Życie Jezusa. Historia. Kościoła. Uprowadzenie. Resztka. Niewola. Powrót PERSJA. GRECJA Aleksander Wielki RZYM. Izrael. Juda. Resztka Judy.

Transkrypt

1 2000 Poezja 1500 Ludzie Historia Niewola ASYRIA Powrót przed Chr. po Chr. Upadek Babilonu 539 BABILON Juda Zerubabel PERSJA 444 GRECJA Aleksander Wielki Niezależność Judy 168 za Machabeuszy po Chr. Historia Kościoła Zburzenie Jerozolimy 70 RZYM 425 Resztka Judy Ezechiel Daniel Ester królową Cyrus Wielki 33 po Chr. Życie Jezusa Resztka Nehemiasz Zburzenie Jerozolimy r. p. Chr. Uprowadzenie Jeremiasz Habakuk Ziemia Królestwo Resztka Chrystus 500 r. p. Chr. Izrael Jezus 500 Prorocy , Nehemiasz, Aggeusz, Zachariasz,Malachiasz. Żydzi Ponad 400 lat oczekiwania Mesjasza Septuaginta - Stary Testament po Grecku Ewangelie Dzieje i Listy Apostolskie

2 Poezja Jezus Ludzie Ziemia Królestwo Resztka Historia Prorocy Królestwo Niewola Powrót R e s z t k a Jezus Kościół Juda 20 Królów Zerubabel Machabeusze JEZUS Ptolemeusze Seleucydzi Dominacja Rzymu Niewola Judy 70 lat Nehemiasz Historia w Biblii 586 Upadek Jerozolimy i uprowadzenie do Babilonu 539 Persja Dekret Cyrusa Aleksander Wielki 365 Efez 350 Persja Świątynia Artemidy Mauzoleum w Halikarnasie 280 Rodos Kolos z Rodos 5-4 r. p. Chr. Narodziny Jezusa 30 r. po Chr. Ukrzyżowanie Jezusa 600 p. Chr p. Chr. p. Chr. po Chr. Historia Świata Asyria Imperium Babilon Persja Grecja Rzym Wiszące ogrody 594 Babilon Imperium Budda Konfucjusz Perskie Imperium Sokrates Platon Arystoteles Latarnia Faros 290 Aleksandria Greckie Imperium Hannibal Cyceron Republika Rzymska Juliusz Cezar Cesarstwo Rzymskie Środkowe Żelazo Późne Żelazo Okres helleński Okres rzymski Opr. Piotr Starzęba

3 N W E S Aleppo Aszur Niniwa ASYRIA Chamat Tadmor Tyr Damaszek Ahawa Jordan Jerozolima Babilon BABILONIA Powrót z Szeszbassarem Powrót z em a potem z Nehemiaszem Erek Suza Synaj 0 km Zatoka Perska

4 Poezja Jezus Ludzie Ziemia Królestwo Resztka Historia Prorocy Budowa Murów Budowa Świątyni 70 lat 1-6 Estera Nehemiasz 1-13 Jeremiasz Ezechiel Daniel Aggeusz Zachariasz Malachiasz Nehemiasz w Babilonie 605 I uprowadzenie do Babilonu Królowie Persji Cyrus Wielki 539 Dekret Cyrusa Kambyzes II Bardija 538 I Powrót Dariusz I Wielki Kserkses I Artakserkses I 516 Poświecenie Świątyni 473 Święto Losów 458 II Powrót 444 III Powrót Kserkses II Dariusz II 575 p. Chr p. Chr p. Chr. p. Chr.

5 Poezja Jezus Ludzie Ziemia Królestwo Resztka Historia Prorocy 538 I Przerwa 14 lat ( ) Aggeusz, Zachariasz 5 lat II III Odstęp 12 lat 12 lat budowy Prorok Malachiasz Przerwa 6 lat Powrót 50,000 Szeszbassar (Zerubbabel) 2 Powrót 2,000 3 Powrót Nehemiasz p. Chr. 400 p. Chr. I Przerwa 57 lat ( ) II III 1-6 Odbudowa Świątyni Okres budowy Okres przerwy Oś czasu Estera 1-10 Prześladowanie w Persji Ezd 7-10 Nehemiasz 1-13 Odbudowa murów Religijna reformacja ludzi Administracyjna reformacja ludzi Zasady przywództwa: 1-7 Zasady duchowe: 8-10 Zasady społeczne: 11-13

