Analiza regionalnych rynków pracy województwa pomorskiego

Transkrypt

1 Analiza regionalnych rynków pracy województwa pomorskiego Najważniejsze wyniki badania wśród firm województwa pomorskiego cz. 2 Konferencja zamykająca projekt 26 listopada 2007 Unia Europejska Projekt współfinansowany przez Unię Europejską

2 Moduł instytucjonalny 2

3 Powiaty i podregiony Firmy/instytucje Organizacje pozarządowe 3

4 Firmy/instytucje 4

5 Charakterystyka firm 5

6 Wielkość zatrudnienia 0 (samozatrudnienie) i więcej i więcej 71,1 4,0 0,7 0,1 95,1 4,0 0,8 24,1 6

7 Forma prawna osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą 66,4 spółka cywilna instytucja państwowa/samorządowa spółka z o.o. spółdzielnia spółka jawna spółka akcyjna przedsiębiorstwo państwowe NZOZ - niewiadoma forma prawna spółka partnerska inna 9,4 9,3 6,4 2,6 2,1 1,6 1,2 0,3 0,1 0,

8 A Rolnictwo B - Rybactwo C - Górnictwo D - Przetwórstwo przemysłowe E - Energia F - Budownictwo G - Handel H - Hotele i restauracje I - Transport J - Pośrednictwo finansowe K - Obsługa nieruchomości L - Administracja publiczna M - Edukacja N Ochrona zdrowia O - Działalność usługowa P - Gospodarstwa domowe Q Organizacje i zespoły eksterytorialne Analiza regionalnych rynków pracy województwa pomorskiego Forma prawna , ,2 0,2 0,2 6,8 0,3 3,9 9,4 3,4 1,9 5,7 2,9 4,3 4,5 12,9 0,1 0,003 8

9 Polityka kadrowa 9

10 Czy liczba i współ w ostatnich 2 latach 11,1 4,6 6,5 10,8 18,4 7,6 wzrosła o więcej 10 wzrosła o 1-10 pozostała bez zmian spadła o 1-10 spadła o więcej niż 10 70,5 10

11 Czy odczuwają nadmiar czy brak? Ogółem słupski gdański Gdańsk- Gdynia- Sopot i wiecej zdecydowanie nadmiar raczej nadmiar mamy optymalne zatrudnienie raczej brak zdecydowanie brak 11

12 Kogo chcieliby zatrudnić, gdyby nie mieli żadnych ograniczeń finansowych i organizacyjnych? sprzedawcy handlowcy kosmetyczki, fryzjerzy księgowi 250 i więcej nauczyciele kierowcy kucharze spawacze 12

13 Plany dotyczące podwyżek wynagrodzeń (2007 i 2008 r.) Ogółem słupski gdański Gdańsk- Gdynia- Sopot i wiecej tak na wszystkich stanowiskach tak na niektórych stanowiskach nie nie wiem, trudno powiedzieć dotychczasowej pensji 13

14 Ilu Państwa firma/instytucja zatrudniła w 2006 roku? pełny etat 9 6 niepełny wymiar czasu pracy zatrudnieni na podstawie innej umowy - zlecenia/ o dzieło, umowy menedżerskiej 3 pracownicy tymczasowi wolontariusze (np. w przypadku organizacji pozarządowych) przynajmniej jedną osobę nikogo odmowa/brak informacji 14

15 Osoby, z jakich zawodów zostały zatrudnione w 2006 r.? sprzedawcy i demonstratorzy 23,6 kucharze fryzjerzy, kosmetyczki 6,6 8,6 lekarze farmaceuci księgowi piekarze, cukiernicy mechanicy pojazdów samochodowych monterzy elektronicy nauczyciele praktycznej nauki zawodu 2,7 2,6 2,5 2,4 2,3 1,9 1,8 15

16 Redukcja, odejścia w 2006 r Ogółem słupski gdański Gdańsk- Gdynia- Sopot i wiecej Średnia liczba osób tak nie ,08 2,18 1,80 2,45 0 Ogółem słupski gdański Gdańsk- Gdynia-Sopot 16

