PRZEKSZTAŁCENIE SPÓŁKI CYWILNEJ NA DWA SPOSOBY

Transkrypt

1 PRZEKSZTAŁCENIE SPÓŁKI CYWILNEJ NA DWA SPOSOBY Istotną okolicznością w prowadzeniu działalności gospodarczej jest odpowiedzialność za zobowiązania prawne i podatkowe przedsiębiorcy. Czy wiemy i czy mamy świadomość prawną jak się kształtuje nasza odpowiedzialność za długi naszego przedsiębiorstwa w tym za podatki? Spółka cywilna Spółka cywilna jest jedną z form prawnych prowadzenia działalności gospodarczej. Spółka cywilna jest umową pomiędzy przedsiębiorcami, która dotyczy prowadzenia stałej działalności gospodarczej lub tylko jednego konkretnego projektu gospodarczego. Prawa i obowiązki wspólników są uregulowane w art.860. i następnych kodeksu cywilnego, w umowie spółki oraz w innych przepisach prawa. Zarówno osoby fizyczne jak i prawne mogą być wspólnikami spółki cywilnej. W praktyce jest to popularna forma działalności gospodarczej osób fizycznych. Dlaczego? Rozpoczęcie działalności nie wymaga wielu formalności. Wspólnicy osoby fizyczne zawierają umowę spółki cywilnej, a następnie każdy z nich rejestruje się w ewidencji właściwej gminy. Jest to zwykłe zgłoszenie działalności. Niektóre dziedziny działalności wymagają uzyskania koncesji lub zezwolenia, jak na przykład przewozy osób. Nie trzeba angażować dużych środków w spółkę, koszty startu mogą być minimalne. Wspólnicy wnoszą do spółki wkład majątkowy lub wkład pracy. Ich współpraca oparta jest na wzajemnym zaufaniu. Od 1 stycznia 2004 roku rejestracja wspólników spółek cywilnych odbywać się będzie w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS), a nie w ewidencji gminy. Może spowodować to zwiększenie kosztów sądowych i większe formalności. Częstokroć spółki cywilne rozwijały się w duże przedsiębiorstwa, mające wysokie przychody. Konstrukcja prawna spółki cywilnej była jednak sprzeczna w sobie i niejasno uregulowana. Luki prawne wypełniało orzecznictwo i praktyka. Niejasności dotyczyły na przykład sądowej reprezentacji spółki, co wiązało się przecież z dochodzeniem roszczeń cywilnych w obrocie handlowym. Powodowało to liczne problemy dla samych wspólników i ich kontrahentów. Sprawy majątkowe w spółce cywilnej Zgodnie z prawem, majątek spółki cywilnej jest niepodzielną współwłasnością wspólników. Prawa i obowiązki, związane z obrotem handlowym, należą wspólnie do wspólników. Spółka nie ma zdolności sądowej, dlatego stroną w procesie są wszyscy wspólnicy. Odpowiadają oni za długi spółki w sposób nieograniczony, nie tylko swoim wspólnym majątkiem gospodarczym, ale również majątkiem osobistym nie przeznaczonych do działalności gospodarczej. Wspólnicy rozliczają się osobno z podatku dochodowego, ale spółka jest podatnikiem VAT. Zatem wszelkie prawa i obowiązki VAT przysługują spółce (w tym celu spółka uzyskuje Numer Identyfikacji Podatkowej). Również numer statystyczny REGON jest przyznawany spółce, mimo, że to wspólnicy, a nie spółka są przedsiębiorcami.

