Kodeks spó ek handlowych Komentarz

Transkrypt

1 Kodeks spó ek handlowych Komentarz Tytu III. Spółki kapitałowe Dział I. Spółka z ograniczonà odpowiedzialnoêcià tom 2 pod redakcjà Tomasza Siemiàtkowskiego i Rados awa Potrzeszcza Wydanie 1 Wielkie Komentarze

2 Kodeks spó ek handlowych Komentarz Tytu III. Spółki kapitałowe Dział I. Spółka z ograniczonà odpowiedzialnoêcià tom 2 Jerzy Paweł Naworski Radosław Potrzeszcz Józef Rodziewicz Tomasz Siemiątkowski Krzysztof Strzelczyk pod redakcjà Tomasza Siemiàtkowskiego i Rados awa Potrzeszcza adwokatów z kancelarii: GŁUCHOWSKI RODZIEWICZ SIEMIÑTKOWSKI ZWARA I PARTNERZY Wydanie 1 Stan prawny na 1 lutego 2011 roku Wielkie Komentarze

3 Poszczególne części Komentarza (tom II) napisali: Jerzy Paweł Naworski: art , Radosław Potrzeszcz: art Józef Rodziewicz: art Krzysztof Strzelczyk: art , Tomasz Siemiątkowski, Radosław Potrzeszcz: art , Redaktor prowadzący: Małgorzata Stańczak Opracowanie redakcyjne: Katarzyna Bojarska, Joanna Pastuszka, Małgorzata Stańczak, Joanna Tchorek Opracowanie techniczne: Agnieszka Szeszko Projekt okładki i stron tytułowych: Michał Piotrowski Copyright by LexisNexis Polska Sp. z o.o Copyright by LexisNexis Polska Sp. z o.o. & Tomasz Siemiątkowski, Radosław Potrzeszcz, Jerzy P. Naworski, Józef Rodziewicz, Krzysztof Strzelczyk Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielana ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych bez pisemnej zgody Autorów i wydawcy. ISBN LexisNexis Polska Sp. z o.o. Ochota Office Park 1, Al. Jerozolimskie 181, Warszawa tel , faks Infolinia: Redakcja: tel , , , faks e -mail: biuro@lexisnexis.pl Księgarnia Internetowa: dostępna ze strony

4 Spis treści Wykaz skrótów Słowo wstępne O Autorach KODEKS SPÓŁEK HANDLOWYCH ustawa z dnia 15 września 2000 r. (Dz.U. Nr 94, poz ze zm.) Tytuł III. Spółki kapitałowe (art ) DZIAŁ I. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (art ) Rozdział 1. Powstanie spółki (art ) Rozdział 2. Prawa i obowiązki wspólników (art ) Rozdział 3. Organy spółki (art ) Oddział 1. Zarząd (art ) Oddział 2. Nadzór (art ) Oddział 3. Zgromadzenie wspólników (art ) Rozdział 4. Zmiana umowy spółki (art ) Rozdział 5. Wyłączenie wspólnika (art ) Rozdział 6. Rozwiązanie i likwidacja spółki (art ) Rozdział 7. Odpowiedzialność cywilnoprawna (art ) Skorowidz przedmiotowy

5 Wykaz skrótów Akty prawne I dyrektywa k.c. k.h. dyrektywa 2009/101/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 16 września 2009 r. w sprawie gwarancji, jakie są wymagane w państwach członkowskich od spółek w rozumieniu art. 48 akapit drugi Traktatu, w celu uzyskania ich równowartości, dla zapewnienia ochrony interesów zarówno wspólników, jak i osób trzecich (Dz.Urz. UE 2009 L 258/11) ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27 czerwca 1934 r. Kodeks handlowy (Dz.U. Nr 57, poz. 502 ze zm.) nieobowiązujące ustawa z 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) k.k. Konstytucja Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze sprost. i zm.) k.p. ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) k.p.a. ustawa z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz ze zm.) k.p.c. ustawa z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) k.r.o. ustawa z 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze zm.) k.s.h. ustawa z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz ze zm.) k.z. rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27 października 1933 r. Kodeks zobowiązań (Dz.U. Nr 82, poz. 598 ze zm.) uchylone nowelizacja ustawa z 13 czerwca 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 118, poz. 747) z 13 czerwca 2008 r. nowelizacja ustawa z 4 września 2008 r. o zmianie ustawy o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych dla zorganizowanego z 4 września 2008 r. systemu obrotu oraz o spółkach publicznych oraz o zmianie innych ustaw (Dz.U. Nr 231, poz. 1547) nowelizacja ustawa z 23 października 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 217, poz. z 23 października 2008 r. 1381) nowelizacja z 5 grudnia 2008 r. ord.pod. p.d.g. ustawa z 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks spółek handlowych oraz ustawy o obrocie instrumentami finansowymi (Dz.U. z 2009 r. Nr 13, poz. 69) ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) ustawa z 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 101, poz ze zm.) nieobowiązująca 7

6 Wykaz skrótów p.p.o.p.w. ustawa z 21 sierpnia 1997 r. Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 111, poz. 937 ze zm.) nieobowiązująca pr.bank. ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm.) pr.not. ustawa z 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz ze zm.) pr.up.n. ustawa z 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz ze zm.) przep. wprow. k.c. ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Przepisy wprowadzające kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 94 ze zm.) ustawa o VAT ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535 ze zm.) u.ob. ustawa z 29 czerwca 1995 r. o obligacjach (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 120, poz ze zm.) ustawa o KRS ustawa z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 168, poz ze zm.) u.k.p. ustawa z 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 171, poz ze zm.) u.o.i.f. ustawa z 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz.U. Nr 183, poz ze zm.) u.o.p. ustawa z 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 185, poz ze zm.) u.p.d.o.f. ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 ze zm.) u.p.d.o.p. ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 ze zm.) u.rach. ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 152, poz ze zm.) u.s.d.g. ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 155, poz ze zm.) Czasopisma Biul.SN Mon.Pod. MoP OG OSA OSNAPiUS OSNC OSNCP OSP PPH PPW Pr.Gosp. Pr.Spółek PUG RPEiS Biuletyn Sądu Najwyższego Monitor Podatkowy Monitor Prawniczy Orzecznictwo Gospodarcze Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (od 1995 r.) Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna (od 1995 r.) Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna oraz Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (od 1963 r. do 1994 r.) Orzecznictwo Sądów Polskich Przegląd Prawa Handlowego Prawo Papierów Wartościowych Prawo Gospodarcze Prawo Spółek Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny Uwaga: Powołane w książce artykuły bez bliższego oznaczenia są artykułami Kodeksu spółek handlowych. 8

