Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Pieszyce na lata

Transkrypt

1 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Pieszyce na lata Pieszyce Wrocław 2015

2 Spis treści Wprowadzenie Założenia metodyczne prac nad Strategią Tryb przygotowania Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Pieszyce Założenia, wartości i zasady stanowiące podstawę Strategii Część diagnostyczna Ogólna charakterystyka gminy Pieszyce Położenie geograficzne Demografia Gospodarka lokalna i rynek pracy Mieszkalnictwo Oświata i wychowanie Ochrona zdrowia Kultura, sport i rekreacja Organizacje pozarządowe Diagnoza problemów społecznych w gminie Pieszyce wraz z prognozą zmian Ubóstwo i wykluczenie społeczne Sytuacja rodzin i dzieci Bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych Bezrobocie Bezdomność Uzależnienia Sytuacja osób niepełnosprawnych i długotrwale chorych Problemy osób starszych Przemoc Inne problemy społeczne Rozwiązywanie problemów społecznych w gminie Pieszyce Ośrodek Pomocy Społecznej Gminny Zespół Interdyscyplinarny Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Pozostałe instytucje gminy Pieszyce działające na rzecz rozwiązywania problemów społecznych Działania społeczne realizowane w gminie Pieszyce z udziałem środków pochodzących z Unii Europejskiej Instytucje powiatowe działające na rzecz rozwiązywania problemów społecznych Organizacje pozarządowe Problemy społeczne Pieszyc wyniki badań Wnioski z diagnozy. Analiza SWOT Część prognostyczna Misja gminy Pieszyce Cele strategiczne Cele operacyjne, zadania oraz wskaźniki realizacji zadań Zgodność celów Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych z celami unijnych i polskich dokumentów strategicznych Sposób realizacji Strategii i ramy finansowe

3 3.6. Struktura zarządzania Strategią Ewaluacja Strategii Podsumowanie

4 Wprowadzenie Strategia rozwiązywania problemów społecznych jest podstawowym dokumentem strategicznym, stanowiącym narzędzie nowoczesnej pomocy społecznej, wspierającym długofalowe planowanie i realizację celów w zakresie rozwiązywania problemów społecznych w skali lokalnej. Potrzeba przyjęcia dokumentu w gminie Pieszyce wynika nie tylko z obowiązku nałożonego przez ustawę z 12 marca 2014 roku o pomocy społecznej 1, ale przede wszystkim ze zdiagnozowanej potrzeby rozwiązania w sposób planowy istniejących kwestii i problemów społecznych. Dokument jest również odpowiedzią na zmiany zachodzące w sferze społecznej w gminie i preferencje mieszkańców. Wytyczną w przygotowaniu dokumentu było założenie o kompleksowym ujęciu sfery społecznej, zakładające odejście od ograniczenia wyłącznie do obszaru interwencji socjalnej, nakierowanej na wsparcie osób znajdującej się w trudnej sytuacji życiowej. W Strategii przyjęto więc podejście aktywizacyjne, prowadzące do usamodzielnienia jednostek i rodzin korzystających z wsparcia oraz przeciwdziałające występowaniu trudnych sytuacji życiowych, a także łączące działalność różnych instytucji publicznych dla wspólnej, lepszej realizacji celów, przy współpracy z organizacjami pozarządowymi i uaktywnieniu społeczności lokalnej. Zgodnie z ustawą z 12 marca 2014 roku o pomocy społecznej 2 do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka. Celem ustawodawcy, który podjęła gmina Pieszyce, jest stworzenie spójnego systemu planowania strategicznego w sferze społecznej. Strategia składa się z dwóch zasadniczych części: diagnozy sytuacji społecznej w gminie Pieszyce oraz części prognostycznej. Zostały one poprzedzone przedstawieniem założeń metodycznych związanych z pracami nad dokumentem. Wnikliwa diagnoza stanowi podstawę dobrze zaplanowanych działań. Stąd w części diagnostycznej dokonano ogólnej charakterystyki gminy pod kątem społecznym, przeprowadzono dokładną diagnozę występowania problemów społecznych oraz analizę działania instytucji odpowiadających za działania na rzecz osób potrzebujących w Pieszycach. W części prognostycznej określono misję 1 Ustawa z 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej, Dz.U. z 2013 r., poz. 182, tekst jednolity ze zm. 2 Ustawa z 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej, Dz.U. z 2013 r., poz. 182, tekst jednolity ze zm. 4

5 społeczną gminy, cele strategiczne, operacyjne oraz kierunki planowanych działań. Wskazano także na sposób realizacji strategii i ramy finansowe działań. Oddając w ręce mieszkańców Strategię Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Pieszyce na lata mamy nadzieję, że przyczyni się ona do realizacji społecznej misji gminy, a dzięki realizacji zaplanowanych celów i działań przyczynią się poprawie jakości życia w Pieszycach. Jednocześnie pragniemy podziękować wszystkim, którzy zaangażowali się w proces przygotowania dokumentu. Dziękujemy za czas poświęcony na zebranie danych i informacji, udział w badaniach empirycznych i spotkaniach konsultacyjnych, za merytoryczny wkład, dzięki któremu udało się przeprowadzić pełną diagnozę sytuacji w gminie i zaplanować cele i działania strategiczne. 5

6 1. Założenia metodyczne prac nad Strategią 1.1. Tryb przygotowania Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Pieszyce Opracowując Strategię przyjęto model partnerski, zakładający szeroki udział władz gminy, instytucji publicznych, organizacji pozarządowych oraz lokalnej społeczności w pracach nad dokumentem, przy wsparciu ekspertów zewnętrznych Dolnośląskiego Centrum Rozwoju Lokalnego, którzy odpowiadali za przygotowanie wstępnej i ostatecznej wersji dokumentu, opracowanie wyników badań empirycznych oraz przeprowadzenie spotkań konsultacyjnych. Kluczowa rola w przygotowaniu oraz realizacji Strategii należy do Ośrodka Pomocy Społecznej w Pieszycach. Prace nad dokumentem rozpoczęły się w październiku 2014 roku. Obejmowały one: zebranie niezbędnych danych i informacji, analizę danych statystycznych i informacji otrzymanych od instytucji publicznych oraz organizacji pozarządowych, przeprowadzenie i opracowanie badań empirycznych, konsultacje dokumentu. 9 lutego 2015 roku na mocy zarządzenia Burmistrza Pieszyc powołany został Powołuję Zespół ds. opracowania Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata oraz przygotowania projektu uchwały w tej sprawie w składzie: Agnieszka Koźmińska kierownik Ośrodka Pomocy Społecznej w Pieszycach przewodnicząca Zespołu; Urszula Kordiak radna Rady Miejskiej w Pieszycach; Małgorzata Fiks przedstawiciel Przychodni Miejskiej; Grażyna Pałka przedstawiciel Zakładu Gospodarki Mieszkaniowej; Wojciech Cilindź pedagog ze Szkoły Podstawowej nr 1 w Pieszycach; Jadwiga Wąsik kierownik referatu Oświaty w Urzędzie Miejskim w Pieszycach; Anna Berlińska pracownik socjalny Ośrodka Pomocy Społecznej w Pieszycach; Edward Szatkowski prezes Związku Emerytów i Rencistów; Anita Hałuszko radna Rady Miejskiej w Pieszycach; Beata Czerniejewska radna Rady Miejskiej w Pieszycach 3. 3 Zarządzenie nr 29/2015 Burmistrza Miasta Pieszyce z dnia 9 lutego 2015 r. w sprawie: powołania Zespołu ds. opracowania Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata oraz przygotowania projektu uchwały w sprawie. 6

7 W skład zespołu weszli więc przedstawiciele różnych instytucji zajmujących się rozwiązywaniem problemów społecznych, co umożliwiło wieloaspektową analizę problemów społecznych i dyskusję nad różnymi, proponowanymi sposobami ich rozwiązania przy wykorzystaniu możliwości i działań różnych instytucji publicznych oraz organizacji pozarządowych. Prace zakończono w lutym 2015 roku przygotowując ostateczną wersję Strategii. Dokument przyjmuje horyzont czasowy na lata Zastępuje Strategię Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata , której ewaluacja przyczyniła się do określenia celów i zadań nowego dokumentu. Podkreślić należy, że Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Pieszyce na lata stanowi nadrzędny dokument w sferze społecznej, a jej uszczegółowienie stanowią przyjmowane systematycznie, w krótszym horyzoncie czasowym programy działań. Tworzy to spójny systemu planowania strategicznego w sferze społecznej oparty o Strategię Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Pieszyce na lata oraz aktualnie obowiązujące w gminie dokumenty: Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych dla Miasta Pieszyce na rok 2015, Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii dla Miasta Pieszyce na rok 2015, Program Ochrony Zdrowia Psychicznego dla Gminy Pieszyce na lata , Program Wspierania Rodziny w Gminie Pieszyce na lata , Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie w Gminie Pieszyce na lata Planowość działań w sferze społecznej zakłada, że programy działań będą przyjmowane również w następnych latach tak, aby zapewnić ciągłość planowania strategicznego i realizację wytyczonych przez niniejszą Strategię celów Założenia, wartości i zasady stanowiące podstawę Strategii Podejmując prace nad Strategią Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Pieszyce na lata przyjęto, że przyjęty dokument nastawiony będzie na realizację głównych założeń, wartości i zasad pomocy społecznej i wsparcia społecznego. 7

8 Do głównych wartości zaliczyć należy wartości sformułowane w Konstytucji RP, a więc przede wszystkim sprawiedliwość społeczną i wiążącą się z nią solidarność społeczną 4. Przy rozwiązywaniu problemów społecznych oznacza to stwarzanie równych szans, przywracanie samodzielności, a gdy nie jest to możliwe zapewnianie opieki i godnej egzystencji. Sprawiedliwość społeczna wyraża się w idei braterstwa, równości oraz współodpowiedzialności społecznej za jednostki i rodziny 5. Za istotne wartości należy również przyjąć godność, wolność i równość. Godność człowieka jest nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona są obowiązkiem władz publicznych. Wolność człowieka obejmuje jego prawo do decydowania o własnym losie oraz korzystania ze wsparcia społecznego, natomiast wyrazem równości jest równość wobec prawa, równość szans, ale też zakaz dyskryminacji. Realizacja celów i zadań Strategii winna prowadzić do realizacji założenia głównego pomocy społecznej, a więc umożliwienia osobom i rodzinom przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Przy tym konieczna jest realizacja trzech założeń dodatkowych. Po pierwsze jest to ochrona godnej egzystencji. Godność człowieka jest w kontekście pomocy społecznej i wsparcia społecznego szczególnie istotną wartością, wymagającą poszanowania i ochrony. W sposób szczególny dotyczy to również godności osób niesamodzielnych, wymagających pomocy służb społecznych, np. dzieci, osób starszych czy niepełnosprawnych. Poszanowanie godności związane jest z dążeniem do umożliwienia wszystkim mieszkańcom zaspokojenia ich niezbędnych potrzeb oraz życia w warunkach odpowiadających godności człowieka. Po drugie, to założenie o prewencyjności systemu pomocy społecznej. Powinien on nie tylko rozwiązywać problemy, ale również zapobiegać trudnym sytuacjom życiowym. Po trzecie, założenie o celu aktywizacyjnym wsparcia społecznego. Cele podejmowanych działań strategicznych jest to, aby osoby i rodziny korzystające ze wsparcia współdziałały w rozwiązywaniu ich trudnych sytuacji życiowych. Działania na rzecz rozwiązywania problemów społecznych uwzględniają również zasady prawa zarówno zasady organizacji administracji publicznej, jak i zasady postępowania administracyjnego. W tym kontekście szczególnie ważna jest zasada subsydiarności, a więc założenia o pomocniczej roli państwa i administracji samorządowej wobec działań jednostek, rodzin, grup nieformalnych i organizacji pozarządowych. Zasada subsydiarności w rozwiązywaniu 4 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. z 1997r., nr 78, poz. 483, ze zm. 5 I. Sierpowska, Prawo pomocy społecznej, Wolters Kluwer, Warszawa 2008, s

9 problemów społecznych rozumiana może być wieloaspektowo. Szczególną uwagę zwrócić należy na obowiązek jednostek i rodzin samodzielnego rozwiązywania swoich problemów oraz na znaczenie więzi i powinności rodzinnych. Wskazać należy też na obowiązek współdziałania samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi, kościołami i związkami wyznaniowymi dla rozwiązywania problemów społecznych. 9

10 2. Część diagnostyczna 2.1. Ogólna charakterystyka gminy Pieszyce Położenie geograficzne Gmina miejska Pieszyce położona jest w województwie dolnośląskim, w powiecie dzierżoniowskim. Pieszyce leżą Kotlinie Dzierżoniowskiej u podnóża Gór Sowich na wysokości m. n.p.m. Południowo-zachodnia część gminy jest położona w Górach Sowich, a północno-wschodnia na Podgórzu Sudeckim. Część terenów miasta leży w granicach Parku Krajobrazowego Gór Sowich. Pieszyce należą do zespołu miast: Pieszyce-Dzierżoniów-Bielawa. Swoim obszarem gmina Pieszyce obejmuje około 64 km 2, co stanowi 0,32% powierzchni województwa dolnośląskiego. Gmina graniczy z następującymi jednostkami administracyjnymi województwa dolnośląskiego: od wschodu z gminami Dzierżoniów i Bielawa z powiatu dzierżoniowskiego, od północy z gminą Świdnica z powiatu świdnickiego, od południa z gminą Nowa Ruda z powiatu kłodzkiego, od zachodu z gminą Walim z powiatu wałbrzyskiego. Ryc. 1. Gmina Pieszyce na tle innych gmin powiatu dzierżoniowskiego Źródło: Mapa administracyjna, 10

11 W skład gminy wchodzi miasto Pieszyce oraz 4 dzielnice miejskie o statusie sołectwa: Kamionki, Piskorzów, Bartoszów i Rościszów. Pieszyce nie posiadają komunikacji kolejowej (najbliższa stacja kolejowa zlokalizowana jest w Dzierżoniowie), ale mają korzystny układ komunikacji drogowej. Przez miasto przebiega droga wojewódzka nr 383, łącząca Jedlinę-Zdrój z Dzierżoniowem, drogi powiatowe oraz gminne Demografia Społeczność gminy Pieszyce tworzą jej mieszkańcy. Na dzień 31 grudnia 2013 roku na terenie gminy zamieszkiwało osób (ryc. 2.), z czego 52% stanowią kobiety. Liczba mieszkańców w latach nie uległa spadkowi, najmniej mieszkańców odnotowano w Pieszycach w 2009 roku (9 370), w 2010 roku obserwujemy wzrost, a następnie niewielki spadek liczby ludności do poziomu nieco ponad osób. W 2013 roku na 100 mężczyzn przypadało 110 kobiet, a tendencja przewagi kobiet nad mężczyznami utrzymuje się na stałym poziomie (ryc. 3.). Gęstość zaludnienia w 2013 roku wynosiła 151 osób na km 2. Ryc. 2. Liczba ludności wg faktycznego miejsca zamieszkania w latach (stan na 31.XII) Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, 11

