikacji: Forum dyskusyjne to efektywne medium wymiany informacji działaj ce w trybie asynchronicznym. Pogrupowane w główne w tki tematy forum mog wspomóc realizacj procesu szkoleniowego, dostarczaj c na bie co wielu krytycznych informacji dla u ytkowania systemu e-learningowego o samym temacie szkolenia czy funkcjonalno ci platformy, na której osadzone s kursy. Mechanizm wymiany informacji na forum jest bardzo prosty. Student wybiera interesuj cy go w tek i na jego stronie zadaje pytanie. Mentor specjalista odpowiedzialny za okre lony zakres (merytoryczny, techniczny, funkcjonalno platformy) odpowiada na zadane pytanie w okre lonym czasie. Cało forum jest dost pna dla wszystkich jego uczestników, stanowi wi c mo e ródło wiedzy nie tylko dla kursanta zadaj cego pytanie, ale tak e dla wszystkich pozostałych uczestników szkolenia. Rola mentora odpowiadaj cego na forum jest bardzo istotna dla powodzenia całego projektu e-learningowego. Szybkie reagowanie na pojawiaj ce si w tpliwo ci studentów, yczliwe podej cie do ich problemów mo e bardzo wspomóc proces edukacyjny, zwi kszaj c zaanga owanie szkolonych osób w proces edukacyjny. Najcz ciej moderatorami forum dyskusyjnego s mentorzy odpowiadaj cy za poszczególne zakresy odpowiedzialno ci. Pytania i odpowiedzi zadawane na forum stanowi dobr baz zagadnie do wykorzystania jako klasyczny FAQ, który jest dodatkow form wspierania procesu edukacyjnego. Aby komunikacja na forum dyskusyjnym była jak najbardziej efektywna, najlepiej podzieli j na dwa podstawowe w tki: w tek techniczny dostarczaj cy informacji, w jaki sposób korzysta z samego szkolenia, prowadzony przez mentora technicznego doskonale orientuj cego si w zakresie budowy i funkcjonalno ci szkole (mentor delegowany do zadania ze strony dostawcy kursu), oraz w tek merytoryczny dotycz cy warstwy merytorycznej zagadnienia, prowadzony przez eksperta dziedzinowego. Klasyczny FAQ (Frequently Asked Questions) to jeden z kluczowych elementów zasobów merytorycznych zgromadzonych w ramach platformy e-learningowej. Stanowi statyczne, ale bardzo obszerne ródło informacji dla kursantów na temat zagadnienia, zarówno od strony merytorycznej, jak i technicznej (funkcjonalno platformy czy techniczne aspekty aplikacji szkoleniowej). FAQ najcz ciej budowany jest na podstawie pyta zadawanych na forum dyskusyjnym, które moderator odpowiedzialny za forum powinien systematycznie porz dkowa i przenosi na FAQ. Komunikacja owa jest jednym z kanałów komunikacyjnych ch tnie wykorzystywanych w działaniach wspieraj cych e-learning. Ilo generowanych informacji jest uzale niona od ilo ci kursantów, stopnia skomplikowania zagadnienia,

5 36 Katarzyna Dajczak Kilka słów o e-learningu a tak e od zakładanego stopnia dost pno ci mentora. na u ycie zał czników (mo na w ten sposób np. zilustrowa odpowied zrzutami ekranowymi) daje mentorowi komfort spokojnego zastanowienia si nad odpowiedzi oraz wygodnego archiwizowania i wielokrotnego wykorzystywania odpowiedzi na powtarzaj ce si pytania, pozwala u ytkownikowi na natychmiastowe sformułowanie i wysłanie jego pytania, niezale nie od tego, czy trwa dy ur mentora i czy z mentorem usiłuj si skontaktowa inni u ytkownicy. 5. Zastosowanie i odbiorcy e-learningu E-learning jest to nauczanie z wykorzystaniem Internetu. W przyszło ci e-learning ma opanowa [4]: 1. firmy, gdzie nauczanie nazywane jest szkoleniami przez Internet. Mo e ono przebiega w grupach lub indywidualnie, w firmie lub w domu. 2. szkoły podstawowe i rednie, gdzie uczy si posługiwania Internetem i próbuje wykorzysta Internet w procesie nauczania. Rodzicom Internet ułatwia kontakt z nauczycielem i kontrol post pów w nauce dziecka. 