Prawo energetyczne Komentarz do ustawy PRAWO ENERGETYCZNE KOMENTARZ DO USTAWY. Sławomir Turkowski. Publikacje Prawa energetycznego

Transkrypt

1 PRAWO ENERGETYCZNE KOMENTARZ DO USTAWY Sławomir Turkowski Publikacje Prawa energetycznego 1

2 PRAWO ENERGETYCZNE KOMENTARZ DO USTAWY 2

3 Sławomir Turkowski PRAWO ENERGETYCZNE KOMENTARZ DO USTAWY Stan prawny na dzień 1 października 2012 r. Wydanie I Copyright by Sławomir Turkowski ISBN: Warszawa

4 SPIS TREŚCI WSTĘP Miejsce Prawa energetycznego w systemie prawa publicznego gospodarczego Zasady Prawa energetycznego Bezpieczeństwo energetyczne Solidarność energetyczna Fizykochemiczne cechy energii i paliw w ujęciu rozwiązań prawno-regulacyjnych Konstytucja RP a normy Prawa energetycznego Systematyka Prawa energetycznego Orzecznictwo w aspekcie Prawa energetycznego Wykładnia Prawa energetycznego Zasady stosowania dyrektyw unijnych Podstawy liberalizacji rynków sektora energetycznego ROZDZIAŁ 1 PRZEPISY OGÓLNE Art. 1. [Zakres i cel ustawy oraz wyłączenia] Problematyka oszczędnego użytkowania energii i paliw Problematyka konkurencji w energetyce Pomoc państwowa w aspekcie tendencji liberalizacyjnych Problematyka ochrony środowiska w ujęciu sektora energetycznego Umowy międzynarodowe w sektorze energetycznym i zakres ich obowiązywania

5 GATT/WTO Traktat Karty Energetycznej Porozumienie o Międzynarodowym Programie Energetycznym Międzynarodowa Agencja Energii Odnawialnej Art. 3. [Słowniczek definicji ustawowych] Przesył i problematyka dystrybucji energii Uwarunkowania i specyfika obrotu paliwami i energią Definicja sprzedaży paliw lub energii Problematyka zaopatrzenia w energię Instalacje i inne urządzenia Sieci energetyczne Pojęcie przedsiębiorstwa energetycznego Pojęcie użytkownika systemu elektroenergetycznego i ich rodzaje Taryfa Odnawialne źródła energii Operatorzy systemu przesyłowego Subsydiowanie skrośne Wysokosprawna kogeneracja Art. 4. [Obowiązek utrzymania zdolności technicznej urządzeń, instalacji i sieci oraz świadczenia usług przesyłu i dystrybucji] Zasada dostępu stron trzecich (TPA) Zasada równoprawnego traktowania w energetyce Pojęcie usług przesyłu i dystrybucji Art. 4 (c). [Obowiązek świadczenia usług magazynowania] Art. 4(d). [Obowiązek świadczenia usług transportu gazu ziemnego]

6 Art. 4(e). [Usługi skraplania gazu ziemnego] Art. 4(f). [Istota świadczenia usług oraz kwestia odmowy ich świadczenia] Art. 4(g). [Odmowa zawarcia umowy] Art. 4(h). [Odmowa świadczenia usług przez przedsiębiorstwo pionowo i zwolnione z tego obowiązku] Art. 4(i). [Zwolnienie z obowiązku świadczenia usług tzw. nowej infrastruktury] Art. 4(j). [Wybór sprzedawcy] ROZDZIAŁ 2 DOSTARCZANIE PALIW I ENERGII Art. 5. [Umowy dostarczania paliw gazowych i energii] Zagadnienia ogólne Umowy Tryby zawarcia umowy Formy i rodzaje umowy Umowa kompleksowa Art. 5(a). [Sprzedaż z urzędu] Art. 5(b). [Przeniesienie umowy i zakres odpowiedzialności za powstałe zobowiązania] Art. 6. [Kontrola układów pomiarowych] Art. 6(a). [Przedpłatowy układ pomiarowo-rozliczeniowy] Art. 7 [Warunki przyłączenia do sieci] Art. 7(a). [Wymogi eksploatacyjne i techniczne urządzeń sieciowych] Art. 8. [Zasady rozstrzygania sporów] Art. 9. [Odesłanie do przepisów]

7 Art. 9(a). [Świadectwa pochodzenia i opłata zastępcza] Art. 9(b). [Odpowiedzialność przedsiębiorstw energetycznych] Art. 9(c). [Obowiązki operatora systemu przesyłowego i dystrybucyjnego] Art. 9(d). [Undbundling] Art. 9(e). [Świadectwo pochodzenia] Art. 9(f). [Raport Ministra Gospodarki] Art. 9(g). [Instrukcja ruchu i eksploatacji sieci przesyłowej i dystrybucyjnej] Art. 9(h). [Wyznaczenie operatora systemu] Umowa o powierzenie wykonywania obowiązków operatora Przesłanki wyznaczenia operatora Odmowa wyznaczenia operatora sieci Wyznaczenie operatora z urzędu Elementy składowe decyzji o wyznaczeniu operatora Zakres obowiązków właściciela sieci Art. 9(i). [Przetarg na sprzedawcę z urzędu] Procedura wyboru sprzedawcy z urzędu Ogłoszenie o przetargu Treść i elementy dokumentacji przetargowej Obligatoryjne składniki dokumentacji przetargowej Składniki formalne dokumentacji przetargowej Kryterium oceny ofert Fakultatywne składniki dokumentacji przetargowej Wyjaśnienia treści dokumentacji przetargowej Procedura wyłonienia sprzedawcy z urzędu Ocena merytoryczna ofert

8 Protokół z posiedzenia komisji Brak rozstrzygnięcia przetargu Unieważnienie przetargu Dokonanie wyboru sprzedawcy z urzędu Art. 9(j). [Zakres obowiązków podmiotu wytwarzającego energię elektryczną] Obowiązki w zakresie działań technicznych i współpracy z innymi operatorami Obowiązki w zakresie udostępniania informacji Bezpieczeństwo dostaw w przypadku zagrożenia Art. 9(k). [Operator systemu przesyłowego] Art. 9(l). [Świadectwo pochodzenia z kogeneracji] Rodzaje świadectw pochodzenia z kogeneracji Procedura wydania świadectw pochodzenia z kogeneracji Elementy niezbędne świadectwa pochodzenia z kogeneracji Okres świadectwa pochodzenia z kogeneracji Weryfikacja świadectw pochodzenia z kogeneracji Art. 9(m). [Prawa wynikającego ze świadectw] Prawa majątkowe wynikające ze świadectwa pochodzenia z kogeneracji Przeniesienie praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia z kogeneracji Prowadzący rejestr świadectw pochodzenia z Kogeneracji Procedura umarzenia praw majątkowych ze świadectw pochodzenia z kogeneracji Art. 9(n). [Zakres obowiązków Ministra Gospodarki w aspekcie źródeł kogeneracyjnych] Art. 9(o). [Świadectwa pochodzenia biogazu rolniczego] Definicja biogazu rolniczego Świadectwo pochodzenia biogazu rolniczego