6 I etap - Odbudowa świątyni Troska o Bożą obecność ŚWIATYNIA - SŁOWO BOŻE Słowo Boże w Księdze a: 1:1; 3:2; 6:14,18; 7:6,10,11,12,14,21; 9:4,10 10:3. II etap Odbudowa murów Jerozolimy Troska o Boże dziedzictwo PRACA - MODLITWA Modlitwa w Księdze Nehemiasz: 1:5-11; 2:1-4,19-20; 4:1-6,7-10,11-14; 6:9,14. N Wieża Chananeel Świątynia W Góra Moria S E Mury za czasów Jezusa Dolina Tyropeonu Mury rozpoczęte przez Nehemiasza, ale kontynuowane w okresie między testamentowym Dolina Tyropeonu Sadzawka Siloam Góra Syjon Wzgórze Ofel Żródło Gihon Dolina Cedron (Dolina Jozafata) Mury wybudowane za Nehemiasza Dolina Hinnom (Gehenna) Jeruzalem za czasów Nehemiasza

7 Komory do przechowywania Boaz Świeczniki i stoły Westybul Świątynia lub Święte Ołtarz kadzidlany Wnętrze Świątyni lub Najświętsze Arki Jachin Świeczniki i stoły Komory do przechowywania I etap - Odbudowa świątyni II etap - Odbudowa murów miasta Mury za czasów Jezusa Wieża Chananeel Mury rozpoczęte przez Nehemiasza, ale kontynuowane w okresie między testamentowym Dolina Tyropeonu Świątynia Góra Moria Dolina Hinnom (Gehenna) Sadzawka Siloam Góra Syjon Dolina Tyropeonu Wzgórze Ofel Żródło Gihon Dolina Cedron (Dolina Jozafata) Mury wybudowane za Nehemiasza W S N E Jeruzalem za czasów Nehemiasza

8 Ezd 1:1-4:5 1Krn 9:1-34 Dn 10:1-21 Dn 6:1-28 Dn 9:1-27 Dn 11:1-12:13 Ezd 4:24-5:1 Aggeusz Za 1:1-8:23 Ezd 5:2-6:22 Estera Ezd 4:6-23 Malachiasz Ezd 7:1-10:44 Ne 1:1-10:39 Ps 1, 91,119 Ne 11:1-12:30 Ps ,123 Ps Ps Ps 132, 134 Ne 12:31-47 Ps 104, 107 Ps Ps Ps Ne 13:1-22 Ps 92 Ne 13:23-31 Joel Iz 56:1-66:24 Za 9:1-14:21 Księga a Kluczowe słowa: Świątynia oraz Słowo Boże Kluczowe wiersze: 1:3; 7:10 Kluczowy rozdział: 6 (poświęcenie Świątyni) w Biblii: opisuje historię Izraela koncentrując się na dwóch powrotach Izraelitów z niewoli babilońskiej. Księga mówi o odbudowie życia religijnego na zniszczonych i opustoszałych terenach Kanaanu oraz akcentuje posłuszeństwo mocy i autorytetowi Słowa Bożego (Biblii) w każdej dziedzinie życia (1:1; 3:2; 6:14,18; 7:6,10,11,12,14,21; 9:4,10 10:3,5). Struktura księgi I. Odbudowa Bożej Świątyni 1:1-6:22 (naprawa Świątyni) A. Pierwszy powrót Izraelitów wraz z Zerubabelem 1:1-2:70 1. Dekret króla perskiego Cyrusa 1: Dary od ludzi i Cyrusa 1: Spis powracających Izraelitów 2: Zakończenie pierwszego powrotu 2:64-70 B. Odbudowa Świątyni 3:1-6:22 1. Budowa fundamentów Świątyni 3: Przeszkody w budowie Świątyni 4: Ukończenie budowy Świątyni 5:1-6:18 II. Odnowienie Bożego ludu 7:1-10:44 (naprawa ludzi chodzących do Świątyni) A. Drugi powrót Izraelitów wraz z em 7:1-8:36 1. Dekret Artakserksesa 7: Spis powracających Izraelitów 8: Duchowe przygotowanie powracających 8: Zakończenie drugiego powrotu 8:24-36 B. Odbudowa Świątyni 3:1-6:22 1. Mieszane małżeństwa Izraelitów 9: a reakcja na wiarołomstwo Izraela 9: Reformacja Izraela 10:1-44 Temat Osoby Czas Księga a Odbudowa Bożej Świątyni 1:1-6:22 1 powrót Izraelitów 1:1-2:70 Odbudowa Świątyni 3:1-6:22 Zerubabel oraz około powracających Z Persji do Jerozolimy Odnowienie Bożego ludu 7:1-10:44 2 powrót Izraelitów 7:1-8:36 Odnowienie ludu 9:1-10:44 oraz około powracających Z Persji do Jerozolimy 23 lata ( p.chr.) 1 rok ( p.chr.)