17 Osoby o jakich zawodach zostały zwolnione lub odeszły z pracy w 2006 r? sprzedawcy i demonstratorzy 23,1 fryzjerzy, kosmetyczki kierowcy pojazdów specjaliści szkolnictwa piekarze, cukiernicy kucharze stolarze księgowi mechanicy pojazdów samochodowych pomoce i sprzątaczki biurowe, hotelowe pracownicy administracyjni, sekretarze 5,4 3,6 3,2 2,7 2,5 2,0 1,9 1,9 1,8 1,8 17

18 Główne powody odejść znalezienie lepiej płatnej pracy 19,0 wyjazd do pracy za granicę 18,2 średnio 0,7 osoby w każdej firmie redukcja etatów w firmie 10,2 Kto? brak przedłużenia umowy z danym pracownikiem przejście na emeryturę, rentę 6,0 5,2 sprzedawcy fryzjerzy, kosmetyczki kierowcy

19 Plany dotyczące zwolnień 100 0, ,6 Średnio 2,23 osoby sprzedawcy pomoce i sprzątaczki ,2 plany zwolnień w 2007 Kogo będą zwalniać? tak nie trudno powiedzieć nauczyciele 19

20 Plany dotyczące zatrudnień , ,8 Średnio 2,0 osoby w 2007 r. Średnio 1,82 osoby w 2008 r ,2 0 plany zatrudnienia w 2007 i 2008 tak nie trudno powiedzieć 20

21 Osób o jakich zawodach będą Państwo szukali w 2007 roku? sprzedawcy i demonstratorzy agenci do spraw sprzedaży (handlowcy) fryzjerzy, kosmetyczki kucharze kierowcy pojazdów kelnerzy stolarze mechanicy pojazdów samochodowych pracownicy administracyjni, sekretarze plastycy 21

22 Osób o jakich zawodach będą Państwo szukali w 2008 roku? sprzedawcy i demonstratorzy agenci do spraw sprzedaży (handlowcy) fryzjerzy, kosmetyczki kucharze kierowcy pojazdów kelnerzy stolarze pomoce i sprzątaczki ekonomiści plastycy 22

23 Osób o jakich zawodach będą Państwo szukali? w 2007 r w 2008 r Lp. zawody Ogółem Podregion słupski Podregion gdański Podregion Gdańsk- Gdynia- Sopot 1 sprzedawcy i demonstratorzy 15,9 16,7 16,8 12,7 2 agenci do spraw sprzedaży (handlowcy) 5,6 4,0 4,6 10,6 3 fryzjerzy, kosmetyczki 4,8 3,9 3,1 10,4 4 kucharze 4,1 4,4 4,3 3,3 5 kierowcy pojazdów 4,0 4,2 4,5 2,3 6 kelnerzy 3,8 4,0 4,3 2,6 7 stolarze 2,0 2,9 2,2 0,0 8 mechanicy pojazdów samochodowych 1,8 1,5 1,8 2,1 9 pracownicy administracyjni, sekretarze 1,7 1,8 1,7 1,6 10 plastycy 1,6 0,9 1,5 2,9 Podregion Gdańsk- Podregion Podregion Gdynia- Lp. zawody Ogółem słupski gdański Sopot 1 sprzedawcy i demonstratorzy 14,8 15,8 15,4 12,0 2 kucharze 4,7 4,2 5,8 2,3 3 agenci do spraw sprzedaży (handlowcy) 4,6 4,3 2,7 9,8 4 fryzjerzy, kosmetyczki 4,4 4,0 3,7 6,7 5 pomoce i sprzątaczki biurowe, hotelowe 3,6 2,3 5,7 0,1 6 kelnerzy 3,4 2,9 4,7 0,6 7 kierowcy pojazdów 2,9 2,3 4,2 0,2 8 stolarze 2,1 4,2 1,9 0,0 9 ekonomiści 2,1 2,3 1,7 2, plastycy 2,1 0,7 2,2 3,7

24 Doświadczenie i kompetencje 24

25 Doświadczenie i kompetencje Czy szukają Państwo od razu po szkole, czy takich, którzy mają już doświadczenie? zarówno jednych jak i drugich to zależy od stanowiska 39 najczęściej od razu po szkole 13 najczęściej z doświadczeniem 48 lat Jakie doświadczenie powinni mieć zatrudniani przez Państwa firmę/instytucję pracownicy? 2 1 2,7 2,6 0 pracownicy umysłowi pracownicy fizyczni 25