9 Dane i informacje, jakie powinno zawierać świadectwie pochodzenia biogazu Procedura dotycząca wniosku o wydanie świadectw pochodzenia biogazu Terminy związane z wydaniem świadectw pochodzenia biogazu Art. 9(p). [Wytwarzanie energii z biogazu rolniczego] Kwestia utylizacji masy pofermentacyjnej Wymogi dotyczące wniosku i procedura rejestracji Odmowa dokonania wpisu Obowiązek informowania organu rejestrowego o zmianie danych Art. 9(r). [Zakres obowiązków wytwórców biogazu] Rodzaje obowiązków przedsiębiorstwa energetycznego Produkty uboczne Sprawozdania kwartalne Obowiązek Prezesa Agencji Rynku Rolnego w zakresie raportów zbiorczych Art. 9(s). [Kontrola działalności regulowanej] Istota kontroli wykonywania działalności gospodarcze Przedmiot i podmioty kontroli Prowadzenie czynności kontrolnych oraz ich zakres Prawa podmiotu kontrolowanego Elementy protokołu kontroli Art. 10. [Obowiązek utrzymywania zapasów paliw] Metody gromadzenia zapasów Prawo do obniżenia obowiązkowej ilości zapasów paliw Obowiązek informacyjny o zużyciu i stanie zapasów paliw Procedura kontrolna

10 Odpowiedzialność i przesłanki zwolnienia się z niej Art. 11. [Ograniczenia w sprzedaży] Przesłanki dokonywania ograniczeń Bezpieczeństwo energetyczne i jego zagrożenia Plany w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej Procedura wprowadzania ograniczeń Kontrola realizacji podjętych ograniczeń Odpowiedzialność cywilnoprawna przedsiębiorstwa za skutki ograniczeń i sankcje za nieprzestrzeganie obowiązku stosowania się do wprowadzonych ograniczeń Art. 11(c). [Zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej] Zagrożenie bezpieczeństwa dostaw Stany nadzwyczajne Obowiązki operatorów w sytuacji wystąpienia zagrożenia Art. 11(d). [Działania operatora w przypadku zagrożenia] Dyspozycje wydawane przez operatora w ujęciu zagrożeń i ich charakter prawny Koszty poniesione przez przedsiębiorstwa energetyczne w związku z ograniczeniami Art. 11(e). [Odpowiedzialność operatora i zakres jej ograniczenia] Podstawowe przesłanki odpowiedzialności operatora Zasada winy w aspekcie odpowiedzialności operatora systemu Ograniczenia w zakresie wysokości odpowiedzialności operatora przesyłowego i operatora systemu połączonego Zasady ustalania wysokości i wypłaty odszkodowań użytkownikom systemu elektroenergetycznego Wyłączenie uprawnienia odbiorców do otrzymywania bonifikat za niedotrzymanie standardów jakościowych

11 Ograniczenia w zakresie wysokości odpowiedzialności operatora systemu dystrybucyjnego Procedura zgłaszania żądania naprawienia szkody operatora systemu dystrybucyjnego Art. 11(f). [Przesłanki w aspekcie ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej] ROZDZIAŁ III POLITYKA ENERGETYCZNA Art. 12. [Rola Ministra Gospodarki] Kompetencje ministra gospodarki w aspekcie energetyki Art. 12(a). [Nadzór nad OSP] Art. 13. [Podstawowe cele polityki energetycznej państwa] Bezpieczeństwo energetyczne jako cel polityki energetycznej państwa Wzrost konkurencyjności gospodarki i jej efektywności jako cel polityki energetycznej państwa Ochrona środowiska jako cel polityki energetycznej państwa Art. 14. [Składniki polityki zagranicznej] Bilans paliwowo-energetyczny kraju Zdolności wytwórcze krajowych źródeł paliw i energii Zdolności przesyłowe, w tym połączenia transgraniczne Efektywność energetyczna gospodarki Działania w zakresie ochrony środowiska Rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii Wielkości i rodzaje zapasów paliw

12 Kierunki restrukturyzacji i przekształceń własnościowych sektora paliwowo-energetycznego Kierunki prac naukowo-badawczych Współpraca międzynarodowa Art. 15. [Zasada zrównoważonego rozwoju] Istota zasady zrównoważonego rozwoju kraju Art. 15(a). [Publikacja wytycznych polityki energetycznej] Art. 15(b) [Sprawozdanie z wyników monitorowania bezpieczeństwa dostaw paliw gazowych i dostaw energii elektrycznej] Sprawozdanie z wyników monitorowania bezpieczeństwa paliw gazowych i jego elementy Sprawozdanie z wyników monitorowania bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej i jego elementy Art. 15(c). [Sprawozdanie dotyczące nadużywania pozycji dominującej] Przygotowanie i przekazanie raportu Treść sprawozdania Art. 16. [Sporządzanie planów rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na paliwa gazowe lub energię] Istota planu rozwoju Elementy planu rozwoju Okres, na jaki sporządzane są plany rozwoju oraz ich aktualizacja Prognozowania i ich aktualizacja Opiniowanie planów rozwoju Art. 16(a). [Przetarg na budowę nowych mocy wytwórczych energii elektrycznej lub realizację przedsięwzięć zmniejszających zapotrzebowanie na tę energię]

13 Forma i procedura przetargu Przedmiot przetargu Umowa przetargowa Kryteria oceny składanych ofert Unieważnienie przetargu oraz uznanie go za nierozstrzygnięty Art. 16(b). [Podział zysku] Podstawowy zakres działań operatorów Zysk i zasady jego podziału Art. 17. [Rola samorządu województwa w aspekcie zaopatrzenia w energię i paliwa] Art. 18. [Zadania gminy w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe] Pojęcie gminy Zakres działania gminy Art. 19. [Przyjmowanie przez organy samorządu gminnego planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe] Rola organów gminy w aspekcie planowania energetycznego Plan zaopatrzenia w ujęciu czasowym i obszarowym Formy uczestnictwa przedsiębiorstw energetycznych w aspekcie planowania Procedura uchwalenia przyjętych założeń Skutki prawne uchwalenia założeń Art. 20. [Skutki braku zapewnienia realizacji założeń] Elementy składowe planu Charakter prawny umów zawieranych pomiędzy gminami a przedsiębiorstwami energetycznymi