3. wy sze uczelnie, gdzie e-learning przybiera ró ne formy: wirtualne klasy, zwykłe nauczanie wzbogacone informacjami na stronach WWW, nauczanie na odległo. Mo na wi c powiedzie, e nauczanie elektroniczne (e-learning) ma zastosowanie we wszystkich dziedzinach ycia wykorzystuj cych tradycyjne metody zdobywania wiedzy. Jest wykorzystywane w szkolnictwie wy szym i rednim a elementy e-learningowe wspomagaj tradycyjny proces nauczania nawet w szkołach podstawowych. Najszersze jednak zastosowanie e-learning znajduje w biznesie szkolenia e-learningowe s coraz powszechniejsze w administracji publicznej wszystkich szczebli i w sektorze prywatnym. Ze wzgl du na brak ogranicze terytorialnych oraz ogromn elastyczno form szkoleniowych e-learning jest skierowany do ró norodnych grup odbiorców skoncentrowanych w firmie a tak e wokół organizacji i poza ni. Mog to by [10]: pracownicy organizacji e-learning realizuje zapotrzebowanie na szkolenia wewn trzne z procedur obowi zuj cych w przedsi biorstwie, buduje kompetencje i umiej tno ci, wypełnia zapotrzebowanie na kursy produktowe, dostarcza informacji z zakresu umiej tno ci mi kkich i twardych, mo e stanowi równie elastyczn i wygodn w u yciu baz wiedzy, partnerzy biznesowi i handlowi za pomoc narz dzi e-learningowych budowane s kompetencje sprzeda owe (zaawansowane techniki handlowe, asertywno, negocjacje umiej tno ci komunikacyjne), e-learning to tak e metoda wykorzystywana przy szkoleniach produktowych oraz w procesie marketingowego wsparcia sprzeda y. Z powodzeniem mo e tak e realizowa funkcj biblioteki wiedzy o organizacji i jej usługach i produktach skierowan do partnerów i współpracowników, przyszli i nowozatrudnieni pracownicy kursy e-learningowe szybko i efektywnie dostarcz informacji o organizacji, zapoznaj z obowi zuj cymi w niej procedurami. Z powodzeniem mo na za ich pomoc przeprowadza programy adaptacyjne dla wi kszych grup i w ten sposób budowa po dane kompetencje pracownicze,

6 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 8, u ytkownik ko cowy-klient e-learning to bardzo dobre rozwi zanie realizuj ce szkolenia dla klienta ko cowego, dostarcza zarówno informacji o produktach i usługach, mo e realizowa wsparcie klientów ko cowych poprzez zastosowanie baz wiedzy. 6. Zalety e-learningu [11] Coraz wi ksza popularno szkole e-learningowych, to efekt szeregu zalet tej metody: e-learning skraca czas nauki badania wskazuj, e szkolenia wykorzystuj ce technologie e-learning mog zredukowa czas przeznaczany na szkolenia rednio o 50%. Wynika to z faktu, e ka dy uczestnik uczy si w indywidualnym tempie, korzysta z mo liwo ci bezpo redniej interakcji i personalizacji przekazywanego materiału. Udział w szkoleniu prowadzonym w tradycyjnej formie powoduje dodatkowe nakłady czasu na przejazdy oraz generuje dodatkowe koszty utraconych korzy ci i mo liwo ci. Student ucz cy si przy wykorzystaniu rozwi za e-learning uniezale nia si od miejsca i czasu, a materiał przerabia w czasie wolnym lub najbardziej odpowiednim. Elastyczny rozkład zaj redukuje koszty szkolenia oraz zwi ksza efektywno nauki, e-learning redukuje koszty nauczanie mo e by prowadzone bez wzgl du na miejsce pobytu pracownika, ograniczaj c tym samym koszty podró y i niewykonanej pracy. Dodatkowo koszty szkolenia zmniejszaj si wraz z wzrostem liczby osób korzystaj cych z kursów. Przekłada si to na wysok efektywno i celowo uczenia dla studenta a jednocze- nie na znaczne oszcz dno ci kosztów i czasu dla przedsi biorstwa, e-learning to materiał szkoleniowy wysokiej jako ci nauczanie on-line charakteryzuje si wysok skuteczno ci. Znikomy wpływ na wynik maj takie czynniki, jak pora dnia, pogoda, wyposa enie sali szkoleniowej czy pozostali uczestnicy. Wynika to z faktu, e informacje, które s przekazywane, pozostaj stałe bez wzgl du na czynniki zewn trzne. Kursy s zrealizowane przez najlepszych specjalistów z zakresu projektowania i przekazywania informacji. Kursy zaspokajaj oczekiwania i potrzeby uczestników, pozwalaj c jednocze nie efektywnie wykorzysta technologie informatyczn w procesie nauczania. Rozwi zania e- learning stwarzaj mo liwo bardziej wyrównany dost p do wysokiej jako ci szkole na terenach, gdzie zapotrzebowanie na szkolenia zgłasza mniejsza liczba osób. Szkolenia mog by dostarczane do miejsc, gdzie do tej pory nie było ekonomicznego uzasadnienia, aby takie szkolenia organizowa, a dojazd do odległych o rodków był zbyt kosztowny. Z tych powodów wykwalifikowani nauczyciele