12 Ryc. 3. Udział kobiet i mężczyzn w ogóle ludności wg faktycznego miejsca zamieszkania w latach (stan na 31.XII) Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, Główne czynniki wpływające na liczbę ludności to ruch naturalny (urodzenia i zgony) oraz migracje. Dane dla lat wskazują na występujący ujemy przyrost naturalny, charakteryzujący się przewagą zgonów nad urodzeniami (tabela 1.). W ostatnich latach ( ) obserwujemy także znaczący spadek liczby zawieranych małżeństw, co ma prawdopodobnie również skutki w sferze prokreacji. Tabela 1. Ruch naturalny ludności i małżeństwa w gminie Pieszyce Wyszczególnienie: Urodzenia żywe Zgony Przyrost naturalny Małżeństwa na 1000 ludności 4,5 5,0 5,1 4,4 4,8 5,8 6,6 6,6 6,8 3,8 4,1 3,7 Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, Trendy procesów migracyjnych w gminie nie są jednoznaczne. Od roku 2009 obserwowaliśmy niewielkie, dodatnie saldo migracji, jednakże w roku 2013 znów zauważamy ujemne saldo migracji. Tabela 2. Migracje w gminie Pieszyce Wyszczególnienie: Zameldowania ogółem Wymeldowania ogółem

13 Saldo migracji Saldo migracji na 1000 osób - 1,9 2,6-1,4 0,7-3,0-0,1 0,6 0,1 1,5 4,3-1,1 Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, Z perspektywy demograficznej niezwykle istotna jest struktura ludności według ekonomicznych grup wieku. Analizując dane dla lat zauważamy stały spadek liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym, zaś od około 2010 roku nieznaczny spadek liczby ludności w wieku produkcyjnym oraz powolny wzrost liczby ludności w wieku poprodukcyjnym (ryc. 4.). W najbliższych latach należy spodziewać się wzrostu ludności w wieku poprodukcyjnym, w związku ze starzeniem się dużej grupy osób aktualnie będących w wieku produkcyjnym i wchodzeniem w wiek produkcyjny mniej licznych roczników ludzi młodych. Wprawdzie struktura ludności według ekonomicznych grup wieku w gminie Pieszyce nie odbiega od struktury dla województwa dolnośląskiego (ryc. 5.), jednakże konieczne jest podejmowanie w skali lokalne działań sprzyjających decyzjom prokreacyjnym mieszkańców. Ryc. 4. Udział ludności wg ekonomicznych grup wieku w ogóle ludności gminy Pieszyce Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, 13

14 Ryc. 5. Udział ludności wg ekonomicznych grup wieku w ogóle ludności gminy Pieszyce i województwa dolnośląskiego Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, Gospodarka lokalna i rynek pracy Gospodarka lokalna oparta jest zarówno o przemysł i usługi, jak i o rolnictwo. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego na terenie gminy Pieszyce zlokalizowanych było 995 podmiotów gospodarki narodowej, zarejestrowanych w rejestrze REGON, z czego 97 to podmioty sektora publicznego, zaś 898 sektora prywatnego. W okresie nastąpił wzrost zarejestrowanych nowych podmiotów. Najwięcej podmiotów prowadzi działalność gospodarczą w sekcjach: L Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości: 240, G Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle: 223, F Budownictwo: 108, C Przetwórstwo przemysłowe: 99, H Transport i gospodarka magazynowa: 49, M Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna: Do dużych zakładów przemysłowych działających w Pieszycach i zatrudniających większą liczbę pracowników należą: Zakład Usług Komunalnych Tadeusz Drozdowski, który zajmuje się zabieraniem i transportem nieczystości komunalnych, usługami transportowymi oraz usługami budowlanymi, Technotex S.A. Zakłady Tkanin Technicznych, producent specjalistycznych tkanin odzieżowych i tkanin technicznych, Jawor Przedsiębiorstwo Drzewne, zakład produkcyjny nr 2, producent podłóg drewnianych, ZPU Promasz, zajmujący się projektowaniem i produkcją maszyn do obróbki kamienia. BOXMET z siedzibą w Piskorzowie, producent sprzętu przeciwpożarowego. 6 Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, 14

15 Mieszkańcy Pieszyc znajdują zatrudnienie również poza terenem gminy, w tym m.in. w Dzierżoniowie. Mieści się tam Podstrefa Dzierżoniów Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej INVEST PARK, która funkcjonuje od 1997 roku. Jest ona zlokalizowana w zachodniej części miasta i zajmuje powierzchnię 113,25 ha. Teren podstrefy jest w części terenem niezabudowanym, co stwarza dogodne warunki do kształtowania zabudowy. Aktualnie na terenie podstrefy działa 17 inwestorów: ORION Polyurethanes sp. z o.o., HENKEL POLSKA Sp. z o.o. oddział w Dzierżoniowie, Cooper Standard Polska sp. z o.o., BROEN S.A., DOMEX Sp. z o.o., LIBRA Sp. z o.o., Harris Calorific International Sp. z o.o., Pentair Poland Sp. z o.o., Metalis Polska Sp. z o. o., RTVMECFIL Sp. z o. o., HMP S.A., SKC Haas Polska Sp. z o. o., LCDAlphavision Polska Sp. z o. o., SKC europe pu Sp. z o. o. oraz AHC Technologia Powierzchni Polska Sp. z o.o. 7. Według Powszechnego Spisu Rolnego w 2010 roku na terenie gminy Pieszyce funkcjonowało 285 gospodarstw rolnych. Użytki rolne stanowiły ponad 47 % całkowitej powierzchni gminy. Powierzchnia gruntów ornych wynosiła ha, co stanowi ponad 36% całkowitej powierzchni gminy. 68% ogółu gospodarstw rolnych stanowiły gospodarstwa posiadające areał do 5 ha, tylko 15% gospodarstw miało powierzchnię powyżej 15 ha. Rolnictwo na terenie gminy Pieszyce koncentruje się na produkcji zbóż, rzepaku, kukurydzy, ziemniaków, zaś W produkcji zwierzęcej dominują: chów trzody chlewnej, bydła Mieszkalnictwo Zasób mieszkaniowy gminy Pieszyce obejmuje lokale gminne oraz prywatne, przy czym przeważają lokale prywatne, zaś zasób gminny systematycznie się zmniejsza (tabela 3.). Tabela 3. Zasób mieszkaniowy gminy Pieszyce Wyszczególnienie: Lokale gminne Lokale prywatne Źródło: Zakład Gospodarki Mieszkaniowej w Pieszycach. W gminie Pieszyce na 1000 mieszkańców przypada 359,3 mieszkania, nieco mniej niż średnio na Dolnym Śląsku. Nieco mniejsza jest również przeciętna powierzchnia użytkowa 7 Wałbrzyska Specjalna Strefa Ekonomiczna, 8 Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, 15

16 mieszkania, wynosząca ogółem 66,7 m 2, zaś na 1 osobę 24,0m 2. Gorzej niż średnio w województwie dolnośląskim wypadają dla gminy Pieszyce wskaźniki wyposażenia mieszkań w łazienki, centralne ogrzewanie, korzystania z instalacji wodociągowej i kanalizacji. Dysproporcja jest szczególnie widoczna w kwestii dostępu do sieci wodociągowej i kanalizacyjnej (tabela 4.). Długość czynnej sieci wodociągowej wynosi 12,6km a długość czynnej sieci kanalizacyjnej wynosi 6,4 km. Woda pochodzi z następujących źródeł: ujęcia wody powierzchniowej w Kamionkach i Lasocinie. studnia głębinowa w Kamionkach. studnia głębinowa przy ul. Zamkowej w Pieszycach, ujęcie wody powierzchniowej ze Zbiornika w Lubachowie 9. Kanalizacja wybudowana została głównie w latach 90., ścieki z terenów skanalizowanych odprowadzane są do oczyszczalni ścieków zlokalizowanej w północnowschodniej części miasta Pieszyce oraz do oczyszczalni ścieków w Rościszowie. Oczyszczane ścieki odprowadzane są do zlewni rzeki Bystrzycy. Na terenach nieskanalizowanych funkcjonują indywidualne przydomowe biologiczne oczyszczalnie ścieków. 62% mieszkań w gminie Pieszyce wyposażonych jest w centralne ogrzewanie, to znacząco mniej niż w innych dolnośląskich miastach. Lokale zaopatrywane są w energię cieplną pochodzącą z lokalnych kotłowni, które zaopatrują w ciepło poszczególne budynki mieszkalne, przedsiębiorstwa, obiekty użyteczności publicznej itp. Gospodarstwa domowe najczęściej korzystają z opału stałego węgla lub koksu. Nieco lepiej niż Dolny Śląsk wypada gmina Pieszyce w odniesieniu do dostępu do sieci gazowej. Tabela 4. Informacja o zasobach mieszkaniowych gmina Pieszyce i województwo dolnośląskie (2013) Wyszczególnienie: Pieszyce województwo dolnośląskie Przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania 66,7 72,0 Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę 24,0 27,5 Mieszkania na 1000 mieszkańców 359,3 381,6 Mieszkania wyposażone w łazienkę w miastach 78,3 93,9 Mieszkania wyposażone w centralne ogrzewanie w miastach 62,0 82,7 Korzystający z instalacji wodociągowej jako % ogółu ludności (2012) 66% 91,9% Korzystający z kanalizacji jako % ogółu ludności (2012) 25,2% 70,1% 9 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Pieszyce, EcoPro Ochrona Środowiska, Budownictwo Wodne, Dzierżoniów

17 Korzystający z instalacji gazowej jako % ogółu 79,3% 61,8% ludności (2012) Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, Oświata i wychowanie Infrastruktura oświaty na terenie gminy Pieszyce obejmuje przedszkola oraz szkoły o prowadzone przez podmioty publiczne oraz niepubliczne. Aktualnie gmina Pieszyce prowadzi dwie placówki edukacyjne: Przedszkole Publiczne nr 2 oraz Szkołę Podstawową nr 1. W ostatnich latach nastąpiły znaczące zmiany, jeśli chodzi o gminną bazę oświatową zlikwidowano przedszkole oraz dwie szkoły podstawowe, powstała natomiast niepubliczna szkoła podstawowa. Zadanie z zakresu prowadzenia szkolnictwa gimnazjalnego realizuje powiat dzierżoniowski, prowadzący Zespół Szkół w Pieszycach im. ks. Jana Dzierżonia. Na terenie gminy funkcjonuje jedno przedszkole publiczne z oddziałami integracyjnymi, działające w dwóch budynkach: przy ul. Bielawskiej 1 budynek główny i przy ul. Ogrodowej 79 budynek B. Prowadzi ono również grupę żłobkową. Dodatkowo opiekę dla dzieci w wieku przedszkolnym zapewnia przedszkole niepubliczne prowadzone przez Zgromadzenie Sióstr Salezjanek oraz oddziały przedszkolne przy Niepublicznej Szkole Podstawowej. Do przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w roku szkolnym 2013/2014 uczęszczało w sumie 283 dzieci 271 na terenie Pieszyc, a 12 dzieci uczęszczało do przedszkoli w innych gminach. Tabela 5. Liczba dzieci w przedszkolach w gminie Pieszyce Przedszkole: 2009/ 2010/ 2011/ 2012/ 2013/ Przedszkole Publiczne nr Przedszkole Publiczne nr Niepubliczne Przedszkole Sióstr Salezjanek Niepubliczna Szkoła Podstawowa (oddziały przedszkolne) Razem Źródło: Urząd Miejski w Pieszycach. Gmina Pieszyce poszczycić się może wysokim współczynnikiem skolaryzacji dla poziomu przedszkolnego. W roku szkolnym 2013/2014 do przedszkoli uczęszczało 74% dzieci w wieku przedszkolnym. Bardzo istotny jest fakt, że dla wszystkich chętnych dzieci znalazło się miejsce w przedszkolach. 17

18 Przy Przedszkolu Publicznym nr 2 prowadzona jest również grupa żłobkowa, licząca 25 miejsc. Nabór dzieci do tej grupy wskazuje, że w środowisku istnieje duże zapotrzebowanie na zapewnienie opieki dzieciom w wieku do lat 3. Na terenie gminy aktualnie funkcjonują dwie szkoły podstawowe Szkoła Podstawowa nr 1 oraz Niepubliczna Szkoła Podstawowa. Od roku 2012 Szkoła Podstawowa nr 1 funkcjonuje w dwóch budynkach: w budynku głównym (budynek A) przy ul. Ogrodowej 23 oraz w budynku przejętym po Szkole Podstawowej nr 2 (budynek B), przy ul. Kopernika 124. W roku szkolnym 2013/2014 w Szkole Podstawowej nr 1 w budynku A uczyły się dzieci od klasy I do klasy VI, w budynku B dzieci z klas I-III. Do szkoły uczęszczało 378 uczniów, dla których zorganizowano 20 oddziałów, a średnio na oddział przypadało 19 uczniów. Do Niepublicznej Szkoły Podstawowej prowadzonej przez Stowarzyszenie Nauczyciele Dzieciom uczęszczało 91 uczniów. Dzieci uczyły się tutaj w 6 oddziałach, a średnia na oddział wyniosła 15 uczniów. Szkoła: Tabela 6. Liczba uczniów w szkołach podstawowych w gminie Pieszyce 2005/ 2006/ 2007/ 2008/ 2009/ 2010/ 2011/ / 2013 Szkoła Podstawowa nr Szkoła Podstawowa nr Szkoła Podstawowa nr Niepubliczna Szkoła Podstawowa Razem Źródło: Urząd Miejski w Pieszycach. 2013/ 2014 W placówkach oświatowych prowadzonych przez gminę Pieszyce, w roku szkolnym 2013/2014, zatrudnionych było 54 nauczycieli, z czego 14 nauczycieli w przedszkolu, a 40 w szkole podstawowej. W Niepublicznej Szkole Podstawowej pracowało 13 nauczycieli, zaś Niepubliczne Przedszkole Sióstr Salezjanek zatrudniało 6 nauczycieli. Łącznie w gminie zatrudnionych było więc 73 nauczycieli. Nauczyciele pracujący w przedszkolach i szkołach są dobrze wykształceni, przeważa kadra nauczycieli dyplomowanych i mianowanych. 18