7 Słowo wstępne Oddawany do rąk Czytelników komentarz do Kodeksu spółek handlowych stanowi istotnie wzbogaconą kontynuację trzytomowego komentarza wydawnictwa LexisNexis po blisko dziesięciu latach od pierwszego opublikowania. Ze względu na pełny zakres dzieła (komentarz do wszystkich przepisów Kodeksu spółek handlowych), a także jego obszerność wydawnictwo zdecydowało się wydać je w serii Wielkie Komentarze. Niniejsze, czterotomowe opracowanie stanowi komentarz do Kodeksu spółek handlowych. Kodeks ten na przestrzeni dziesięciu lat od jego uchwalenia doczekał się wielu zmian, spotkał się z żywym zainteresowaniem doktryny i judykatury oraz intensywnym wykorzystywaniem w praktyce. Wszystko to, a także dobre przyjęcie pierwszego wydania komentarza, uzasadniało potrzebę przygotowania jego nowej wersji, uwzględniającej wspomniane okoliczności. To one właśnie zadecydowały, że jakkolwiek komentarz nawiązuje zasadniczo do wersji pierwotnej, to jest rozbudowanym, zaktualizowanym, a miejscami znacznie zmienionym opracowaniem. Tom 2 obejmuje komentarz do przepisów tytułu III Spółki kapitałowe działu I Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Kodeksu spółek handlowych w brzmieniu aktualnym na dzień 1 lutego 2011 roku. Redaktorzy naukowi prof. nadzw. dr hab. Tomasz Siemiątkowski adw. Radosław Potrzeszcz 9

8 O Autorach Redaktor naukowy Tomasz Siemiątkowski (prof. nadzw. dr hab., adwokat) w 1994 r. ukończył (summa cum laude) Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, od 1999 r. jest adwokatem Izby Adwokackiej w Warszawie. Doktor nauk ekonomicznych, doktor habilitowany nauk prawnych, profesor nadzwyczajny Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie oraz Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, gdzie wykłada na Wydziale Prawa i Administracji. Kierownik Zakładu Prawa Handlowego w Katedrze Prawa Gospodarczego SGH. Wykłada również zagadnienia prawne corporate governance (w ujęciu prawa polskiego i amerykańskiego) w Programie MBA prowadzonym łącznie przez SGH i University of Minnesota (w roku 2007 otrzymał wyróżnienie WEMBA Outstanding Instructor First Prize, a w latach 2008 i 2010 wyróżnienie WEMBA Outstanding Instructor Second Prize). Stworzył w SGH Podyplomowe Studia: Akademia Europejskiego i Polskiego Prawa Spółek (2001) przekształcone następnie w Akademię Spółek (2008), którymi kieruje od początku ich istnienia. Przebywał w renomowanych zagranicznych ośrodkach naukowych: University of Minnesota, Carlson School of Management (visiting professor, 1999), University of California Berkeley, Boalt Hall School of Law (visiting scholar stypendysta Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej, ) oraz Max -Planck -Institut für Ausländisches und Internationales Privatrecht w Hamburgu (visiting fellow stypendysta MPI, 2004). W ramach pracy naukowej prowadzonej za granicą odbył studia w zakresie amerykańskiego corporate governance u prof. R. Buxbauma (Boalt Hall School of Law, UC Berkeley) i porównawczego corporate governance u prof. K.J. Hopta (MPI, Hamburg). Otrzymał także stypendium Fundacji Kościuszkowskiej (Kosciuszko Foundation Fellowship) do University of California w Berkeley (2004). Kompetencje w praktyce adwokackiej prowadzonej od 2009 r. w Kancelarii Głuchowski Rodziewicz Siemiątkowski Zwara i Partnerzy, a wcześniej w Kancelarii Adwokackiej dra Tomasza Siemiątkowskiego, dwóch amerykańskich kancelariach prawniczych oraz Kancelarii dr hab. T. Siemiątkowski, Adwokaci i Doradcy koncentrują się w obszarach fuzji, przejęć i restrukturyzacji, prawa rynku kapitałowego, arbitrażu, prawa korporacyjnego oraz prawa farmaceutycznego. Uczestniczył m.in. w przygotowaniu prospektu emisyjnego pierwszej spółki utworzonej na prawie obcym, której akcje zostały dopusz- 11

9 O Autorach czone do obrotu publicznego w Polsce (2001 r.), a w 2010 r. współtworzył koncepcję precedensowej operacji wypłaty dywidendy w akcjach gratisowych przez spółkę notowaną na GPW w Warszawie. Ponadto reprezentował w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym Polską Konfederację Pracodawców Prywatnych Lewiatan w sprawie wprowadzenia obowiązku stosowania marż urzędowych oraz zasad stosowania cen w obrocie lekami importowanymi, jak również Ministra Zdrowia przed Naczelnym Sądem Administracyjnym w sprawie produktu leczniczego Maxigra generycznego odpowiednika produktu leczniczego Viagra, uzyskując korzystne dla swych klientów orzeczenia. Pełnił funkcję członka Rady Nadzorczej PKO BP SA oraz Przewodniczącego Komitetu Audytu tej Rady. Był współautorem projektu ustawy nowelizującej Kodeks spółek handlowych oraz członkiem zespołu ekspertów pracującego pod kierownictwem prof. S. Sołtysińskiego ( ). W latach był członkiem zespołu problemowego, powołanego przez Przewodniczącego Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego, który przygotował projekt ustawy wprowadzającej do polskiego systemu prawnego spółkę europejską (w zespole tym był odpowiedzialny za opracowanie regulacji monistycznego systemu ładu korporacyjnego), a następnie uczestniczył jako ekspert rządu w pracach parlamentarnych nad tym projektem. W grudniu 2009 r. został powołany przez Przewodniczącego Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego w skład kierowanego przez prof. S. Sołtysińskiego stałego zespołu problemowego Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego ds. nowelizacji Kodeksu spółek handlowych (współautor tzw. projektu modernizacji spółki z o.o. oraz projektu implementacji dyrektywy 2009/109/WE dotyczącej sprawozdawczości i dokumentacji w przypadku połączeń i podziałów spółek). Od 2011 r. członek Komisji Legislacyjnej Naczelnej Rady Adwokackiej (przewodniczący zespołu prawa gospodarczego i handlowego tej komisji). Arbiter Sądu Arbitrażowego przy PKPP Lewiatan i Sądu Polubownego przy KNF oraz Przewodniczący Grupy Ekspertów ds. opracowania projektu Kodeksu Dobrych Praktyk Stałych Sądów Arbitrażowych w Polsce. Członek American Law & Economics Association, członek -założyciel Polskiego Stowarzyszenia Ekonomicznej Analizy Prawa (Law & Economics), członek zarządu Polskiego Stowarzyszenia Sądownictwa Polubownego oraz Polskiego Towarzystwa Prawa Sportowego. Jest autorem dwóch monografii: Prokura w spółkach prawa handlowego oraz Odpowiedzialność cywilnoprawna w spółkach kapitałowych, współautorem i współredaktorem trzech tomów komentarza do Kodeksu spółek handlowych opublikowanego w LexisNexis Spółki osobowe (2001), Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (2001), Spółka akcyjna (2003), współautorem w Systemie Prawa Prywatnego t. 16 Prawo spółek osobowych pod red. A. Szajkowskiego oraz t. 17 Prawo spółek kapitałowych pod red. S. Sołtysińskiego, autorem bądź współautorem kilkudziesięciu artykułów z zakresu prawa cywilnego i handlowego, opublikowanych m.in. w Palestrze, Przeglądzie Prawa Handlowego, Przeglądzie Sądowym oraz Przeglądzie Ustawodawstwa Gospodarczego. Przewodniczący Rady Redakcyjnej kwartalnika Przegląd Corporate Governance oraz członek Rady Programowej kwartalnika ADR. Arbitraż i Mediacja. 12