nie byli dost pni, kursy elektroniczne ucz do wiadczenia interaktywne, zaprojektowane pod potrzeby dorosłych kursy, dostarczaj wiele sposobno ci do wicze i podnoszenia praktycznych umiej tno ci w sposób anga uj cy uwag studentów. Umiej tno ci mo na wy wiczy w bezpiecznym i przyjaznym rodowisku aplikacji. Sprz enie zwrotne pomaga uczestnikowi kursu w osi gni ciu odpowiednich wyników i wzmacnia wiczone umiej tno ci, kursy e-learningowe przyspieszaj zapami tywanie student jest zdolny zapami ta znacznie wi cej informacji, je li s one przedstawione w interesuj cy dla niego sposób, przy zastosowaniu ró norodnych form przekazu. Przewa nie szkolenia składaj si z jednostek ucz cych. Dzi ki temu przerabiany materiał jest skuteczniej zapami tywany a zaanga owanie studenta wi ksze. Stosowana metodologia umo liwia sprawdzenie wielko ci opanowanego materiału. Jednocze nie zapewnia bardzo silne i trwałe wzmocnienie przyswajanych tre ci. Jednostki lekcyjne zawieraj wysokiej jako ci materiały multime-

7 38 Katarzyna Dajczak Kilka słów o e-learningu dialne, tekst, grafik, fotografie, wykresy i d wi k wszystko to razem zapewnia, e prezentowany materiał szkoleniowy bardzo łatwo jest przyswajalny, co w efekcie przekłada si na zwi kszenie mo liwo ci opanowywania nowych partii wiedzy, e-learning pozytywnie wpływa na motywacj uczestników szkole rozwi zania e- learningowe stwarzaj mo liwo uzyskania natychmiastowej odpowiedzi informuj cej o wyniku oraz indywidualizuj przekaz, co w rezultacie zwi ksza zaanga owanie uczestników. Student posiada wra enie wi kszej elastyczno ci, kontroli i odpowiedzialno ci za proces nauki. Kiedy uczestnicy odkryj nowe obszary zainteresowa i umiej tno ci, zostaj poszukiwaczami wiedzy a nie tylko odbiorcami instrukcji. 7. Podsumowanie Wszechobecno Internetu pozwala uczy niezale nie od miejsca i czasu. Mo na równie powiedzie, e szkolenia przez Internet doskonale wpisuj si we współczesn ekonomi, gdzie tradycyjne nauczanie z udziałem nauczyciela i uczniów przestaje by skuteczne. Szkolenia przez Internet pozwalaj dotrze do pracowników oddalonych w terenie, uczy dzieci w miejscach odległych od szkół. Szkoła w Internecie jest bardzo demokratyczna, pozwala uczy na dobrym poziomie nawet w najbiedniejszych krajach. Głównym elementem nauczania przez Internet jest wi c dostarczenie uczniom, pracownikom narz dzi do samodzielnego rozwi zywania problemów napotkanych w yciu [4], a przy tym rozwi zania e-learningowe charakteryzuj si du efektywno ci przy zdecydowanie ni szych, w porównaniu ze szkoleniami stacjonarnymi, kosztami korzystania z tej metody [9]. Oferta szkole e-learningowych skierowana jest do tych firm, przedsi biorstw i jednostek administracji publicznej, które dbaj o podnoszenie kwalifikacji swoich pracowników oraz doceniaj mo liwo ci i korzy ci jakie niesie ze sob wykorzystanie Internetu w procesie szkoleniowym realizowanym w sposób efektywny i oszcz dny [7]. Bibliografia 1. Armstrong M., Zarz dzanie zasobami ludzkimi, ABC, Kraków 2000; 2. Bednarek W., Czym jest e w e-learningu?, stan na ; 3. Czym jest e-learning?, stan na ; 4. E-learning, stan na ; 5. Formy e-learningu, stan na ; 6. Kostera M., Zarz dzanie personelem, PWE, Warszawa 1998; 7. Odbiorcy e-learningu - kto powinien korzysta ze szkole elektronicznych, stan na ; 8. Słownik poj, stan na ; 9. Technologia e-learningu - kanały komunikacyjne, stan na ; 10. Zastosowanie e-learningu, stan na ; 11. Zalety e-learningu, stan na

8 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 8, SEVERAL WORDS ABOUT E LEARNING Summary Ubiquity of Internet permits to teach, to pass on the knowledge, aside from of place and time. Trainings by Internet enroll in present economy perfectly, where traditional teaching with teacher and pupils' part stops being effective. Trainings by Internet permit to reach to distant in terrain workers Keywords: the e-learning, the knowledge, the trainings by Internet KATARZYNA DAJCZAK Politechnika Koszali ska, Wydział Ekonomii i Zarz dzania, Katedra Zarz dzania ul. Kwiatkowskiego 6E Koszalin dajczak@poczta.onet.pl