9 Księga Nehemiasza Kluczowe słowa: Mury Jerozolimy - Modlitwa Kluczowe wiersze: 6:15-16; 8:8 Kluczowy rozdział: 9 w Biblii: Księga mówi o odbudowie murów Jerozolimy potrzebnych dla bezpieczeństwa miasta oraz ożywienie życia religijnego poprzez słuchanie Słowa Bożego i aktywnym dziedziczeniu obiecanej ziemi. Autor akcentuje moc prawdziwej modlitwy, której towarzyszy działanie (1:5-11; 2:1-4,19-20; 4:1-6,7-10,11-14; 6:9,14.). Struktura księgi I. Odbudowa murów Jerozolimy 1:1-7:73 A. Przygotowanie do budowy murów 1:1-2:20 1. Odkrycie zniszczonych murów 1: Wstawiennictwo Nehemiasza 1:4-2:8 3. Przybycie Nehemiasza do Jerozolimy 2: Zbadanie stanu murów 2:2-20 B. Odbudowa murów miasta 3:1-7:73 1. Lista budowniczych 3: Odbudowa murów pomimo przeciwności 4:1-6:14 3. Ukończenie odbudowy murów 6: Plan bezpieczeństwa Jerozolimy 7: Spis repatriantów 7:5-73 II. Odnowienie Izraelitów 8:1-13:31 A. Odnowienie Żydów poprzez zwiastowanie Bożego Słowa 8:1-10:39 1. Zwiastowanie Słowa Bożego 8: Reakcja Izraela na słuchanie Słowa Bożego 8: Owoc przyjęcia Słowa (posłuszeństwa Słowu) 9:1-9:38 B. Odnowienie Żydów poprzez troskę o Boże dziedzictwo 11:1-13:31 1. Zasiedlenie ziemi Judzkiej 11: Spis kapłanów i Lewitów (liderów i sług Bożych) 12: Poświęcenie murów Jerozolimy 12: Posłuszeństwo Słowu drogą do odnowienia ludzi 13:1-31 Temat Myśl Zmiany Czas Księga Nehemiasza Odbudowa murów Jerozolimy 1:1-7:73 Przygotowania do budowy 1:1-2:20 Konstrukcja Polityczne Odbudowa murów miasta 3:1-7:73 Jerozolima Odnowienie Izraelitów 8:1-13:31 Poprzez zwiastowanie Bożego Słowa 8:1-10:39 19 lat ( p.chr.) Instrukcja Duchowe Poprzez troskę o Boże dziedzictwo 11:1-13:31 Księga Estery Kluczowe słowa: Opatrzność niewidzialnego Boga Kluczowy wiersz: 4:14; 8:17 Bóg Izraela jest Bogiem ukrytym. Iz 45:15 Kluczowy rozdział: 8 I. ZAGROŻENIE ŻYCIA ŻYDÓW 1:1-3:15 A. Boża opatrzność stwarza okoliczności dla ludu Bożego 1:1-2:23 1. Wybranie Estery na królową 1:1-2:20 2. Mardocheusz wyjawia spisek sług dworskich przeciwko królowi 2:21-23 B. Szatan stwarza zagrożenie dla ludu Bożego - plan Hamana 3: Nienawiść Hamana do Żydów 3: Plan Hamana o eksterminacji Żydów 3:7-4:17 II. ZWYCIĘSTWO ŻYDÓW 4:1-10:3 A. Reakcja Żydów na dekret o eksterminacji 4: Płacz i post Żydów 4: Działania Mardocheusza by uratować Żydów 4: Reakcja i decyzja Estery 4:15-17 B. Triumf Mardocheusza nad Hamanem 5:1-8:3 1. Droga do wywyższenia Mardocheusza 5:1-6:14 2. Droga do poniżenia Hamana 7:1-10 C. Triumf Izraela nad wrogami 8:4-10:3 1. Plan ratowania Żydów 8:4-10:3 2. Zwycięstwo Izraela nad jego wrogami 9: Celebrowanie Żydów 9:17-10:3 Temat (Mowy) Czas Aggeusz Zachariasz 32 lata Estera 15 lat Księga Estery Zagrożenie życia Żydów 1:1-3:15 Boża opatrzność stwarza okoliczności dla ludu Bożego 1:1-2:23 Szatan stwarza zagrożenie dla ludu Bożego - plan Hamana 3:1-15 Persja 7-10 Zwycięstwo Żydów 4:1-10:3 Reakcja Żydów na dekret o eksterminacji 4: lat ( p.n.e.) Malachiasz Nehemiasz 1-13 Triumf Mardocheusza nad Hamanem 5:1-8:3 Święta Święta Aswerusa Święta Estery i Purim Triumf Izraela nad wrogami 8:4-10:3 Opracował: Piotr Starzęba