10 O Autorach Redaktor naukowy Radosław Potrzeszcz (adwokat) uzyskał stopień magistra nauk prawnych na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Wrocławskiego w 1996 r., przygotowując pracę magisterską z prawa spółek na seminarium prof. dr. hab. J. Frąckowiaka. W latach odbył aplikację sądową, a w latach aplikację adwokacką i od 2005 r. pozostaje adwokatem Izby Adwokackiej we Wrocławiu. Od 2001 r. na stałe współpracuje z Zakładem Prawa Handlowego Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, w której wykłada prawo spółek. Współtworzył w SGH Podyplomowe Studia: Akademia Polskiego i Europejskiego Prawa Spółek (2001) przekształcone następnie w Akademię Spółek (2008), na których prowadzi wykłady od początku ich istnienia. Wykładał również w Centralnym Ośrodku Szkolenia Zawodowego Stowarzyszenia Księgowych w Polsce, a także prowadził zajęcia dla studentów Wydziału Prawa i Administracji UWr. z zakresu prawa cywilnego i prawa handlowego. Ponadto wykłada na Podyplomowych Studiach Ubezpieczeń Gospodarczych na Uniwersytecie Wrocławskim oraz prowadzi zajęcia z prawa spółek dla aplikantów Izby Adwokackiej w Warszawie. Kompetencje w praktyce adwokackiej prowadzonej od 2010 r. w charakterze Senior Partnera w Kancelarii Głuchowski Rodziewicz Siemiątkowski Zwara i Partnerzy, a wcześniej w Kancelarii Adwokackiej adwokata Radosława Potrzeszcza, koncentrują się w obszarach fuzji, przejęć i restrukturyzacji, rynku kapitałowego, prawa korporacyjnego i prawa procesowego (m.in. w 2010 r. współtworzył koncepcję precedensowej operacji wypłaty dywidendy w akcjach gratisowych przez spółkę notowaną na GPW w Warszawie). W 2009 r. był członkiem Rady Nadzorczej TVP SA, a obecnie (od 2009 r.) jest członkiem Rady Nadzorczej Polskiego Radia SA. Od 2004 r. arbiter w Sądzie Polubownym przy Rzeczniku Ubezpieczonych. Członek American Law & Economics Association. Był współautorem projektu ustawy nowelizującej Kodeks spółek handlowych, a także obszernego uzasadnienia do tego projektu ( ), stając się następnie członkiem zespołu ekspertów pracującego pod kierownictwem prof. S. Sołtysińskiego, a w 2003 r. został powołany przez Ministra Sprawiedliwości jako ekspert do prac nad projektem ustawy nowelizującej Kodeks spółek handlowych w podkomisji nadzwyczajnej do rozpatrzenia tego projektu, a także w Komisji Nadzwyczajnej ds. zmian w kodyfikacjach. W kolejnej kadencji Sejmu opiniował szereg projektów legislacyjnych na zlecenie Biura Analiz Sejmowych, a w 2010 r. był konsultantem projektu tzw. modernizacji spółki z o.o., członkiem stałego zespołu problemowego Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego ds. nowelizacji Kodeksu spółek handlowych kierowanego przez prof. S. Sołtysińskiego. Od 2011 r. członek zespołu prawa gospodarczego i handlowego Komisji Legislacyjnej Naczelnej Rady Adwokackiej. Jest autorem książki Kapitały własne w spółkach handlowych, współautorem i współredaktorem komentarza do Kodeksu spółek handlowych opublikowanego w LexisNexis Spółki osobowe (2001), Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (2001), Spółka akcyjna (2003), współautorem Komentarza do prawa działalności gospodarczej (Wydawnictwo Twigger 2000 i 2001), współautorem komentarza do ustaw ubezpieczeniowych (Wy- 13

11 O Autorach dawnictwo Poltext 2004) oraz autorem bądź współautorem kilkudziesięciu artykułów z zakresu prawa cywilnego i handlowego, opublikowanych m.in. w Rejencie, Przeglądzie Prawa Handlowego oraz Przeglądzie Ustawodawstwa Gospodarczego. Jerzy Paweł Naworski (dr) absolwent Wydziału Prawa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, sędzia Sądu Okręgowego w Toruniu, autor ponad stu prac naukowych z dziedziny prawa handlowego i cywilnego. Józef Rodziewicz (dr, radca prawny) w 1979 roku ukończył Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego, w latach odbył aplikację sędziowską, egzamin sędziowski złożył w 1982 roku, uprawnienia radcy prawnego zaś uzyskał w 1985 roku, pozostaje radcą prawnym Okręgowej Izby Radców Prawnych w Gdańsku. W latach był pracownikiem naukowym Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego, gdzie również pełnił funkcję Kierownika Katedry Postępowania Cywilnego. Tytuł doktora nauk prawnych uzyskał w 1986 roku. Arbiter Międzynarodowego Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarki Morskiej w Gdyni. Posiada również uprawnienia lustracyjne Krajowej Rady Spółdzielczej. Kompetencje w praktyce radcowskiej, prowadzonej od 1993 r. w charakterze Senior Partnera Zarządzającego w Kancelarii Radców Prawnych i Adwokatów Głuchowski Rodziewicz Siemiątkowski Zwara i Partnerzy, koncentrują się w obszarach restrukturyzacji, arbitrażu, prawa cywilnego procesowego oraz prawa upadłościowego i naprawczego. Pełnił funkcję członka Rady Nadzorczej Towarzystwa Ubezpieczeniowego Benefit SA, Rafinerii Gdańskiej SA, Navimoru, Impex metalu SA, Gdańskiej Stoczni Remontowej im. J. Piłsudskiego SA, Kompap SA oraz był Przewodniczącym Rady Nadzorczej w Spółce Wilbo-Seafood SA. Jest autorem bądź współautorem publikacji z zakresu prawa procesowego cywilnego: artykułów, glos do orzeczeń Sądu Najwyższego, monografii oraz komentarzy prawniczych (m.in. Prejudycjalność w postępowaniu cywilnym, Gdańsk 2000; Zakres powagi rzeczy osądzonej w sprawach nie objętych zakazem orzekania ponad żądanie, NP 1984, nr 10; Sądowe postępowanie egzekucyjne Wzory pism procesowych z komentarzem, Gdańsk 1995, współautor komentarza Kodeks postępowania cywilnego, wyd. 1 5, Warszawa ; Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz, Gdańsk 1994). Krzysztof Strzelczyk sędzia Sądu Najwyższego Izby Cywilnej; absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Od 1986 r. do 1991 r. sędzia Sądu Rejonowego w Płocku, a potem sędzia Sądu Wojewódzkiego w Płocku. W latach orzekał w Sądzie Apelacyjnym w Warszawie Wydział Cywilny. Od 2002 r. do 2004 r. wiceprzewodniczący, a następnie do 2006 r. przewodniczący Krajowej Rady Sądownictwa. Specjalizuje się w zagadnieniach prawa handlowego. Współautor trzech tomów komentarza do Kodeksu spółek handlowych opublikowanego w LexisNexis Spółki osobowe (2001), Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (2001), Spółka akcyjna (2003). 14