14 ROZDZIAŁ 4 ORGAN DO SPRAW REGULACJI GOSPODARKI PALIWAMI I ENERGIĄ Wstęp Art. 21. [Prezes Urzędu Regulacji Energetyki] Zasady powoływania i odwoływania Prezesa URE Charakter prawny stosunku pracy Prezesa URE Podstawy funkcjonowania i struktura Urzędu Regulacji Energetyki Art. 21(a). [Organy właściwe w odniesieniu do poszczególnych jednostek w sprawach regulacji gospodarki paliwami i energią] Art. 22. [Skład Urzędu Regulacji Energetyki] Art. 23. [Zakres działania Prezesa URE] Udzielanie i cofanie koncesji Zatwierdzanie i kontrolowanie stosowania taryf Ustalanie współczynników korekcyjnych, okresu obowiązywania taryf oraz wskaźników i opłat Opracowywanie wytycznych i zaleceń do planów rozwoju Uzgadnianie projektów planów rozwoju Wyznaczanie operatorów systemu i publikacja danych Udzielanie i cofanie zwolnienia z obowiązku świadczenia niektórych usług Zatwierdzanie instrukcji ruchu i eksploatacji sieci Organizowanie i przeprowadzanie przetargów Kontrolowanie standardów jakościowych obsługi oraz parametrów jakościowych Przepisy dotyczące transgranicznej wymiany energii elektrycznej - kontrola (rozporządzenie nr 714/2009) Kontrola dostępu do gazowych sieci przesyłowych (rozporządzenie nr 1775/2005)

15 Rozstrzyganie sporów Nakładanie kar pieniężnych Współdziałanie z właściwymi organami w przeciwdziałaniu praktykom przedsiębiorstw energetycznych ograniczającym konkurencję Ustalanie metod kontroli i podejmowanie działań dla poprawy efektywności przedsiębiorstw energetycznych Określanie i publikowanie wskaźników i cen oraz przetwarzanie i ogłaszanie innych informacji Gromadzenie informacji o projektach inwestycyjnych oraz monitorowanie funkcjonowania systemu gazowego i elektroenergetycznego Wydawanie i umarzanie świadectw pochodzenia Wykonywanie innych zadań określonych w ustawie lub ustawach odrębnych Zakres raportu Prezesa URE oraz opinia zarządu województwa Art. 24. [Sprawozdanie Prezesa URE] Art. 28. [Prawo wglądu Prezesa URE do dokumentów przedsiębiorstwa energetycznego] Podmioty zobowiązane do udzielania informacji Wymogi formalne żądania informacji Treść wezwania Zakres ochrony informacji przekazywanych Prezesowi URE Kary pieniężne Art. 29. [Podstawa prawna wynagradzania pracowników URE] Art. 30. [Postępowanie przed Prezesem URE] Odwołanie do przepisów kodeksowych Zasady postępowania przed Prezesem URE

16 Uczestnicy postępowania przed Prezesem URE Wszczęcie postępowania administracyjnego Akty wydawane przez Prezesa URE Termin na załatwianie spraw przez Prezesa URE oraz kwestia bezczynności organu administracyjnego Postępowanie wyjaśniające przed Prezesem URE Postępowanie odwoławcze Problematyka wzruszalności ostatecznych decyzji wydanych przez Prezesa URE Art. 31. [Biuletyn Urzędu Regulacji Energetyki] Obowiązek publikacyjny ROZDZIAŁ 5 KONCESJE I TARYFY Art. 32. [Koncesja] Pojęcie koncesji Charakter prawny stosunku koncesyjnego i koncesji Przedmiot koncesji Problematyka obowiązku koncesyjnego w zakresie obrotu gazem ziemnym z zagranicą Art. 33. [Udzielenie koncesji] Charakter procedury koncesyjnej Strony postępowania koncesyjnego Promesa udzielenia koncesji Przesłanki uzyskania koncesji Koncesja na obrót gazem ziemnym z zagranicą Przesłanki niedopuszczalności udzielenia koncesji

17 Obowiązek informacyjny w zakresie odmowy udzielenia koncesji Art. 34. [Opłata z tytułu udzielenia koncesji] Zakres podmiotowy opłat koncesyjnych Podstawy prawne opłaty koncesyjnej, jej wysokość i zasady pobierania Skutki wniesienia opłaty koncesyjnej w nieprawidłowej wysokości lub z naruszeniem terminu Art. 35. [Treść wniosku o udzielenie koncesji] Składniki wniosku o udzielenie koncesji Procedura związania z wnioskiem o udzielenie koncesji Opłata skarbowa za wydanie koncesji Art. 36. [Okres, na który udzielana jest koncesja] Art. 37. [Treść koncesji] Podstawowe elementy dokumentu koncesyjnego Art. 38. [Zabezpieczenie majątkowe] Zakres zabezpieczenia majątkowego Forma i wysokość zabezpieczenia majątkowego Art. 39. [Wniosek o przedłużenie ważności koncesji] Przesłanki przedłużenia ważności koncesji Procedura przedłużenia ważności koncesji Art. 40. [Nakaz prowadzenia działalności po wygaśnięciu koncesji] Istota wygaśnięcia decyzji i nakaz dalszego prowadzenia działalności w zakresie koncesji Nakaz dalszego prowadzenia działalności w kontekście upadłości i likwidacji Forma i skutki nakazu kontynuowania działalności Pokrycie strat od Skarbu Państwa

18 Granice odpowiedzialności Skarbu Państwa Art. 41. [Cofnięcie koncesji oraz zmiany jej zakresu lub warunków] Podstawy cofnięcia koncesji oraz zmiany jej zakresu lub warunków Obligatoryjne cofnięcie koncesji Prawomocne orzeczenie o zakazie wykonywania działalności gospodarczej Niepodjęcie działalności w wyznaczonym terminie, trwałe zaprzestanie działalności Cofnięcie albo wygaśnięcie zezwolenia na prowadzenie składu podatkowego Zmiana warunków wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją Podstawy cofnięcia koncesji na obrót gazem ziemnym z zagranicą Rażące naruszenie warunków koncesji lub innych warunków wykonywania działalności koncesjonowanej Fakultatywne cofnięcie koncesji Art. 42. [Wygaśnięcie koncesji] Wygaśnięcie koncesji z mocy prawa Art. 43. [Promesa] Istota promesy Wniosek o wydanie promesy koncesji Decyzja o udzieleniu promesy koncesji Procedura odwoławcza Art. 44. [Prowadzenie ewidencji księgowej] Obowiązek prowadzenia ewidencji księgowej Obowiązek sporządzania sprawozdań finansowych Art. 45. [Zasady kalkulacji taryf dla paliw gazowych lub energii] Zasady dokonywania kalkulacji taryf Kwestia kosztów uzasadnionych

19 Art. 45(a). [Zasady rozliczania opłat] Zasady ustalania opłat za dostarczone odbiorcy paliwa lub energię Zasady rozliczania kosztów ciepła Art. 46. [Upoważnienia do określenia szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf] Art. 47. [Ustalanie taryfy dla paliw gazowych i energii] Zakres obowiązku przedstawienia taryfy do zatwierdzenia Charakter prawny taryfy Postępowanie w przedmiocie zatwierdzenia taryfy Decyzja w przedmiocie zatwierdzenia taryfy Taryfy w okresie przejściowym Zmiana dotychczas obowiązującej taryfy Obowiązek publikacji taryf Art. 49. [Zwolnienie z obowiązku przedkładania taryf] Przesłanki zwolnienia z obowiązku przedkładania taryf do zatwierdzenia Art. 49(a). [Sprzedaż energii na giełdach towarowych lub rynku regulowanym] Zakres obowiązku Sprzedaż energii w ramach przetargu, internetowej platformy oraz giełd towarowych Przesłanki wyłączenia z obowiązku Rola Prezesa URE w aspekcie zwolnienia Obowiązek informowania o zawartych umowach sprzedaży Prawo do organizowania przetargu Art. 50. [Odesłanie do przepisów]