19 Tabela 7. Liczba nauczycieli w szkołach i przedszkolach w gminie Pieszyce (stan na ) Ogółem według liczba wykształcenia stopnia awansu zawodowego Szkoła: liczba nauczycieli średnie SN i etatów mgr lic. dyplom. mian. kontrak. stażysta Szkoła Podstawowa nr 1 38, Niepubliczna Szkoła 7, Podstawowa Przedszkole Publiczne nr 2 13, Niepubliczne Przedszkole Sióstr 5, Salezjanek Razem 63, Źródło: Urząd Miejski w Pieszycach. Szkoła Podstawowa nr 1 oraz Przedszkole Publiczne nr 2 prowadzą różnorodne zajęcia dodatkowe oraz wspierające uczniów. W Przedszkolu Publicznym nr 2 w roku szkolnym 2013/2014 organizowane były zajęcia dodatkowe dla dzieci, m.in.: warsztaty plastyczne 2x w tygodniu, język angielski 2x w tygodniu, spotkania z książką 1x w tygodniu, zajęcia rytmiczno-muzyczne 1x w tygodniu, spotkania z filharmonią raz na dwa miesiące, z teatrem lalek raz na kwartał. Dzieci uczestniczyły w zajęciach z terapii logopedycznej, psychologicznej. Organizowane były konsultacje psychologiczne dla dzieci, nauczycieli i rodziców. Dzieci brały udział w licznych konusach, przeglądach na szczeblu gminy, powiatu i kraju. W Szkole Podstawowej nr 1 dla uczniów w roku szkolnym 2013/2014 funkcjonowały następujące zajęcia pozalekcyjne: Zespół wokalny Świetliki, Zajęcia artystyczne w klasie 5b, Gry i zabawy z komputerem dla klas I III, Koło Zabawy plastyczne dla klas I III, Badminton, Siatkówka, Koło z języka angielskiego dla klas IV VI, 19

20 Koło teatralne dla klas IV VI, Koło ortograficzne dla klas III, Koło matematyczne dla klas 4a,b,c, Koło młodego czytelnika, Koło Origami dla klas II, Koło gry matematyczne dla klas II, Zajęcia muzyczne Schola dla klas III VI, Zajęcia rozwijające twórczą aktywność dziecka Jestem małym artystą, Koło artystyczne, Koło taneczne dla klas I III, Koło humanistyczne, Koło muzyczno-rytmiczne, Zajęcia artystyczno-teatralne dla klas I, SKS dla dziewcząt i chłopców z klas IV VI, Pływanie dla uczniów klas III. Ich liczba wskazuje, że uczniowie mają dostęp do szerokiej oferty i mogą wybrać interesujące zajęcia. Szkoła realizowała również różne projekty oświatowe, m.in. program nauki pływania, Ogólnopolski Projekt Stypendiada Wczesnoszkolna dla klas II i III, projekty promocji zdrowia, działań ekologicznych. Szkoła realizuje również projekty działań profilaktycznych z zakresu promocji zdrowia. Placówka świadczy również wsparcie psychologiczno-pedagogiczne, a także prowadzi zajęcia rewalidacyjne, wyrównawcze oraz koła zainteresowań w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej. W Pieszycach funkcjonuje prowadzony przez powiat dzierżoniowski Zespół Szkół w Pieszycach im. ks. Jana Dzierżonia, zlokalizowany przy ul. Mickiewicza 1. Aktualnie działa w nim gimnazjum oraz szkoła ponadgimnazjalna technikum. Liczba uczniów zarówno w gimnazjum, jak i w technikum w ostatnich latach zmniejsza się. Tabela 8. Liczba uczniów w gimnazjum i szkole ponadgimnazjalnej w gminie Pieszyce 2005/ 2006/ 2007/ 2008/ 2009/ 2010/ 2011/ 2012/ Szkoła: Gimnazjum w ZS w Pieszycach 20

21 Liceum profilowane w ZS w Pieszycach Technikum w ZS w Pieszycach Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, Młodzież zamieszkująca w Pieszycach może korzystać z oferty szkół ponadgimnazjalnych zlokalizowanych na terenie powiatu dzierżoniowskiego. Poza Zespołem Szkół w Pieszycach im. ks. Jana Dzierżonia na obszarze powiatu działają następujące jednostki edukacyjne: Zespół Szkół Ogólnokształcących w Dzierżoniowie z I Liceum Ogólnokształcącym im. J. Śniadeckiego, II Liceum Ogólnokształcące w Dzierżoniowie im. Jana Pawła II, Zespół Szkół Nr 1 w Dzierżoniowie im. prof. Wilhelma Rotkiewicza, Zespół Szkół Nr 2 w Dzierżoniowie im. prof. Tadeusza Kotarbińskiego, Zespół Szkół Nr 3 w Dzierżoniowie im. Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej, Zespół Szkół Ogólnokształcących w Bielawie z Liceum Ogólnokształcącym im. Bolesława Chrobrego, Zespół Szkół i Placówek Kształcenia Zawodowego w Bielawie. Na terenie powiatu działają także ośrodki szkolno-wychowawcze: Specjalny Ośrodek Szkolno- Wychowawczy w Piławie Górnej im. ks. J. Twardowskiego oraz Specjalny Ośrodek Szkolno- Wychowawczy w Dzierżoniowie. Powiat oferuje również uczniom i rodzicom dostęp do wsparcia w Powiatowym Centrum Poradnictwa Psychologiczno-Pedagogicznego i Doradztwa Edukacyjnego w Dzierżoniowie, w skład którego wchodzą: Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna, filia Poradni w Bielawie, Powiatowy Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli oraz filia Wojewódzkiej Biblioteki Pedagogicznej Ochrona zdrowia Zadania w zakresie ochrony zdrowia realizuje Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Przychodnia Miejska w Pieszycach. Na terenie miasta Pieszyce działają również inne mniejsze placówki ochrony zdrowia oraz Sudeckie Centrum Zdrowia, zapewniające opiekę psychiatryczną. 21

22 SPZOZ Przychodnia Miejska jest jednostką organizacyjną gminy Pieszyce. Podstawą jej funkcjonowania jest rozpoznanie potrzeb lokalnej społeczności w zakresie usług medycznych. Ponadto Przychodnia świadczy usługi w zakresie poradnictwa specjalistycznego, promocji zdrowia oraz udzielania pełnych świadczeń leczniczych zarówno w warunkach stacjonarnych jak i ambulatoryjnych. W SPZOZ Przychodnia Miejska działają: 1. Podstawowa opieka zdrowotna poradnia dla dzieci, poradnia dla dorosłych, pielęgniarka środowiskowa, pielęgniarka medycyny szkolnej oraz położna środowiskowa, 2. Poradnia Medycyna Pracy, 3. Poradnia Rehabilitacyjna, 4. Poradnia Chirurgii ogólnej, 5. Poradnia Onkologiczna (bez kontraktu z NFZ), 6. Poradnia Chirurgii Onkologicznej, 7. Poradnia Chirurgii Naczyniowej (bez kontraktu z NFZ), 8. Poradnia Chirurgii Urazowo-Ortopedycznej, 9. Poradnia Neurochirurgiczna (bez kontraktu z NFZ), 10. Poradnia Dermatologiczna, 11. Poradnia Endokrynologiczna (bez kontraktu z NFZ), 12. Poradnia Gastroenterologiczna, 13. Poradnia Ginekologiczno-Położnicza, 14. Poradnia Gruźlicza i Chorób Płuc, 15. Poradnia Kardiologiczna, 16. Poradnia Leczenia Bólu, 17. Poradnia Neurologiczna, 18. Poradnia Okulistyczna, 19. Poradnia Otolaryngologiczna, 20. Poradnia Reumatologiczna, 21. Poradnia Proktologiczna, 22. Poradnia Zdrowia Psychicznego, 23. Poradnia Urologiczna, 24. Pracownia Rezonansu Magnetycznego i RTG, 25. Pracownia EEG, 22

23 26. Pracownia EMG, 27. Pracownia Endoskopii, 28. Pracownia USG, 29. Pracownia Diagnostyki Laboratoryjnej, 30. Gabinet Stomatologiczny. Przychodnia zapewnia opiekę całodobową (opiekę zdrowotną oraz nocną i świąteczną opiekę zdrowotną), a także pielęgniarską opiekę długoterminową 10. Poza Przychodnią Miejską opiekę lekarską zapewniają również następujące placówki: 1. NZOZ Centrum Medyczne Astra w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej oraz chirurgii ogólnej, 2. NZOZ A-MED w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej oraz świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych, 3. NZOZ OTO-MED Poradnia Laryngologiczna w zakresie poradni laryngologicznej 11. W Pieszycach funkcjonuje także NZOZ Sudeckie Centrum Zdrowia, które oferuje świadczenia zdrowia psychicznego dla dorosłych, świadczenia zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży, świadczenia psychiatryczne dla dzieci i młodzieży oraz oddział dzienny rehabilitacyjny psychiatryczny dla dorosłych. Opiekę psychiatryczną oferuje również NZOZ REHA-MED w zakresie opieki psychiatrycznej (dzienny pobyt), leczenia uzależnień, świadczeń psychiatrycznych i rehabilitacyjnych dla dzieci i młodzieży 12. W Rościszowie znajduje się Specjalistyczny Szpital Chorób Płuc należący do spółki Sanatoria Dolnośląskie. Oddział Chorób Płuc i Gruźlicy posiada 32 łóżka i zajmuje się leczeniem chorych na gruźlicę, diagnostyką chorób nowotworowych układu oddechowego, diagnostyką i leczeniem pozostałych schorzeń pulmonologicznych. W ramach struktury Szpitala funkcjonuje Poradnia Gruźlicy i Chorób Płuc, która odpłatnie przyjmuje pacjentów. W budynku szpitala znajduje się Zakład Opiekuńczo-Leczniczy w Rościszowie (47 łóżek), którego zadaniem jest okresowe lub stałe objęcie całodobową opieką i pielęgnacją oraz kontynuacja 10 SPZOZ Przychodnia Miejska, 11 Gdzie się leczyć? Wykaz ZOZ-ów i indywidualnych praktyk lekarskich, 12 Gdzie się leczyć? Wykaz ZOZ-ów i indywidualnych praktyk lekarskich, 23

24 leczenia osób przewlekle chorych a także osób, które przebyły leczenie szpitalne. Oddział Medycyny Paliatywnej w Rościszowie dysponuje 37 łóżkami stacjonarnymi. Personel zajmuje się leczeniem bólu, niesieniem ulgi w cierpieniu, leczeniem objawowym oraz zapewnieniem komfortu pacjentom w terminalnej fazie każdej choroby, głównie chorób nowotworowych 13. Opiekę szpitalną dla mieszkańców Pieszyc zapewnia NZOZ Szpital Powiatowy w Dzierżoniowie Sp. z o.o., który świadczy usługi medyczne w dwóch lokalizacjach w Dzierżoniowie oraz w Bielawie. W Dzierżoniowie mieści się ratownictwo medyczne oraz oddziały: wewnętrzny, chirurgii ogólnej, ortopedyczny, ginekologiczno-położniczy i noworodkowy, a także poradnie: chirurgiczna, ginekologiczno-położnicza i ortopedyczna oraz pracownie diagnostyczne. W Bielawie mieści się oddział pediatryczny, okulistyczny i zakład opiekuńczo-leczniczy, a także poradnia okulistyczna i pracownia angiografii narządu wzroku 14. Mieszkańcy Pieszyc mogą skorzystać z usług pięciu aptek funkcjonują tu apteki: W Rynku, Pod Wielką Sową, Rodzinna, Mediq Apteka, Centrum Zdrowia Kultura, sport i rekreacja Działalność o charakterze kulturalnym w Pieszycach organizuje Miejska Biblioteka Publiczna Centrum Kultury w Pieszycach, a także filia biblioteki, zlokalizowana w Rościszowie. Centrum Kultury mieści się w nowym budynku, przy ul Kopernika 37, otwartym 5 września 2014 roku. Znalazła w nim miejsce Miejska Biblioteka Publiczna oraz Centrum Kultury, wyposażone w wiele nowoczesnych sal i pomieszczeń, co stwarza możliwości uczestniczenia dzieci i młodzieży we wszelkiego rodzaju warsztatach i zajęciach zgodnych z zainteresowaniami uczestników. Budynek ma dwie kondygnacje i powierzchnię użytkową 1533,90 m 2. Adaptacja obiektu byłego kina oraz jego rozbudowa realizowana była z pozostawieniem istniejącej bryły sali kinowej. Od strony południowo-zachodniej dobudowane zostały pomieszczenia sal pracy Centrum (sala teatralna, sala muzyczna, sala plastyczna) i pomieszczenia biurowe, od strony północnej natomiast pomieszczenia wystawiennicze z nową strefą wejściową. Na poziomie przyziemia zlokalizowano studio nagrań wraz z salą prób, pomieszczenia pomocnicze, techniczne i magazynowe. Na poziomie parteru usytuowano salę widowiskową, salę wystawienniczą, garderoby, kawiarenkę, hol wejściowy z szatnią, 13 Szpital Rościszów, 14 Zdrowie, 24

25 sanitariaty, salkę konferencyjną i kotłownię. Na I piętrze znalazły się pomieszczenia pracowni artystycznych (tanecznej, teatralnej, plastycznej i muzycznej) oraz biura, zaś na II piętrze usytuowano bibliotekę. Centrum Kultury organizuje wiele wydarzeń kulturalno-rozrywkowych dla dzieci, młodzieży oraz dorosłych. Są to m.in. spektakle teatralne, recitale, występy kabaretów czy nawet gale operowe. Występują lokalni artyści, a także zapraszani goście. Centrum Kultury organizuje zajęcia taneczne, plastyczne i muzyczne (wokalne oraz gry na instrumentach) dla każdej grupy wiekowej. Ponadto Centrum oferuje: zajęcia aerobiku dla dorosłych, naukę języków obcych, stanowiska komputerowe, Punkt informacji Turystycznej oraz zdygitalizowane zbiory z projektu dotyczącego pieszyckich korzeni. Biblioteka oferuje możliwość elektronicznego przeszukiwania zbiorów oraz wypożyczania książek, umożliwia także bezpośredni dostęp do pólek. Na dzień 31 grudnia 2013 roku miała ona 1065 czytelników i księgozbiór w ilości woluminy (w tym 9866 w Rościszowie) i 1023 multimedia. W bibliotece znaleźć można: regionalia, dokumenty życia społecznego, książki dla dzieci i młodzieży, książki dla dorosłych, audiobooki, filmy, ibuki (ebooki) z dostępem online. Biblioteka oferuje kącik komputerowy z bezpłatnym dostępem do Internetu, kącik prasowy, kącik dla dzieci oraz możliwość drukowania i kserowania 15. Kolejnym działaniem gminy skierowanym na organizację czasu wolnego jest utrzymanie i rozwijanie bazy sportowo-rekreacyjnej. Od 2009 roku funkcjonuje ogólnodostępny kompleks boisk Orlik 2012, na terenie miasta dostępny jest też odkryty basen. Z budżetu gminy utrzymywane są również dwa obiekty sportowe: stadion miejski w Pieszycach oraz boisko sportowe w Piskorzowie. Wykorzystujące te obiekty kluby: MKS Pogoń i LKS Boxmet otrzymują na swoją działalność środki finansowe z budżetu gminy, co pozwala na uczestnictwo w zajęciach sportowych dużej liczby młodzieży. Aktywność sportową i rekreacyjną prowadzą w Pieszycach kluby sportowe: 1. Ludowy Klub Sportowy Boxmet Piskorzów ; Piskorzów 37; Pieszyce; 2. Miejski Klub Sportowy Pogoń Pieszyce ; ul. Hermana 1; Pieszyce; 3. ULKS Wielka Sowa ; ul. Ogrodowa 2; Pieszyce; 4. ULKS Sowa Pieszyce; ul. Kościuszki 6A; Pieszyce; 5. Koło Łowieckie Selekcjoner; Podolin 7; Pieszyce; 15 Raport o stanie Gminy Pieszyce październik 2014, 25