12 KODEKS SPÓŁEK HANDLOWYCH 1 USTAWA z dnia 15 września 2000 r. (Dz.U. z dnia 8 listopada 2000 r. Nr 94, poz. 1037, z 2001 r. Nr 102, poz. 1117, z 2003 r. Nr 49, poz. 408 i Nr 229, poz. 2276, z 2005 r. Nr 132, poz. 1108, Nr 183, poz i Nr 184, poz. 1539, z 2006 r. Nr 133, poz. 935 i Nr 208, poz. 1540, z 2008 r. Nr 86, poz. 524, Nr 118, poz. 747, Nr 217, poz i Nr 231, poz oraz z 2009 r. Nr 13, poz. 69, Nr 42, poz. 341 i Nr 104, poz. 860) 1 Niniejsza ustawa dokonuje w zakresie swojej regulacji transpozycji następujących dyrektyw Wspólnot Europejskich: 1) pierwszej dyrektywy Rady 68/151/EWG z dnia 9 marca 1968 r. w sprawie koordynacji gwarancji, jakie są wymagane w Państwach Członkowskich od spółek w rozumieniu art. 58 akapit drugi Traktatu, w celu uzyskania ich równoważności w całej Wspólnocie, dla zapewnienia ochrony interesów zarówno wspólników, jak i osób trzecich (Dz.Urz. WE L 65 z , str. 8, z późn. zm.; Dz.Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 17, t. 1, str. 3, z późn. zm.); 2) drugiej dyrektywy Rady 77/91/EWG z dnia 13 grudnia 1976 r. w sprawie koordynacji gwarancji, jakie są wymagane w Państwach Członkowskich od spółek w rozumieniu art. 58 akapit drugi Traktatu, w celu uzyskania ich równoważności, dla ochrony interesów zarówno wspólników, jak i osób trzecich w zakresie tworzenia spółki akcyjnej, jak również utrzymania i zmian jej kapitału (Dz.Urz. WE L 26 z , str. 1, z późn. zm.; Dz.Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 17, t. 1, str. 8, z późn. zm.); 3) trzeciej dyrektywy Rady 78/855/EWG z dnia 9 października 1978 r. wydanej na podstawie art. 54 ust. 3 lit. g) Traktatu, dotyczącej łączenia się spółek akcyjnych (Dz.Urz. WE L 295 z , str. 36, z późn. zm.; Dz.Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 17, t. 1, str. 42, z późn. zm.); 4) szóstej dyrektywy Rady 82/891/EWG z dnia 17 grudnia 1982 r. wydanej na podstawie art. 54 ust. 3 lit. g) Traktatu dotyczącej podziału spółek akcyjnych (Dz.Urz. WE L 378 z , str. 47, z późn. zm.; Dz.Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 17, t. 1, str. 50, z późn. zm.); 5) jedenastej dyrektywy Rady 89/666/EWG z dnia 21 grudnia 1989 r. dotyczącej wymogów ujawniania informacji odnośnie do oddziałów utworzonych w Państwie Członkowskim przez niektóre rodzaje spółek podlegających prawu innego państwa (Dz.Urz. WE L 395 z , str. 36, z późn. zm.; Dz.Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 17, t. 1, str. 100, z późn. zm.); 6) dwunastej dyrektywy Rady 89/667/EWG w sprawie prawa spółek z dnia 21 grudnia 1989 r. dotyczącej jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością (Dz.Urz. WE L 395 z , str. 40, z późn. zm.; Dz.Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 17, t. 1, str. 104, z późn. zm.); 7) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/17/WE z dnia 19 marca 2001 r. w sprawie reorganizacji i likwidacji zakładów ubezpieczeń (Dz.Urz. WE L 110 z , str. 28; Dz.Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 6, t. 4, str. 3); 8) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/24/WE z dnia 4 kwietnia 2001 r. w sprawie reorganizacji i likwidacji instytucji kredytowych (Dz.Urz. WE L 125 z , str. 15; Dz.Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 6, t. 4, str. 15). 15

13 TYTUŁ III Spółki kapitałowe

14 DZIAŁ I Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Rozdział 1 Powstanie spółki Literatura: M. Allerhand, Kodeks handlowy z komentarzem, Bielsko-Biała 1999; A. Ambroziewicz, Glosa do wyroku SN z 23 marca 1999 r., II CKN 24/98, PiP 2000, nr 7; A. Barczak -Oplustil, K. Oplustil, Spółki kapitałowe w stadium organizacji, Warszawa 2002; A. Chełmoński, w: L. Altberg, Ś. Baudouin de Courtenay, A. Chełmoński, M. Ettinger, A. Jackowski, S. Janczewski, J. Jerich, H.W. Kon, M. Kurman, J. Namitkiewicz, L. Nowodworski, W.J. Szatensztein, S. Szer, Prawo o spółkach akcyjnych, red. H.W. Kon, Warszawa 1933 (cyt. jako A. Chełmoński, w: Prawo o spółkach akcyjnych...); P. Drapała, Glosa do wyroku SN z 23 marca 1999 r., II CKN 24/98, Przegląd Sądowy 2000, nr 7 8; T. Dziurzyński, w: T. Dziurzyński, Z. Fenichel, M. Honzatko, Kodeks handlowy. Komentarz, Łódź 1996 (cyt. jako T. Dziurzyński, w: Kodeks handlowy...); Z. Fenichel, Jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością według kodeksu handlowego, PPH 1939, nr 5; Z. Fenichel, w: T. Dziurzyński, Z. Fenichel, M. Honzatko, Kodeks handlowy. Komentarz, Łódź 1996 (cyt. jako Z. Fenichel, w: Kodeks handlowy...); J. Frąckowiak, Glosa do postanowienia SN z 28 kwietnia 1997 r., II CKN 133/97, OSP 1998, nr 4; M. Fryde, Glosa do wyroku NTA z 30 grudnia 1936 r., 1. rej. 4369/34, OPA 2588/39; A. Gierat, Korporacyjne uprawnienia kontrolne wspólników spółek kapitałowych, Toruń 2010; T. Gregorczuk, T. Mróz, Glosa do wyroku SN z 23 marca 1999 r., II CKN 24/98, MoP 2000, nr 4; S. Grzybowski, w: B. Gawlik, S. Grzybowski, J. Ignatowicz, B. Lewaszkiewicz -Petrykowska, Z. Radwański, System prawa cywilnego. Część ogólna. Tom I, red. tomu S. Grzybowski, Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk Łódź 1985 (cyt. jako S. Grzybowski, w: System..., t. I); S. Grzybowski, w: B. Gawlik, S. Grzybowski, J. Ignatowicz, B. Lewaszkiewicz -Petrykowska, Z. Radwański, System prawa cywilnego, t. III, Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk Łódź 1985 (cyt. jako S. Grzybowski, w: System..., t. III); A. Jackowski, w: L. Altberg, Ś. Baudouin de Courtenay, A. Chełmoński, M. Ettinger, A. Jackowski, S. Janczewski, J. Jerich, H.W. Kon, M. Kurman, J. Namitkiewicz, L. Nowodworski, W.J. Szatensztein, S. Szer, Prawo o spółkach akcyjnych, red. H.W. Kon, Warszawa 1933 (cyt. jako A. Jackowski, w: Prawo o spółkach akcyjnych...); J. Jerich, Rozwiązanie spółki akcyjnej z powodu braków istotnych przy jej założeniu, PPH 1928; J. Kaczkowski, Polskie prawo o spółkach akcyjnych. Ustawa i komentarz, Poznań 1929; J. Kaczkowski, Zasady prawa akcyjnego, Warszawa 1918; A. Kidyba, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz, wyd. 1, Warszawa 1999; J. Krauss, C. Wiśniewski, Glosa do wyroku SN z 8 maja 1998 r. I CKN 670/97, PPH 1999, nr 9; K. Kruczalak, Glosa do postanowienia SN z 28 kwietnia 1997 r., II CKN 133/97, Rejent 1998, nr 5; Z. Kuniewicz, Glosa do wyroku SN z 23 marca 1999 r., II CKN 24/98, Przegląd Sądowy 2000, nr 9; Z. Kuniewicz, Reprezentacyjna funkcja zarządu spółki kapitałowej, Szczecin 2005; H. Litwińczuk, Prawo bilansowe, Warszawa 1995; M. Litwińska, Glosa do wyroku SN z 8 maja 1998 r., I CKN 670/97, PPH 1999, nr 9; M. Litwińska, Glosa do uchwały SN z 8 września 1995 r., III CZP 106/95, PPH 1996, nr 1; M. Litwińska, Glosa do wyroku SN z 23 marca 1999 r., II CKN 24/98, PPH 2000, nr 6; M. Li- 19

