POLSKI KOMITET NORMALIZACYJNY

Transkrypt

1 październik 1999 POLSKA NORMA PN-EN ISO 6946 POLSKI KOMITET NORMALIZACYJNY Komponenty budowlane i elementy budynku Opór cieplny i współczynnik przenikania ciepła Metoda obliczania Zamiast: PN-EN ISO 6946:1998 Grupa katalogowa ICS EN ISO 6946:1996, IDT This national document is identical with EN-ISO 6946:1996 and is published with the permission of CEN; rue de Stassart, 36; B-1050 Bruxelles; Belgium. Niniejsza Polska Norma jest identyczna z EN-ISO 6946:1996 i jest publikowana za zgodą CEN; rue de Stassart 36; B-1050 Bruksela; Belgia. PRZEDMOWA KRAJOWA Niniejsza norma stanowi nowelizację PN-EN ISO 6946:1998, która jest tłumaczeniem angielskiej wersji normy EN ISO 6946:1996. PN-EN ISO 6946:1998 została ustanowiona uchwałą nr 9/98-o z dnia r., jednak w tekście znaleziono liczne drobne błędy, głównie w tłumaczeniu. W związku z tym podjęto decyzję o wstrzymaniu druku i nowelizacji normy. Obliczanie oporu cieplnego i współczynnika przenikania ciepła przegród budowlanych było dotychczas fragmentem PN o szerszym zakresie, obejmującym: - wymagania ochrony cieplnej budynków, - metodę obliczania oporu cieplnego i współczynnika przenikania ciepła przegród budowlanych, w tym z uwzględnieniem mostków cieplnych i wymiany ciepła przez grunt, - wartości obliczeniowe właściwości fizycznych materiałów budowlanych. Zgodnie z rozporządzeniem MSWiA z dnia 30 września 1997 r. (DzU nr 132 poz. 878), zmieniającym rozporządzenie MGPiB z dnia 14 grudnia 1994 r. (DzU nr 10 poz. 46), wymagania dotyczące ochrony cieplnej budynków przeniesiono z PN do Rozporządzeń w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Zakres EN ISO 6946:1996 obejmuje jedynie obliczanie oporu cieplnego i współczynnika przenikania ciepła przegród oddzielających środowisko wewnętrzne budynku od powietrza zewnętrznego; innymi EN lub ich projektami ujęto wymianę ciepła z gruntem, liniowe mostki cieplne i dane do obliczeń. Po wycofaniu PN-91/B zaistniała więc potrzeba uzupełnienia PN-EN ISO 6946 załącznikami krajowymi, w których uwzględniono: - mostki cieplne liniowe (załącznik krajowy NA); - wymianę ciepła przez przegrody stykające się z gruntem (załącznik krajowy NB); - wartości obliczeniowe współczynnika przewodzenia ciepła materiałów budowlanych (załącznik krajowy NC); - wartości obliczeniowe współczynnika przenikania ciepła okien, świetlików, wrót i drzwi (załącznik krajowy ND). Oznacza to, że współczynnik przenikania ciepła przegród pełnych należy obliczać według niniejszej normy, przyjmując do obliczeń wartości obliczeniowe współczynnika przewodzenia ciepła materiałów budowlanych według załącznika krajowego NC i modyfikując wynik - w miarę potrzeby - zgodnie z załącznikami krajowymi NA lub NB. Tak zmodyfikowany współczynnik przenikania ciepła służy do sprawdzenia wymagań polskich przepisów prawnych. Wartości obliczeniowe współczynnika przenikania ciepła okien, świetlików, wrót i drzwi (podane w załączniku krajowym ND), służą bezpośrednio do sprawdzenia spełniania wymagań przepisów prawnych. Z wyżej wymienionych względów załączniki krajowe NA, NB, NC i ND są normatywne. W miarę wdrażania kolejnych EN do zbioru PN będą one zastępowane odrębnymi normami. W normie są stosowane odsyłacze krajowe oznaczone od N1) do N5). INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 1

2 NORMA EUROPEJSKA EUROPEAN STANDARD NORME EUROPÉENNE EUROPÄISCHE NORM EN ISO 9646 sierpień 1996 ICS Deskryptory: izolacja cieplna, budynki, elementy składowe, elementy budynku, właściwości cieplne, wymiana ciepła, oznaczanie, opór cieplny, zasady obliczania, współczynnik przenikania ciepła. Wersja polska Komponenty budowlane i elementy budynku - Opór cieplny i współczynnik przenikania ciepła - Metoda obliczania (ISO 6946:1996) Building components and building elements - Thermal resistance and thermal transmittance - Calculation method (ISO 6946:1996) Composant et parois de bâtiments - Résistance thermique et coefficient de transmission thermique - Méthode de calcul (ISO 6946:1996) Bauteile - Wärmedurchlaßwiderstand und Wärmedurchgangkoeffizient - Berechnungsverfahren (ISO 6946:1996) Niniejsza norma jest polską wersją normy międzynarodowej EN ISO 6946:1996. Została ona przetłumaczona przez Polski Komitet Normalizacyjny i ma ten sam status co wersje oficjalne. Norma europejska została przyjęta przez CEN Zgodnie z wewnętrznymi przepisami CEN/CENELEC, członkowie CEN są zobowiązani do nadania normie europejskiej statusu normy krajowej bez wprowadzania jakichkolwiek zmian. Aktualne wykazy norm krajowych (powstałych w wyniku nadania normie europejskiej statusu normy krajowej), łącznie z ich danymi bibliograficznymi, można otrzymać w Sekretariacie Centralnym CEN lub w krajowych jednostkach normalizacyjnych będących członkami CEN. Norma europejska została opracowana w trzech oficjalnych wersjach językowych (angielskiej, francuskiej i niemieckiej). Wersja w każdym innym języku, przetłumaczona na odpowiedzialność danego członka CEN i zarejestrowana w Sekretariacie Centralnym CEN, ma ten sam status co wersje oficjalne. Członkami CEN są krajowe jednostki normalizacyjne następujących państw: Austrii, Belgii, Danii, Finlandii, Francji, Grecji, Hiszpanii, Holandii, Irlandii, Islandii, Luksemburga, Niemiec, Norwegii, Portugalii, Szwajcarii, Szwecji, Włoch i Zjednoczonego Królestwa. CEN Europejski Komitet Normalizacyjny European Committee for Standardization Comité Européen de Normalisation Europäisches Komitee für Normung SPIS TREŚCI Przedmowa Wprowadzenie 1 Zakres normy 2 Normy powołane 3 Definicje i symbole 4 Zasady 5 Opory cieplne 6 Całkowity opór cieplny 7 Współczynnik przenikania ciepła Załącznik A (normatywny) Opór przejmowania ciepła Załącznik B (normatywny) Opór cieplny niewentylowanych przestrzeni powietrznych Załącznik C (normatywny) Obliczanie współczynnika przenikania ciepła komponentów z warstwami o zmiennej grubości Załącznik D (normatywny) Poprawki do współczynnika przenikania ciepła INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 2