26 Plany zatrudnienia pracownicy umysłowi Czy w ciągu najbliższych 2 lat będą Państwo chcieli zatrudnić pracownika umysłowego? ,5 11,8 11,7 10,8 11,2 18,4 19,1 9, ,7 trudno powiedzieć ,6 68,5 72,9 67,9 71,9 47,1 36,9 67,6 nie ,9 19,7 15,5 Ogółem słupski gdański Gdańsk- Gdynia- Sopot 21,2 16,9 34,5 43, i wiecej tak 26

27 Pracownicy umysłowi kogo w pierwszej kolejności będą szukać? księgowi ekonomiści informatycy pracownicy biurowi handlowcy prawnicy nauczyciele 27

28 Średnie wynagrodzenie pracownicy umysłowi PLN 2500 Jakie mniej więcej miesięczne wynagrodzenie (brutto) będzie otrzymywać nowo zatrudniana osoba? Ogółem słupski gdański Gdańsk- Gdynia- Sopot i wiecej 28

29 Plany zatrudnienia pracownicy fizyczni Czy w ciągu najbliższych 2 lat będą Państwo chcieli zatrudnić pracownika fizycznego? ,2 17,2 15,7 11,5 15,1 18,4 19,6 2,1 22,9 trudno powiedzieć ,6 55,5 58,8 62,2 59,3 43,5 47,3 74,9 nie 20 26,2 27,3 25,5 26,3 25,6 38,1 33,1 tak 0 Ogółem słupski gdański Gdańsk- Gdynia- Sopot i wiecej 29

30 Pracownicy fizyczni kogo w pierwszej kolejności będą szukać? sprzedawcy kierowcy fryzjerzy i kosmetyczki stolarze pomoce i sprzątaczki kucharze mechanicy 30

31 Średnie wynagrodzenie pracownicy fizyczni PLN 2500 Jakie mniej więcej miesięczne wynagrodzenie (brutto) będzie otrzymywać nowo zatrudniana osoba? Ogółem słupski gdański Gdańsk- Gdynia- Sopot i wiecej 31

32 Kompetencje Pracownicy umysłowi Pracownicy fizyczni obsługa komputera, urządzeń biurowych 84,3 prawo jazdy 40,0 kompetencje miękkie 49,6 kompetencje techniczne i specjalistyczne kompetencje miękkie 30,9 20,7 prawo jazdy 47,2 posiadanie certyfikatów i uprawnień 16,8 znajomość języków obcych 43,9 obsługa komputera, urządzeń biurowych 14,5 posiadanie certyfikatów i uprawnień 19,6 znajomość języków obcych solidne wykształcenie / znajomość fachu 9,4 8,6 kompetencje techniczne i specjalistyczne 15,9 obsługa kasy fiskalnej 2,8 inne 6,1 zdolności manualne 1,4 inne 5,5 nie muszą mieć konkretnych kompetencji 3,5 nie muszą mieć konkretnych kompetencji 18,

33 Obsługa komputera, urządzeń biurowych Pracownicy umysłowi programy edytorskie np. Word, Notepad 82,3 obsługa urządzeń biurowych (ksero, fax, centralka telefoniczna) korzystanie z Internetu arkusze kalkulacyjne np. Excel, Lotus 70,8 68,5 67,8 programy finansowo - księgowe Outlook 31,6 30,9 programy do prezentacji np. PowerPoint programy graficzne np. Adobe Photoshop programy bazodanowe np. Access programy do zarządzania projektami programy do analiz statystycznych programy wspomagające zarządzanie programy do projektów architektonicznych 19,6 18,6 17,3 10,5 9,7 8,8 5,

34 Kompetencje miękkie Pracownicy umysłowi Pracownicy fizyczni współpraca z trudnymi klientami 77,7 posługiwanie się technikami sprzedaży 74,0 motywowanie, przekonywanie 75,1 motywowanie, przekonywanie 70,2 posługiwanie się technikami negocjacyjny 65,8 prezentacja 46,2 posługiwanie się technikami sprzedaży prezentacja 65,4 61,9 posługiwanie się technikami negocjacyjnymi 39,9 budowanie zespołu 33,3 budowanie zespołu 16,8 zarządzanie ludźmi 29,8 zarządzanie ludźmi 14,9 inne 3,5 inne 6,