15 Tytuł III. Spółki kapitałowe. Dział I. Spółka z o.o. twińska, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2002; E. Marszałkowska-Krześ, w: J. Jacyszyn, E. Marszałkowska -Krześ, S. Krześ, Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Orzecznictwo, Warszawa 2001 (cyt. jako E. Marszałkowska -Krześ, w: Kodeks spółek...); J. Mazurkiewicz, Umieszczanie i zachowywanie w firmach nazwisk zmarłych, materiały konferencji Instytutu Prawa Cywilnego Uniwersytetu Wrocławskiego, czerwca 2000 r., maszynopis; I.B. Mika, Glosa do wyroku SN z 23 marca 1999 r., II CKN 24/98, OSP 1999, nr 12; J. Modrzejewski, Jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w przepisach Kodeksu spółek handlowych w świetle dwunastej dyrektywy Rady Wspólnot Europejskich, PPH 2001, nr 1; J. Namitkiewicz, Kodeks handlowy. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z komentarzem, Łódź 1999 (cyt. jako J. Namitkiewicz, Kodeks... Spółka z ograniczoną...); J.P. Naworski, Glosa do wyroku SN z 23 marca 1999 r., II CKN 24/98, Przegląd Sądowy 2000, nr 7 8; J.P. Naworski, K. Strzelczyk, T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz, Komentarz do Kodeksu spółek handlowych. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, red. R. Potrzeszcz, T. Siemiątkowski, Warszawa 2001 (cyt. jako Komentarz... Spółka z ograniczoną...); R. Potrzeszcz, Glosa do wyroku SN z 8 maja 1998 r., I CKN 670/97, PPH 1999, nr 9; R. Potrzeszcz, Spółki kapitałowe w orzecznictwie (I), PPH 1999, nr 11; R. Potrzeszcz, Tworzenie spółki kapitałowej w kodeksie spółek handlowych, PPH 2000, nr 11; R. Potrzeszcz, w: J. Sommer, K. Stoga, R. Potrzeszcz, Prawo działalności gospodarczej. Komentarz, Warszawa 2001 (cyt. jako: R. Potrzeszcz, w: Prawo działalności gospodarczej...); A. Rachwał, w: Prawo spółek handlowych, t. 2A, red. S. Włodyka, Warszawa 2007; M. Rodzynkiewicz, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2008; K. Rudnicki, Glosa do wyroku SN z 23 marca 1999 r., II CKN 24/98, Pr.Spółek 2001, nr 1; T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz, Zmiany w kodeksie spółek handlowych omówienie i komentarz (II), PPH 2004, nr 3; S. Sołtysiński, w: S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, M. Tarska, Kodeks spółek handlowych. Komentarz do artykułów , t. II, Warszawa 2002 (cyt. jako S. Sołtysiński, w: Kodeks spółek..., t. II, 2002); S. Sołtysiński, w: S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, M. Tarska, Kodeks spółek handlowych. Komentarz do artykułów , t. III, Warszawa 2003 (cyt. jako S. Sołtysiński, w: Kodeks spółek..., t. III, 2003); S. Sołtysiński, A. Herbet, w: S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, A. Herbet, M. Mataczyński, M. Tarska, R. Zawłocki, Kodeks spółek handlowych. Suplement do Tomów I IV. Komentarz do nowelizacji, Warszawa 2010 (cyt. jako: S. Sołtysiński, A. Herbet, w: Kodeks spółek... Suplement, 2010); J.A. Strzępka, E. Zielińska, w: P. Pinior, W. Popiołek, J.A. Strzępka, E. Zielińska, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. J.A. Strzępka, Warszawa 2009 (cyt. jako: J.A. Strzępka, E. Zielińska, w: Kodeks spółek..., red. J.A. Strzępka); J.A. Strzępka, E. Zielińska, w: P. Pinior, W. Popiołek, J.A. Strzępka, E. Zielińska, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. J.A. Strzępka, Warszawa 2002 (cyt. jako: J.A. Strzępka, E. Zielińska, w: Kodeks spółek..., red. J.A. Strzępka, 2002); A. Szajkowski, Prawo spółek handlowych, Warszawa 2000; A. Szajkowski, w: S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, M. Tarska, Kodeks spółek handlowych. Komentarz do artykułów , t. II, Warszawa 2002 (cyt. jako, A. Szajkowski, w: Kodeks spółek..., t. II, 2002); A. Szajkowski, w: S. Sołtysiński, A. Szajkowski, J. Szwaja, Kodeks handlowy. Komentarz, t. I, wyd. 2, Warszawa 1997 (cyt. jako A. Szajkowski, w: Kodeks handlowy..., t. I); A. Szajkowski, M. Tarska, w: S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, M. Tarska, Kodeks spółek handlowych. Komentarz do artykułów , t. II, wyd. 2, Warszawa 2006 (cyt. jako A. Szajkowski, M. Tarska, w: Kodeks spółek..., t. II); A. Szajkowski, M. Tarska, w: A. Herbet, M. Litwińska -Werner, M. Michalski, J. Napierała, G. Nita -Jagielski, A. Opalski, M. Romanowski, T. Siemiątkowski, S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, M. Tarska, A. Witosz, System Prawa Prywatnego, t. 17A, Prawo spółek kapitałowych, red. S. Sołtysiński, Warszawa 2010, (cyt. jako: A. Szajkowski, M. Tarska, w: System..., t. 17A); S. Szer, Rozwiązanie spółki akcyjnej z powodu braków istotnych przy jej założeniu, ujawnionych po zarejestrowaniu, PPH 1931; A. Szumański, Glosa do uchwały SN z 9 listopada 1988 r., III CZP 92/88, Palestra 1990, nr 11 12; A. Szumański, Glosa do wyroku SN z 8 maja 1998 r., I CKN 670/97, OSP 1999, nr 3; A. Szumański, Nowe polskie prawo spółek handlowych, PPH 2001, nr 1; J. Szwaja, w: S. Sołtysiński, A. Szajkowski, J. Szwaja, Kodeks handlowy. Komentarz, t. II, Warszawa 1996 (cyt. jako J. Szwaja, w: Kodeks handlowy..., t. II); J. Tomkiewicz, J. Bloch, Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, Warszawa 1934; I. Weiss, w: J. Frąckowiak, A. Kidyba, K. Kruczalak, W. Pyzioł, I. Weiss, Kodeks handlowy. Komentarz, red. K. Kruczalak, Warszawa 1998 (cyt. jako I. Weiss, w: Kodeks handlowy..., red. K. Kruczalak); A.W. Wiśniewski, Prawo o spółkach. Podręcznik praktyczny. Spółka akcyjna, t. 3, Warszawa 1993 (cyt. jako A.W. Wiśniewski, Prawo o spółkach..., t. 3); S. Włodyka, Kodeksowe spółki atypowe, Warszawa 2004; P. Zakrzewski, Glosa do wyroku SN z 8 maja 1998 r., I CKN 670/97, MoP 2000, nr