26 6. Polski Związek Wędkarski - Koło w Pieszycach; ul. Kościuszki 2a; Pieszyce; 7. Uczniowski Klub Sportowy "Tazo-Pogoń" Pieszyce; Rościszów 12; Pieszyce. Ze względu na swoje atrakcyjne turystycznie położenie Pieszyce stanowią świetne miejsce do uprawiania turystyki pieszej i rowerowej, a także narciarstwa biegowego Organizacje pozarządowe Na terenie gminy Pieszyce działają organizacje pozarządowe mające siedzibę na obszarze Pieszyc, a także podmioty, które mają siedzibę w innej gminie, ale prowadzą działalność na rzecz mieszkańców Pieszyc. Należą do nich: 1. Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów w Pieszycach, ul. Kościuszki 6; Pieszyce; 2. Stowarzyszenie Lokalne Salezjańskiej Organizacji Sportowej RP SL SALOS, ul. Ogrodowa 48; Pieszyce; 3. Ludowy Klub Sportowy Boxmet Piskorzów ; Piskorzów 37; Pieszyce; 4. Miejski Klub Sportowy Pogoń Pieszyce ; ul. Hermana 1; Pieszyce; 5. Ochotnicza Straż Pożarna w Piskorzowie; Piskorzów 18; Pieszyce; 6. Związek Kombatantów i Byłych Więźniów Politycznych RP; ul. Kościuszki 2; Pieszyce; 7. ULKS Wielka Sowa ; ul. Ogrodowa 2; Pieszyce; 8. Stowarzyszenie Lepsze Jutro ; ul. Ogrodowa 81; Pieszyce; 9. Stowarzyszenie Być Dla Pieszyc ; Skr. Pocztowa 11; Pieszyce; 10. Stowarzyszenie Heyoka ; ul. Ogrodowa 66/4; Pieszyce; 11. ULKS Sowa Pieszyce; ul. Kościuszki 6A; Pieszyce; 12. Koło Łowieckie Selekcjoner; Podolin 7; Pieszyce; 13. Polski Związek Wędkarski - Koło w Pieszycach; ul. Kościuszki 2a; Pieszyce; 14. Stowarzyszenie Jedność ; Rościszów 39A; Pieszyce; 15. Polski Związek Działkowców - Rodzinne Ogrody Działkowe w Pieszycach; ul. Hermana 1; Pieszyce; 16. Stowarzyszenie Nauczyciele Dzieciom ; ul. Świdnicka 53; Pieszyce; 17. Uczniowski Klub Sportowy "Tazo-Pogoń" Pieszyce; Rościszów 12; Pieszyce; 18. Stowarzyszenie "Lepszy Bratoszów"; Bratoszów 7; Pieszyce; 26

27 19. Polski Związek Hodowców Gołębi Pocztowych - Koło Pieszyce; ul. Świdnicka 51; Pieszyce; 20. Polski Związek Niewidomych Koło Dzierżoniów; ul. Batalionów Chłopskich 19; Dzierżoniów; 21. Związek Sybiraków Ziemi Dzierżoniowskiej; ul. Świdnicka 38; Dzierżoniów; 22. Stowarzyszenie na rzecz Upośledzonych; ul. Świdnicka 26; Dzierżoniów; 23. Fundacja Ropuch; ul. Pocztowa 1; Dzierżoniów; 24. ZHP Dzierżoniów; ul. Pocztowa 1; Dzierżoniów 16. W Urzędzie Miejskim w Pieszycach funkcjonuje stanowisko pełnomocnika burmistrza ds. organizacji pozarządowych, co ułatwia organizacjom kontakt ze strukturami administracji publicznej i współpracę. Informacje dotyczące organizacji pozarządowych wskazują, że główną płaszczyzną ich działania jest sfera sportu i rekreacji, a podmioty działające w tym zakresie mają największy potencjał. 16 Wykaz organizacji pozarządowych stan na 1 października 2013 r., 27

28 2.2. Diagnoza problemów społecznych w gminie Pieszyce wraz z prognozą zmian Ubóstwo i wykluczenie społeczne Znaczącym problemem społecznym identyfikowanym w skali ogólnopolskiej jest ubóstwo i wykluczenie społeczne. Ubóstwo zdefiniować można jako sytuację deprywacji potrzeb, niemożność zaspokojenia potrzeb ze względu na niedostateczne dochody, niewystarczające środki finansowe. Bieda ma wymiar ekonomiczny, obejmuje deprywację materialną. Natomiast wykluczenie społeczne określić można jako sytuację uniemożliwiającą lub znacznie utrudniającą jednostce lub grupie, zgodne z prawem pełnienie ról społecznych, korzystanie z dóbr publicznych i infrastruktury społecznej, gromadzenie zasobów i zdobywanie dochodów w godny sposób 17. Wykluczenie społeczne jest powiązane w sposób istotny z występowaniem ubóstwa, jednakże nie da się postawić znaku równości między zjawiskiem ubóstwa a wykluczeniem społecznym. Wykluczenie społeczne ma bowiem charakter wieloaspektowy, można wskazać na wykluczenie w wymiarze fizycznym, strukturalnym, normatywnym i materialnym, mówić o wykluczeniu mieszkaniowym, edukacyjnym, cyfrowym czy prawnym 18. Wskazywane są również kategorie osób szczególnie narażonych na wykluczenie społeczne, do których należą m.in. rodziny wielodzietne i niepełne, osoby starsze, niepełnosprawne, utrzymujący się z niezarobkowych źródeł utrzymania i rolnicy 19. Pomiar zasięgu ubóstwa i wykluczenia społecznego jest trudny ze względu na różnorodność stosowanych mierników i trudność dokonania pomiarów. W odniesieniu do ubóstwa bardzo często odwołujemy się do ustawowej granicy ubóstwa, a więc poziomu życia jednostki, który ustawowo kwalifikuje ją do wsparcia poprzez system pomocy społecznej. Aktualnie kwota, która zgodnie z ustawą o pomocy społecznej uprawnia do ubiegania się o przyznanie świadczenia pieniężnego z pomocy społecznej wynosi dla gospodarstwa 1 osobowego 542 zł, zaś na osobę w rodzinie 456 zł Narodowa Strategia Integracji Społecznej dla Polski, s J. Czapiński, T. Panek, Diagnoza Społeczna Warunki i jakość życia Polaków, MPiPS, Warszawa 2014; Polski Raport Social Watch 2010: Ubóstwo i wykluczenie społeczne w Polsce, KPH, Warszawa J. Czapiński, T. Panek, Diagnoza Społeczna ; Polski Raport Social Watch 20 Ustawa z 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej, Dz.U. z 2013 r., poz. 182, tekst jednolity ze zm.; Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 lipca 2012 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, Dz.U. z 2012 r., poz

29 W 2013 roku z pomocy społecznej w gminie Pieszyce skorzystało łącznie 798 osób, w tym 695 w tych rodzinach, które uzyskały świadczenia pieniężne. W rodzinach korzystających z pomocy społecznej w 2013 roku żyło 8,3% mieszkańców Pieszyc. Stricte ze względu na ubóstwo z pomocy społecznej w 2013 roku skorzystało 249 rodzin, w których było łącznie 597 osób, co stanowi 6,2% ogółu mieszkańców. Liczba rodzin i osób w rodzinach pobierających wsparcie w związku z ubóstwem podlegała w latach niewielkim zmianom (ryc. 6.). Ryc. 6. Liczba rodzin i osób w rodzinach korzystających z pomocy społecznej ze względu na ubóstwo Źródło: Sprawozdanie półroczne i roczne z udzielonych świadczeń pomocy społecznej - pieniężnych, w naturze i usługach za lata , Ośrodek Pomocy Społecznej w Pieszycach. Podstawowym wskaźnikiem monitorującym zjawisko wykluczenia społecznego w UE jest wskaźnik zagrożenia ubóstwem lub wykluczeniem społecznym. Wskaźnik ten określa odsetek osób zagrożonych ubóstwem lub pogłębioną deprywacją materialną bądź żyjących w gospodarstwach domowych o bardzo niskiej intensywności pracy (osoby zliczane są tylko raz, również w przypadku, gdy zagrożone są więcej niż jedną formą ubóstwa lub wykluczenia społecznego). Wskaźnik zagrożenia ubóstwem lub wykluczeniem społecznym dla Polski kształtował się nieco powyżej średniej UE i wynosił odpowiednio: w 2011 roku 27,2%, w 2012 roku 26,7%, w 2013 roku 25,8% Eurostat, 29

30 Wskaźnik zagrożenia ubóstwem lub wykluczeniem społecznym w województwie dolnośląskim wyniósł w 2011 roku 26,8% 22, nie jest on jednak obliczany dla mniejszych jednostek administracyjnych. Założyć jednak można, że dla gminy Pieszyce kształtuje się on na poziomie podobnym jak dla Dolnego Śląska. Założyć można, że w najbliższych latach zasięg ubóstwa i wykluczenia społecznego w gminie Pieszyce utrzymywał się będzie na podobnym poziomie, stąd konieczność działań na rzecz walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym Sytuacja rodzin i dzieci Problemy społeczne generalnie dotyczą rodzin, które jako podstawowe grupy społeczne odpowiedzialne są za zaspokajanie podstawowych potrzeb swoich członków. Rodziny pełnią wiele funkcji, do których zaliczyć należy m.in. funkcję: materialno-ekonomiczną (w tym zarobkową, usługowo-konsumpcyjną), opiekuńczo-zabezpieczającą, prokreacyjną, socjalizacyjną, stratyfikacyjną, kulturowo-religijną, rekreacyjno-towarzyską czy wreszcie emocjonalno-ekspresyjną. Rodzina odpowiedzialna jest więc za zaspokojenie zarówno emocjonalnych, jak i materialnych potrzeb swoich członków. W gminie Pieszyce zdiagnozować można istnienie rodzin będących w trudnej sytuacji materialnej i społecznej. Corocznie ponad 350 rodzin korzysta z pomocy społecznej. Wprawdzie w latach 2012 i 2013 obserwujemy niewielki spadek liczby rodzin objętych wsparciem to nie oznacza to automatycznej poprawy sytuacji rodzin w gminie. Ryc. 7. Liczba rodzin korzystających z pomocy społecznej Źródło: Sprawozdanie półroczne i roczne z udzielonych świadczeń pomocy społecznej - pieniężnych, w naturze i usługach za lata , Ośrodek Pomocy Społecznej w Pieszycach. 22 Krajowy Program Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu Społecznemu Nowy wymiar aktywnej integracji, MPiPS, Warszawa

31 Z danych dotyczących liczby osób w rodzinach korzystających z pomocy społecznej wynika, że ze wsparcia korzystają przede wszystkim rodziny 1 osobowe w 2013 roku stanowiły one 54% ogółu rodzin objętych pomocą. Rodzin dwuosobowych było znacząco mniej, bo tylko 16%, jeszcze mniejszy udział miały rodziny o większej liczbie członków (ryc. 8.). Udział gospodarstw 1 osobowych w ogóle rodzin korzystających z pomocy społecznej systematycznie rośnie (ryc. 9.), co wskazuje na problem z zapewnieniem sobie odpowiednich warunków życia przez osoby żyjące w pojedynkę. Osoby samotne korzystające z pomocy społecznej bardzo często należą do kategorii wiekowej 50+. Są to osoby nieaktywne zawodowe lub bezrobotne, które nie mogą znaleźć zatrudnienia ze względu na swój wiek albo na stan zdrowia, a jednocześnie nie mają prawa do świadczeń emerytalnych lub rentowych. Ich sytuacja jest więc szczególnie trudna i zwykle korzystają z pomocy społecznej długookresowo. Ryc. 8. Udział rodzin o określonej liczbie osób w ogóle rodzin korzystających z pomocy społecznej w 2013 roku Źródło: Sprawozdanie półroczne i roczne z udzielonych świadczeń pomocy społecznej - pieniężnych, w naturze i usługach za rok 2013, Ośrodek Pomocy Społecznej w Pieszycach. Ryc. 9. Udział gospodarstw 1 osobowych w ogóle rodzin korzystających z pomocy społecznej Źródło: Sprawozdanie półroczne i roczne z udzielonych świadczeń pomocy społecznej - pieniężnych, w naturze i usługach za lata , Ośrodek Pomocy Społecznej w Pieszycach. 31

32 Ważną kategorią rodzin, wśród których występują problemy społeczne, są rodziny z dziećmi, szczególnie te które wykazują bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych. Rodziny często zmagają się z biedą, szczególnie w przypadku występowania również innych problemów, np. bezrobocia czy uzależnień. Liczba rodzin z dziećmi korzystających z pomocy społecznej systematycznie maleje (ryc. 10.), co oznacza, że coraz mniej rodzin korzysta ze wsparcia. Maleje również udział rodzin z dziećmi wśród ogółu rodzin pobierających pomoc (ryc. 11.). Ryc. 10. Liczba rodzin z dziećmi korzystających z pomocy społecznej Źródło: Sprawozdanie półroczne i roczne z udzielonych świadczeń pomocy społecznej - pieniężnych, w naturze i usługach za lata , Ośrodek Pomocy Społecznej w Pieszycach. Ryc. 11. Udział rodzin z dziećmi w ogóle rodzin korzystających z pomocy społecznej Źródło: Sprawozdanie półroczne i roczne z udzielonych świadczeń pomocy społecznej - pieniężnych, w naturze i usługach za lata , Ośrodek Pomocy Społecznej w Pieszycach. Analiza liczby dzieci w rodzinach z dziećmi korzystających z pomocy społecznej wskazuje, że największy udział wśród rodzin z dziećmi objętych pomocą mają rodziny z dwojgiem dzieci, następnie z jednym dzieckiem, trojgiem dzieci i więcej (ryc. 12.). Rodziny 32