3 Załącznik E (informacyjny) Przykłady poprawek z uwagi na nieszczelności Przedmowa Tekst normy EN ISO 6946:1996 został opracowany przez Komitet Techniczny CEN/TC 89 "Właściwości cieplne budynków i komponentów budowlanych" N1), którego sekretariat jest prowadzony przez SIS, we współpracy z Komitetem Technicznym ISO/TC 163 "Izolacja cieplna" N2). Niniejsza norma europejska powinna uzyskać status normy krajowej, przez opublikowanie identycznego tekstu lub uznanie, najpóźniej do lutego 1997 r., a normy krajowe sprzeczne z daną normą powinny być wycofane najpóźniej do grudnia 1997 r. UWAGA: Normy i dokumenty powołane w normie międzynarodowej i ich odpowiedniki europejskie są podane w załączniku ZA (normatywnym). Zgodnie z przepisami wewnętrznymi CEN/CENELEC do wprowadzenia niniejszej normy europejskiej są zobowiązane następujące kraje członkowskie: Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia, Luksemburg, Niemcy, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Włochy i Zjednoczone Królestwo. Wprowadzenie Współczynnik przenikania ciepła obliczony zgodnie z niniejszą normą stosuje się do określania strumienia cieplnego przenikającego przez komponenty budowlane ujęte zakresem niniejszej normy. W większości przypadków strumienie cieplne mogą być obliczane przy następujących temperaturach: - wewnętrznej: temperaturze wynikowej suchego termometru; - zewnętrznej: temperaturze powietrza. 1 Zakres normy W normie podano metodę obliczania oporu cieplnego i współczynnika przenikania ciepła komponentów budowlanych i elementów budynku, z wyjątkiem drzwi, okien i innych komponentów szklonych, komponentów, przez które odbywa się wymiana ciepła z gruntem oraz komponentów, przez które przewiduje się nawiew powietrza. W obliczeniach wykorzystuje się obliczeniowe wartości współczynnika przewodzenia ciepła lub oporu cieplnego materiałów i wyrobów N3). Metodę stosuje się do komponentów i elementów składających się z jednorodnych cieplnie warstw (w tym warstw powietrza). W normie podano także przybliżoną metodę przeznaczoną do zastosowania w przypadku warstw niejednorodnych, z wyjątkiem przypadków, gdy warstwę izolacyjną przenikają metalowe mostki cieplne. 2 Normy powołane Wymienione niżej normy zawierają postanowienia, które - przez określone powołanie się w treści niniejszej normy międzynarodowej - stają się również postanowieniami niniejszej normy. W momencie publikacji podane niżej wydania norm były aktualne. Ponieważ jednak wszystkie normy podlegają nowelizacji, strony zawierające umowy na podstawie niniejszej normy ISO zachęca się do zbadania możliwości zastosowania najnowszego wydania wymienionych niżej norm. Rejestry aktualnych norm międzynarodowych prowadzą wszyscy członkowie ISO i IEC. ISO/DIS N4) Building materials and products - Procedures for determining declared and design thermal values ISO 7345 N5) Thermal insulation - Physical quantities and definitions 3 Definicje i symbole 3.1 Definicje W niniejszej normie stosuje się definicje podane w ISO 7345 i wymienione niżej element budynku: Główna część budynku, np. ściana, strop lub dach komponent budowlany: Element budynku lub jego część. UWAGA - W niniejszej normie słowo "komponent" obejmuje zarówno element, jak i komponent obliczeniowa wartość cieplna: Obliczeniowa wartość współczynnika przewodzenia ciepła lub oporu cieplnego. UWAGA - Do danego wyrobu może odnosić się kilka wartości obliczeniowych, dotyczących różnych zastosowań lub warunków środowiskowych obliczeniowy współczynnik przewodzenia ciepła: Wartość współczynnika przewodzenia ciepła materiału lub wyrobu budowlanego w określonych warunkach wewnętrznych i zewnętrznych, jakie można uważać za typowe dla właściwości użytkowej tego wyrobu wbudowanego w komponent budowlany obliczeniowy opór cieplny: Wartość oporu cieplnego wyrobu budowlanego w określonych warunkach wewnętrznych i zewnętrznych, jakie można uważać za typowe dla właściwości użytkowej tego wyrobu wbudowanego w INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 3

4 komponent budowlany warstwa jednorodna cieplnie: Warstwa o stałej grubości, o właściwościach cieplnych jednorodnych lub takich, które można uważać za jednorodne. 3.2 Symbole i jednostki Symbol Wielkość Jednostka A pole powierzchni m 2 R obliczeniowy opór cieplny m 2 K/W R g opór cieplny przestrzeni powietrznej m 2 K/W R se opór przejmowania ciepła na zewnętrznej powierzchni m 2 K/W R si opór przejmowania ciepła na wewnętrznej powierzchni m 2 K/W R T całkowity opór cieplny (środowisko do środowiska) m 2 K/W R' T kres górny całkowitego oporu cieplnego m 2 K/W R" T kres dolny całkowitego oporu cieplnego m 2 K/W R U efektywny opór cieplny przestrzeni nieogrzewanej m 2 K/W U współczynnik przenikania ciepła W/(m 2 K) d grubość m h współczynnik przejmowania ciepła W/(m 2 K) λ obliczeniowy współczynnik przewodzenia ciepła W/(m K) 4 Zasady Zasada metody obliczania polega na: a) obliczeniu oporu cieplnego każdej jednorodnej cieplnie części komponentu; b) zsumowaniu tych indywidualnych oporów w celu uzyskania całkowitego oporu cieplnego komponentu, z uwzględnieniem (w miarę potrzeby) oporów przejmowania ciepła. Opory cieplne części składowych oblicza się według 5.1. W większości przypadków przyjmuje się wartości oporów przejmowania ciepła podane w 5.2. W załączniku A podano szczegółowe procedury obliczania oporów przejmowania ciepła w przypadku powierzchni o niskiej emisyjności, określonych prędkości wiatru i powierzchni niepłaskich. W niniejszej normie wszystkie warstwy powietrza uważa się za jednorodne cieplnie. Wartości oporu cieplnego dużych warstw powietrza ograniczonych powierzchniami o wysokiej emisyjności podano w 5.3, a procedury dotyczące innych przypadków podano w załączniku B. Wartości oporów poszczególnych warstw sumuje się następująco: a) w przypadku komponentów składających się z warstw jednorodnych cieplnie, całkowity opór cieplny otrzymuje się według 4.1, a współczynnik przenikania ciepła według 7; b) w przypadku komponentów z jedną, lub więcej, warstwą niejednorodną cieplnie, całkowity opór cieplny otrzymuje się według 6.2, a współczynnik przenikania ciepła według 7; c) w przypadku komponentów z warstwą o zmiennej grubości, współczynnik przenikania ciepła lub całkowity opór cieplny oblicza się według załącznika C. Na koniec uwzględnia się, w miarę potrzeby, poprawki dotyczące współczynnika przenikania ciepła zgodnie z załącznikiem D, uwzględniające nieszczelności w izolacji, łączniki mechaniczne przechodzące przez warstwy izolacyjne i zawilgocenie dachów odwróconych w wyniku opadów atmosferycznych. Tak obliczony współczynnik przenikania ciepła ma zastosowanie do obliczania strumienia ciepła między środowiskami z obu stron elementu, np. środowiskiem wewnętrznym a zewnętrznym, dwoma środowiskami wewnętrznymi - w przypadku ścian działowych wewnętrznych, środowiskiem wewnętrznym a nieogrzewanym pomieszczeniem. W 5.4 podano uproszczone procedury pozwalające na potraktowanie przestrzeni nieogrzewanych jako oporu cieplnego. INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 4