16 Rozdział 1. Powstanie spółki Art. 151 Art DEFINICJA SPÓŁKI Z O.O. Art Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być utworzona przez jedną albo więcej osób w każdym celu prawnie dopuszczalnym, chyba że ustawa stanowi inaczej. 2. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością nie może być zawiązana wyłącznie przez inną jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. 3. Wspólnicy są zobowiązani jedynie do świadczeń określonych w umowie spółki. 4. Wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki. UTWORZENIE SPÓŁKI Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ s. 21 ZAKAZ ZAWIĄZANIA SPÓŁKI Z O.O. PRZEZ INNĄ JEDNOOSOBOWĄ SPÓŁKĘ Z O.O. s. 23 ZOBOWIĄZANIA DO ŚWIADCZEŃ UMOWNYCH s. 24 WYŁĄCZENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI s. 25 UTWORZENIE SPÓŁKI Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ 1. Przez utworzenie spółki w znaczeniu szerokim (powstanie spółki doskonałej wyposażonej w osobowość prawną) należy rozumieć tworzenie (sensu stricto) spółki oraz jej wyposażenie w kapitał organizacyjny (por. uwagi do art. 161 i 163). W aktualnym stanie prawnym nie można bowiem pokrycia kapitału zaliczać do czynności składających się na proces tworzenia spółki, gdyż ta powstaje już wskutek złożenia oświadczeń woli o objęciu udziałów (zobowiązaniu się do ich pokrycia wkładami) i nadaniu jej struktury organizacyjnej. Uległ zatem wzmocnieniu w stosunku do unormowań Kodeksu handlowego system normatywny powstania spółki z o.o., gdzie sami wspólnicy (bez dodatkowych przesłanek) powołują do życia nowy podmiot, a wpis do rejestru, jakkolwiek nadal po części zachowuje charakter konstytutywny, lecz tylko w zakresie przyznania jednostce organizacyjnej będącej już przecież podmiotem praw i obowiązków prywatnoprawnych osobowości prawnej. Osobowość prawna zatem dla spółek kapitałowych nie jest momentem pojawienia się w obrocie nowej osoby, lecz jedynie swoistym doskonaleniem podmiotu, który podmiotowości tej w świetle przepisów, zwłaszcza ustaw publicznoprawnych, nie miał. Więcej o charakterze wpisu por. uwagi do art Odmiennie aniżeli przewidywał to Kodeks handlowy, wzorem projektu ustawy o spółkach z o.o. z 1933 r. (por. Projekt ustawy o spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością przyjęty przez kolegium uchwalające Komisji Kodyfikacyjnej z 26 listopada 1931 r., uzasadnienie w opracowaniu głównego referenta projektu Profesora Adama Chełmońskiego, Warszawa 1932), obecnie spółka z o.o. może służyć różnym celom, nie tylko gospodarczym. Może być zatem alternatywą wobec np. fundacji, jeżeli fundatorzy chcą zachować ściślejszą kontrolę nad realizacją zadań (charytatywnych lub podobnych), gdyż jako wspólnicy mogą sprawować kontrolę Radosław Potrzeszcz 21

17 Art. 151 Tytuł III. Spółki kapitałowe. Dział I. Spółka z o.o. nad działalnością osoby prawnej powołanej do tych zadań. Cel spółki powinien być dozwolony przez prawo i osiągalny, a jeżeli okaże się nieosiągalny, wspólnik lub członek władz (organów) spółki może żądać rozwiązania spółki przez sąd (art. 271 pkt 1 k.s.h.; J. Namitkiewicz, Kodeks... Spółka z ograniczoną..., s. 21). W literaturze wskazuje się, że spółka z o.o. może być tworzona w celach zarobkowych, w celach gospodarczych niemających charakteru zarobkowego oraz w celach niegospodarczych (A. Kidyba, Spółka z ograniczoną..., s. 8). 3. Od 1 stycznia 2001 r. spółki z o.o. mogą być tworzone przez każdą osobę fizyczną lub prawną; przynależność państwowa tych osób jest tu bez znaczenia (por. w dacie wejścia w życie Kodeksu spółek handlowych art. 6 ust. 3 p.d.g.; obecnie art. 13 ust. 1 3 u.s.d.g.). Bez względu na narodowość czy obywatelstwo wspólników spółki z siedzibą w Polsce podlegają prawu polskiemu na jednakowych zasadach (tak też na tle przedwojennego stanu prawnego J. Tomkiewicz, J. Bloch, Spółki..., s. 12). Pojęcie spółka z udziałem zagranicznym ma obecnie tylko znaczenie porządkujące (jest pojęciem języka prawniczego). Wszelkie odmienności wynikające z uczestniczenia w spółce z o.o. osoby zagranicznej mogą wynikać jedynie z wyraźnego przepisu prawa (por. np. ustawa z 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców, tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 167, poz ze zm.). 4. Ostatnie słowa 1 wskazują na istniejące praktycznie od początku XX wieku ograniczenia form prowadzenia działalności gospodarczej w niektórych sferach (z reguły podporządkowanych systemowi nadzoru materialnego, który wymaga zazwyczaj formy towarzystwa akcyjnego; por. m.in.: dla działalności bankowej art. 12 pr.bank.; dla działalności ubezpieczeniowej art. 5 ustawy z 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej, tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 11, poz. 66 ze zm.; dla zarządzania funduszami inwestycyjnymi art. 38 ust. 1 ustawy z 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych, Dz.U. Nr 146, poz ze zm.; dla zarządzania funduszami emerytalnymi funduszy emerytalnych art. 8 pkt 7 i art. 27 ust. 1 ustawy z 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 34, poz. 189 ze zm.; dla prowadzenia giełdy papierów wartościowych, rynku pozagiełdowego, izby rozliczeniowej w celu organizacji i prowadzenia rozliczeń transakcji zawieranych w obrocie publicznym art. 21 ust. 1 i art. 68a ust. 7 u.o.i.f., dla prowadzenia giełdy towarowej art. 5 ustawy z 26 października 2000 r. o giełdach towarowych, tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 48, poz. 284 ze zm.). Ponadto ustawy szczególne mogą wychodząc z krańcowo odmiennych założeń wykluczać w ogóle spółki kapitałowe z dopuszczalnych form działalności w zakresach określonych tymi ustawami. Zwłaszcza w odniesieniu do prowadzenia działalności gospodarczej osób wykonujących wolne zawody ustawy wprowadzają ograniczony wybór form wspólnej działalności (por. np. art. 50a ustawy z 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 136, poz. 857 ze zm.; art. 25a ustawy z 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej, tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 151, poz ze zm.; art. 4a 22 Radosław Potrzeszcz