35 Kompetencje techniczne i specjalistyczne Pracownicy umysłowi Pracownicy fizyczni komputery / telekomunikacja 10,1 urządzenia do obróbki metali 14,3 sprzęt medyczny 8,0 elektryka / elektronika 9,7 urządzenia biurowe 7,5 urządzenia do obróbki drewna 9,6 instalacje sanitarne i c.o. 7,2 podnośniki i wózki 8,7 urządzenia do obróbki metali 6,3 kasy fiskalne sprzęt budowlany 7,5 7,1 mechanika pojazdowa 6,1 mechanika pojazdowa 7,1 instrumenty pomiarowe 5,9 sprzęty kuchenne i gospodarstwa domowego 4,7 sprzęt budowlany 5,9 maszyny krawieckie 4,5 sprzęt do rejestracji i obróbki obrazu 5,2 instalacje sanitarne i c.o. 4,0 kasy fiskalne 4,3 komputery/ telekomunikacja 3,5 urządzenia do obróbki drewna 4,0 urządzenia rolnicze i ogrodnicze 3,

36 Certyfikaty z księgowości, finansów i administracji dotyczące budownictwa, wykończeniowe językowe ubezpieczenia i nieruchomości psychoterapia, praca z trudną młodzieżą,osobami Pracownicy umysłowi 9,2 8,6 8,1 10,6 12,3 kosmetyczne / fryzjerskie usługi gastronomiczno hotelarskie/ turystyczne elektryk spawacz szkoleniowe / trenerskie/ wychowawcze Pracownicy fizyczni szkolenie BHP 4,9 4,7 7,9 10,7 9,6 20,2 elektryk 5,9 uprawnienia do obsługi innych urządzeń, maszyn specjalistyczch 4,7 szkoleniowe / trenerskie / wychowawcze uprawniwenia architektoniczne usługi gastronomiczno hotelarskie / 5,3 4,8 3,3 dotyczące budownictwa, wykończeniowe mechanik sanitarne transport (ludzi, materiałów) 4,4 3,4 3,3 3,0 inne 10,6 inne 8,

37 Rekrutacja 37

38 Sposoby rekrutacji dotychczasowe i planowane zatrudnianie osób poleconych przez powiatowy urząd pracy ogłoszenie w gazecie lokalnej rekrutacja wewnętrzna spośród ogłoszenie w Internecie portale poświęcone pracy organizowanie staży i praktyk z możliwością zatrudnienia studiowanie ofert złożonych w firmie ogłoszenie na stronie Internetowej firmy ogłoszenie w prasie ogólnopolskiej ogłoszenia w innych miejscach (np. tablice ogłoszeń) agencje pośrednictwa pracy, doradztwa personalnego w trakcie Targów Pracy poprzez Biura Karier działające przy uczelniach 6,1 4,5 5,5 6,3 5,1 4,7 3,8 4,1 2,5 3,2 0,7 0,8 0,5 0,8 14,4 11,9 10,4 12,5 8,5 8,6 50,8 48,9 34,7 38,2 23,2 25,2 dotychczasowa rekrutacja planowana rekrutacja

39 Mobilność przestrzenna Skąd głównie pochodzili pracownicy zatrudniani przez Państwa firmę w ciągu ostatnich 12 miesięcy? z najbliższej okolicy (gmina, powiat) z całego województwa pomorskiego 5,4 0,4 1,4 z województw ościennych z całej Polski z zagranicy 92,8 Czy w ciągu ostatnich 2 lat zdarzyło się Państwu zatrudnić pracownika zza granicy? tak 1 nie 99 39

40 Mobilność przestrzenna Czy zatrudnianie spoza najbliższej okolicy wiąże się z jakimiś dodatkowymi warunkami? tacy pracownicy zatrudniani są na porównywalnych warunkach, jak osoby z najbliższej okolicy 56,2 odpowiednio wysokie wynagrodzenie 17,1 mieszkanie służbowe/ pomoc w znalezieniu mieszkania 13,4 perspektywa rozwoju i awansu 8,8 samochód służbowy 3,5 stanowisko kierownicze 1,2 pomoc w znalezieniu pracy dla członków rodziny (współmałżonka) 1,0 inne 14,