2 Spółka cywilna ma względnie stały skład. Zmiany składu spółki często powodują dodatkowe obowiązki podatkowe i rachunkowe. Związane one są miedzy innymi ze sporządzeniem remanentu lub pełnego sprawozdania finansowego, zapłatą podatku od likwidowanej działalności gospodarczej. Zmiany składu osobowego spółek cywilnych były odmiennie traktowane przez prawników cywilistów i pracowników organów skarbowych. Przekształcenia w tym zakresie często powodowały spory, nie tylko wśród wspólników, ale również między spółką a fiskusem. Zalety spółki cywilnej Niewątpliwą zaletą spółki cywilnej jest to, że podjęcie działalności w tej formie nie wymaga dużych nakładów. Formalności przy rejestracji i prowadzeniu spółki są minimalne. Nie zawsze trzeba prowadzić pełną rachunkowość (księgi), co wiązało by się z dodatkowym kosztem oraz obszerniejszą dokumentacją. Wspólnicy zwykle prowadzą podatkową księgę przychodów i rozchodów oraz inne nieskomplikowane ewidencje. W tym miejscu warto wspomnieć o tym, że prowadzenie pełnej księgowości wymaga gromadzenia pełnych danych o sytuacji ekonomicznej spółki, w tym również danych o wszystkich źródłach finansowania jej działalności. Wspólnicy mają wówczas pełny obraz sytuacji ekonomicznej spółki. Wiedzą, czy ich przedsiębiorstwo jest rentowne, czy osiągnęli zysk czy ponieśli stratę w sensie ekonomicznym. Natomiast prowadzenie księgi przychodów nie wymaga gromadzenia danych, o wszystkich zdarzeniach gospodarczych. Nie trzeba w takiej księdze ujmować wszystkich kosztów bilansowych (faktycznych), a tylko te pomniejszające podstawę opodatkowania. Wady spółki cywilnej Istotną wadą spółki jest odpowiedzialność cywilna wspólników za jej długi całym swoim majątkiem. Wierzyciele mogą egzekwować zapłatę z całego majątku wspólnika. A wtedy można stracić wszystko. Nadto, zgodnie z art paragraf. 1. Ordynacji podatkowej wspólnicy spółki cywilnej mogą odpowiadać swoim majątkiem za zaległe podatki, które wynikają z prowadzenia spółki. Inna wada - to skomplikowane skutki podatkowe w razie zmiany składu osobowego spółki. Obowiązek zgłoszenia Przygody spółek cywilnych nie zakończyły się na ich wykreśleniu z ewidencji gminy. Ustawodawca postanowił przeznaczyć spółkę cywilną do działalności małych rozmiarów. Spółki cywilne, które osiągną wysokie obroty, będą wpisywane do KRS jako spółki jawne (zgodnie z art. 26. paragraf 4. Kodeksu spółek handlowych). Obowiązek zgłoszenia ciąży na wspólnikach spółek cywilnych. Obowiązek ten powstaje, jeżeli przychody spółki cywilnej, w każdym z dwóch kolejnych lat obrotowych wynoszą co najmniej EURO. Przepisy nakazują przeistoczenie się spółki cywilnej w spółkę jawną.

3 O spółce jawnej Spółka jawna jest bardzo podobna do cywilnej. Każdy wspólnik może prowadzić sprawy spółki i reprezentować ją w obrocie handlowym. Nie wymaga się minimalnego dopuszczalnego wkładu w spółkę. Odpowiedzialność wspólnika za długi spółki jest nieograniczona, podobnie jak w spółce cywilnej. Wspólnicy odpowiadają między innymi za kwoty główne należności, odsetki za zwłokę, kary umowne. Dzięki tak szerokiej odpowiedzialności spółka jawna może być dla kontrahentów i banków wiarygodnym podmiotem. Wspólnik spółki jawnej odpowiada również za zaległości podatkowe tej spółki. Spółka jawna jest przedsiębiorcą i prowadzi interesy pod własną firmą, czyli pod nazwą. Dla prowadzenia interesów oraz zaspokojenia wierzycieli ma swój majątek (art. 8. oraz art. 28. Kodeksu spółek handlowych). Spółka jawna nie jest osobą prawną. Spółka może występować przed sądami jako strona procesu, a w jej imieniu działają wspólnicy (spółka jawna ma zdolność procesową). Spółka rozlicza się z podatku VAT. Każdy ze wspólników płaci samodzielnie podatek dochodowy. Zgłoszenie spółki cywilnej do rejestru Zgłoszenie spółki cywilnej do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS) jest proste. Wspólnicy