5 5 Opory cieplne 5.1 Opór cieplny warstw jednorodnych Obliczeniowe wartości cieplne mogą być podane jako obliczeniowy współczynnik przewodzenia ciepła lub obliczeniowy opór cieplny. Jeżeli dany jest współczynnik przewodzenia ciepła, to opór cieplny warstwy otrzymuje się z poniższego wzoru d grubość warstwy materiału w komponencie; λ obliczeniowy współczynnik przewodzenia ciepła materiału obliczony zgodnie z ISO/DIS lub przyjęty z tablic. UWAGA - Grubość d może różnić się od grubości nominalnej (np. gdy ściśliwy materiał wbudowuje się w stanie ściśniętym, d jest mniejsze niż grubość nominalna). W miarę potrzeby d może uwzględniać odchyłki grubości (np. gdy są ujemne). Wartości oporu cieplnego stosowane w obliczeniach pośrednich powinny być obliczane z dokładnością, co najmniej, do trzech cyfr znaczących. 5.2 Opory przejmowania ciepła W przypadku braku dokładnych informacji o warunkach wymiany ciepła w odniesieniu do powierzchni płaskich stosuje się wartości oporów przejmowania ciepła podane w tablicy 1. Wartości dotyczące kierunku poziomego stosuje się w przypadku kierunków strumienia cieplnego, odchylonych o ± 30 od poziomej płaszczyzny. W przypadku powierzchni z występami lub specjalnych warunków brzegowych należy stosować procedury podane w załączniku A. (1) Tablica 1 - Opory przejmowania ciepła (w m 2 K/W) Kierunek strumienia cieplnego w górę poziomy w dół R si 0,10 0,13 0,17 R se 0,04 0,04 0,04 UWAGA - Wartości podane w tablicy 1 są wartościami obliczeniowymi. Na potrzeby deklarowania oporu cieplnego komponentów i w innych przypadkach, gdy wymagane są wartości niezależne od kierunku przepływu ciepła, zaleca się przyjmowanie wartości dotyczącej poziomego przepływu ciepła. 5.3 Opór cieplny warstw powietrza Podane w tym punkcie wartości oporu cieplnego dotyczą warstwy powietrza: - ograniczonej powierzchniami wzajemnie równoległymi, prostopadłymi do kierunku przepływu ciepła i o emisyjności nie niższej niż 0,8; - o grubości (w kierunku przepływu ciepła) mniejszej niż 0,1 każdego z pozostałych wymiarów i nie większej niż 0,3 m; UWAGA - Łącznego współczynnika przenikania ciepła nie zaleca się obliczać w odniesieniu do komponentów zawierających warstwy powietrza grubsze niż 0,3 m. W takich przypadkach zaleca się obliczać strumień cieplny raczej z bilansu cieplnego (patrz ISO/DIS Właściwości cieplne budynków - Współczynnik strat ciepła przez przenikanie - Metoda obliczania). - nie wymieniającej powietrza ze środowiskiem wewnętrznym. Jeżeli powyższe warunki nie są spełnione, należy użyć procedur opisanych w załączniku B Niewentylowana warstwa powietrza Niewentylowaną warstwą powietrza jest taka warstwa, w której nie umożliwiono specjalnie przepływu powietrza. Obliczeniowe wartości oporu cieplnego podano w tablicy 2. Wartości dotyczące kierunku poziomego stosuje się w przypadku kierunków strumienia cieplnego odchylonych o ± 30 od płaszczyzny poziomej. INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 5

6 Tablica 2 - Opór cieplny (w m 2 K/W) niewentylowanych warstw powietrza; powierzchnie o wysokiej emisyjności Grubość warstwy powietrza mm Kierunek strumienia cieplnego w górę poziomy w dół ,00 0,11 0,13 0,15 0,16 0,16 0,16 0,16 0,16 0,00 0,11 0,13 0,15 0,17 0,18 0,18 0,18 0,18 0,00 0,11 0,13 0,15 0,17 0,19 0,21 0,22 0,23 UWAGA - Wartości pośrednie można otrzymać przez interpolację liniową. Warstwę powietrza bez izolacji cieplnej między nią a środowiskiem zewnętrznym, z małymi otworami do środowiska zewnętrznego, też można uważać za niewentylowaną, jeżeli otwory te nie są przewidziane do stałego przepływu powietrza przez warstwę i pole ich powierzchni nie przekracza: mm 2 na m długości - w przypadku pionowych warstw powietrza, mm 2 na m 2 powierzchni - w przypadku poziomych warstw powietrza 1). UWAGA - Otworów drenażowych (odwadniających) w postaci otwartych spoin pionowych w zewnętrznej warstwie muru szczelinowego nie uważa się za otwory wentylacyjne Słabo wentylowana warstwa powietrza Słabo wentylowaną warstwą powietrza jest taka, w której jest możliwy ograniczony przepływ powietrza zewnętrznego przez otwory o polu powierzchni zawartym w następujących granicach: - > 500 mm 2, ale 1500 mm 2 na m długości - w przypadku pionowych warstw powietrza, - > 500 mm 2, ale 1500 mm 2 na m 2 powierzchni - w przypadku poziomych warstw powietrza. 1) Obliczeniowy opór cieplny słabo wentylowanej warstwy powietrza jest połową odpowiedniej wartości podanej w tablicy 2. Jeżeli jednak opór cieplny między warstwą powietrza a środowiskiem zewnętrznym przekracza 0,15 m 2 K/W, należy obliczoną wartość zastąpić przez 0,15 m 2 K/W Dobrze wentylowana warstwa powietrza Dobrze wentylowaną warstwą powietrza jest taka, w której pole powierzchni otworów między warstwą powietrza a otoczeniem zewnętrznym przekracza: mm 2 na m długości - w przypadku pionowej warstwy powietrza, mm 2 na m 2 powierzchni - w przypadku poziomej warstwy powietrza. 1) Całkowity opór cieplny komponentu budowlanego z dobrze wentylowaną warstwą powietrza oblicza się, pomijając opór cieplny tej warstwy i innych warstw znajdujących się między nią a środowiskiem zewnętrznym i dodając wartość zewnętrznego oporu przejmowania ciepła, odpowiadającą nieruchomemu powietrzu (tj. równą oporowi przejmowania ciepła na wewnętrznej powierzchni tego komponentu). 5.4 Opór cieplny przestrzeni nieogrzewanych Gdy przegroda zewnętrzna przestrzeni nieogrzewanej nie jest izolowana, można stosować poniższe uproszczone procedury, uznając przestrzeń nieogrzewaną za opór cieplny. UWAGA - W ISO/DIS Właściwości cieplne budynków - Współczynnik strat ciepła przez przenikanie - Metoda obliczania podano ogólne i bardziej precyzyjne procedury obliczania wymiany ciepła między budynkiem a środowiskiem zewnętrznym przez przestrzenie nieogrzewane i zaleca się je stosować, gdy wymagany jest dokładniejszy wynik. W odniesieniu do przestrzeni przełazowych pod podłogami na legarach patrz ISO/DIS Właściwości cieplne budynków - Wymiana ciepła przez grunt - Metoda obliczeń Przestrzenie dachowe W przypadku dachów stromych z płaskim izolowanym stropem, przestrzeń poddasza można uznać za jednorodną termicznie warstwę o oporze cieplnym podanym w tablicy 3. INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 6