33 wielodzietne generalnie mają niewielki udział w ogóle rodzin, stąd też stanowią mniejszość wśród objętych wsparciem. Dane wskazują jednak, że bardzo często z zaspokojeniem podstawowych potrzeb nie radzą sobie rodziny z jednym lub dwójką dzieci. Ryc. 12. Udział rodzin o określonej liczbie dzieci w ogóle rodzin z dziećmi korzystających z pomocy społecznej w 2013 roku Źródło: Sprawozdanie półroczne i roczne z udzielonych świadczeń pomocy społecznej - pieniężnych, w naturze i usługach za rok 2013, Ośrodek Pomocy Społecznej w Pieszycach. Należy przypuszczać, że rodziny z dziećmi nadal pozostaną jedną z ważniejszych kategorii objętych pomocą społeczną, a w związku z dziedziczeniem przez dzieci ubóstwa, wykluczenia społecznego i negatywnych zachowań społecznych niezbędne jest położenie dużego nacisku na pomoc rodzinom z dziećmi Bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych Rodziny często zmagają się z problemem bezradności w sprawach opiekuńczowychowawczych. Liczba rodzin objętych pomocą ze względu na tego typu problemy w ostatnich dwóch latach wzrosła (ryc. 13.). Rodziny, w których występują problemy związane z bezradnością w sprawach opiekuńczo-wychowawczych to generalnie rodziny niepełne oraz wielodzietne. Poza rokiem 2010, który cechował się odmienną strukturą, rodziny niepełne nieznacznie przeważają nad rodzinami wielodzietnymi objętymi wsparciem (ryc. 14.). 33

34 Ryc. 13. Liczba rodzin i osób w rodzinach korzystających z pomocy społecznej ze względu na bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego Źródło: Sprawozdanie półroczne i roczne z udzielonych świadczeń pomocy społecznej - pieniężnych, w naturze i usługach za lata , Ośrodek Pomocy Społecznej w Pieszycach. Ryc. 14. Liczba rodzin niepełnych i wielodzietnych korzystających z pomocy społecznej ze względu na bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego Źródło: Sprawozdanie półroczne i roczne z udzielonych świadczeń pomocy społecznej - pieniężnych, w naturze i usługach za lata , Ośrodek Pomocy Społecznej w Pieszycach. Przeciętna liczba osób w rodzinach niepełnych wskazuje, że najczęściej będą to rodziny, w których samotny rodzic opiekuje się 2 lub 3 dzieci, zaś w przypadku rodzin wielodzietnych modelowo będzie to dwoje rodziców z 3 dzieci (ryc. 15.). 34

35 Ryc. 15. Przeciętna liczba osób w rodzinach niepełnych i wielodzietnych korzystających z pomocy społecznej ze względu na bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego Źródło: Sprawozdanie półroczne i roczne z udzielonych świadczeń pomocy społecznej - pieniężnych, w naturze i usługach za lata , Ośrodek Pomocy Społecznej w Pieszycach. W związku z obserwowanym spadkiem liczby zawieranych małżeństw, rosnącą liczbą rozwodów oraz niską liczbą urodzeń prognozować należy wzrost liczby rodzin niepełnych i utrzymywanie się na podobnym poziomie liczby rodzin wielodzietnych. Działania na rzecz rodzin powinny jednocześnie wspierać obie kategorie rodzin, gdyż każda z nich ma często ograniczone możliwości opiekuńczo-wychowawcze względem swoich dzieci Bezrobocie Kluczowym problemem społecznym nie tylko gminy Pieszyce, ale i całego powiatu dzierżoniowskiego jest wysokie bezrobocie. Najnowsze dane prezentowane przez Powiatowy Urząd Pracy w Dzierżoniowie wskazują, że na koniec lipca 1014 roku stopa bezrobocia w powiecie wyniosła 16,9%, zaś w województwie dolnośląskim 11,5%, a w Polsce ogółem 11,9. Sytuuje to powiat dzierżoniowski na 12 miejscu w województwie i 118 w kraju 23. Stopa bezrobocia w powiecie w ostatnich latach spadła, w porównaniu z latami , jednakże tendencja, iż bezrobocie jest znacząco wyższe niż w kraju i województwie dolnośląskim stale się utrzymuje (ryc. 16.). 23 Informacja o sytuacji na rynku pracy w powiecie dzierżoniowskim w sierpniu 2014 roku, PUP Dzierżoniów, Dzierżoniów 2014, s

36 Ryc. 16. Stopa bezrobocia rejestrowanego Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w gminie Pieszyce plasuje się na podobnym poziomie jak w całym powiecie dzierżoniowskim. Pieszyce nie wyróżniają się w tym zakresie w żadne sposób (ryc. 17.). Ryc. 17. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w gminie Pieszyce i powiecie dzierżoniowskim Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, Odnotować można nieco wyższy udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym wśród kobiet niż wśród mężczyzn, jednak bardziej widoczne w tym zakresie różnice z lat dziś są mało znaczące (ryc. 18.). 36

37 Ryc. 18. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w gminie Pieszyce Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, Liczba bezrobotnych w gminie Pieszyce oraz bezrobotnych bez prawa do zasiłku wskazuje, że osoby nieposiadające możliwości pobierania zasiłku stanowią znaczącą część bezrobotnych w sierpniu 2014 roku było to 78% bezrobotnych. Jest to niezwykle istotne, bowiem wskazuje na złą sytuację materialną większości osób bez pracy, które nie mając prawa do zasiłku dla bezrobotnych mogą jedynie skorzystać ze świadczeń pomocy społecznej. Tabela 9. Bezrobotni ogółem i bezrobotni bez prawa do zasiłku w gminie Pieszyce Data Ogółem Bez prawa do zasiłku Udział bezrobotnych bez prawa do zasiłku XII ,1% XII ,1% XII ,9% XII ,1% VIII ,6% Źródło: Informacja o realizacji zadań PUP oraz sytuacji na rynku pracy w powiecie dzierżoniowskim, PUP Dzierżoniów, Dzierżoniów 2014, s. 17; Informacja o realizacji zadań PUP oraz sytuacji rynku pracy w powiecie dzierżoniowskim, PUP Dzierżoniów, Dzierżoniów 2012, s. 18; Informacja o sytuacji na rynku pracy w powiecie dzierżoniowskim w sierpniu 2014 roku, PUP Dzierżoniów, Dzierżoniów 2014, s.18. Dane Ośrodka Pomocy Społecznej w Pieszycach wskazują, że bezrobocie jest kluczowym powodem korzystania ze wsparcia. W 2013 roku ze względu na bezrobocie pomoc uzyskały 203 rodziny, łącznie liczące 515 osób. Liczba rodzin korzystających z pomocy społecznej ze względu na bezrobocie w latach zmniejszyła się w porównaniu do lat , w tych latach obserwujemy też spadek bezrobocia, jednakże ciągle brak pracy jest głównym problemem społecznym gminy. 37

38 Ryc. 19. Liczba rodzin i osób w rodzinach korzystających z pomocy społecznej ze względu na bezrobocie Źródło: Sprawozdanie półroczne i roczne z udzielonych świadczeń pomocy społecznej - pieniężnych, w naturze i usługach za lata , Ośrodek Pomocy Społecznej w Pieszycach. Aktualna sytuacja na rynku pracy każe przypuszczać, że bezrobocie nadal będzie kluczowym problemem społecznym w gminie, rodzącym konieczność interwencji pomocy społecznej Bezdomność W gminie Pieszyce występuje problem bezdomności. Nie jest to zjawisko masowe, ale ze względu na wzrost liczby osób objętych tym problemem oraz trudność rozwiązania sytuacji braku miejsca do zamieszkania konieczne jest podkreślenie tego problemu. W 2013 roku w związku z bezdomnością pomoc społeczna udzieliła wsparcia 13 osobom, co wskazuje na wzrost w porównaniu z poprzednimi latami (ryc. 20.). Tożsama liczba rodzin i osób w rodzinach objętych zjawiskiem bezdomności wskazuje, że w gminie Pieszyce bezdomność dotyczyła osób tworzących 1 osobowe gospodarstwa domowe. 38

39 Ryc. 20. Liczba rodzin i osób w rodzinach korzystających z pomocy społecznej ze względu na bezdomność Źródło: Sprawozdanie półroczne i roczne z udzielonych świadczeń pomocy społecznej - pieniężnych, w naturze i usługach za lata , Ośrodek Pomocy Społecznej w Pieszycach. W okresie zimowym corocznie wyznaczany jest jeden lokal, w którym, w trybie interwencyjnym, umieszona może zostać osoba bezdomna, jednakże w latach 2013 i 2014 nie odnotowano potrzeby podjęcia takich działań. Najbliższe schronisko dla bezdomnych znajduje się w Świdnicy i tam kierowani są bezdomni z gminy Pieszyce Uzależnienia Ważny problem społeczny stanowią uzależnienia. Przesądza o tym kilka specyficznych cech problemu uzależnień. Po pierwsze, uzależnienia są bardzo często powiązane z innymi problemami społecznymi ubóstwem, bezrobociem, bezdomnością czy przemocą w rodzinie. Co więcej, to często uzależnienia przyczyniają się do powstania tych problemów. Po drugie, uzależnienie dotyka nie tylko osoby zmagającej się z nałogiem, ale również jej rodziny. Po trzecie, najistotniejszym z uzależnień jest alkoholizm, jednakże poza uzależnieniem od alkoholu i narkomanią wskazać można na wiele innych substancji uzależniających i stanów uzależnień, które najczęściej nie są diagnozowane, stąd bardzo trudno określić ich zasięg oraz wspierać osoby uzależnione w terapii. Po czwarte, uzależnienia dotykają nie tylko dorosłych, ale również młodzież. Obserwujemy wręcz ciągły spadek dolnej granicy wiekowej osób sięgających po substancje uzależniające. Argumenty te przesądzają o niezwykłej istotności problemu uzależnień. Diagnoza zasięgu uzależnień jest bardzo trudna. Można w tym zakresie odwołać się do badań empirycznych w zakresie problematyki alkoholizmu, narkomanii oraz przemocy na terenie gminy Pieszyce, których wyniki prezentuje raport Środowiskowa profilaktyka 39

40 uzależnień. Monitorowanie problemów alkoholowych narkotycznych i przemocowych na terenie gminy Pieszyce w 2013 r. 24 Spożywanie alkoholu zadeklarowało w ankiecie 97% badanych mieszkańców gminy, przy czym prawie wszyscy określili się mianem umiarkowanie pijących 25. W odniesieniu do kwestii sprzedaży alkoholu 2% badanych mieszkańców wskazało, że podaż jest zdecydowanie za duża, zaś 40%, że jest nadmierna. Ponad połowa respondentów (54%) zauważyła również przyrost osób nietrzeźwych na terenie gminy. Aż 71% wskazało na wzrost liczby nietrzeźwej młodzieży w ostatnich 3 latach, a 34% było świadkami sprzedaży alkoholu nieletnim 26. Odnośnie problemu narkomanii 57% mieszkańców zadeklarowało, że miało bezpośrednią styczność z tą kwestią, a 41% uważa, że w ostatnich 3 latach wzrosła liczba młodych ludzi zażywających narkotyków 27. W ankiecie diagnozowany był również problem przemocy wśród dzieci i młodzieży. 67% mieszkańców zetknęło się z agresją i przemocą wśród młodzieży, która obejmuje przede wszystkim ubliżanie oraz pobicia. Sprawcami przemocy jest zwykle starsza młodzież (40%), dorośli (24%) i rówieśnicy (3%) 28. Raport Środowiskowa profilaktyka uzależnień. Monitorowanie problemów alkoholowych narkotycznych i przemocowych na terenie gminy Pieszyce w 2013 r. w oparciu o badania dzieci i młodzieży szkolnej diagnozuje występowanie problemów uzależnień. Dzieci i młodzież mają styczność z alkoholem, a wśród badanej młodzieży szkolnej odsetek osób używających alkoholu (bez jednorazowych kontaktów) wynosił: w szkole podstawowej 11%, gimnazjum 38%, a szkole ponadgimnazjalnej (technikum) 83% 29. Miejscem inicjacji alkoholowej i dalszego picia jest najczęściej dom kolegi, koleżanki, podwórko, a także własny dom i kategoria u rodziny. Pijący alkohol uczeń gimnazjum używa najczęściej piwa, średnio raz w miesiącu, rzadziej wina. W technikum uczniowie najczęściej piją piwo i wódkę średnio 2-3 razy w miesiącu A. Turek, Środowiskowa profilaktyka uzależnień. Monitorowanie problemów alkoholowych narkotycznych i przemocowych na terenie gminy Pieszyce w 2013 r., Zakład Badawczo Consultingowy Tuan, Ośrodek Badań i Profilaktyki Środowisk Lokalnych, Wrocław A. Turek, s A. Turek, s A. Turek, s A. Turek, s A. Turek, s A. Turek, s

41 Uczniowie wskazują również na styczność z problemem narkomanii. Bezpośrednie kontakty z grupami osób używających środków odurzających utrzymywało 9% uczniów szkoły podstawowej, 29% uczniów gimnazjum i 83% technikum. Propozycję zażycia środka odurzającego otrzymało 9,7% respondentów ze szkół podstawowych, 25,4 % gimnazjalistów oraz 82,6% uczniów technikum 31. Używanie i próby ze środkami odurzającymi potwierdziło 2% respondentów ze szkół podstawowych, 15% z gimnazjów i 61% z technikum. W przypadku szkoły podstawowej używanymi środkami były dopalacze, w gimnazjach najczęściej marihuana, zaś w technikum marihuana, amfetamina i leki 32. Bardzo często młodzież sięga po papierosy. Do palenia (okazjonalnego i regularnego) przyznało się aż 14% uczniów szkół podstawowych. W gimnazjach paliło okazjonalnie 44% uczniów, a często 26%. W technikum było to odpowiednio 65% i 13% 33. O zakresie uzależnień świadczy również liczba rodzin korzystających z tego względu z pomocy społecznej. W latach w ogóle nie było rodzin, które otrzymywałyby wsparcie w związku z narkomanią, natomiast alkoholizm uznać należy za jeden z ważnych problemów wymagających pomocy społecznej. W 2013 roku z pomocy społecznej w związku z alkoholizmem skorzystało 47 rodzin, łącznie 89 osób (ryc. 21.). Obserwujemy wprawdzie spadek w porównaniu z rokiem 2010, jednakże liczba osób objętych problemem alkoholowym ciągle jest znacząca. Ryc. 21. Liczba rodzin i osób w rodzinach korzystających z pomocy społecznej ze względu na alkoholizm Źródło: Sprawozdanie półroczne i roczne z udzielonych świadczeń pomocy społecznej - pieniężnych, w naturze i usługach za lata , Ośrodek Pomocy Społecznej w Pieszycach. 31 A. Turek, s A. Turek, s A. Turek, s