20 ROZDZIAŁ 6 URZĄDZENIA, INSTALACJE, SIECI I ICH EKSPLOATACJA Art. 51. [Wymogi w zakresie urządzeń i sieci energetycznych] Art. 52. [Efektywność energetyczna] Obowiązki producentów i importerów urządzeń Dokumentacja techniczna, etykiety oraz charakterystyka techniczna urządzeń Etykieta i charakterystyka techniczna urządzenia Art. 53. [Zakaz wprowadzania urządzeń do obrotu] Art. 53(a). [Wyłączenia] Art. 54. [Obowiązek posiadania kwalifikacji] Zasady powoływania i odwoływania komisji kwalifikacyjnych Sprawdzanie posiadania kwalifikacji przez komisje kwalifikacyjne Świadectwa kwalifikacyjne Zasady uznawania świadectw kwalifikacji obywateli innych krajów Zakaz zatrudniania osób bez kwalifikacji ROZDZIAŁ 7 KARY PIENIĘŻNE Art. 56. [Zasady podlegania karze] Charakter prawny sankcji administracyjnych Specyfika kar pieniężnych w ujęciu ustawy Prawo energetyczne Przesłanki wymiaru i zakres podmiotowy kary pieniężnej Problematyka winy w aspekcie nakładania przez Prezesa URE kary pieniężnej Wymiar kary pieniężnej Problematyka należytej staranności w aspekcie kary pieniężnej

21 Czynniki mające wpływ na wysokość kary Odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej Egzekucja kar pieniężnych Obowiązek informacyjny organu regulacyjnego w aspekcie kar pieniężnych Art. 57. [Nielegalny pobór paliw lub energii] Opłata za nielegalny pobór paliwa lub energii Przesłanki odpowiedzialności ROZDZIAŁ 8 ZMIANY W PRZEPISACH OBOWIĄZUJĄCYCH, PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I KOŃCOWE Art. 58. [ Zmiany w Kodeksie postępowania cywilnego] Art. 59. [Zmiany w ustawie o cenach] Art. 60. [Zmiany w ustawie o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości] Art. 61. [Zmiany w ustawie o działalności gospodarczej] Art. 62. [Zmiany w ustawie Prawo budżetowe] Art. 62(a). [Zasady udostępniania danych o odbiorcy] Art. 63. [Rozporządzenie Rady Ministrów] Art. 64. [Instytucja Rady Konsultacyjnej] Art. 65. (uchylony) Art. 66. [Zasady odpłatnego przekazania instalacji i urządzeń] Art. 67. [Udzielanie koncesji z urzędu] Art. 68. [likwidacja Okręgowych Inspektoratów Gospodarki Energetycznej] Art. 69. [Rola Ministra Finansów] Art. 70. [Okres obowiązywania przepisów wykonawczych]

22 Art. 71. [Derogacja] Art. 72. [vacatio legis]

23 WSTĘP Niniejsza publikacja stanowi praktyczny komentarz z szerokim wyjaśnieniem przepisów ustawy Prawo energetyczne (tekst jednolity: Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625 z późn. zm.). Punktem wyjścia do rozważań komentarza jest przede wszystkim praktyczna wykładnia przepisów Prawa energetycznego, w szczególności aktualnych zmian, modyfikacji i uszczegółowień, płynących z przepisów prawa polskiego i prawa Unii Europejskiej. Prawo energetyczne jest ustawą dość złożoną i skomplikowaną. Warto podkreślić, że wyjaśnianie jej treści należy oprzeć nie tylko o wiedzę stricte prawną, ale również szeroko pojętą materią dotyczącą rynku energetycznego ze szczególnym uwzględnieniem zasad jego funkcjonowania i aspektów technicznych z tym związanych. Jako prawnik specjalizujący się w tej materii prawa i mający w tym zakresie bogatą wiedzę teoretyczną i praktyczną, miałem zadanie nieznacznie ułatwione. W niniejszej pracy starałem się przedstawić swój punkt widzenia w zakresie rozumienia poszczególnych przepisów ustawy w sposób przystępny i jasny. Tym samym ufam, że komentarz będzie stanowił solidną pomoc dla wszystkich, który mają do czynienia ze stosowaniem przepisów Prawa energetycznego. Niniejsza publikacja to przede wszystkim szeroka analiza tekstu ustawy, orzecznictwa, a także doktryny dotyczącej Prawa energetycznego. Oddając do Państwa rąk komentarz wyrażam nadzieję, że będzie on stanowił ważny punkt do prowadzenia głębszych analiz i badań, a także dyskusji w tym zakresie. Byłoby niewątpliwie moim życzeniem, by stanowił on sui generis przyczynek do znaczącego uelastycznienia i poprawy jakości wielu zagadnień związanych z materią Prawa energetycznego. Byłby to istotny zwrot w rozwoju tej dziedziny prawa. W niniejszej publikacji wiele aspektów Prawa energetycznego omawianych jest pierwszy po raz pierwszy. Wartym podkreślenia jest fakt, iż wiele z komentowanych aspektów jest obiektem szczególnego zainteresowania Autora. Dotyczy to przede wszystkim tematyki stosowania nowoczesnych technologii oraz zagadnień koncesjonowania. Każdy, kto uczestniczy w procesie stosowania Prawa energetycznego doskonale wie, jak ważna jest teoretyczna i praktyczna znajomość zagadnień ustawowych w ujęciu tej dziedziny prawa. Liczę, że niniejsza publikacja sprawi, że 23

24 praktyczne stosowanie zagadnień niniejszej ustawy sprawi, że problematyka związana z prawem energetycznym stanie się dla Państwa przejrzysta i w pełni zrozumiała Autor Poglądy przedstawione w komentarzu przez Autora są jego poglądami prywatnymi, nie mogą być w żaden sposób traktowane jako wykładnia oficjalna (urzędowa) tekstu prawnego, dokonywana w imieniu tych urzędów i instytucji. 24