7 Tablica 3 - Opór cieplny przestrzeni dachowych Charakterystyka dachu R u m 2 K/W 1 Pokrycie dachówką bez papy (folii), poszycia itp. 0,06 2 Pokrycie arkuszowe lub dachówką z papą (folią), poszyciem itp. pod dachówką 0,2 3 Jak w 2, lecz z okładziną aluminiową lub inną niskoemisyjną powierzchnią od spodu dachu 0,3 4 Pokrycie papą na poszyciu 0,3 UWAGA - Wartości podane w tablicy 3 uwzględniają opór cieplny przestrzeni wentylowanej i pokrycia. Nie uwzględniają one oporów przejmowania ciepła (R se ) Inne przestrzenie W przypadku małych nieogrzewanych przestrzeni przylegających do budynku przenikanie ciepła między środowiskiem wewnętrznym a zewnętrznym można określić, uznając nieogrzewaną przestrzeń wraz z komponentami wewnętrznej konstrukcji za dodatkową jednorodną warstwę o oporze cieplnym R u określonym wzorem pod warunkiem, że R u 0,5 m 2 K/W, A j łączna powierzchnia wszystkich komponentów między środowiskiem wewnętrznym a nieogrzewanym pomieszczeniem; A e łączna powierzchnia wszystkich komponentów między nieogrzewanym pomieszczeniem a środowiskiem zewnętrznym. UWAGI 1 Do małych nieogrzewanych przestrzeni zalicza się na przykład garaże, składziki i oranżerie. 2 Jeżeli między środowiskiem wewnętrznym a nieogrzewaną przestrzenią jest więcej niż jeden element, Ru można uwzględnić w obliczeniach współczynnika przenikania ciepła każdego komponentu. 6 Całkowity opór cieplny Jeżeli jako wynik końcowy przedstawia się wartość całkowitego oporu cieplnego, to należy go zaokrąglić do dwóch cyfr znaczących. 6.1 Całkowity opór cieplny komponentu budowlanego składającego się z warstw jednorodnych Całkowity opór cieplny R T płaskiego komponentu budowlanego składającego się z termicznie jednorodnych warstw prostopadłych do kierunku przepływu ciepła, należy obliczać ze wzoru (2) R si opór przejmowania ciepła na wewnętrznej powierzchni; R 1, R 2...R n obliczeniowe opory cieplne każdej warstwy; R se opór przejmowania ciepła na zewnętrznej powierzchni. W przypadku obliczeń oporu cieplnego wewnętrznych komponentów budowlanych (ścian działowych itp.), lub komponentów między środowiskiem wewnętrznym a przestrzenią nieogrzewaną, R si stosuje się dla obydwu stron. UWAGA - W równaniu (3) można pominąć opory przejmowania ciepła, gdy wymagany jest opór cieplny komponentu od powierzchni do powierzchni. 6.2 Całkowity opór cieplny komponentu budowlanego składającego się z warstw jednorodnych i niejednorodnych W niniejszym podrozdziale podano uproszczoną metodę obliczania oporu cieplnego komponentu budowlanego składającego się z warstw cieplnie jednorodnych i niejednorodnych, z wyjątkiem przypadków, gdy przez izolację cieplną przechodzi metal. UWAGI (3) INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 7

8 1 Bardziej dokładny wynik otrzymuje się, stosując metodę numeryczną zgodną z ISO Mostki cieplne w budynkach - Strumień cieplny i temperatura powierzchni - Część 1: Ogólne metody obliczania, lub Część 2: (w przygotowaniu) Obliczanie liniowych mostków cieplnych. 2 Procedura opisana w 6.2 nie nadaje się do obliczeń wartości temperatury powierzchni na użytek oceny ryzyka kondensacji Całkowity opór cieplny komponentu Całkowity opór cieplny, R T, komponentu składającego się z warstw cieplnie jednorodnych i niejednorodnych równoległych do powierzchni oblicza się jako średnią arytmetyczną górnego i dolnego kresu całkowitego oporu cieplnego według wzoru: R' T kres górny całkowitego oporu cieplnego, obliczony wg 6.2.2; R'' T kres dolny całkowitego oporu cieplnego, obliczony wg Kres górny i dolny należy obliczyć, dzieląc komponent na wycinki i warstwy w sposób pokazany na rysunku 1, w taki sposób, aby był on podzielony na mj części jednorodnych cieplnie. (4) Rysunek 1 - Wycinki i warstwy komponentu niejednorodnego cieplnie Analizuje się komponent (rysunek 1a) pocięty na wycinki (rysunek 1b) i warstwy (rysunek 1c). Wycinek m (m = a, b, c,... q) prostopadły do powierzchni komponentu ma względne pole powierzchni f m. Warstwa j (j = 1, 2,...n) równoległa do powierzchni ma grubość d j. Część m j ma współczynnik przewodzenia ciepła 1 mj, grubość d j, względne pole powierzchni f m i opór cieplny R mj. Względne pole powierzchni wycinka jest proporcjonalne do całkowitego pola powierzchni. Stąd f a + f b f q = Kres górny całkowitego oporu cieplnego (R T ) Kres górny całkowitego oporu cieplnego określa się przy założeniu jednowymiarowego przepływu ciepła prostopadle do powierzchni komponentu. Jest on wyrażony wzorem INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 8

9 R Ta, R Tb,..., R Tq całkowite opory cieplne od środowiska do środowiska każdego wycinka, obliczone z wzoru (3), f a, f b,..., f q względne pola powierzchni każdego wycinka Kres dolny całkowitego oporu cieplnego (R T ) Kres dolny całkowitego oporu cieplnego określa się zakładając, że wszystkie powierzchnie równoległe do powierzchni komponentu są izotermiczne 2). Równoważny opór cieplny R j, każdej warstwy niejednorodnej cieplnie, oblicza się stosując następujący wzór 3) (5) Kres dolny całkowitego oporu cieplnego określa się z wzoru (3), tj. (6) Oszacowanie błędu Niniejszą metodę szacowania maksymalnego błędu względnego można stosować wtedy, gdy przy obliczaniu współczynnika przenikania ciepła wymagane jest uzyskanie określonej dokładności. Maksymalny względny błąd, e, określa się w procentach stosując przybliżenie: (7) PRZYKŁAD - Jeżeli stosunek kresu górnego do kresu dolnego jest równy 1,5, to maksymalny możliwy błąd wynosi 20%. Błąd rzeczywisty przeważnie jest dużo mniejszy niż maksymalny. Błąd ten można oszacować oceniając, czy uzyskana dokładność, z zastosowaniem procedury opisanej w 6.2, jest akceptowalna ze względu na: - cel obliczeń; - udział całkowitego strumienia ciepła przenikającego przez komponenty obudowy budynku, których opór cieplny oceniono według procedury opisanej w 6.2; - dokładność danych wejściowych. 7 Współczynnik przenikania ciepła Współczynnik przenikania ciepła wyrażony jest wzorem (8) W miarę potrzeby współczynnik przenikania ciepła można skorygować, stosując poprawki według załącznika D. Jeżeli jednak całkowita poprawka jest mniejsza niż 3% wartości U, poprawek nie trzeba stosować. Jeżeli jako wynik końcowy przedstawiony jest współczynnik przenikania ciepła, to należy zaokrąglić go do dwóch cyfr znaczących i podać informację o danych wejściowych do obliczeń. (9) Załącznik A (normatywny) Opór przejmowania ciepła A.1 Powierzchnie płaskie Opór przejmowania ciepła wyrażony jest wzorem (A.1) INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 9