10 Księga Aggeusza Kluczowe słowo: Odbudowa Świątyni Kluczowy wiersz: 1:7-8; 2:7-9 Kluczowy rozdział: 2 I. Wezwanie do budowy Drugiej Świątyni 1:1-15 Mowa I: skierowana do zarządcy Zorobabela i arcykapłana Jozuego: skarga, że lud nie wykazuje zainteresowania odbudową Świątyni 1. Świątynia nie jest ukończona 1:1-6 z powodu opieszałości Izraela 2. Świątynia musi być ukończona 1:7-15 aby Bóg był czczony II. Chwała Drugiej Świątyni 2:1-9 Mowa II: skierowana do ludu: podkreśla znaczenie nowej Świątyni i prawdę, że wielkość Świątyni nie zależy od rozmiarów ale od wielkiego Boga, który tam mieszka. 1. Druga Świątynia nie jest tak wspaniała jak Pierwsza 2: Druga Świątynia będzie okazalsza niż Pierwsza 2:4-9 z powodu Boga i narodów ją odwiedzających III. Obecne błogosławieństwo zależne od posłuszeństwa 2:10-19 Mowa III: skierowana do kapłanów: wyjaśnia, że ofiary składane przez lud, który nie troszczy się o stan Bożej świątyni nie jest miły Bogu i sprawia brak urodzaju. Wznowienie pracy przy Świątyni otwiera Boże błogosławieństwo. 1. Ofiary nieposłusznych ludzi nie są miłe Bogu 2: Posłuszeństwo otwiera drzwi na błogosławieństwo 2:15-19 IV. Przyszłe błogosławieństwo zależne od obietnicy 2:20-23 Mowa IV: skierowana do Zorobabela: zawiera przyszłe błogosławieństwo dla potomka Dawida, z którego przyjdzie Mesjasz. 1. Przyszłe zniszczenie narodów 2: Przyszłe wywyższenie Zerubabela - lidera budowy Świątyni 2:23 Temat (Mowy) Wezwanie do budowy 2 Świątyni 1: Świątynia nie jest ukończona 1:1-6 2 Świątynia musi być ukończona 1:7-15 Księga Aggeusza Chwała 2 Świątyni 2:1-9 2 Świątynia nie jest jak I Świątynia 2:1-3 Błogosławieństwo a posłuszeństwo 2: Świątynia będzie okazalsza niż I Świątynia 2:4-9 Ofiary nieposłusznych nie są miłe Bogu 2:10-14 Posłuszeństwo otwiera drzwi na błogosławieństwo 2:15-19 Jerozolima Błogosławieństwo a obietnica 2:20-23 Przyszłe zniszczenie narodów 2:20-22 Przyszłe wywyższenie Zerubabela 2:23 Księga Malachiasza Kluczowe słowo: Wezwanie do ludzi żyjących w duchowych upadku Kluczowy wiersz: 2:17-3:1; 4:5-6 Kluczowy rozdział: 3 I. UPRZYWILEJOWANIE IZRAELA 1:1-5 II. ZEPSUCIE IZRAELA 1:6-3:15 1. Grzechy kapłanów Izraela 1:6-2:9 a. Kapłani gardzą imieniem Boga składając poślednie ofiary 1:6-14 b. Bóg potępia kapłanów, którzy powinni 2:1-9 (1). Błogosławić lud 2:1-2 (Lb 6,22-27) (2). Składać czyste ofiary 2:2 (3). Zachowywać Przymierze 2:3-5 (4). Nauczać, aby lub Boży chodził Bożymi drogami 2: Grzechy ludzi z Izraela 2:10-3:15 a. Mieszane małżeństwa Izraelitów 2:10-12 b. Rozwody Izraelitów 2:13-16 c. Pan dokona sądu podczas Swego przyjścia 2:17-3:5 d. Wezwanie do Izraelitów, aby nie rabowali Boga 3:6-12 e. Izraelici wątpią w sprawiedliwość Boga i służenia Bogu 3:13-15 III. OBIETNICA DLA IZRAELA 3: Księga Wspomnień i nagroda dla bojących się Jahwe 3: Zapowiedź przyjścia Mesjasza i Dnia Jahwe 3: Zapowiedź przyjścia Eliasza przed Dniem Jahwe 3:22-24 Temat Czas Przywilej Izraela 1:1-5 Miłość Boga Przeszłość Księga Malachiasza Zepsucie Izraela 1:6-3:18 Grzechy kapłanów 1:6-2:9 Grzechy Izraela 2:10-3:15 Teraźniejszość Jerozolima Obietnica dla Izraela 3:19-24 Księga Wspomnień 3:16-18 Przyjście Mesjasza 3:19-21 Przyszłość Przyjście Eliasza 3:22-24 Czas 1.VI.520 święto nowiu 24.VI VII.520 r. p.n.e. w ostatnim dniu Święta Szałasów 24.IX. 520 r. p.n.e. Czas pomiędzy p.n.e. Opracował: Piotr Starzęba Opracował: Piotr Starzęba