podejmują uchwałę o zgłoszeniu spółki cywilnej do KRS, a następnie zawierają pisemną umowę spółki jawnej. Wspólnicy mogą zmienić w drodze aneksu umowę spółki cywilnej tak, by zawierała ona wszystkie dane wymagane przez prawo dla spółki jawnej. Są to następujące dane: nazwa spółki (firma), jej siedziba, wkłady wspólników i ich wartość, przedmiot działalności spółki i dane personalne wspólników. Przedsiębiorstwo spółki cywilnej można wnieść do spółki jawnej jako wkład wspólników. W tym przypadku trzeba opisać co się składa na przedsiębiorstwo: prawa, zobowiązania, należności, maszyny, materiały, towary, wyposażenie, itp. W ten sposób podwyższa się wartość pierwotnych wkładów wspólników, wniesionych przy powstaniu spółki cywilnej. Ma to znaczenie ze względu na opinię o spółce u kontrahentów. Z chwilą wpisu do rejestru rozwiązuje się spółka cywilna, a powstaje spółka jawna. Z punktu widzenia prawa zachowana jest ciągłość, istnieje to samo przedsiębiorstwo, tylko w innej formie prawnej. Wszystkie prawa i obowiązki spółki cywilnej przysługują spółce jawnej. Wspólnicy spółki jawnej samodzielnie rozliczają się z podatku dochodowego. Dzięki temu zachowują oni prawo do dalszego rozliczania ulg podatkowych, jak na przykład ulgi inwestycyjnej. Ulga inwestycyjna przysługiwała wcześniej jako odliczenie od dochodu tym podatnikom, którzy ponieśli wydatki inwestycyjne, między innymi na zakup maszyn i rozbudowę obiektów, służących działalności gospodarczej. Ulga inwestycyjna w podatku dochodowym została obecnie zlikwidowana, ale podatnicy, którzy nabyli do niej prawo, rozliczają ją do pełnego limitu, zgodnie z konstytucyjną zasadą poszanowania praw nabytych.

4 Podatek VAT płaci spółka. Spółka jawna zachowuje NIP i REGON nadane spółce cywilnej. Wspólnicy tylko aktualizują zgłoszenie podatkowe i statystyczne. Obecnie obowiązek prowadzenia ksiąg handlowych (rachunkowych) powstaje przy przychodach spółki w wysokości EURO uzyskanych w poprzednim roku obrotowym. Można na własne życzenie prowadzić księgi rachunkowe, nawet jeżeli nie został spełniony powyższy warunek. Jest wybór Zgodnie z art.551. Kodeksu spółek handlowych wspólnicy spółki cywilnej mogą przekształcić przedsiębiorstwo w inną niż jawna spółkę prawa handlowego. Ważne, by wnieść do sądu sprawę o przekształcenie spółki w odpowiednim terminie ustawowym. Rodzaje spółek handlowych definiują przepisy Kodeksu spółek handlowych. Dostępne są: spółka jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością oraz akcyjna. Spółki kapitałowe Spółkę cywilną można przekształcić w kapitałową spółkę handlową. Może to być spółka akcyjna lub z ograniczoną odpowiedzialnością (spółka z o. o.) Spółki kapitałowe charakteryzują się tym, że wspólnicy lub akcjonariusze nie odpowiadają za długi spółki swoim majątkiem prywatnym. Spółka ma własny majątek, którym odpowiada za zobowiązania. Wierzyciele spółki zaspokajają swoje roszczenia z jej majątku i nie mają prawa sięgnąć po prywatny majątek wspólników. Przez to spółki kapitałowe mogą być mniej wiarygodnymi kredytobiorcami w porównaniu do spółki cywilnej. Wspólnicy (akcjonariusze) nie odpowiadają za długi, ale członkowie zarządu, w pewnych okolicznościach mogą odpowiadać swoim prywatnym majątkiem. Zarząd powinien dochować określonych procedur, jak na przykład zgłosić na czas upadłości spółki, gdy spółka do niej kwalifikuje się. Członkom zarządu grozi odpowiedzialność cywilna, podatkowa i karna jeżeli przekroczyli przepisy prawa. Zarząd odpowiada wobec spółki, wspólników (akcjonariuszy), wierzycieli, ZUS i fiskusa. Postępowanie członków zarządu zgodnie z prawem upadłościowym, kodeksem spółek handlowych, kodeksem cywilnym, prawem bilansowym (ustawa o rachunkowości) i prawem podatkowym uchroni przed osobistą odpowiedzialnością materialną i karną. Dla wspólnika (akcjonariusza) ma to znaczenie wtedy, gdy jest