10 h c współczynnik przejmowania ciepła przez konwekcję; h r współczynnik przejmowania ciepła przez promieniowanie; i wzorami (A.2) w których: ε emisyjność powierzchni; h ro współczynnik przejmowania ciepła przez promieniowanie ciała czarnego, wyrażony wzorem (A.3) (patrz tablica A.1); σ stała Stefana-Boltzmanna (5, W/(m 2 K 4 ); T m średnia wartości temperatury absolutnej powierzchni i jej otoczenia. ((A.3) Tablica A.1 - Wartości współczynnika promieniowania ciała czarnego h ro Temperatura C h ro W/(m 2 K) 4,1 4,6 5,1 5,7 6,3 W przypadku powierzchni wewnętrznych h c = h ci, gdzie - w przypadku ruchu ciepła w górę: h ci = 5,0 W/(m 2 K) - w przypadku ruchu ciepła poziomo: h ci = 2,5 W/(m 2 K) - w przypadku ruchu ciepła w dół: h ci = 0,7 W/(m 2 K). W przypadku powierzchni zewnętrznych h c = h ce, przy czym: gdzie v jest prędkością wiatru w pobliżu powierzchni w m/s. Wartości oporu przejmowania ciepła na zewnętrznej powierzchni, R se, przy różnych prędkościach wiatru, podano w tablicy A.2. UWAGA - Podane w 5.2 wartości oporu przejmowania ciepła na wewnętrznej powierzchni obliczono przy ε = 0,9 i przy h ro oszacowanym w 20 C. Podane w 5.2 wartości oporu przejmowania ciepła na zewnętrznej powierzchni obliczono przy ε = 0,9, h ro oszacowanym przy 0 C i przy v = 4 m/s. (A.4) Tablica A.2: Wartości R se przy różnych prędkościach wiatru Prędkość wiatru m/s R se m 2 K/W 0,08 0,06 0,05 0,04 0,04 0,03 0,02 INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 10

11 A.2 Komponenty z niepłaskimi powierzchniami Występy z elewacji, takie jak słupy konstrukcyjne, można pominąć obliczając całkowity opór cieplny, z wyjątkiem przypadku, gdy współczynnik przewodzenia ciepła materiału występu jest większy niż 2 W/(m K), a występ nie jest izolowany; opór przejmowania ciepła należy wówczas zmodyfikować wykorzystując stosunek zrzutowanego pola powierzchni do rzeczywistego pola powierzchni występu (patrz rysunek A.1) zgodnie z wzorem R s opór przejmowania ciepła dla komponentu płaskiego według A.1; A p zrzutowane pole powierzchni występu, A rzeczywiste pole powierzchni występu. Równanie (A.5) stosuje się do oporów przejmowania ciepła na wewnętrznej i zewnętrznej powierzchni. (A.5) Rysunek A.1 - Rzeczywiste i zrzutowane pole powierzchni Załącznik B (normatywny) Opór cieplny niewentylowanych przestrzeni powietrznych B.1 Postanowienia ogólne Niniejszy załącznik odnosi się do przestrzeni powietrznych w komponentach budowlanych innych niż oszklenie. Bardziej precyzyjne podejście konieczne jest w odniesieniu do oszklenia i ram okiennych. Określenie przestrzeń powietrzna obejmuje zarówno warstwy powietrza (z szerokością i długością 10 razy większymi niż grubość mierzona w kierunku przepływu ciepła), jak i pustki powietrzne (o szerokości lub długości porównywalnej z grubością). Jeżeli grubość warstwy powietrza jest zmienna, to do obliczeń oporu cieplnego należy przyjąć jej średnią wartość. UWAGA - Przestrzenie powietrzne można traktować jako ośrodki charakteryzujące się oporem cieplnym, ponieważ radiacyjna i konwekcyjna wymiana ciepła przez nie jest w przybliżeniu proporcjonalna do różnicy wartości temperatury między ograniczającymi powierzchniami. B.2 Niewentylowane przestrzenie powietrzne o długości i szerokości większej niż 10-krotna ich grubość Opór cieplny przestrzeni powietrznej jest wyrażony wzorem R g opór cieplny przestrzeni powietrznej, h a współczynnik przejmowania ciepła przez przewodzenie/konwekcję, h r współczynnik przejmowania ciepła przez promieniowanie: Współczynnik h a oblicza się następująco: - w przypadku przepływu ciepła poziomo: h a jest większą wartością z 1,25 W/(m 2 K) i 0,025/d W/(m 2 K), - w przypadku przepływu ciepła w górę: h a jest większą wartością z 1,95 W/(m 2 K) i 0,025/d W/(m 2 K), - w przypadku przepływu ciepła w dół: h a jest większą wartością z 12 d -0,44 W/(m 2 K) i 0,025/d W/(m 2 K), gdzie d jest grubością przestrzeni powietrznej (w kierunku przepływu ciepła). Współczynnik h r jest wyrażony wzorem (B.1) INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 11

12 (B.2) E wynikowa emisyjność układu powierzchni, h ro współczynnik przejmowania ciepła przez promieniowanie na powierzchni ciała czarnego (patrz tablica A.2); oraz ε 1, ε 2 - półprzestrzenne emisyjności powierzchni ograniczających przestrzeń powietrzną. Wartości obliczeniowe emisyjności powinny uwzględniać wpływ zmatowienia z upływem czasu. UWAGA - Wartości w tablicy 2 obliczono z równania (B.1) przy ε 1 = 0,9; ε 2 = 0,9 i h ro oszacowanym przy 10 C. (B.3) B.3 Małe lub przedzielone niewentylowane przestrzenie powietrzne (pustki powietrzne) Rysunek B.1 - Wymiary małych przestrzeni powietrznych Na rysunku B.1 przedstawiono małą przestrzeń powietrzną o szerokości mniejszej niż 10-krotna jej grubość. Jej opór cieplny jest wyrażony wzorem R g opór cieplny przestrzeni powietrznej, d grubość przestrzeni powietrznej, b szerokość przestrzeni powietrznej, E, h a i h ro obliczono jak w B.2. 5) UWAGA - Równanie (B.4) jest właściwe do obliczania strumienia cieplnego przez komponenty budowlane przy dowolnej grubości pustki powietrznej i do obliczeń rozkładu temperatury w komponentach z pustkami powietrznymi o grubości d mniejszej lub równej 50 mm. W przypadku grubszych pustek powietrznych z równania tego wynika przybliżony rozkład temperatury. W przypadku nieprostokątnej pustki powietrznej można przyjąć jej opór cieplny za równy oporowi prostokątnej pustki o tym samym polu powierzchni i tym samym stosunku boków. (B.4) Załącznik C (normatywny) Obliczanie współczynnika przenikania ciepła komponentów z warstwami o zmiennej grubości C.1 Uwagi ogólne W przypadku komponentu z warstwą o zmiennej grubości (np. w zewnętrznych warstwach izolacji dachu do wyrobienia spadku) opór cieplny zmienia się po powierzchni komponentu. Komponenty takie są zbudowane w sposób przedstawiony na rysunku C.1. INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 12

13 UWAGA - Na temat warstw powietrza o zmiennej grubości patrz załącznik B. Rysunek C.1 - Zasada budowy komponentu Współczynnik przenikania ciepła określa się przez scałkowanie gęstości strumienia cieplnego po powierzchni komponentu. Obliczenia należy przeprowadzić oddzielnie dla każdej części (np. dachu) z różnym pochyleniem i/lub kształtem w sposób przedstawiony na rysunku C.2. W uzupełnieniu do symboli podanych w rozdziale 3, w tym załączniku stosuje się następujące symbole: Symbol Wielkość Jednostka λ 1 R 0 obliczeniowa przewodność cieplna części o zmiennej grubości (o zerowej grubości na jednym końcu) obliczeniowy opór cieplny pozostałej części, wraz z oporami przejmowania ciepła, W/(m K) m 2 K/W R 1 maksymalny opór cieplny warstwy o zmiennej grubości m 2 K/W d 1 maksymalna grubość warstwy m a ln oznacza logarytm naturalny Rysunek C.2 - Przykłady podziału dachu na poszczególne części INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 13