25 Miejsce Prawa energetycznego w systemie prawa publicznego gospodarczego Prawo energetyczne stanowi znaczącą część materii publicznego prawa gospodarczego. Takie ujęcie ma wymiar przede wszystkim wymiar czysto praktyczny. Punktem wyjścia do rozważań w kwestii umiejscowienia przepisów Prawa energetycznego powinna być przede wszystkim dyskusja nad dychotomią prawa w zakresie jego podziału na publiczne i prywatne. Podstawowym kryterium rozróżnienia prawa publicznego i prywatnego jest "korzyść" (łac. utilitas). Tak więc zadaniem norm prawa publicznego jest przynoszenie korzyści społeczeństwu jako całości, w przeciwieństwie do prawa prywatnego, chroni ono zatem interesy publiczne, a nie poszczególnych jednostek. Prawo publiczne (łac. ius publicum) jedna z dwóch podstawowych gałęzi prawa (obok prawa prywatnego), skupiająca normy prawne, których zadaniem jest ochrona interesu publicznego. Współczesne postrzeganie prawa publicznego nie zmieniło koncepcji rzymskiej. Pomimo tego coraz częściej dają się słyszeć głosy, że państwo wkracza coraz intensywniej i głębiej w stosunki pomiędzy obywatelami normując je i ograniczając, co powoduje, że prawo publiczne inkorporuje prawie wszystkie elementy życia obywateli. Prawo publiczne różni od prawa prywatnego cel. W przypadku prawa prywatnego jest to cel jednostki, w odniesieniu do prawa prywatnego interes państwa (stroną w stosunkach jest zawsze organ państwa). W prawie publicznym możliwość działań jednostki jest znacznie ograniczona ze względu na to, że państwo posiada możliwość skutecznego jej podporządkowania poprzez stosowanie odpowiednich środków przymusu by osiągnąć zamierzony cel poprzez wydanie właściwej decyzji. Oczywiście organ państwa realizując przysługujące mu uprawnienia zawsze musi działać w granicach ustanowionego i obowiązującego prawa. Wynika to w sposób bezpośredni z treści art. 7 Konstytucji RP (zasada praworządności). Organowi państwa nie wolno naruszać norm prawnych, które zostały prawidłowo ustanowione. Warto jednak pamiętać, że zasada, iż wszystko, co nie jest prawem zakazane jest dozwolone, nie może prowadzić do działań mających na celu szkodliwej interpretacji kompetencji organów administracji publicznej. 25

26 W przypadku prawa prywatnego relacja pomiędzy stronami jego stosowania jest inna: tutaj podmioty te mają równe prawa. Oczywiście wzajemne relacje tych podmiotów mogą być różne, jak różne będą cele i interesy tych podmiotów. Niemniej jednak relacja prawna między nimi musi uwzględniać obowiązujące zasady, na konstrukcji których oparte są te relacje. Ingerencja państwa w tym zakresie w głównej mierze opiera się na zdefiniowaniu podmiotów i zakreślenia obowiązujących zasad. Te same reguły dotyczą materii Prawa energetycznego. Jednakże jednoznaczne i ścisłe wyodrębnienie płaszczyzn obu praw w tym akcie prawnym jest zadaniem dość trudnym. Prawo energetyczne jest aktem szczególnym, w którym aspekty publicznoprawne przenikają przez sfery, które należy wiązać z prawem prywatnym. Niejednokrotnie Kodeks postępowania administracyjnego okazuje się aktem niewystarczającym i konieczne jest skorzystanie z orzecznictwa Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Pamiętać przy tym należy, że sąd ten nie jest typowym sądem odwoławczym. Został on powołany do rozpoznawania w postępowaniu sądowym spraw dotyczących przeciwdziałania praktykom monopolistycznym oraz regulacji energetyki. Od wyroku tego sądu przysługuje możliwość złożenia apelacji do sądu apelacyjnego. W ustawie prawo energetyczne można zauważyć wiele miejsc, w których prawo prywatne ulega zdominowaniu przez prawo publiczne. Oczywiście najczęściej rozstrzygającą rolę gra tutaj Kodeks postępowania administracyjnego. Ale już odwołania należą już do kompetencji szczególnego sądu, który działa na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Analizując ustawę nie sposób oprzeć się wrażeniu, iż jest ona w swej treści ściśle powiązana z prawem administracyjnym. Prawo energetyczne to część składowa prawa gospodarczego publicznego, które reguluje całokształt spraw związanych z gospodarką energetyczną państwa. Stanowi ono zbiór norm prawnych, które regulują wzajemne prawa oraz obowiązki uczestników rynku energii, poczynając od form energetycznych, a kończąc na odbiorcach końcowych energii. W swojej materii prawo energetyczne zawiera także wiele innych aktów prawnych, m.in. prawa budowlanego, prawa administracyjnego, prawa ochrony środowiska. Podejmując się więc analizy ustawy niezbędnym jest odwoływanie się do innych aktów 26

27 prawnych, które z ustawą są ściśle powiązane. Zasady Prawa energetycznego W odniesieniu do Prawa energetycznego należy pamiętać, że w stosunku do tego aktu należy stosować te same zasady, co przy innych zasadach prawa. Chodzi przede wszystkim o zasadę lex retro non agit, lex specialis derogat legi generali, zasada równości wobec prawa, ale też o zasady szczególne, takie jak np. ochrony zasobów naturalnych i dóbr kultury, ochrona własności. Oprócz funkcjonowania w polskim systemie prawnym zasad o charakterze ogólnym oraz szczególnym należy wyróżnić zasady, które byłyby ściśle związane z prawem energetycznym. Chodzi tutaj przede wszystkim o zasadę konkurencyjności cen oraz zasadę dopuszczalności innych źródeł energii. Znowelizowana ustawa wprowadziła obowiązek sprzedaży części wyprodukowanej energii elektrycznej przez giełdę towarową, na internetowych platformach handlowych lub w drodze otwartego przetargu. Dzięki tym regulacjom zostanie zlikwidowany potencjalny problem sprzedaży energii elektrycznej po zaniżonej cenie w obrębie jednej grupy rynkowej. Ma to wymierny skutek: ceny energii mają szansę stać się bardziej konkurencyjne, a transakcje, które są w tym zakresie zawierane bardziej transparentne. W ustawie prawo energetyczne można wyróżnić także zasady ściśle z nią powiązane. Są to: a) zasada jednorodności sektora energii oznacza, że bez względu na różnice występujące w określeniu nośnika energii, które ze swej istoty stanowią podstawę funkcjonowania podsektorów (np. energii elektrycznej, gazu, ciepła, paliw ciekłych) prowadzenie działalności gospodarczej polegającej na wytwarzaniu, przesyle, dystrybucji lub obrocie energią lub paliwami jest ekonomicznie jednorodne. Skutkiem wprowadzenia tej zasady jest ogłoszenie jednej ustawy, unikając w ten sposób tworzenie kilku odrębnych. 27