18 Rozdział 1. Powstanie spółki Art. 151 ustawy z 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze; tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 146, poz ze zm.; art. 8 ustawy z 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych, tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65 ze zm.; odmiennie, dopuszczając spółkę z o.o. dla prowadzenia doradztwa podatkowego art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy z 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym, tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 73, poz. 443 ze zm.). 5. Art utrzymuje wprowadzoną w 1989 r. dopuszczalność zawiązywania spółek z o.o. przez jedną osobę, co należy uznać za zasadne, skoro od dawna za dopuszczalną uznawano tzw. wtórną jednoosobową spółkę z o.o. i zakaz jednoosobowego zawiązania skłaniałby do praktycznie nic nieznaczących czynności obchodzących taki zakaz przez podstawianie, w celu objęcia części udziałów, figurantów (por. Z. Fenichel, Jednoosobowa..., s. 242). Z istoty swej spółka jednoosobowa jest niejako zaprzeczeniem samej siebie, gospodarczo oznacza właściwie jej wspólnika, który ograniczył swoją odpowiedzialność do wyodrębnionego majątku, wszakże jest ona osobą prawną i próby odmawiania jej prawa do istnienia (pomijając trudności w ustaleniu wielu przepisów, które by temu służyły) nie byłyby z pewnością skuteczne. Jednakże z uwagi na bezpieczeństwo osób trzecich ustawa zawiera określone reguły (nieliczne) dla tej spółki: w art. 162 (zakaz reprezentacji spółki w organizacji przez jej jedynego wspólnika), w art. 166 (konieczność zgłoszenia jedynego wspólnika w celu ujawnienia go oraz jego stanu posiadania w rejestrze) oraz w art. 173 (szczególne wymagania co do formy czynności, w tym czynności prawnych tego wspólnika). ZAKAZ ZAWIĄZANIA SPÓŁKI Z O.O. PRZEZ INNĄ JEDNOOSOBOWĄ SPÓŁKĘ Z O.O. 6. Art k.s.h., powtarzając za art k.h. zakaz pionowych holdingów spółek z o.o., w istotny sposób zmienił brzmienie tego zakazu. Poprzednio obowiązujący przepis (sformułowany: jedynym wspólnikiem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie może być inna spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, składająca się z jednego wspólnika ) wzbudził kontrowersje zwłaszcza w kontekście zagranicznych spółek z o.o. co do adresata tego zakazu (por. postanowienie SN z 28 kwietnia 1997 r., II CKN 133/97, OSNC 1997, nr 10, poz. 154, z glosami: aprobującą A. Szumańskiego, Przegląd Sądowy 1998, nr 1, s. 69 i nast.; M. Litwińskiej, PPH 1998, nr 2, s. 39 i nast., oraz krytycznymi: J. Frąckowiaka, OSP 1998, nr 4, poz. 87, i K. Kruczalaka, Rejent 1998, nr 5, s. 197 i nast.). Zasadny był pogląd, że art k.h. stanowił szczególne ograniczenie zdolności prawnej polskich (jednoosobowych) spółek z o.o. i przenoszenie jego hipotezy na zagraniczne spółki (pomijając kwestię ustalenia cech typizujących daną spółkę jako właśnie spółkę z o.o.) byłoby sprzeczne z wynikającą z art. 9 2 Prawa prywatnego międzynarodowego (ustawa z 12 listopada 1965 r., Dz.U. Nr 46, poz. 290 ze zm.) zasadą, że o zdolności prawnej osoby prawnej decyduje jej statut personalny (prawo miejsca siedziby) (tak J. Frąckowiak, Glosa do postanowienia SN z 28 kwietnia Radosław Potrzeszcz 23

19 Art. 151 Tytuł III. Spółki kapitałowe. Dział I. Spółka z o.o r., II CKN 133/97, OSP 1998, nr 4, poz. 87). Niewątpliwie obecne brzmienie komentowanego przepisu pozwala przyjąć, że odnosi się on do spółki mającej powstać, jest to zatem zagadnienie dopuszczalności tworzenia, a nie zdolności do bycia jedynym wspólnikiem spółki z o.o. od chwili jej zawiązania (zob. jednak A. Szajkowski, M. Tarska, w: Kodeks spółek..., t. II, s. 15, którzy są zdania, że teza postanowienia SN z 28 kwietnia 1997 r., II CKN 133/97, zachowuje aktualność na gruncie Kodeksu spółek handlowych; zob. też A. Kidyba, Spółka z ograniczoną..., s. 26). Otwarta pozostaje kwestia ustalania, jakie cechy mają przesądzać o tym, że określone spółki obce (zagraniczne) są spółkami z ograniczoną odpowiedzialnością (por. uwagi do art. 155). ZOBOWIĄZANIA DO ŚWIADCZEŃ UMOWNYCH 7. Art , przeniesiony z regulacji spółki akcyjnej, otwiera także dla spółki z o.o. zagadnienie umownych obowiązków wykraczających poza przypadki wyraźnie określone ustawą (por. art. 176 i 177; o pochodzeniu i znaczeniu tego przepisu w poprzednim prawie akcyjnym por. uwagi do art ). W poprzednim stanie prawnym, wobec uregulowania zagadnienia tego rodzaju obowiązków w art. 164 k.h. (obecnie jest to 159 k.s.h.) oraz w przepisach odnoszących się do konkretnych typów tych obowiązków (art. 177 k.h. por. art. 176 k.s.h., oraz art. 178 k.h. por. art k.s.h.), spostrzeżenia w tym zakresie ograniczały się do szerszego (tak. np. J. Tomkiewicz, J. Bloch, Spółki..., s. 27) lub węższego (najdalej w tym kierunku szedł M. Allerhand, Kodeks handlowy..., s. 284, który wykluczał inne, poza wymienionymi w tych przepisach, obowiązki) wymieniania możliwych w spółce z o.o. dodatkowych obowiązków, bez wskazywania granic czy sposobu określania tych obowiązków (por. też T. Dziurzyński, w: Kodeks handlowy..., s. 188). 8. Wprowadzenie do regulacji art. 151 tak sformułowanej zasady przyczynienia się wspólnika potwierdza, że umowa spółki (ale tylko ona por. uwagi do art. 159) może nakładać na wspólników obowiązki, których nie zna sama ustawa. Staje się to istotne z tego względu, że w niektórych wypowiedziach dotyczących treści i zakresu możliwych do nałożenia obowiązków co do powtarzających się świadczeń niepieniężnych niektórzy autorzy skłaniali się do dość rozszerzającej wykładni, wbrew zasadzie, że w spółce kapitałowej, w której podstawowym i jedynym ustawowym obowiązkiem wspólnika jest pokrycie udziałów, wszelkie odstępstwa od zasady ograniczonego przyczyniania się jako wyjątki powinny być interpretowane w sposób ścisły (por. J. Tomkiewicz, J. Bloch, Spółki..., s. 46). 9. Komentowany przepis zatem powinien skłaniać do stwierdzenia, że wśród obowiązków wspólników należy wyróżnić trzy ich rodzaje: ustawowe (obowiązek wniesienia wkładów), umowne przewidziane ustawowo (dopłaty oraz powtarzające się świadczenia niepieniężne; por. też uwagi do art. 159) i pozostałe, które wynikają 24 Radosław Potrzeszcz