14 C.2 Obliczenia w odniesieniu do powszechnie spotykanych kształtów Współczynnik przenikania ciepła w odniesieniu do powszechnie spotykanych kształtów można obliczać z wzorów od (C.1) do (C.3) przy nachyleniu nie przekraczającym 5 %. UWAGA - Przy większym pochyleniu można stosować metody numeryczne. C.2.1 Powierzchnia prostokątna C.2.2 Powierzchnia trójkątna o grubości maksymalnej przy wierzchołku (C.1) C.2.3 Powierzchnia trójkątna o grubości minimalnej przy wierzchołku (C.2) C.3 Procedura obliczeń Obliczenia prowadzi się w następujący sposób: 1) oblicza się R 0 jako całkowity opór cieplny komponentu z wyłączeniem warstwy o zmiennej grubości, stosując równanie (3), jeżeli wszystkie warstwy są cieplnie jednorodne lub procedurę opisaną w 6.2, jeśli występują warstwy niejednorodne; 2) dzieli się obszar z warstwami o zmiennej grubości na poszczególne części w miarę potrzeby (patrz rysunek C.2); 3) oblicza się R 1 dla każdej warstwy, stosując wzór (C.3) (C.4) 4) oblicza się współczynnik przenikania ciepła każdej części (Uj) z właściwego równania w C.2; 5) oblicza się współczynnik przenikania ciepła całego obszaru A stosując wzór (C.5) INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 14

15 Jeżeli potrzebny jest całkowity opór cieplny komponentu z pochylonymi warstwami, to (C.6) Załącznik D (normatywny) Poprawki w odniesieniu do współczynnika przenikania ciepła D.1 Postanowienia ogólne Do współczynnika przenikania ciepła obliczonego w wyniku zastosowania procedur podanych w niniejszej normie należy stosować poprawki z uwagi na: - nieszczelności w warstwie izolacji; - łączniki mechaniczne przebijające warstwę izolacyjną; - opady na dach o odwróconym układzie warstw 6). Skorygowany współczynnik przenikania ciepła U c uzyskuje się, dodając człon korekcyjny U: Człon korekcyjny U określa wzór (D.1) (D.2) U g poprawka z uwagi na nieszczelności; U f poprawka z uwagi na łączniki mechaniczne; U g poprawka z uwagi na wpływ opadów dla dachu o odwróconym układzie warstw. 6) D.2 Poprawka z uwagi na nieszczelności Stosuje się trzy poziomy poprawek, w zależności od stopnia i usytuowania nieszczelności, jak podano w tablicy D.1. Tablica D.1 - Poprawka z uwagi na nieszczelności Poziom U'' W/(m 2 K) Opis nieszczelności 0 0,00 izolacja jest tak ułożona, że nie jest możliwa cyrkulacja powietrza po cieplejszej stronie izolacji; brak nieszczelności przechodzących przez całą warstwę izolacji. 1 0,01 izolacja jest tak ułożona, że nie jest możliwa cyrkulacja powietrza po cieplejszej stronie izolacji; nieszczelności mogą przechodzić przez całą warstwę izolacji. 2 0,04 występuje ryzyko cyrkulacji powietrza po cieplejszej stronie izolacji; nieszczelności mogą przechodzić przez całą warstwę izolacji. Poprawkę tę stosuje się zgodnie z równaniem (D.3) (D.3) R 1 opór cieplny warstwy zawierającej nieszczelności, obliczony według 5.1; R T całkowity opór cieplny komponentu, obliczony według rozdziału 6. UWAGA - Przykłady poprawek z uwagi na nieszczelności podano w załączniku E. INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 15

16 D.3 Poprawka z uwagi na łączniki mechaniczne W przypadku, gdy warstwę izolacyjną przebijają łączniki mechaniczne, poprawkę w odniesieniu do współczynnika przenikania ciepła określa się z wzoru α współczynnik (patrz tablica D.2); λ f współczynnik przewodzenia ciepła łącznika; n f liczba łączników na metr kwadratowy; A f pole przekroju poprzecznego jednego łącznika. (D.4) Tablica D.2 - Wartości współczynnika α Typ łącznika α, m -1 Kotew między warstwami muru 6 Łącznik do płyt dachowych 5 Poprawki nie wprowadza się w następujących przypadkach: - kotwie ścienne przechodzą przez pustą szczelinę powietrzną, - kotwie ścienne między warstwą muru i drewnianymi słupkami, - gdy współczynnik przewodzenia ciepła łącznika, lub jego części, jest mniejszy niż 1 W/(m K). Procedura ta nie ma zastosowania, gdy obydwa końce łącznika stykają się z blachami metalowymi. UWAGA - W celu wyznaczenia poprawek w przypadkach, gdy obydwa końce łącznika stykają się z blachami metalowymi, można stosować metody podane w ISO Mostki cieplne w budynkach - Strumień cieplny i temperatura powierzchni - Część 1: Ogólne metody obliczania. Załącznik E (informacyjny) Przykłady poprawek z uwagi na nieszczelności Niepełny wykaz możliwych układów przedstawiono od a) do h). Poziom 0 poprawki a) Ciągła izolacja złożona z wielu warstw, z przestawionymi spoinami INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 16

17 b) Ciągła izolacja jednowarstwowa łączona na zakład, pióro i wpust lub z uszczelnionymi spoinami c) Ciągła izolacja jednowarstwowa łączona na styk, pod warunkiem, że tolerancje długości, szerokości i prostokątności oraz stabilność wymiarów są takie, że żadna nieszczelność nie przekracza 5 mm. Uważa się, że to wymaganie jest spełnione, jeżeli suma tolerancji długości lub szerokości i zmian wymiarów jest mniejsza niż 5 mm i odchyłki od prostokątności płyt są mniejsze niż 5 mm d) Izolacja dwuwarstwowa, jedna warstwa między krokwiami, słupkami, belkami lub podobnymi elementami, druga ciągła, przykrywająca pierwszą INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 17

18 e) Pojedyncza warstwa izolacji w przegrodzie, której opór cieplny bez tej warstwy stanowi co najmniej 50% całkowitego oporu cieplnego (tj. R 1 0,5 R T ) Poziom 1 poprawki f) Izolacja całkowicie między krokwiami, słupkami, belkami lub podobnymi elementami g) Izolacja ciągła, jednowarstwowa ze złączami na styk, w której tolerancje długości, szerokości i prostokątności oraz stabilność wymiarów są takie, że nieszczelności przekraczają 5 mm. Uważa się, że to wymaganie jest spełnione, jeżeli suma tolerancji długości lub szerokości i zmian wymiarów jest większa niż 5 mm lub odchyłki od prostokątności płyt są, większe niż 5 mm. Poziom 2 poprawki h) Przegroda z możliwością cyrkulacji powietrza po cieplejszej stronie izolacji w wyniku niedostatecznego mocowania izolacji lub uszczelnienia od góry lub dołu INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 18