28 b) zasada rozdzielności funkcji polityki energetycznej oznacza rozdzielenie trzech bardzo istotnych funkcji państwa wobec energetyki: - stanowienia polityki energetycznej, - regulacyjną oraz właścicielską. Należy jednak pamiętać, że jedynie dwie pierwsze funkcje są objęte przez ustawę, funkcja właścicielska jest w tym zakresie wyłączona (nadzór właścicielski państwa nie podlega ingerencji ustawy). c) zasada rozdzielności instytucji regulacyjnych zasada te podkreśla rozdzielenie uprawnień regulacyjnych pomiędzy Sejm Radę Ministrów lub ministrów Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Organy te działają poprzez wydawanie odpowiednio ustaw, rozporządzeń, decyzji administracyjnych. Ze względu na wagę przedmiotu regulacji, dwa pierwsze instrumenty prawne mają najwyższą wagę. d) zasada rozdzielenia kompetencji w odniesieniu do energetyki pomiędzy organy administracji rządowej a organy samorządowe zasada ta dokonuje podziału jedynie formalnego, bez wyraźnego doprecyzowania zasad tego rozdziału. e) zasada niezależności Regulatora (Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki) realizacja tej zasady przebiega przez trzy płaszczyzny: - niezależności od przedsiębiorstw podlegających regulacji, - niezależności politycznej, - niezależności finansowej. Zasada ta w sposób skuteczny eliminuje wpływ monopoli energetycznych na konsumencki rynek energetyczny niebezpieczne skutki działalności monopoli dla konsumentów. Taka regulacja wzmacnia w sposób istotny niezależność Regulatora. 28

29 f) zasada równego traktowania przedsiębiorców działających w energetyce zasada ta oznacza zakaz stosowania przywilejów w stosunku do podmiotów w aspekcie jego statusu. Zasady prowadzenia działalności gospodarczej są takie same dla wszystkich, nie można wiec od tej zasady tworzyć jakichkolwiek wyjątków. g) zasada neutralności własnościowej zasada ta jest niejako skutkiem realizacji zasady rozdzielności funkcji polityki energetycznej. Dzięki niej można swobodnie realizować regulację procesów niezależnych i obojętnych w aspekcie własności własnościowym. h) zasada promowania konkurencji z zasady tej wynika w praktyce, że sposób realizacji i zakres promowania konkurencji w dużej mierze leży w sferze procedur regulacyjnych, a nie w płaszczyźnie zadań ustawowych. Oczywiście Prezes URE dysponuje swoboda w korzystania środków celem realizacji tej zasady, jednakże jest to sfera bardziej teorii niż praktyki. Jest on bowiem w tym zakresie dość mocno ograniczony treścią art. 7 oraz 87 i 92 Konstytucji RP, na podstawie których określone zostały granice jego działalności. Nie bez znaczenia oprócz ograniczeń konstytucyjnych są również ograniczenia wynikające z przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego. i) zasada równoważenia interesów przedsiębiorstw energetycznych i interesów odbiorców zasada ta wymierzona jest w monopole i grupy lobbingowe, które z uwagi na posiadaną siłę rynkową mogą podejmować działania destabilizujące rynek energetyczny. To jedna z podstawowych zasad funkcjonujących w energetyce. Zgodnie z zasadą równoważenia interesów przedsiębiorstw energetycznych i odbiorców, Regulator promuje wartości związane z obecnością biznesu energetycznego w przestrzeni społecznej. Poprawie jakości obsługi odbiorcy energii służą m.in. norma ISO 26000, seria standardów AA1000, oraz inicjatywy sektora energetycznego np. Deklaracja w sprawie zrównoważonego rozwoju w branży energetycznej w Polsce - PGNiG SA i PricewaterhouseCoopers, prace Stowarzyszenia Konsumentów Polskich, Pracodawców RP czy projekt Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan, realizowany wraz z firmą doradczą Deloitte, pn. Promocja standardów społecznej odpowiedzialności w przedsiębiorstwach. 29

30 Bezpieczeństwo energetyczne Bezpieczeństwo energetyczne kraju to jedna z podstawowych dyrektyw polityki państwa. Ta kwestia dotyczy każdego z nas: państwo bowiem będzie sprawne dopóki będzie zaspokajane zapotrzebowanie na paliwo i energię. Przy realizacji dostaw zawsze jednak należy pamiętać o środowisku naturalnym. Pamiętać przy tym należy, że nawet gdyby udało się osiągnąć zakładany poziom dostaw energii ze źródeł odnawialnych, to uzależnienie Europy od importu będzie rosło. Do realizacji celów polityki energetycznej krajów Unii, a tym samym wzrostu wpływu UE w stosunkach międzynarodowych, ma spowodować podkreślenie kwestii bezpieczeństwa energetycznego w stosunkach zewnętrznych Unii. Jak więc widać ścisła współpraca jest tutaj niezbędna. Solidarność energetyczna W doktrynie prawnej Unii Europejskiej istnieje pojęcie mechanizmu solidarności energetycznej. W planie działań na rzecz solidarności i bezpieczeństwa energetycznego Unii Europejskiej, Komisja określiła obszary, w których konieczne jest podjęcie dodatkowych działań, umożliwiających Unii skuteczne dążenie do zwiększenia w przyszłości bezpieczeństwa dostaw energii i oddalenia od siebie ryzyka kolejnych kryzysów. Unia stoi przed koniecznością wykorzystywania własnych źródeł energii. I nie chodzi tylko o źródła kopalne, ale także odnawialne. Każdy kraj będący członkiem Unii ponosi pełną i samodzielną odpowiedzialność za własne bezpieczeństwo dostaw, ale podstawową zasadą pozostaje solidarność pomiędzy państwami członkowskimi. Wydaje się rzeczą oczywistą, że postęp w realizacji zasady solidarności energetycznej w dużej mierze zależy od stopnia współpracy pomiędzy nimi. Niewątpliwie dyrektywa solidarności w tym zakresie jest dyrektywą słuszną i konieczną, pomimo pojawiania się barier i zagrożeń (interes prywatny). 30

31 Niezwykle ważną kwestią jest utworzenie wspólnego (unijnego) rynku energii. Bezpośrednim efektem tych założeń byłoby wzajemne połączenie gazowe i energetyczne krajów Unii. Takie rozwiązanie w sposób znaczny ułatwiłoby wychodzenie z sytuacji kryzysowych. Oznaczałoby to także możliwość korzystania ze wspólnych zasobów, również wspólne zakupy surowców energetycznych i badania nowych technologii, a tym samym dużą niezależność. Fizykochemiczne cechy energii i paliw w ujęciu rozwiązań prawno-regulacyjnych Energetyka jest pojęciem szczególnym, dlatego też posiada szczególne zasady tworzenia dla niej regulacji prawnych. Oczywiście wspólnym mianownikiem są dla rynku energetycznego rozwiązania prawne dotyczące energii elektrycznej i paliw, a w szczególności ich struktury w zakresie przesyłu energii i dystrybucji paliw. Najważniejszymi własnościami energii elektrycznej stosunkowa łatwość transportu (w przypadku mniejszych ilości), regulacji i rozdziału, wysoka sprawność przetwarzania w inne formy energii użytecznej oraz niezanieczyszczanie środowiska. Właściwością energii elektrycznej jest duża trudność jej przechowywania w przypadku jej dużej ilości. Energia musi być produkowana w momencie zapotrzebowania na nią. Wykluczone jest magazynowanie i transport większych ilości energii. Zgodnie z art. 32 ust. 1 pkt 4 lit. a ustawy Prawo energetyczne, uzyskania koncesji wymaga wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie: obrotu paliwami (w tym paliwami ciekłymi) lub energią, z wyłączeniem: obrotu paliwami stałymi, obrotu energią elektryczną za pomocą instalacji o napięciu poniżej 1 kv będącej własnością odbiorcy, obrotu paliwami gazowymi, jeżeli roczna wartość obrotu nie przekracza równowartości 100 tys. EUR, obrotu gazem płynnym, jeżeli roczna wartość obrotu nie przekracza równowartości 10 tys. EUR oraz obrotu ciepłem, jeżeli moc zamówiona przez odbiorców nie przekracza 5 MW. 31