41 Ocena współpracy z PUP jest dobrze - nic nie zmieniać 42,6 Czy jest Pan(i) zadowolona ze współpracy z powiatowym urzędem pracy? 7,0 5,7 3,2 17,7 mniej biurokracji, formalności, procedur lepsza weryfikacja osób wysyłanych do pracy większa dbałość o aktualność ofert i informacji urzędnicy - bardziej kompetentni, bardziej uprzejmi większa aktywność i zaangażowanie UP w pozyskiwaniu ofert lepszy kontakt z UP 8,2 8,2 6,8 5,2 3,5 2,8 24,1 większy wybór ofert większa ilość i lepsza jakość szkoleń 1,7 1,5 42,3 zdecydowanie tak tak raczej tak raczej nie nie zdecydowanie nie większa skuteczność dogodniejsze zasady zatrudniania stażystów 1,4 1,

42 średnia liczba Analiza regionalnych rynków pracy województwa pomorskiego Staże Czy organizują Państwo staże, praktyki dla uczniów, studentów? Czy organizują Państwo staże dla osób bezrobotnych? nie 89 nie 70 tak 30 Czy po odbyciu praktyk/stażu istnieje możliwość zatrudnienia w Państwa firmie? 5 tak 11 tak nie ,1 w 2006 na stażu 0,7 42 w 2006 dostało pracę

43 Ocena wiedzy i umiejętności kandydatów do pracy 1/2 Jak Pan(i) ogólnie ocenia wiedzę (wykształcenie) osób, które w 2006 r. zgłaszały się do pracy? Jak Pan(i) ogólnie ocenia umiejętności praktyczne osób, które w 2006 r. zgłaszały się do pracy? 9,3 4,0 5,9 są bardzo wysokie są wysokie są raczej wysokie są raczej niskie są niskie są bardzo niskie 23,8 17,4 5,1 5,5 10,4 18,6 26,1 39,6 jest bardzo wysoka jest wysoka jest raczej wysoka 34,3 jest raczej niska jest niska jest bardzo niska 43

44 Ocena wiedzy i umiejętności kandydatów do pracy 2/2 Czy Pana(i) zdaniem wiedza i umiejętności zdobyte przez w szkole, na studiach przydają im się w codziennej pracy? pracownicy umysłowi pracownicy fizyczni 9,4 16,4 31,2 46,6 59,4 37,0 tak w dużym stopniu tak w niewielkim stopniu nie 44

45 100 Analiza regionalnych rynków pracy województwa pomorskiego Współpraca firm ze szkołami, urzędami w celu organizowania nauki tak, by mieć później lepiej wykształconych Czy współpracowali Państwo z jakąś szkołą, uczelnią? Ogółem słupski gdański Gdańsk- Gdynia-Sopot i wiecej 100 Czy współpracowali Państwo z samorządem? Ogółem słupski gdański Gdańsk- Gdynia-Sopot i wiecej tak nie 45

46 Współpraca firm ze szkołami, urzędami Czy byliby Państwo zainteresowani taką współpracą? 100 tak-ze szkołą/uczelnią 18 tak-z samorządem ,7 67,6 69,7 6,5 7,6 10,4 5,5 6,4 4,4 18,3 18,3 15,5 słupski gdański Gdańsk-Gdynia-Sopot nie 68 zarówno ze szkołą, jak i z urzędem ,1 7,6 5,4 17, ,6 14,8 11,4 33,1 29,6 15,3 17,3 41,6 31,3 34,2 28, i wiecej 46

47 Szkolenia 47

48 Szkolenia Czy pracownicy dokształcają się we własnym zakresie? trudno powiedzieć 5 Czy w 2006 roku firma/instytucja organizowała jakiekolwiek szkolenia dla? nie 49 tak 46 tak 52 nie 48 Czy pracownicy chętnie biorą udział w szkoleniach organizowanych przez firmę? nie 4 trudno powiedzieć 4 tak 92 48

49 Szkolenia organizacja 100 dotychczasowa 13,7 4,8 7, ,3 47,3 47,2 52,3 50, ,3 95,2 92, ,7 52,7 52,8 47,7 49,7 0 Ogółem słupski gdański Gdańsk- Gdynia-Sopot i wiecej 100 planowana 13,3 10,8 7, ,5 43,4 47,8 52,5 49, ,5 56,6 52,2 47,5 50,6 86,7 89,2 92,2 0 Ogółem słupski gdański Gdańsk- Gdynia-Sopot i wiecej tak nie 49