19 Załącznik ZA (normatywny) Normy i dokumenty powołane w normie międzynarodowej i ich odpowiedniki europejskie Do niniejszej normy europejskiej wprowadzono, drogą datowanego lub niedatowanego powołania się, wymagania zawarte w innych publikacjach. Powołania te znajdują się w odpowiednich miejscach w tekście normy, a wykaz publikacji podano poniżej. W przypadku powołań datowanych, późniejsze zmiany lub nowelizacje którejkolwiek z wymienionych publikacji mają zastosowanie do niniejszej normy europejskiej tylko wówczas, gdy zostaną wprowadzone do tej normy przez jej zmianę lub nowelizację. W przypadku powołań niedatowanych stosuje się ostatnie wydanie powołanej publikacji. Publikacja Tytuł EN/HD ISO/DIS Thermal insulation - Building materials and products - Determination of declared and design thermal values pren ISO ISO 7345 Thermal insulation - Physical quantities and definitions EN ISO 7345 Załącznik krajowy NA (normatywny) WSPÓŁCZYNNIK PRZENIKANIA CIEPŁA U K PRZEGRÓD Z MOSTKAMI CIEPLNYMI LINIOWYMI UWAGI 1 - Mostki cieplne liniowe spowodowane są nieciągłościami lub pocienieniem warstwy izolacji cieplnej, np. na długości ościeży okien lub drzwi balkonowych i nadproży oraz w obszarze węzłów konstrukcyjnych i wieńców w ścianach zewnętrznych. 2 - Współczynnik przenikania ciepła U k, w watach na metr kwadratowy i kelwin, przegród z mostkami cieplnymi liniowymi służy do obliczania mocy grzejnej i sezonowego zapotrzebowania na ciepło lub do porównania z wymaganiami przepisów Współczynnik przenikania ciepła U k przegród z mostkami cieplnymi liniowymi należy obliczać z wzoru: (NA.1) U c - współczynnik przenikania ciepła, w watach na metr kwadratowy i kelwin, przegrody bez uwzględniania wpływu mostków cieplnych liniowych, obliczony wg załącznika D; Ψ i - liniowy współczynnik przenikania ciepła, w watach na metr i kelwin, mostka liniowego (rysunek NA.1) o numerze i, L i - długość, w metrach, mostka liniowego o numerze i, INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 19

20 A - pole powierzchni, w metrach kwadratowych, przegrody w osiach przegród do niej prostopadłych, pomniejszone o pole powierzchni ewentualnych okien i drzwi balkonowych, obliczone w świetle ościeży. Wartości liniowego współczynnika przenikania ciepła Ψ oblicza się z użyciem programów numerycznych; można również wykorzystywać katalogi mostków cieplnych. W projektowaniu indywidualnym dopuszcza się nie wykonywać szczegółowych obliczeń współczynnika przenikania ciepła przegród z mostkami cieplnymi z uwzględnieniem wartości Ψ i, wyznaczając wartość U k - w sposób uproszczony - ze wzoru (NA.2) U c - współczynnik przenikania ciepła przegrody, w watach na metr kwadratowy i kelwin, bez uwzględniania wpływu mostków cieplnych, obliczony według załącznika D; U - dodatek, na metr kwadratowy i kelwin, do współczynnika U c, wyrażający wpływ mostków cieplnych, podany według tablicy NA.1. A - pole powierzchni ściany w osiach przegród do niej prostopadłych (z pomniejszeniem o pole powierzchni okna w świetle ościeży) Rysunek NA.1 - Mostki liniowe i powierzchnia przegrody w pomieszczeniu Tablica NA.1 - Wartości dodatku U wyrażającego wpływ mostków cieplnych INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 20

21 Rodzaj przegrody U, W/(m 2 K) 2 3 Ściany zewnętrzne pełne, stropy poddasza, stropodachy, stropy nad piwnicami 0,00 Ściany zewnętrzne z otworami okiennymi i drzwiowymi 0,05 Ściany zewnętrzne z otworami okiennymi i drzwiowymi oraz płytami balkonów lub loggii przenikającymi ścianę 0,15 UWAGA - Wartości dodatku U k podane w tablicy NA.1 odnoszą się do poprawnie rozwiązanych detali konstrukcyjnych przegród zewnętrznych; wpływ liniowych motków cieplnych w przypadku niepoprawnie rozwiązanych detali może być znacznie wyższy, niż wynika to z danych tablicy NA.1. W celu sprawdzenia warunku uniknięcia kondensacji powierzchniowej, temperaturę wewnętrznej powierzchni przegrody bez mostków cieplnych liniowych ϑ i należy obliczać z wzoru (NA.3) t i - temperatura obliczeniowa powietrza wewnętrznego, w stopniach Celsjusza; t e - temperatura obliczeniowa powietrza zewnętrznego, w stopniach Celsjusza; U c - współczynnik przenikania ciepła przegrody, w watach na metr kwadratowy i kelwin; R i - opór przejmowania ciepła na wewnętrznej powierzchni przegrody, w metrach kwadratowych razy kelwin na wat. Temperaturę wewnętrznej powierzchni przegrody w miejscu mostka cieplnego v m należy określać na podstawie eksperymentów lub obliczać z użyciem programów numerycznych; można również wykorzystywać katalogi mostków cieplnych. Przy sprawdzaniu minimalnej temperatury wewnętrznej powierzchni przegród nieprzezroczystych należy przyjmować wartość R i równą 0,167 m 2 K/W, niezależnie od rodzaju przegrody. Ciśnienie cząstkowe pary wodnej w pomieszczeniu należy określać z wzoru (NA.4) ϕ i - obliczeniowa wilgotność względna, w procentach, powietrza w pomieszczeniu, przyjmowana według tablicy NA.2, p ni - ciśnienie cząstkowe, w hektopascalach, pary wodnej nasyconej przy temperaturze t przyjmowane według tablicy NA.3. Tablica NA.2 - Obliczeniowa wilgotność względna powietrza w pomieszczeniach o różnym przeznaczeniu Rodzaj pomieszczeń Wilgotność względna powietrza ϕ i % 2 3 Pomieszczenia w budynkach użyteczności publicznej i produkcyjnych, w których nie wydziela się para wodna z otwartych zbiorników lub wskutek procesów technologicznych i nie stosuje się nawilżania powietrza Pomieszczenia mieszkalne (w tym pokoje, kuchnie, łazienki, WC), pokoje chorych w szpitalach i sanatoriach, pokoje dziecięce w żłobkach i przedszkolach W innych pomieszczeniach 45% 55% na podstawie założeń technologicznych lub bilansu wilgoci INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 21