członkiem zarządu. Zmiany własnościowe w spółkach kapitałowych są szybkie i względnie tanie. Wystarczy zbyć udziały (akcje) lub ich część innej osobie. Nie trzeba zmieniać umowy spółki ani likwidować spółki, wystarczy zaktualizować księgę udziałów lub księgę akcyjną. Przeniesienie praw do udziału w spółce z o. o. wymaga formy notarialnego poświadczenia podpisów. W spółce akcyjnej akcje są papierami wartościowymi - imiennymi lub na okaziciela. Akcje imienne mogą być sprzedawane bez udziału notariusza, w formie pisemnej umowy lub adnotacji na akcji, połączonej z wydaniem dokumentu akcji. Prawa do akcji na okaziciela są przenoszone wskutek wydania akcji nabywcy. Spółki kapitałowe płacą podatek dochodowy od osób prawnych według stałej, a nie progresywnej stopy podatku. Stawka podatku dochodowego ma

5 tendencję malejącą (obecnie 28%, a w 2003 roku - 24%). Spółki płacą podatek VAT, a także inne podatki i opłaty na ogólnych zasadach. Wymaga się prowadzenia ksiąg rachunkowych i ich okresowego badania. Utrudniony jest przepływ pieniędzy między właścicielami a spółką. Pobieranie pieniędzy ze spółki jest możliwe poprzez umowę o pracę, dywidendę lub na podstawie innej umowy. W odróżnieniu od spółek cywilnych każda wypłata dla wspólników musi mieć swój tytuł prawny. Wnoszenie funduszy do biznesu również wymaga stosownych aktów prawnych. Źródła finansowania działalności są ewidencjonowane. Spółki kapitałowe mają swoje wady. Należy zachowywać procedury Kodeksu spółek handlowych, takich jak zatwierdzenie rocznych wyników finansowych i zgłoszenie ich do sądu, zgłaszanie zmian władz spółki do KRS, zgłaszanie do rejestru wspólników posiadających przynajmniej 10% kapitału, itp. Do niektórych czynności potrzebny jest notariusz, na przykład do sprzedaży udziałów lub zmiany umowy spółki. Koszty założenia spółki i jej funkcjonowania są większe, niż w przypadku spółki cywilnej. Wymagane jest zaangażowanie minimalnego kapitału zakładowego. W przypadku spółki z o. o. jest to kwota złotych, a w przypadku spółki akcyjnej złotych. Do tego dochodzą wydatki na ewidencje księgowe, koszty czynności notarialnych, zgłaszania zmian do KRS, itp. Przekształcenie w spółkę kapitałową Przekształcenie spółki cywilnej w kapitałową jest możliwe na kilka sposobów. Można skorzystać z formalnej procedury przekształcenia przewidzianej w art i następnych Kodeksu spółek handlowych. Zgodnie z art i art w dniu wpisu do rejestru spółka kapitałowa staje się następcą wszystkich praw i obowiązków spółki cywilnej. Powstaje nowy podmiot spółka kapitałowa, na którą przechodzi wspólny majątek wspólników, związany z prowadzeniem działalności gospodarczej. Spółka otrzymuje nowy NIP i REGON. Jeżeli wszyscy wspólnicy spółki cywilnej prowadzili jej sprawy, możliwa jest uproszczona procedura przekształcenia. Praktyka sądowa w tym zakresie dopiero się kształtuje, dlatego jest dużo pytań i niejasności. Procedura ta wymaga między innymi: podjęcia uchwały o przekształceniu spółki, zawarcia umowy spółki kapitałowej, wyceny majątku spółki cywilnej oraz wpisu nowej spółki do rejestru. Procedura uproszczona pozwala zrezygnować z pewnych formalności i szybciej dokonać przekształcenia. W przypadku przekształcenia spółki cywilnej w kapitałową istnieje realne ryzyko utraty ulgi inwestycyjnej przez wspólników. Drugim sposobem jest założenie spółki kapitałowej od podstaw. Następnie spółka cywilna sprzeda swój majątek spółce kapitałowej. Przez pewien czas będą istnieć obok siebie dwie spółki. Po sprzedaniu całego majątku wspólnicy rozwiążą spółkę cywilną. Możliwe jest też wniesienie przedsiębiorstwa spółki cywilnej (wspólnego majątku wspólników) aportem do spółki kapitałowej na pokrycie wkładów. Tego typy procedura niesie ryzyka podatkowe związane np. z kształtowaniem cen między podmiotami powiązanymi personalnie, odliczaniem VAT przez spółkę kapitałową, itp.