42 W związku z obserwowanym dużym zakresem sięgania po substancje uzależniające przez ludzi młodych ora współwystępowanie innych problemów społecznych należy sądzić, że problem uzależnień nadal należał będzie do istotnych kwestii społecznych Sytuacja osób niepełnosprawnych i długotrwale chorych Osoby niepełnosprawne oraz długotrwale lub ciężko chore są kategorią szczególnie narażoną na problemy społeczne. Związane to jest z utrudnionym często funkcjonowaniem społecznym i zawodowym osób niepełnosprawnych oraz problemami zdrowotnymi, nierzadko wiążącymi się z koniecznością ponoszenia wysokich wydatków na zakup leków czy środków medycznych. Narodowy Spis Powszechny z 2011 roku wskazuje, że na terenie powiatu dzierżoniowskiego zamieszkiwało 10,9 tys. osób z orzeczoną niepełnosprawnością. Wśród osób, które miały prawnie orzeczoną niepełnosprawność 31% miało orzeczony znaczny stopień niepełnosprawności, 35% stopień umiarkowany, zaś 34% stopień lekki. Dodatkowo 4,6 tys. osób deklarowało niepełnosprawność biologiczną, ale nie posiadało orzeczenia o niepełnosprawności 34. Jeśli założyć, że liczba osób niepełnosprawnych rozłożona jest na terenie powiatu dzierżoniowskiego proporcjonalnie do liczby ludności to w gminie Pieszyce zamieszkuje około 1 tys. osób niepełnosprawnych, posiadających orzeczenie o niepełnosprawności i ponad 400 z biologiczną niepełnosprawnością, nieposiadających orzeczenia 35. Z pomocy społecznej, ze względu na niepełnosprawność w 2013 roku skorzystało 90 rodzin, 56 osób pobierało zasiłek stały z powodu całkowitej niezdolności do pracy. Najwięcej, bo 105 rodzin z osobami niepełnosprawnymi korzystało z pomocy w 2009 roku, w latach liczba ta była mniejsza i utrzymywała się na poziomie 75 rodzin (ryc. 22.). Analizując liczbę osób niepełnosprawnych można także wesprzeć się informacjami dotyczącymi świadczeń rodzinnych. W 2013 roku pomoc społeczna w ramach systemu świadczeń rodzinnych przyznała 2660 zasiłków pielęgnacyjnych (na kwotę zł), przysługujących niepełnosprawnym dzieciom, osobom niepełnosprawnym o znacznym stopniu niepełnosprawności lub umiarkowanym, jeśli niepełnosprawność powstała w wieku 34 Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, 35 Obliczenia własne na podstawie danych NSP: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, 42

43 do ukończenia 21 roku życia, a także seniorom powyżej 75 roku życia. Przyznano również 700 dodatków do zasiłku rodzinnego z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego, na kwotę zł. Ryc. 22. Liczba rodzin i osób w rodzinach korzystających z pomocy społecznej ze względu na niepełnosprawność Źródło: Sprawozdanie półroczne i roczne z udzielonych świadczeń pomocy społecznej - pieniężnych, w naturze i usługach za lata , Ośrodek Pomocy Społecznej w Pieszycach. Diagnoza zakresu występowania długotrwałych i ciężkich chorób oraz potrzebnego wsparcia w tym zakresie jest niezwykle trudna. Można odwołać się w tym zakresie do danych pomocy społecznej, wskazujących, że w 2013 roku ze wsparcia ze względu na chorobę korzystały 42 rodziny. Znaczące zwiększenie liczby rodzin objętych pomocą obserwujemy w 2012 roku. Ryc. 23. Liczba rodzin i osób w rodzinach korzystających z pomocy społecznej ze względu na długotrwałą lub ciężką chorobę Źródło: Sprawozdanie półroczne i roczne z udzielonych świadczeń pomocy społecznej - pieniężnych, w naturze i usługach za lata , Ośrodek Pomocy Społecznej w Pieszycach. 43

44 Problemy osób starszych Specyficzne problemy dotyczą kategorii osób starszych. Są one związane bardzo często z niepełnosprawnością, chorobami, ale również innymi kwestiami, np. ograniczonymi możliwościami funkcjonowania wynikającymi z wieku, brakiem wsparcia ze strony rodziny, poczuciem osamotnienia itp. W 2013 roku w Pieszycach zamieszkiwały 2124 osoby powyżej 60 roku życia, co stanowi 22% ogółu mieszkańców miasta. Obserwujemy wzrost udziału osób starszych w ogóle ludności z 18% w roku Ryc. 24. Udział osób w wieku powyżej 60 lat w ogólnej liczbie ludności w gminie Pieszyce Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, Analizując osoby starsze warto wyróżnić także poszczególne kategorie wiekowe, bowiem możliwości, potrzeby i problemy osób mających nieco ponad 60 lat często są odmienne od osób w wieku np. lat 80. Najwięcej osób starszych sytuuje się w kategorii wiekowej do 70 lat, po roku 70 mocno uwidacznia się przewaga liczebna kobiet nad mężczyznami, wynikająca z różnic w zakresie przeciętnego trwania życia. kobiety 85 i więcej mężczyźni Ryc. 25. Osoby powyżej 60 roku życia wg kategorii wiekowych w gminie Pieszyce w 2013 roku Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, 44

45 Struktura wiekowa kategorii osób starszych zmieniła się na przestrzeni ostatnich lat. Obserwujemy duży wzrost liczby osób w wieku lata, co jest efektem wejścia w ten wiek roczników wyżu powojennego i spadek liczebności kategorii lat, w której mieszczą się osoby z niżu wojennego. Jednocześnie widać wzrost kategorii osób najstarszych, powyżej 80 roku życia. Sędziwi seniorzy stanowią aż 5% ogółu ludności gminy. Ryc. 26. Osoby powyżej 60 roku życia wg kategorii wiekowych w gminie Pieszyce Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, W związku ze starzeniem się licznych roczników urodzonych w latach 50. i 60. oraz wydłużaniem się czasu trwania życia należy spodziewać się dalszego zwiększania się kategorii seniorów. Wymaga to przygotowania się na problemy seniorów. Osoby starsze, które nie są w stanie poradzić sobie w miejscu zamieszkania mogą skorzystać z usług Domu Pomocy Społecznej w Bielawie. Dane z lat wskazują jednak, że żaden z mieszkańców Pieszyc nie skorzystał z tej możliwości. Obserwujemy w ostatnich latach spadek liczby rodzin emerytów i rencistów korzystających z pomocy społecznej. Jednocześnie widoczny jest duży wzrost gospodarstw 1 osobowych w ogóle rodzin emerytów i rencistów korzystających z pomocy społecznej. W 2013 roku 83% rodzin emerytów i rencistów korzystających z pomocy społecznej stanowiły gospodarstwa 1 osobowe, a 17% dwuosobowe. Samotni seniorzy, często pomimo posiadania świadczenia emerytalnego, znajdują się w trudnej sytuacji materialnej w związku z koniecznością ponoszenia opłat mieszkaniowych i innych wydatków. 45

46 Ryc. 27. Udział gospodarstw 1 osobowych w ogóle rodzin emerytów i rencistów korzystających z pomocy społecznej Źródło: Sprawozdanie półroczne i roczne z udzielonych świadczeń pomocy społecznej - pieniężnych, w naturze i usługach za lata , Ośrodek Pomocy Społecznej w Pieszycach Przemoc Ważnym problemem społecznym jest kwestia przemocy, w tym przemocy w rodzinie. Problem ten również należy do trudno diagnozowalnych, a jego identyfikacja i rozwiązanie wymaga zaangażowania różnych instytucji. Przemoc często występuje w środowisku dzieci i młodzieży, w tym środowisku szkolnym. Raport Środowiskowa profilaktyka uzależnień. Monitorowanie problemów alkoholowych narkotycznych i przemocowych na terenie gminy Pieszyce w 2013 r. podkreśla, że młodzież pytana o zjawisko przemocy wskazała na jej duży zakres. Z brutalną agresją zetknęło się 42% badanych uczniów gimnazjów, 44% uczniów technikum i 34% uczniów szkół podstawowych. Bezpośrednio agresji i przemocy doznało 15% respondentów ze szkól podstawowych, 31% badanych uczniów gimnazjów i 9% technikum. Sprawcami przemocy była najczęściej nieco starsza od ofiar młodzież (40%), rzadko rówieśnicy (3%). Podkreślić należy, że aż 24% młodych ludzi zadeklarowało, że doznało agresji ze strony osób dorosłych, co świadczy o występowaniu zjawiska przemocy w rodzinie czy najbliższym otoczeniu młodzieży. Doznana przemoc to najczęściej: pobicia, poniżanie, wymuszenia i rabunki 36. Szczególną uwagę zwrócić należy na problem przemocy w gimnazjum, widać tu bowiem znaczący wzrost zachowań o charakterze agresywnym. 36 A. Turek, s

47 Na istnienie zjawiska przemocy wskazuje również badanie przeprowadzone wśród osób zawodowo związanych z problemami alkoholowymi, narkotycznymi i przemocą w rodzinie. 62% respondentów potwierdziło występowanie przemocy w rodzinie. Poszczególni badani znali od 1 do 4 takich rodzin najczęściej 2-3 rodziny 37. W 48% przypadków wskazano na męża jako sprawcę przemocy, w 19% na żonę. Odnośnie ofiar w 38% przypadków były to dzieci i w 38% żona % respondentów wskazało również na występowanie przemocy wśród młodzieży, szczególnie ze strony agresywnej młodzieży starszej od ofiar 39. Dane z Posterunku Policji w Pieszycach wskazują, że w 2011 roku miało miejsce 357 interwencji domowych, zaś w 2012 roku 478. Punkt Konsultacyjno-Informacyjny Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych wykazał, że z jego usług skorzystały w roku ofiary przemocy w rodzinie, zaś w 2012 roku 6 ofiar. W 2012 roku z pomocy skorzystał też jeden sprawca przemocy. Z danych Zespołu Interdyscyplinarnego ds. Przeciwdziałania Przemocy w Pieszycach wynika, że w okresie XII.2012-XII.2013 wpłynęło 7 formularzy Niebieskiej Karty, sporządzonych przez Komisariat Policji w Pieszycach (4 karty) i Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Pieszycach (3 karty). Pomoc społeczna w 2013 roku udzieliła wsparcia jednej rodzinie w związku z występowaniem problemu przemocy, w latach ta kategoria beneficjentów wsparcia w ogóle nie występowała, natomiast w 2009 roku z pomocy skorzystały 3 rodziny Inne problemy społeczne Poza przedstawionymi problemami społecznymi pojawiają się również inne, wymagające interwencji służb społecznych. Ustawa o pomocy społecznej 40 wskazuje choćby na takie powody, jak: sieroctwo, potrzeba ochrony macierzyństwa, potrzeba ochrony ofiar handlu ludźmi, trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego, trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą, zdarzenia losowe, sytuacje kryzysowe oraz klęski żywiołowe czy ekologiczne. Większość tych problemów w ostatnich pięciu latach w gminie Pieszyce nie występowała, ale samorząd musi 37 A. Turek, s A. Turek, s A. Turek, s Ustawa z 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej, Dz.U. z 2013 r., poz. 182, tekst jednolity ze zm. 47

48 być przygotowany na udzielenie wsparcia wszystkim potrzebującym i pojawienie się takich wyzwań w przyszłości. W ostatnich pięciu latach pomoc społeczna odnotowała problem trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego. Wprawdzie w 2013 roku nie wystąpił, ale w latach wcześniejszych wsparciem objętych z tego powodu było 4-6 rodzin (ryc. 28.). Ryc. 28. Liczba rodzin i osób w rodzinach korzystających z pomocy społecznej ze względu na trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego Źródło: Sprawozdanie półroczne i roczne z udzielonych świadczeń pomocy społecznej - pieniężnych, w naturze i usługach za lata , Ośrodek Pomocy Społecznej w Pieszycach. Powodem udzielania pomocy są także zdarzenia losowe dotykające rodzin. Z tego powodu corocznie wsparciem obejmowano od 1 do 7 rodzin (ryc. 29.). Ryc. 29. Liczba rodzin i osób w rodzinach korzystających z pomocy społecznej ze względu zdarzenie losowe Źródło: Sprawozdanie półroczne i roczne z udzielonych świadczeń pomocy społecznej - pieniężnych, w naturze i usługach za lata , Ośrodek Pomocy Społecznej w Pieszycach. 48

49 2.3. Rozwiązywanie problemów społecznych w gminie Pieszyce Ośrodek Pomocy Społecznej Do rozwiązywania problemów społecznych powołane są w gminie specjalne instytucje, wśród których najważniejszą rolę odgrywa ośrodek pomocy społecznej (OPS). Ośrodek Pomocy Społecznej w Pieszycach jest jednostką budżetową, powołaną uchwałą nr XXVI/146/96 z dnia 20 listopada 1996 roku. W roku 2013 dokonano aktualizacji treści statutu jednostki, który został przyjęty uchwałą Rady Miejskiej w Pieszycach z dnia 27 czerwca 2013 nr XXXV/221/2013. Ośrodek pomocy społecznej realizuje przede wszystkim zadania z zakresu pomocy społecznej, określone ustawą o pomocy społecznej 41, ale również wykonuje działania wynikające z innych ustaw, związane ze świadczeniami rodzinnymi, postępowaniem wobec dłużników alimentacyjnych, pomocy osobom uprawnionym do alimentów, wspieraniem rodziny oraz przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie. Podkreślić należy, że poza ośrodkiem wsparcia mieszkańcom udzielają również inne instytucje gminne, powiatowe oraz organizacje pozarządowe. Ośrodek Pomocy Społecznej w Pieszycach zlokalizowany jest przy ul. Kościuszki 2, w budynku Urzędu Miejskiego. Na dzień 1 grudnia 2014 roku zatrudniał 16 pracowników, w tym kierownika, pięciu pracowników terenowej pracy socjalnej (trzech pracowników socjalnych i dwóch specjalistów pracy socjalnej), asystenta rodziny, pięciu pracowników wykonujących usługi opiekuńcze i czterech pracowników obsługi administracyjno-księgowej, którzy m.in. obsługują świadczenia rodzinne, świadczenia z tytułu alimentów i prowadzą postępowania wobec dłużników alimentacyjnych. W porównaniu z rokiem 2009 w OPS nastąpił wzrost zatrudnienia o dwie osoby i co bardzo ważne wzrosła liczba terenowych pracowników socjalnych z dwóch do pięciu. Istotny jest również fakt, że od maja 2014 roku w OPS pracuje asystent rodziny, który wspiera swoją pracą rodziny z problemami. Z usług Ośrodka korzystają mieszkańcy gminy Pieszyce. Szacunkowo można określić, że wsparciem objętych jest około 10% mieszkańców gminy, biorąc pod uwagę zarówno pomoc społeczną, jak i świadczenia rodzinne oraz alimentacyjne. 41 Ustawa z 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej, Dz.U. z 2013 r., poz. 182, tekst jednolity ze zm. 49