11 Księga Zachariasza (cz. 1) Kluczowe słowo: Przygotowanie na przyjście Mesjasza Kluczowy wiersz: 8:3; 9:9 Kluczowy rozdział: 14 Prorocy po niewoli babiloñskiej Aggeusz Napomnienie Konkretne poselstwo Zwięzłe poselstwo Troska o teraźniejszość Przyłącz się i bądź częścią! Stary aktywista Zachariasz Zachęcenie Abstrakcyjne poselstwo Rozwinięte poselstwo Troska o przyszłość Nie zniechęcaj się i bądź odważny Młody wizjoner I. Wezwanie i przestroga by żyć nawróconym życiem 1:1-6 II. Osiem Wizji Zachariasza obrazujących odnowę Izraela 1:7-6:8 1. Wizja I: Jeźdźcy objeżdżający ziemię 1:7-17 zwiastuje zniszczenie zuchwałych narodów i miłosierdzie nad Jerozolimą 2. Wizja II: Cztery rogi i czterech rzemieślników 2:1-4 zapowiada ukrócenie wpływów bezbożnych narodów 3. Wizja III: Młodzieniec ze sznurem mierniczym 2:5-9 mówi o zamieszkaniu i rozbudowie Jerozolimy 3a. Wezwanie do powrotu do miejsca gdzie Bóg chce zamieszkać 2: Wizja IV: Przebranie arcykapłana Jozuego w czyste szaty 3:1-10 świadczy, że czas sądu i kary się skończył a zaczął czas łaski i błogosławieństwa. 5. Wizja V: Złoty świecznik i dwa drzewa oliwne 4:1-14 mówi o dwóch pomazańcach, którzy dostarczają oliwy by świecznik płonął 6. Wizja VI: Latający zwój z przekleństwami 5:1-4 zapowiada sąd nad nie-pokutującymi grzesznikami 7. Wizja VII: Dzban z kobietą 5:5-11 mówi by grzech usunąć i wysłać tam skąd przyszedł 8. Wizja VIII: Cztery rydwany objeżdżające ziemię 6:1-8 mówi o wypełnieniu swej misji (sądu porównaj wizja I) na północy 8a. Koronacja arcykapłana Jozuego 6:9-15 III. Sprawa postu i zapowiedź szczęśliwej przyszłości 7:1-8:23 1. Pytanie ludu odnośnie postu 7: Odpowiedź I: Prawdziwy post liczy się z Bogiem i Jego słowem 7: Odpowiedź II: Prawdziwemu postowi musi towarzyszyć życie według Słowa 7: Odpowiedź III: Izrael będzie odnowiony, to post zamienić na posłuszeństwo 8: Odpowiedź IV: Izrael będzie błogosławiony to post zamienić na radość 8:18-23 Księga Zachariasza (cz. 