50 100 Szkolenia wewnętrzne czy zewnętrzne dotychczasowe ,4 33,8 35,2 38,1 33,6 52,5 60,3 79, ,4 41,1 35,5 32,1 37,4 28,1 25,0 29,3 29,8 29,0 Ogółem słupski gdański Gdańsk- Gdynia-Sopot ,3 21, ,2 12, ,7 250 i wiecej ,4 36,3 41,7 33,0 39,6 29,3 25,6 24,1 28,9 planowane 48,5 31,9 19,6 Ogółem słupski gdański Gdańsk- Gdynia-Sopot 39,3 34,1 26, ,1 67,3 21,5 16, ,7 8, tylko szkolenia wewnętrzne tylko szkolenia zewnętrzne zarówno wewnętrzne jak i zewnętrzne 84,2 15,8 250 i wiecej 50

51 Formy szkoleń - dotychczasowe podregiony wielkość zatrudnienia 46,6 46,2 wykłady 49,8 48,2 51,9 50,6 38,1 55,5 instruktaż na stanowisku pracy 37,1 36,2 35,3 43,1 29,3 37,3 35,9 38,9 29,6 29,1 forma mieszana 29,3 27,7 32,3 42,1 34,6 43,9 warsztaty 20,6 22,0 19,2 22,4 19,7 29,7 32,7 24,6 seminaria, konferencje 1,7 16,9 15,5 16,8 19 ogół Podregion słupski Podregion gdański 1,6 15,8 26,5 36,2 39, coaching, mentoring 2,4 0,9 3 Podregion Gdańsk-Gdynia-Sopot 2,5 7 5, i wiecej

52 Szkolenia pracownicy umysłowi i fizyczni pracownicy umysłowi pracownicy fizyczni szkolenie BHP i PPOŻ 65,0 81,3 sprzedażowe, obsługa klienta 29,6 22,8 informatyczne, IT tzw. miękkie umiejętności: negocjacje, prezentacje, autoprezentacja marketing, reklama z księgowości, finansów i administracj dotyczące aspektów prawnych umiejętności menedżerskie, zarządzanie kadrami, motywowanie, obsługa kasy fiskalnej językowe zarządzanie firmą produkcja i kontrola jakości prawo jazdy uprawnienia do obsługi urządzeń, maszyn dotyczące budownictwa 18,4 17,1 16,4 15,5 14,0 11,4 7,1 10,8 9,6 4,1 2,9 2,1 2,8 4,3 5,7 5,7 1,5 2,0 1,3 11,7 2,9 1,1 4,6 3,0 8,9 3, szkolenia planowane szkolenia planowane 52

53 Podsumowanie przy rekrutacji pracodawcy w głównej mierze opierają się na osobach poleconych przez, rodzinę i znajomych oraz powiatowe urzędy pracy większość firm, które współpracowały z PUP, jest zadowolona z przebiegu tych kontaktów wśród elementów, które można by poprawić, żeby w przyszłości było lepiej, wymieniano: uproszczenie formalności, lepszą weryfikację kandydatów do pracy, dbałość o uaktualnianie ofert pracy i informacji aż co trzecia badana firma odczuwa brak podobny odsetek firm (30,2) planuje wzrost zatrudnienia w latach 2007 i 2008, a tylko 2,2 przedsiębiorstw przyznaje się do planów redukcji zatrudnienia 53

54 Podsumowanie w przypadku umysłowych w pierwszej kolejności, w ciągu najbliższych dwóch lat, poszukiwani będą: księgowi, ekonomiści, informatycy, handlowcy, pracownicy biurowi, prawnicy i nauczyciele w przypadku fizycznych w pierwszej kolejności, w ciągu najbliższych dwóch lat, poszukiwani będą: sprzedawcy, kucharze, fryzjerzy, kosmetyczki, kierowcy, pomoce i sprzątaczki, mechanicy pojazdów samochodowych i stolarze od umysłowych pracodawcy oczekują przede wszystkim obsługi komputera i urządzeń biurowych, posiadania kompetencji miękkich, prawa jazdy i znajomości języków obcych konkretne umiejętności nieco rzadziej wymagane są od fizycznych; najczęściej powinni oni posiadać prawo jazdy, kompetencje techniczne i specjalistyczne oraz certyfikaty i uprawnienia 54