50 Podstawowym obszarem działań Ośrodka jest udzielanie wsparcia zgodnie z ustawą o pomocy społecznej 42. W tej sferze corocznie pomocą objętych było około rodzin. Do najważniejszych świadczeń udzielanych w ramach pomocy społecznej należą: 1. Świadczenia pieniężne: zasiłek stały, zasiłek okresowy, zasiłek celowy, specjalny zasiłek celowy; 2. Świadczenia niepieniężne: schronienie, posiłek, ubranie, usługi opiekuńcze. Jednym z najistotniejszych zadań pomocy społecznej jest praca socjalna działalność mającą na celu pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych oraz tworzenie warunków sprzyjających temu celowi. Pracę socjalną realizują pracownicy socjalni w odniesieniu do osób korzystających ze wsparcia pomocy społecznej. Rodzaje świadczeń pieniężnych i niepieniężnych oferowane przez pomoc społeczną uzależnione są z jednej strony od potrzeb klientów, z drugiej zaś od zasad ich świadczenia i uprawnionych kategorii osób określonych ustawą o pomocy społecznej 43. Do najczęściej stosowanych świadczeń pieniężnych należą zasiłki celowe i w naturze oraz zasiłki okresowe, chociaż liczba osób objętych taką pomocą ulega zmniejszeniu. Zasiłki okresowe to świadczenia adresowane do osób i rodzin bez dochodów lub o dochodach niższych niż ustawowe kryterium 44 oraz zasobach pieniężnych niewystarczających na zaspokojenie niezbędnych potrzeb życiowych, zwłaszcza ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność czy bezrobocie. Ta ostatnia przyczyna jest dominującą jeśli chodzi o przyznawanie zasiłków okresowych. Zasiłki celowe to natomiast świadczenia fakultatywne, przyznawane na zaspokojenie niezbędnej potrzeby życiowej, a w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu. W formie specjalnego zasiłku celowego pomoc tą otrzymać mogą również osoby o dochodach wyższych niż ustawowe kryterium. Znacząco rzadziej wypłacane są zasiłki stałe, jednakże przysługują one osobom, które w sposób trwały lub długofalowy nie mają możliwości uzyskiwania 42 Ustawa z 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej, Dz.U. z 2013 r., poz. 182, tekst jednolity ze zm. 43 Ustawa z 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej, Dz.U. z 2013 r., poz. 182, tekst jednolity ze zm. 44 Aktualnie obowiązujące (od 1.X.2012 r.) kryterium dochodowe wynosi 542 zł dla osoby samotnej i 456 zł na osobę w rodzinie, zob. Rozporządzenie Rady Ministrów z 17 lipca 2012 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, Dz.U. z 2012 r., poz

51 niezbędnych środków utrzymania własnym staraniem (całkowicie niezdolnym do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności i spełniającym kryterium dochodowe). Do najczęściej udzielanych świadczeń niepieniężnych należy udzielanie posiłku, chociaż obserwujemy spadek zakresu udzielania tej formy pomocy w 2013 roku w porównaniu do lat Zapewnienie gorącego posiłku osobom tego pozbawionym oraz dożywianie dzieci jest niezwykle ważnym zadaniem gminy. Ośrodek Pomocy Społecznej w Pieszycach zapewniał dożywianie dzieci i młodzieży w placówkach edukacyjnych na terenie gminy, zarówno w trakcie roku szkolnego, jak również w trakcie ferii zimowych oraz letnich półkolonii. Organizowane były również ciepłe posiłki dla osób dorosłych. Istotnym świadczeniem, skierowanym głównie do osób, które względu na wiek, chorobę lub niepełnosprawność wymagają częściowej opieki i pomocy w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb życiowych, są usługi opiekuńcze. Tę formę wsparcia Ośrodek Pomocy Społecznej w Pieszycach realizuje przy pomocy 5 opiekunek środowiskowych zatrudnionych na pełen etat, a aktualnie szczegółowe zasady świadczenia usług określone są w uchwale nr XLI/252/2014 Rady Miejskiej w Pieszycach z dnia 30 stycznia 2014 roku w sprawie określenia szczegółowych warunków przyznawania i odpłatności za usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze, z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi oraz szczegółowych warunków częściowego lub całkowitego zwolnienia z opłat, jak również trybu ich pobierania. W przypadku, gdy nie można zapewnić osobie niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania, przysługuje jej prawo do umieszczenia w domu pomocy społecznej (DPS). Świadczy on całodobowe usługi bytowe, opiekuńcze, wspomagające i edukacyjne, jednakże ograniczenie w stosowaniu tej formy pomocy wynika z wysokich kosztów, ponoszonych przez osobę umieszczoną w placówce, rodziną oraz gminę. Na koniec 2013 roku w DPS-ie przebywało 7 osób. W latach OPS w Pieszycach nie skierował do tego typu placówki żadnej osoby. Ośrodek udziela także pomocy w formie odzieży, schronienia, sprawienia pogrzebu czy innej pomocy rzeczowej. Zwrócić należy uwagę na wzrost liczby osób korzystających ze wsparcia w postaci schronienia. 51

52 Tabela. 10. Najważniejsze udzielane świadczenia z pomocy społecznej Świadczenia: os. rodz. os. rodz. os. rodz. os. rodz. os. rodz. Zasiłki stałe Zasiłki okresowe ogółem w tym z powodu bezrobocia Schronienie Posiłek w tym dla dzieci Ubranie Usługi opiekuńcze ogółem Zasiłki celowe i w naturze* Odpłatność gminy za pobyt w DPS Praca socjalna Liczba kontraktów socjalnych Razem os. liczba osób, którym przyznano decyzją świadczenie rodz. liczba rodzin * Zasiłki celowe i w naturze z wyłączeniem zasiłku celowego na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osobom niemającym dochodu i możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ, zasiłku celowego na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego, zasiłku celowego w formie biletu kredytowanego Źródło: Sprawozdanie półroczne i roczne z udzielonych świadczeń pomocy społecznej - pieniężnych, w naturze i usługach za lata , Ośrodek Pomocy Społecznej w Pieszycach. Wydatki na zadania z zakresu pomocy społecznej ulegały w ciągu ostatnich lat niewielkim zmianom, kształtowały się na poziomie tys. zł. Od roku 2011 obserwujemy spadek wydatków. Ryc. 30. Wydatki na zadania z zakresu pomocy społecznej w Gminie Pieszyce Źródło: Informacja Ośrodka Pomocy Społecznej w Pieszycach. 52

53 Najwyższe kwoty przeznaczane są na zasiłki okresowe oraz stałe, a także na zasiłki celowe i w naturze. Kolejne kosztochłonne świadczenia to posiłki i usługi opiekuńcze. Ryc. 31. Wydatki na najważniejsze zadania z zakresu pomocy społecznej w Gminie Pieszyce w 2013 roku Źródło: Sprawozdanie półroczne i roczne z udzielonych świadczeń pomocy społecznej - pieniężnych, w naturze i usługach 2013 rok, Ośrodek Pomocy Społecznej w Pieszycach. Kolejny rodzaj zadań realizowanych przez Ośrodek Pomocy Społecznej w Pieszycach obejmuje zadania realizowane w ramach ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów 45. OPS wypłaca świadczenia z funduszu alimentacyjnego 46 w 2013 roku 150 osobom uprawnionym z 87 rodzin, a w 2012 roku 153 osobom uprawnionym z 81 rodzin 47. OPS uczestniczy również w działaniach wobec dłużników alimentacyjnych, których liczbę na terenie gminy szacowano w 2013 roku na około 100 osób. Ośrodek prowadzi obsługę zadłużenia, które na 31.XII.2013 roku wynosiło zł, zgłasza też do Biura Informacji Gospodarczej (BIG) informacje o wysokości zadłużenia poszczególnych osób. Ważnym obszarem działalności ośrodka pomocy społecznej jest realizowanie zadań określonych ustawą o świadczeniach rodzinnych 48. Świadczenia rodzinne przyznawane są na okres zasiłkowy, który w stanie prawnym obowiązującym od 2009 roku oznacza okres od 45 Ustawa z 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, Dz.U. z 2007 r., nr 192, poz. 1378, tekst jednolity ze zm. 46 Przysługują jeżeli egzekucja alimentów w okresie dwóch miesięcy poprzedzających złożenie wniosku jest bezskuteczna, a dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekroczył kwoty 725 zł. 47 Sprawozdanie z działalności Ośrodka Pomocy Społecznej w Pieszycach za 2013 rok, OPS w Pieszycach, Pieszyce 2014; Sprawozdanie z działalności Ośrodka Pomocy Społecznej w Pieszycach za 2012 rok, OPS w Pieszycach, Pieszyce Ustawa z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, Dz.U. z 2003 r., nr 228, poz. 2255, tekst jednolity ze zm. 53

54 1 listopada do 31 października następnego roku kalendarzowego. Do świadczeń rodzinnych należą: 1. Zasiłek rodzinny i dodatki do zasiłku rodzinnego (z tytułu urodzenia dziecka, wielodzietności, kształcenia i rehabilitacji dziecka, rozpoczęcia roku szkolnego, dojazdów do szkoły znajdującej się poza miejscem zamieszkania, korzystania z urlopu wychowawczego), 2. Świadczenia opiekuńcze: zasiłek pielęgnacyjny i świadczenie pielęgnacyjne oraz specjalny zasiłek opiekuńczy, 3. Jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka (tzw. becikowe) Zasiłek rodzinny i dodatki do zasiłku przyznawane są osobom spełniającym określone kryterium dochodowe 49, jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka od początku 2013 roku również uzależniona jest od dochodu 50. W 2013 roku OPS przyznał ponad 16 tys. świadczeń na łączną kwotę ponad 2 mln zł. Do najliczniej przyznawanych świadczeń należą zasiłki rodzinne, które również kosztowały najwięcej ponad 840 tys. zł. Wśród dodatków do zasiłku rodzinnego najczęściej wykorzystywane są dodatki związane z wychowywaniem dziecka w rodzinie wielodzietnej, podjęciem nauki w szkole poza miejscem zamieszkania oraz kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego. Wśród świadczeń opiekuńczych najczęściej wykorzystywanym jest zasiłek pielęgnacyjny, przysługujący niepełnosprawnym dzieciom, osobom powyżej 75 roku życia oraz części niepełnosprawnych dorosłych. Zadania realizowane przez Ośrodek Pomocy Społecznej w Pieszycach po stronie wydatków zamknęły się w 2013 roku kwotą ,77 zł, co wskazuje na niewielki spadek w porównaniu z rokiem w 2012 roku, w którym wyniosły ,01zł Aktualnie obowiązujące (od 1.XI.2014 r.) kryterium dochodowe wynosi 574 zł, zaś w przypadku rodziny z dzieckiem niepełnosprawnym 664 zł. 50 Kryterium dochodowe jest jednak w tym przypadku dużo wyższe i wynosi 1922 zł na osobę w rodzinie. 51 Sprawozdanie z działalności Ośrodka Pomocy Społecznej w Pieszycach za 2013 rok, OPS w Pieszycach, Pieszyce

55 Tabela. 11. Świadczenia rodzinne wypłacone przez Ośrodek Pomocy Społecznej w Pieszycach w 2013 roku Rodzaj świadczenia Wydatki na Liczba przyznanych świadczenia w zł świadczeń Zasiłki rodzinne i dodatki do zasiłku rodzinnego Zasiłki rodzinne Dodatki do zasiłków rodzinnych, w tym z tytułu: urodzenia dziecka Opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego Samotnego wychowywania dziecka Kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego Rozpoczęcia roku szkolnego Podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania Wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej Z tytułu urodzenia dziecka Świadczenia opiekuńcze Zasiłki pielęgnacyjne Świadczenia pielęgnacyjne Dodatki do świadczenia pielęgnacyjnego rodzinnego Specjalny zasiłek opiekuńczy Jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka (tzw. becikowe) Razem Źródło: Sprawozdanie z działalności Ośrodka Pomocy Społecznej w Pieszycach za 2013 rok, OPS w Pieszycach, Pieszyce Ośrodek Pomocy Społecznej realizuje również zadania na rzecz rodzin określone w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej 52. Nakłada ona na gminy zadania polegające na przyjęciu i realizacji programu wspierania rodziny, zatrudnieniu asystenta rodziny (obligatoryjnie od 2015 roku) oraz współfinansowaniu pobytu dzieci z gminy umieszczonych w pieczy zastępczej. Ośrodek Pomocy Społecznej w Pieszycach od 2012 roku realizował powyższe obowiązki tylko w zakresie finansowania pobytu dzieci w pieczy zastępczej. W 2013 roku OPS Pieszyce poniósł koszt utrzymania 17 dzieci w pieczy zastępczej w kwocie ,01 zł 53. Od maja 2014 roku OPS zatrudnia asystenta rodziny, który swoimi działaniami wspiera rodziny z problemami. Prowadzone przez Ośrodek Pomocy Społecznej działania na rzecz osób i rodzin wymagających wsparcia czynią ten podmiot kluczowym ogniwem systemu rozwiązywania problemów społecznych w gminie. 52 Ustawa z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, Dz.U. z 2011 r., nr 149, poz. 887, tekst jednolity ze zm. 53 Sprawozdanie z działalności Ośrodka Pomocy Społecznej w Pieszycach za 2013 rok, OPS w Pieszycach, Pieszyce

56 Gminny Zespół Interdyscyplinarny Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie 54 wymaga stworzenia gminnego systemu rozwiązywania problemu przemocy w rodzinie. W jego ramach niezbędne jest opracowanie gminnego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie, powołanie zespołu interdyscyplinarnego, który będzie prowadził postępowania z zakresu Niebieskich Kart, przeprowadzanie procedur Niebieskiej Karty, prowadzenie szeroko pojętego poradnictwa, edukacji i tworzenia systemu interwencji w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. W działaniach tych aktywnie uczestniczy pomoc społeczna, jednakże ideą są działania łączące aktywność różnych instytucji, m.in. ośrodka pomocy społecznej, Policji, oświaty czy ochrony zdrowia. Rada Miejska w Pieszycach w drodze uchwały nr XVII/98/2012 z dnia 26 stycznia 2012 roku w sprawie określenia trybu i sposobu powoływania i odwoływania członków zespołu interdyscyplinarnego oraz szczegółowych warunków jego funkcjonowania ustaliła zasady działalności Gminnego Zespołu Interdyscyplinarnego. W skład Zespołu mają wchodzić przedstawiciele instytucji i organizacji działających na terenie Gminy Pieszyce w szczególności: Ośrodka Pomocy Społecznej Gminy Pieszyce, Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Pieszycach, Komisariatu Policji w Pieszycach, jednostek oświatowych działających na terenie Pieszyc, organizacji pozarządowych, ochrony zdrowia i Zespołu Kuratorskiej Służby Sądowej w Dzierżoniowie. Zespół realizuje zadania określone w Programie Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie w Gminie Pieszyce na lata , przyjętym uchwałą nr XXXIX/239/2013 Rady Miejskiej w Pieszycach z dnia 28 listopada 2013 roku. Najważniejsze aspekty jego pracy obejmują diagnozowanie problemu przemocy w rodzinie, podejmowanie działań mających na celu przeciwdziałanie temu zjawisku, inicjowanie interwencji w środowisku dotkniętym przemocą w rodzinie, upowszechnianie informacji o możliwościach pomocy, realizacja planów pomocy i monitorowanie sytuacji w konkretnych przypadkach występowania przemocy. Zespół powstał 19 czerwca w 2012 roku, a jego skład powołał zarządzeniem Burmistrz Miasta Pieszyce. 15 maja 2013 roku Zarządzeniem nr 126/2013 Burmistrza Miasta Pieszyce 54 Ustawa z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, Dz.U. z 2005 r., nr 180, poz. 1493, tekst jednolity ze zm. 56