6 ZALETY I WADY SPÓŁKI JAWNEJ Prosty charakter spółki Zalety Brak wymogu minimalnego kapitału Zachowanie ulgi inwestycyjnej przy przekształceniu spółki cywilnej w jawną Wiarygodny kredytobiorca i kontrahent Podatkowa księga przychodów i rozchodów (do limitu przychodów) Wady Odpowiedzialność za długi i podatki spółki majątkiem prywatnym wspólników Zgłaszanie zmian do KRS, opłaty ZALETY I WADY SPÓŁEK KAPITAŁOWYCH (spółka z o. o. oraz akcyjna) Zalety Wspólnik (akcjonariusz) nie odpowiada za cywilne ani podatkowe zobowiązania spółki Stała stopa podatku dochodowego z tendencją malejącą Łatwość i szybkość zmian własnościowych Stabilność działania bez względu na skład właścicieli Wady Konieczność prowadzenia ksiąg rachunkowych Konieczność stosowania procedur zgodnych z Kodeksem spółek handlowych Ograniczone zaufanie dostawców i banków Utrudniony swobodny przepływ pieniędzy pomiędzy spółką a wspólnikami Większe koszty założenia W jaką spółkę się przekształcić? Spółka cywilna jest wygodna przy rozpoczynaniu działalności, ze względu na brak formalizmu, niewysokie koszty. Przy większych obrotach istnieje obowiązek jej przekształcenia w spółkę rejestrową. Lecz wówczas jest wybór. Można się przekształcić w jedną ze spółek kapitałowych - akcyjną lub spółkę z o. o. lub w spółkę jawną. Przy przekształceniu w spółkę jawną pozostaje nieograniczona odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki. Jest to zarazem spółka prostsza i mniej kosztowna w swojej strukturze i działaniu. Przy przekształceniu wspólnicy zachowują ulgi i prawa w podatku dochodowym, ale praktycznie tych ulg prawie już nie ma. W spółkach kapitałowych wspólnicy (akcjonariusze) nie odpowiadają za długi spółki. Jest kilka sposobów przeniesienia interesów na nowy podmiot z zachowaniem sukcesji prawnej lub bez niej. Nie ma uniwersalnej dorady jaka forma prawna jest najlepsza. Decyzja zależy od indywidualnej sytuacji konkretnego biznesu i biznesmena. Naszym zdaniem warto rozważyć następujące sugestie:

7 Charakterystyka biznesu Spółka handlowa. Osoba prawna. Spółka Cywilna, Jawna, Osoba fizyczna Finansowanie kredytami, niskie wkłady właścicielskie TAK NIE Ryzykowna działalność, niepewne rynki TAK NIE Planowany krótki okres działalności NIE TAK Duża skala zysków, skala inwestycji TAK NIE Planowane zmiany właścicielskie, inwestorzy TAK NIE Przedsiębiorstwo rodzinne NIE TAK Właściciele nie prowadzą osobiście interesów TAK NIE Planowane reinwestowanie zysków w biznes przez kilka lat TAK NIE Możliwość ryczałtowego opodatkowania lub karta podatkowa NIE TAK Bankowość, ubezpieczenia - ustawowy wymóg TAK NIE Adwokatura, radcy prawni ustawowy wymóg NIE TAK Krzysztof Olbrycht, Denys Kendzerskyy Spółka Doradztwa Podatkowego VALOR Sp. z o.o.