32 Przedsiębiorcy wykonujący działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania oraz obrotu biopaliwami podlegają temu samemu reżimowi prawnemu, jak przedsiębiorcy, których przedmiotem wykonywanej działalności są paliwa ciekłe. Historycznie źródłem zaspokajania rosnącego popytu na ropę naftową były głównie nowe rezerwy ropy. Rynek paliw ciekłych jest rynkiem dość charakterystycznym. Dystrybucją paliw zajmują się w znacznej większości firmy branży energetycznej, które często je produkują. Najczęstsze paliwa to olej napędowy, benzyna i auto-gaz. Sprzedaż tych produktów odbywa się na stacjach, przystosowanych do ich zbywania. Pomimo panującej konkurencji na tym rynku należy stwierdzić, że nie ma ona zbyt rozpiętego charakteru. Ceny paliw na stacjach są do siebie zbliżone. Jednak w ujęciu UE w zakresie ich rozpiętości różnice są bardzo widoczne. Wśród czynników mających największy wpływ na cenę paliw należy wymienić przede wszystkim kursy walut, podatki oraz ceny ropy naftowej na rynkach światowych. Tak wiec na fluktuacje ceny ropy w większym stopniu będzie wpływać o wiele silniej sytuacja na rynkach finansowych, niż polityka wydobywcza bądź choćby procesy wydobywcze. Coraz bardziej widoczny staje się rynek biopaliw i biokomponetów jako segment energii ze źródeł odnawialnych. Podstawowymi aktami prawnymi w tym zakresie na gruncie prawa europejskiego jest dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE (w Polsce: ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o biokomponentach i biopaliwach ciekłych (Dz. U. Nr 169, poz z późn. zm.). Gaz ziemny to substancja zbierająca się w skorupie ziemskiej w pokładach wypełniających przestrzenie, bardzo często pod wysokim ciśnieniem. Pokłady gazu ziemnego występują samodzielnie lub towarzyszą złożom ropy naftowej lub węgla kamiennego. Skład gazu ziemnego cechuje spora zmienność i w dużej mierze uzależniony jest od miejsca, w którym jest wydobywany. Najważniejszym i głównym składnikiem gazu ziemnego zawsze metan, w dalszej kolejności etan, propan oraz butan. Gaz ziemny jest bezzapachowy, dlatego też ze względów bezpieczeństwa jest specjalnie nawaniany przed wprowadzeniem do dystrybucji. 32

33 Dzięki temu łatwej go zlokalizować. O ile jak koszt jego wydobycia nie jest w porównaniu z innymi produktami energetycznymi duży, o tyle koszt jego transportu jest znaczący. Wynika to z wielu przyczyn, wśród których najważniejszymi są obszarowy rozrzut występowania oraz względy bezpieczeństwa. Znamiennym problemem przy wydobyciu gazu ziemnego jest fakt, iż najczęściej jego wydobyciem zajmują się firmy zajmujące się także wydobywaniem ropy naftowej i jej dystrybucją, a wbrew pozorom tendencja kumulacji w ramach jednego przedsiębiorstwa wydobycia wszystkich trzech surowców Konstytucja RP a normy Prawa energetycznego W artykule 20 Konstytucji RP została wyrażona zasada wolności gospodarczej. To jeden z filarów społecznej gospodarki rynkowej. W przedmiocie wolności należy podkreślić, że każdy w tym względzie ma równe prawa, co skutkuje tym, że każdy obywatel ma prawo rozpocząć prowadzenia przedsiębiorstwa. Art. 22 Konstytucji RP wskazuje przy tym na pewne ograniczenie tej wolności, zaznaczając, iż możliwe jest to jedynie w drodze ustawy oraz ze względu na ważny interes publiczny. Pomimo względnej swobody trwającej przez całe lata 90-te pod koniec dekady pojawiły się poważne ograniczenia legislacyjne. Liberalne przepisy o swobodzie działalności gospodarczej zawartych w ustawie z 1988 roku zostały uzupełnione ustawami szczególnymi, nakładającymi na przedsiębiorców zajmujących się energetyką poważne ograniczenia. Pojawiły się regulacje, które w sposób znaczny zwiększyły kompetencje organów państwa o charakterze reglamentacyjno-kontrolnym. Ustawa z 1988 r. została zastąpiona przez ustawę z 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101, poz. 1178, z późn. zm.), a ta ostatnia po ponad trzech latach obowiązywania - przez ustawę z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 173, poz. 1807, z późn. zm.). 33

34 Pomimo usankcjonowanej konstytucyjnie zasadą wolności działalności gospodarczej, państwo posiada prawo ingerencji w działalność przedsiębiorstw. Wyrazem tego jest m. in. prawo udzielania koncesji oraz zatwierdzania taryf, a także nakładania kar finansowych. Nie jest to więc definicja wolności w potocznym rozumieniu tego słowa, nie powinno więc dziwić w tym aspekcie swoiste nakładanie się płaszczyzn ściśle powiązanych merytorycznie z Konstytucją i płaszczyzn związanych z życiem codziennym. Państwo za pomocą podległych mu organów i poprzez stosowanie właściwych aktów zapewnić bezpieczeństwo energetyczne, dlatego też wcześniej wspomniana wolność zmuszona jest być poddana pewnym ograniczeniom, bez których realizacja polityki energetycznej państwa byłaby niemożliwa. Przepisy Prawa energetycznego to rodzaj szczególnej regulacji prawnej. Branża energetyczna jest sektorem noszącym charakter użyteczności publicznej, który jednocześnie działa w obszarach komercyjnych. Normy Prawa energetycznego są dość złożone, w jego treści łatwo zauważyć wzajemną interferencję płaszczyzn administracyjnych i cywilnych. Mechanizm dystrybucji energii i paliw został sztywno ograniczony od strony administracyjnej. Systematyka Prawa energetycznego Ustawa Prawo energetyczne zbudowana jest z 8 rozdziałów, na które składają się: 1 - "Przepisy ogólne", 2 - "Dostarczanie paliw i energii", 3 - "Polityka energetyczna", 4 - "Organ do spraw regulacji gospodarki paliwami i energią", 5 - "Koncesje i taryfy", 6 - "Urządzenia, instalacje, sieci i ich eksploatacja", 7 - "Kary pieniężne", 8 - "Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe i końcowe". 34