22 Punkt rosy t s, wyznacza się na według tablicy NA.3 jako temperaturę odpowiadającą ciśnieniu pary wodnej nasyconej p n równemu wartości p i obliczonemu z wzoru (NA.3). Tablica NA.3 - Ciśnienie cząstkowe pary wodnej nasyconej p n w powietrzu, w zależności od temperatury Temperatura C Ciśnienie pary nasyconej, hpa,0,1,2,3,4,5,6,7,8, ,44 40,06 37,81 35,66 33,62 42,69 40,30 38,03 35,88 33,82 42,94 40,53 38,26 36,09 34,03 43,19 40,77 38,48 36,31 34,23 43,44 41,01 38,71 36,52 34,43 43,69 41,24 38,94 36,74 34,63 43,94 41,48 39,16 36,95 34,84 44,19 41,72 39,39 37,17 35,04 44,45 41,96 39,61 37,39 35,25 44,69 42,19 39,84 37,59 35, ,69 29,85 28,10 26,45 24,87 31,88 30,03 28,25 26,61 25,04 32,08 30,21 28,45 26,78 25,18 32,27 30,40 28,63 26,95 25,35 32,46 30,59 28,80 27,11 25,51 32,66 30,77 28,97 27,27 25,66 32,84 30,95 29,15 27,44 25,82 33,04 31,14 29,32 27,61 25,98 33,24 31,32 29,50 27,77 26,13 33,43 31,51 29,68 27,94 26, ,40 21,97 20,65 19,37 18,18 23,54 22,12 20,79 19,50 18,30 23,69 22,27 20,91 19,63 18,41 23,84 22,41 21,05 19,76 18,54 23,99 22,54 21,19 19,88 18,66 24,13 22,68 21,32 20,01 18,78 23,28 22,83 21,45 20,14 18,89 24,43 22,97 21,58 20,27 19,01 24,57 23,10 21,72 20,39 19,14 24,73 23,24 21,85 20,52 19, ,06 15,99 14,98 14,03 13,12 17,17 16,10 15,08 14,13 13,21 17,29 16,21 15,18 14,22 13,30 17,39 16,31 15,28 14,31 13,40 17,50 16,42 15,38 14,41 13,40 17,62 16,53 15,48 14,51 13,58 17,73 16,63 15,59 14,60 13,67 17,84 16,74 15,69 14,70 13,75 17,95 16,84 15,78 14,79 13,85 18,06 16,95 15,88 14,88 13, ,28 11,48 10,73 10,02 9,35 12,37 11,56 10,81 10,08 9,42 12,45 11,63 10,88 10,16 9,49 12,54 11,71 10,96 10,23 9,55 12,62 11,79 11,03 10,30 9,61 12,70 11,87 11,10 10,38 9,68 12,79 11,95 11,17 10,45 9,75 12,87 12,03 11,25 10,52 9,82 12,96 12,11 11,33 10,59 9,88 13,04 12,18 11,40 10,66 9, ,72 8,13 7,59 7,05 6,57 6,11 8,78 8,19 7,65 7,10 6,62 6,16 8,84 8,25 7,70 7,16 6,67 6,21 8,90 8,31 7,76 7,21 6,72 6,26 8,96 8,37 7,81 7,27 6,77 6,30 9,02 8,43 7,87 7,32 6,82 6,35 9,07 8,49 7,93 7,37 6,87 6,40 9,13 8,54 7,98 7,43 6,91 6,45 9,19 8,61 8,03 7,48 6,96 6,49 9,25 8,66 8,08 7,53 7,00 6, ,11 5,62 5,17 4,76 4,37 4,01 6,05 5,57 5,14 4,72 4,33 3,98 6,00 5,52 5,09 4,68 4,30 3,95 5,95 5,47 5,05 4,64 4,26 3,91 5,92 5,43 5,01 4,61 4,23 3,88 5,87 5,38 4,96 4,56 4,19 3,85 5,82 5,34 4,92 4,52 4,15 3,82 5,77 5,31 4,89 4,48 4,12 3,79 5,72 5,27 4,84 4,44 4,08 3,75 5,67 5,22 4,80 4,40 4,05 3,72 INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 22

23 ,68 3,37 3,10 2,84 2,60 3,65 3,35 3,06 2,81 2,58 3,62 3,33 3,04 2,79 2,55 3,59 3,30 3,01 2,76 2,53 3,56 3,27 2,98 2,74 2,51 3,53 3,24 2,96 2,72 2,49 3,50 3,21 2,94 2,69 2,46 3,47 3,18 2,91 2,67 2,44 3,43 3,15 2,88 2,64 2,42 3,40 3,12 2,86 2,62 2, ,37 2,17 1,98 1,81 1,65 2,35 2,15 1,97 1,80 1,64 2,33 2,13 1,95 1,78 1,62 2,31 2,11 1,93 1,77 1,61 2,29 2,09 1,91 1,75 1,59 2,28 2,08 1,90 1,73 1,58 2,26 2,06 1,88 1,72 1,57 2,24 2,04 1,86 1,70 1,55 2,21 2,02 1,84 1,68 1,53 2,19 2,00 1,82 1,67 1, ,50 1,37 1,25 1,14 1,03 1,49 1,36 1,24 1,13 1,02 1,48 1,35 1,23 1,12 1,01 1,33 1,22 1,11 1,00 1,45 1,32 1,21 1,10 0,99 1,44 1,31 1,20 1,09 0,98 1,42 1,29 1,18 1,07 0,97 1,41 1,28 1,17 1,06 0,96 1,39 1,27 1,16 1,05 0,95 1,38 1,26 1,15 1,04 0,94 Załącznik krajowy NB (normatywny) OPÓR CIEPLNY GRUNTU R gr I WSPÓŁCZYNNIK PRZENIKANIA CIEPŁA PRZEGRÓD PRZYLEGAJĄCYCH DO GRUNTU Opór cieplny R gr, w metrach kwadratowych razy kelwin na wat, gruntu przylegającego do podłogi należy przyjmować w zależności od strefy podłogi. Jako strefę pierwszą przyjmuje się pas podłogi o szerokości 1 m przyległy do ścian zewnętrznych. Strefę drugą stanowi pozostała powierzchnia podłogi budynku. Przy zagłębieniu górnej powierzchni podłogi więcej niż 1 m poniżej powierzchni terenu, całą powierzchnię terenu traktuje się jako strefę drugą. Wartości oporu cieplnego gruntu R gr należy przyjmować: - w strefie pierwszej wartość R gr = 0,50 m 2 K/W, - w strefie drugiej R gr przyjmuje się wg tablicy NB.1, lecz nie może on przekraczać wartości R gr max obliczonej z wzoru (NB.1) (NB.1) Z - wysokość, w metrach, górnej powierzchni podłogi od poziomu zwierciadła wody gruntowej. Tablica NB.1 - Wartości oporu cieplnego R gr gruntu przylegającego do podłogi Szerokość strefy drugiej m R gr, m 2 K/W 0,6 0,9 1,0 1,1 1,5 1,7 2,0 3,6 5,2 5,7 UWAGA - Przy pośrednich wartościach szerokości strefy drugiej wartości R gr interpoluje się liniowo. Opór cieplny R gr w metrach kwadratowych razy kelwin na wat, gruntu przylegającego do ścian należy przyjmować wg tablicy NB.2, w zależności od odległości H mierzonej od górnej powierzchni podłogi do powierzchni terenu. INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 23

24 Tablica NB.2 - Wartości oporu cieplnego R gr gruntu przylegającego do ścian Wysokość H, m 0,50 0,75 1,0 1,5 2,0 3,0 4,0 5,0 10,0 Rgr, m2 K/W 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,8 1,0 1,1 1,9 UWAGA: Przy pośrednich wartościach H wartości R gr interpoluje się liniowo. Współczynnik przenikania ciepła U gr, w watach na metr kwadratowy i kelwin, podłóg i ścian przylegających do gruntu należy obliczać z wzoru (NB.2) (NB.2) R T - całkowity opór cieplny przegrody obliczony według 6.1 lub 6.2, R gr - obliczeniowy opór cieplny gruntu przylegającego odpowiednio do podłogi lub ściany. Załącznik krajowy NC (normatywny) WARTOŚCI OBLICZENIOWE WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNYCH NIEKTÓRYCH MATERIAŁÓW, WYROBÓW I KOMPONENTÓW BUDOWLANYCH Wartości obliczeniowe właściwości fizycznych materiałów, wyrobów i komponentów, należy przyjmować według tablicy NC.1. Tablica NC.1 - Wartości obliczeniowe właściwości fizycznych materiałów Lp. Nazwa materiału Gęstość w stanie suchym (średnia) kg/m 3 Współczynnik przewodzenia ciepła, λ, W/(m K) warunki średniowilgotne warunki wilgotne Ciepło właściwe stanie suchym kj/(kg K) Asfalty Asfalt ponaftowy Asfalt lany Asfaltobeton ,17 0,75 1,00 0,17 0,75 1,00 0,92 0,92 0,92 Beton i przegrody z betonu 4 Żelbet ,70 1,80 5 Beton zwykły z kruszywa kamiennego ,70 1,30 1,00 1,80 1,50 1,10 INTEGRAM BUDOWNICTWO Strona 24