2) IV. Przepowiednie o czasach ostatecznych 9:1-14:21 A. Przepowiednia I: odrzucenie Mesjasza 9:1-11:17 1. Sąd na okolicznymi narodami (za czasów Aleksandra Wielkiego) 9: Przyjście Mesjasza 9:9-10:21 a. Pierwsze przyjście Mesjasza 9:9 b. Drugie przyjście Mesjasza 9:10-10:12 3. Mesjasz w okupowanym (przez Rzymian) Izraelu 11:1-17 a. Sąsiednie narody zniszczone przez okupanta 11:1-3 b. Życie Izraela pod okupacją 11:4-6 c. Mesjasz troszczący się o trzodę 11:7-11,14 d. Mesjasz odrzucony i sprzedany 11:12-13 e. Izrael bez Mesjasza pozostawiony złym pasterzom 11:15-17 B. Przepowiednia II: panowanie Mesjasza 12:1-14:21 1. Wybawienie Izraela 12:1-13:9 a. Fizyczne ocalenie Jerozolimy 12:1-9 (Armagedon) b. Płacz Izraela nad Mesjaszem, którego zabili 12:10-14 c. Duchowe odnowienie Izraela 13:1-9 (czas błogosławieństwa dla Izraela) 2. Panowanie Mesjasza 14:1-21 a. Ostatnie oblężenie Jerozolimy 14:1-2 (Armagedon) b. Przyjście Jahwe w chwale 14:3-5 (Armagedon) c. Obecność Boża zaprowadzi nowy porządek 14:6-11 (Tysiącletnie Królestwo) d. Boża plaga nad atakującymi Jerozolimę 14:12-15 (Armagedon) e. Pielgrzymki narodów do Jerozolimy 14:16-21 (Tysiącletnie Królestwo) Temat (Mowy) Kwestia Wezwanie aby żyć nawróconym życiem 1:1-6 I Wizja 1:7-10 II Wizja 2:1-4 Księga Zachariasza Osiem Wizji o odnowieniu Izraela 1:7-6:15 III Wizja 2:5-9 IV Wizja 3:1-10 V Wizja 4:1-14 Jerozolima Cztery Odpowiedzi w sprawie postu 7:1-8:23 Czas VIII XI. 520 p.n.e. 4.IX. 518 p.n.e. VI Wizja 5:1-4 VII Wizja 5:5-11 VIII Wizja 6:1-8 Koronacja Jozuego 6:9-15 I Odpowiedź 7:4-7 II Odpowiedź 7:8-14 III Odpowiedź 8:1-17 IV Odpowiedź 8:18-23 Dwa proroctwa o czasach końca 9:1-14:21 I Przepowiednia: odrzucenie Mesjasza 9:1-11:17 II Przepowiednia: panowanie Mesjasza 12:1-14:21 Obrazy Problemy Zapowiedzi Szczęście Izraela Post Izraela Przyszłość Izraela (?) po wybudowaniu Świątyni Opracował: Piotr Starzęba

12 Jordan Samaria Aszdod Jafa Ono Betel Rama Jerycho Geba Jerozolima Ber-Szeba N km W S E