35 Pomimo wielokrotnych nowelizacji, tytuły rozdziałów pozostają niezmienne. Pomimo wielokrotnych zmian, ustawa Prawo energetyczne jest aktem dość spójnym jak na tego typu uregulowanie, chociaż pierwsze wrażenie może być odmienne. Nie da się jednak nie zauważyć, iż ustawodawca przy tworzeniu ustawy oraz redagowaniu kolejnych zmian wykazywał daleko idąca tendencję do nadmiernej kazuistyki i częstego odsyłania do aktów wykonawczych. W pierwotnych regulacjach powiązanych tematycznie sporą trudność w zakresie interpretacji przepisów sprawiała ogólnikowość sformułowań. Na kształt obecnie obowiązującej ustawy dość negatywny wpływ ma wiele czynników, będących skutkiem przede wszystkim skutkiem funkcjonowania do dziś całkowicie różnych dyrektyw, regulujących rynek energii elektrycznej, paliw i gazu oraz nie do końca konsekwentna polityka państw UE w przedmiocie spójnego i transparentnego uregulowania tej dziedziny w rozbiciu na poszczególne sektory. Nie jest więc koniecznym ściślejsza regulacja obowiązującej ustawy, a jedynie położenie nacisku na jej przejrzystość i dostosowanie do uregulowań obowiązujących w UE. Brak zgodności w tym zakresie rodzi poważne niebezpieczeństwo oddziaływania groźnych czynników zewnętrznych (m.in. lobbing), mogących mieć znaczny wpływ na destabilizację uregulowań prawnych. Utrzymywanie w takim zakresie status quo ustawy skutkować może szybkim pogłębieniem odrębności w aspekcie poglądów, przeszczepionych na grunt polski z prawa europejskiego. Jakiś czas temu dało się zauważyć niebezpieczne tendencje do tworzenia własnych, odrębnych i funkcjonujących na szczególnych zasadach uregulowań Prawa energetycznego w poszczególnych krajach Unii. Tendencja ta jest z gruntu niewłaściwa. Ustawodawca przy regulacji tak szczególnych aktów jak prawo energetyczne powinien mieć na uwadze przede wszystkim jego spójność. Wprowadzanie w życie różnych aktów w miejsce ujęcia ich w jednym akcie prawnym stwarza poważne niebezpieczeństwo w aspekcie jego transparentności zarówno komunikacyjnej jak i aksjologicznej. W aspekcie tych rozważań odrębnym problemem jest problematyka regulacji statusu Prezesa URE. O ile bowiem kwestie polityki energetycznej państw UE zasady ją regulujące mają szanse powodzenia na gruncie prawa krajowego, o tyle uregulowanie pozycji organów realizujących zadania ustawy 35

36 nie jest łatwe. Wydaje się rozsądnym obrona pozycji organu, którego status został uregulowany w ustawie krajowej. Wprowadzanie w życie dyrektyw liberalizacyjnych nie powinna wiec być aż tak daleko idące, by destabilizować funkcjonowanie i moc decyzyjną organów wykonawczych. Orzecznictwo w aspekcie Prawa energetycznego Orzecznictwo sądów polskich w odniesieniu do Prawa energetycznego nie jest zbyt bogate. Także w odniesieniu do prawa UE orzecznictwo nie przedstawia się ono imponująco. Dlatego też przy stosowaniu ustawy niezbędnym jest korzystanie z orzeczeń, które w sposób pośredni odnoszą się do rynku energii (np. ochrona konkurencji, prawo telekomunikacyjne). W ujęciu uregulowań krajowych nie bez znaczenia jest również orzecznictwo sądów administracyjnych. Szczególnie istotny z punktu widzenia naszych rozważań jest orzecznictwo z zakresu regulacji i ochrony konkurencji Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz sądów apelacyjnych i Sądu Najwyższego, które w ramach swoich uprawnień rozpatrują odwołania i kasacje w sprawach z dotyczących regulacji energetyki. W momencie pisania niniejszego komentarza trwają czynności legislacyjne nad ustawą o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, która zmierza do likwidacji postępowania w sprawach gospodarczych, a więc również do wyłączenia kognicji Sądu Okręgowego w Warszawie - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i poddania odwołań od decyzji Prezesa URE sądom administracyjnym (wojewódzkim sądom administracyjnym oraz Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu). W latach poprzednich wydziały gospodarcze w znacznym stopniu zostały wyposażone w specjalistyczne oprogramowanie, komputery oraz inny sprzęt. 36

37 Do pracy w tych sądach skierowano wysoko wykwalifikowanych pracowników, asystentów sędziego i referendarzy sądowych. Wszystko to przyczyniło się do przyśpieszenia postępowań. Skutki tego mogą być daleko idące. Z cała pewnością powstaną zaległości m.in. z powodu braku wystarczającej liczby sędziów do rozpoznawania zwiększonej liczby spraw, braku sprzętu, a nawet pomieszczeń. Taki stan rzeczy może w znacznym stopniu negatywnie wpłynąć nie tylko na rynek energetyczny, ale na całą gospodarkę państwa. Wykładnia Prawa energetycznego W prawie energetycznym, podobnie jak w prawie administracyjnym w ujęciu stosowania wykładni funkcjonuje zakaz wykładni zarówno rozszerzającej (interpretatio extensiva) jak i zwężającej (interpretatio restrictiva). Wykładnia rozszerzająca występuje wtedy, gdy porównując zakresy przepisu prawnego, uzyskane za pomocą różnych dyrektyw interpretacyjnych, wybieramy rozumienie wynikające z dyrektyw pozajęzykowych i jest ono szersze od rozumienia językowego. Zakaz tego rodzaju wykładni dotyczy w głównej mierze uregulowań prawnych dotyczących kompetencji. W dużej mierze zakaz ten ma na celu uniemożliwienie stosowania analogii w toku wykładni. Wykładnia zwężająca polega na wyborze spośród różnych zakresów przepisu prawnego rozumienia uzyskanego za pomocą dyrektyw pozajęzykowych, które jest węższe od rozumienia językowego. Na gruncie Prawa energetycznego nie jest możliwe jej stosowanie. Przepisy Prawa energetycznego uległy istotnej modyfikacji po inkorporacji wielu norm prawnych Prawa energetycznego wspólnotowego. Nic więc dziwnego, że polska współczesna doktryna energetyczna wielokrotnie nawiązuje do prawa UE. Nie można tym samym stosować norm, które w jakiejkolwiek formule byłyby sprzeczne prawem unijnym. Zgodnie z obowiązującą linią orzecznictwa TK sąd - jeśli nie ma wątpliwości co do treści normy prawa wspólnotowego - powinien odmówić zastosowania sprzecznego z prawem wspólnotowym przepisu ustawy i zastosować bezpośrednio przepis prawa wspólnotowego, ewentualnie 37