20 Rozdział 1. Powstanie spółki Art z umowy spółki (tak też M. Rodzynkiewicz, Kodeks..., s. 249). Te ostatnie, ponieważ ich źródłem może być wyłącznie umowa (a także oczywiście ogólne przepisy prawa cywilnego, w tym o zobowiązaniach umownych), powinny być ukształtowane w umowie w sposób, który pozwoli określić ich treść w każdym wypadku, gdy wskutek takiej lub innej konkretyzacji (nadejścia terminu, spełnienia się innych przesłanek) tych obowiązków można będzie określić treść (przedmiot) świadczenia, osobę zobowiązaną itd. W razie gdy postanowienia umowy w tym względzie będą niekompletne, należy przyjąć, że obowiązków tych nie nałożono, ponieważ w świetle art. 159 nie można tych obowiązków uściślać (konkretyzować) w inny sposób, np. uchwałą wspólników. WYŁĄCZENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI 10. Wyłączenie odpowiedzialności wspólników wobec osób trzecich za zobowiązania spółki jest elementem potwierdzającym kapitałowy charakter spółki oraz jej podmiotową odrębność od wspólników jako osoby prawnej. Nie jest to bynajmniej cecha istotna osobowości prawnej, ponieważ o tym decyduje zdolność prawna i związana z nią odpowiedzialność samej spółki za jej zobowiązania. Art jest jednak przepisem stanowiącym obok 3 art. 152 o istocie samej spółki (więcej o charakterze spółki kapitałowej w uwagach do art i 5 oraz art. 302 dotyczących spółki akcyjnej). Art WARTOŚĆ UDZIAŁÓW Art Kapitał zakładowy spółki dzieli się na udziały o równej albo nierównej wartości nominalnej. Art LICZBA UDZIAŁÓW WSPÓLNIKA Art Umowa spółki stanowi, czy wspólnik może mieć tylko jeden, czy więcej udziałów. Jeżeli wspólnik może mieć więcej niż jeden udział, wówczas wszystkie udziały w kapitale zakładowym powinny być równe i są niepodzielne. 1. Art. 152 i 153, wyrażając sens uczestnictwa w spółce kapitałowej (udziału wynikającego z majątkowego przyczynienia się do jej powstania), zezwalają na wybór dwóch modeli spółki z o.o. spółki o udziałach nierównych i podzielnych, bardziej osobowej (system germański), oraz spółki o udziałach równych, w której konstrukcja uczestnictwa podobna jest do tej wynikającej z posiadania akcji w spółce akcyjnej (system romański) (por. J. Namitkiewicz, Kodeks... Spółka z ograniczoną..., s. 23). Różnica zatem przejawia się w porównaniu liczby wspólników i liczby udziałów. W pierwszym modelu jest zawsze tyle samo wspólników (osób) co udziałów, w drugim zaś samych udziałów może być (z reguły bywa) więcej. W niniejszych rozważaniach dla uproszczenia udziały, które mogą przysługiwać po Radosław Potrzeszcz 25

21 Art Tytuł III. Spółki kapitałowe. Dział I. Spółka z o.o. jednym na wspólnika (model germański), będą nazywane nierównymi lub podzielnymi (choć nie jest to do końca ścisłe), a udziały, których wspólnik może mieć więcej udziałami równymi. W wypowiedziach (zarówno w doktrynie, jak i w samych dokumentach spółek) często można spotkać się ze stwierdzeniami, że spółka, w której wspólnik może mieć więcej niż jeden udział, to spółka o udziałach równych (co i nam się zdarza). Jest to nomenklaturowe uproszczenie, bo sugeruje, że gdy w spółce wszytkie udziały są równe, to podlega ona zawsze reżimowi tych przepisów, które dotyczą udziałów niepodzielnych (których wspólnik może mieć więcej niż jeden). To nie art. 152 tworzy kryterium rozróżniające, gdyż wskazuje on wyłącznie na dopuszczalność stanowienia udziałów o równej bądź nierównej wartości nominalnej. Przepisem stanowiącym o ustrojowym rozróżnieniu spółek z o.o. (tworzącym jej dwie odmiany) jest dopiero art Na pewnych nieporozumieniach zaciążyła praktyka, która stosując jako pewien wzorzec sformułowania statutów spółek akcyjnych w umowach zawiera często taką oto formułę: Kapitał zakładowy wynosi X zł i dzieli się na Y równych (tu dodaje się, że i niepodzielnych) udziałów... (niekiedy prowadzi to do paradoksów polegających na tym, że autorzy umów nie bardzo wiedzą, jak taką klauzulę przetworzyć na model spółki, gdzie wspólnik może mieć tylko jeden udział). A przecież patrząc na minimum ustawowe wystarczy podać najpierw wysokość kapitału (art pkt 3), następnie rozstrzygnąć o modelu spółki na podstawie art. 153 zd. 1 (art pkt 4), aby następnie, postanawiając o udziałach objętych przez poszczególnych wspólników, podać ich wartość nominalną oraz liczbę, jeżeli wybrano model drugi. 2. Udział jest prawem podmiotowym stanowiącym składnik treści stosunku prawnego uczestnictwa w spółce, łączącego posiadacza udziału ze spółką. W spółce, gdzie wspólnik może mieć więcej niż jeden udział, oczywiste będzie istnienie szeregu (z reguły identycznych co do treści por. uwagi do art. 159) stosunków uczestnictwa łączących wspólnika i spółkę. Może wówczas pojawić się zasadnicza kwestia, czy w wielu przepisach, które traktują o wspólniku, chodzi w każdym wypadku o osobę wspólnika wraz ze wszystkimi przysługującymi mu udziałami, czy też odrębnie o każdego z nich. Pytanie to może wydawać się nieco akademickie ze względu na to, iż w spółce z o.o. wszyscy wspólnicy są wpisywani do księgi udziałów wraz z ich stanem posiadania, a Kodeks spółek handlowych, gdy jest to potrzebne, odróżnia wypadki, gdy ma chodzić o sam udział, czy też o wspólnika jednakże w pewnych wypadkach może być to wątpliwe (zwłaszcza gdy ustawa stanowi o pewnych uprawnieniach przysługujących wspólnikom po równo; tak zresztą jest w kluczowym art , co będzie wymagać rozstrzygania tego problemu). Kodeks handlowy, który również przewidywał obydwa modele spółki z o.o. (art. 159), opierał się jednak w swojej konstrukcji na modelu spółki o udziałach nierównych (a ściślej spółki, gdzie wspólnik może mieć tylko jeden udział), co pozwalało bez trudu przyjmować, że kiedy była mowa o wspólniku i chodziło o przysługujące temu wspólnikowi uprawnienia, to uprawnienia te należały do 26 Radosław Potrzeszcz