57 został przyjęty Regulamin Gminnego Zespołu Interdyscyplinarnego ds. przeciwdziałania przemocy. Członkowie Zespołu przechodzą szkolenia dotyczące postępowania w sytuacjach przemocy. W 2013 roku do Zespołu wpłynęło 7 Niebieskich Kart 4 Niebieskie Karty zostały założone przez Policję, natomiast 3 kolejne przez pracowników Ośrodka Pomocy Społecznej. W dwóch przypadkach dzięki dobrej współpracy między instytucjami i podjętym działaniom udało się zakończyć procedurę Niebieskiej Karty Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych jest podmiotem prowadzącym działania na rzecz przeciwdziałania alkoholizmowi i narkomanii, w tym realizuje zadania wnikające z Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii. Główne obszary działalności Komisji obejmują: działania w zakresie ograniczenia dostępności alkoholu i kontroli punktów sprzedaży alkoholu, zapewnienie dostępności pomocy terapeutycznej dla osób uzależnionych od alkoholu oraz wspomaganie działalności instytucji, stowarzyszeń i osób fizycznych, służącej rozwiązywaniu problemów alkoholowych. W ramach działalności dotyczącej ograniczenia dostępności alkoholu i kontroli punktów sprzedaży alkoholu Komisja opiniuje wnioski o wydanie zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych w placówkach handlowych usytuowanych na terenie gminy Pieszyce oraz przeprowadza kontrole punktów sprzedaży alkoholu, szczególną uwagę zwracając na wymóg przestrzegania zakazu sprzedaży napojów alkoholowych osobom nieletnim, nietrzeźwym oraz na kredyt lub pod zastaw. Informacje dotyczące podjętych działań zestawiono w tabeli 12. W większości placówek sprzedaż alkoholu przebiegała prawidłowo, natomiast tam gdzie stwierdzono uchybienia Komisja przeprowadziła ponowną kontrolę, a kierownicy otrzymali uwagi i zalecenia do dalszej pracy. Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych prowadziła działania na rzecz zapewnienia dostępności pomocy terapeutycznej dla osób uzależnionych od alkoholu. Wsparcie osób uzależnionych i ich rodzin prowadził Zespół Interwencyjno-Motywacyjny GKRPA, a osoby uzależnione i ich rodziny miały możliwość skorzystania z pomocy w Punkcie Informacyjno-Konsultacyjnym mieszczącym się w budynku Przychodni Miejskiej w Pieszycach. Dyżury w punkcie prowadzone były w każdą środę w godz. od do W Punkcie udzielano informacji nt. szkodliwości alkoholu, mechanizmów choroby alkoholowej, a także 57

58 informowano o możliwościach podjęcia leczenia odwykowego oraz udzielano wsparcia osobom, które zakończyły terapię. Ważnym aspektem działalności Komisji jest podejmowanie czynności zmierzających do wydania orzeczenia o sądowym obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu dane dotyczące takich działań oraz wydanych przez sąd postanowień zaprezentowano w tabeli 12. Tabela 12. Działalność Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Działania GKRPA Wydane pozytywne opinie dotyczące zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych w placówkach handlowych Liczba skontrolowanych placówek handlowych Liczba osób uzależnionych, wobec których prowadzono postępowanie w sprawie terapii - w tym ze zgłoszeń w poprzednim roku Liczba osób, wobec których działania prowadził Zespół Interwencyjno-Motywacyjny GKRPA Liczba osób uzależnionych, wobec których podjęto czynności zmierzające do wydania orzeczenia o sądowym obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu Postanowienia sądu dotyczące obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu, w tym: - nałożenie obowiązku podjęcia leczenia odwykowego - umorzenie postępowania - oddalenie wniosku - zawieszenie postępowania sądowego Źródło: Sprawozdanie z działalności Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Pieszycach za rok 2013; Sprawozdanie z działalności Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Pieszycach za rok 2012; Sprawozdanie z działalności Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Pieszycach za rok W latach Komisja realizowała także działania związane z udzielaniem pomocy psychospołecznej, prawnej i materialnej, a w szczególności ochrony przed przemocą rodzinom, w których występują problemy alkoholowe. W tym zakresie GKRPA współpracowała z Ośrodkiem Pomocy Społecznej w Pieszycach, Policją, kuratorami Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie, Punktem Pomocy Prawnej i Obywatelskiej w Dzierżoniowie, a także z Zespołem Obsługi Szkół i Przedszkoli w Pieszycach w zakresie organizowania dodatkowej opieki dla dzieci pochodzących z rodzin dysfunkcyjnych. Działania prowadzono m.in. w ramach świetlic środowiskowych. Komisja prowadziła również działania z zakresu prowadzenia profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej, w szczególności w odniesieniu do dzieci i młodzieży. Znaczną rolę w realizacji zadań z tym zakresie odgrywały gminne placówki oświatowe. Wszystkie szkoły działające na terenie gminy Pieszyce objęte są profilaktyką uzależnień i 58

59 profilaktyką przemocy szkolnej i rodzinnej. Tematyka profilaktyczna realizowana jest na lekcjach wychowawczych, poruszana jest na zebraniach z rodzicami oraz na spotkaniach rad pedagogicznych. Szkolne programy profilaktyczne realizowane były w trakcie półkolonii letnich i zimowych, zabaw szkolnych, tzw. dni otwartych, udziału w krajowych kampaniach profilaktycznych, jak również pikników rodzinnych promujących zdrowy styl życia wśród społeczności szkolnej. GKRPA wspiera finansowo organizacje pozarządowe prowadzące działania profilaktyczne. Szczegółowe informacje na ten temat przedstawione zostały w rozdziale Pozostałe instytucje gminy Pieszyce działające na rzecz rozwiązywania problemów społecznych Na rzecz rozwiązywania problemów społecznych w gminie działają również inne instytucje, realizujące cele społeczne w powiązaniu ze swoimi głównymi zadaniami. Wskazać tu można przede wszystkim na podmioty systemu oświaty, a także ochrony zdrowia i gospodarki mieszkaniowej. W rozwiązywaniu problemów społecznych w odniesieniu do dzieci i młodzieży uczestniczą placówki systemu oświaty. Działalność w tym zakresie obejmuje wsparcie finansowe w postaci stypendiów, pomoc pedagogiczno-psychologiczną oraz wsparcie w nauce dzieci, które potrzebują pomocy, w tym mających specjalne potrzeby edukacyjne. Wsparcie materialne udzielane jest w postaci stypendium. W tabeli 13 przedstawiono liczbę osób pobierających stypendiów i wysokość udzielonej pomocy. Tabela. 13. Pomoc materialna o charakterze socjalnym dla uczniów Wyszczególnienie : IX-XII I-VI IX-XII I-VI IX-XII I-VI IX-XII I-VI IX-XII I-VI IX-XII Liczba osób I próg wys. w zł doch. l. osób II próg wys. w zł doch. l. osób I próg doch. do 1.IX.2012 roku kwota do 140,40 zł na osobę w rodzinie, a od 1.IX.2012 kwota do 182,40 zł na osobę w rodzinie II próg doch. do 1.IX.2012 roku kwota od 140,41 do 351 zł na osobę w rodzinie, a od 1.IX.2012 kwota od 182,41 do 456 zł na osobę w rodzinie Źródło: Referat Oświaty Urzędu Miejskiego w Pieszycach. 59

60 Gmina Pieszyce wspiera również uczniów realizując programy dofinansowania dofinansowanie zakupu podręczników i materiałów dydaktycznych dla uczniów. Rządowy program Wyprawka szkolna w roku szkolnym 2013/2014 obejmował uczniów klas I-III i klasy V szkoły podstawowej, klas II zasadniczej szkoły zawodowej oraz klasy II liceów i techników, obejmował także uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego we wszystkich typach szkół. Dofinansowanie do wyprawki dotyczyło przede wszystkim uczniów, w których rodzinie nie zostało przekroczone kryterium dochodowe (351 zł na osobę w rodzinie), ale z programu mogli też korzystać uczniowie z rodzin o wyższych dochodach jeżeli ich rodzin dotyczy występowanie problemów społecznych. Wysokość udzielonej pomocy ustalona została na poziomie zł, zależnie od poziomu edukacji. Naukę w klasach uprawnionych do otrzymania wyprawki szkolnej w roku 2013/2014 rozpoczęło 333 uczniów, z wyprawki skorzystało 66 uczniów na podstawie kryterium dochodowego i poza kryterium oraz 15 dzieci niepełnosprawnych. Szczegółowe informacje zawierają tabele 14 i 15. Tabela. 14. Liczba uczniów, którzy otrzymali wyprawkę szkolną w roku szkolnym 2013/2014 Liczba uczniów Liczba uczniów Uprawnieni otrzymujących uprawnionych na dofinansowanie poza podstawie kryterium kryterium dochodowym dochodowego Uczniowie klas I szkół podstawowych 0 14 Uczniowie klas II szkół podstawowych 2 9 Uczniowie klas III szkół podstawowych 4 14 Uczniowie klas V szkół podstawowych 4 16 Uczniowie klas II zasadniczej szkoły zawodowej 0 0 Uczniowie klas II liceów i techników 1 2 Razem Źródło: Referat Oświaty Urzędu Miejskiego w Pieszycach. Tabela 15. Liczba uczniów niepełnosprawnych, którzy otrzymali wyprawkę szkolną w roku szkolnym 2013/2014 Liczba uczniów Uprawnieni otrzymujących dofinansowanie Uczniowie niepełnosprawni w klasach I-III szkoły podstawowej 5 Uczniowie niepełnosprawni w klasach IV-VI szkoły podstawowej 7 Uczniowie niepełnosprawni gimnazjum 0 Uczniowie niepełnosprawni zasadnicza szkoła zawodowa 0 Uczniowie niepełnosprawni liceum ogólnokształcące 0 Uczniowie niepełnosprawni liceum profilowane 0 Uczniowie niepełnosprawni technikum 3 Uczniowie niepełnosprawni technikum uzupełniające 0 Razem 15 Źródło: Referat Oświaty Urzędu Miejskiego w Pieszycach. 60

61 Mieszkańcy gminy Pieszyce, będący w trudnej sytuacji materialnej, mogą korzystać ze wsparcia w postaci dodatków mieszkaniowych. Sprawami tymi zajmuje się Zakład Gospodarki Mieszkaniowej w Pieszycach. Zestawienie wypłaconych dodatków zawiera tabela 16. Tabela 16. Dodatki mieszkaniowe wypłacone przez Zakład Gospodarki Mieszkaniowej w Pieszycach Wyszczególnienie: Ilość dodatków mieszkaniowych Kwota ,71 zł ,00 zł ,58 zł ,29 zł Ilość dodatków mieszkaniowych na lokale gminne Kwota ,52 zł ,00 zł ,81 zł ,26 zł Źródło: Zakład Gospodarki Mieszkaniowej w Pieszycach. Na terenie gminy Pieszyce nie ma noclegowni lub schroniska dla bezdomnych. W okresie zimowym corocznie wyznaczany jest jeden lokal, w którym, w trybie interwencyjnym, umieszona może zostać osoba bezdomna, jednakże w latach 2013 i 2014 nie odnotowano potrzeby podjęcia takich działań. Najbliższe schronisko dla bezdomnych znajduje się w Świdnicy i tam kierowani są bezdomni z gminy Pieszyce. W Pieszycach nie ma również instytucji, które zajmowałyby się wsparciem osób niepełnosprawnych i seniorów, jednakże w razie potrzeby gmina organizuje osobom potrzebującym miejsca w placówkach w najbliższej okolicy. Osoby niepełnosprawne uczestniczą np. w zajęciach prowadzonych w Dzierżoniowie przez Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, a także z usług Środowiskowego Domu Samopomocy w Bielawie. Seniorzy mogą natomiast korzystać ze wsparcia Dziennego Domu Pomocy Społecznej w Bielawie, jak też uczestniczyć w zajęciach Uniwersytetu Trzeciego Wieku, mieszczącego się w Bielawie Działania społeczne realizowane w gminie Pieszyce z udziałem środków pochodzących z Unii Europejskiej W gminie Pieszyce realizowane są liczne projekty społeczne, wspófinansowane ze środków Unii Europejskiej. Uzupełniając działania w zakresie pomocy społecznej OPS w Pieszycach realizuje od 1 kwietnia 2013 roku projekt Pierwszy Krok Aktywna Integracja w Gminie Pieszyce finansowany ze środków europejskich w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Jest to projekt dwuletni, którego zakończenie przewidziane jest na 31 grudnia 2014 roku. W ramach 61

62 projektu przewidziana jest aktywizacja zawodowa, społeczna i edukacyjna 13 osób z terenu gminy Pieszyce, jednocześnie korzystających z pomocy społecznej 6 osób w 2013 roku oraz 7 osób w 2014 roku. Do innych projektów o charakterze społecznym, realizowanych dzięki środkom Unii Europejskiej należą działania: Budowa nowej siedziby SP ZOZ Przychodni Miejskiej w Pieszycach i jej doposażenie ratunkiem dla lokalnej społeczności, Wędrowanie bez granic po północno-wschodnich Czechach i po Dolnym Śląsku obejmujący przebudowę i adaptację kina na Centrum Turystyczno-Kulturowe oraz działania miękkie, Tratwa projekt mający na celu wyrównanie szans edukacyjnych uczniów z grup o utrudnionym dostępie do edukacji oraz zmniejszenie różnic edukacyjnych, Rewitalizacja budynków mieszkalnych przy pl. Zamkowym nr 1, 2, 3 i 4 w Pieszycach, Platforma rozwoju ruchu turystycznego, Kultura i sport w barwach polsko-czeskich działania obejmujące m.in. święto miasta, wymianę młodzieży szkolnej, przegląd chórów, jarmark bożonarodzeniowy czy turnieje piłkarskie, Mieszkańcy Pieszyc poznają komputer, Komputer Sprzyja Aktywności, Informatyzacja Urzędów szansą rozwoju jednostek samorządu terytorialnego z powiatu strzelińskiego, dzierżoniowskiego oraz ząbkowickiego, Z Komputerem Zdobędę Pracę, Aktywni Mieszkańcy Pieszyc. Łącznie w latach dofinansowanie ze środków Unii Europejskiej na realizowane zadania wynosi prawie 11,6 mln zł Instytucje powiatowe działające na rzecz rozwiązywania problemów społecznych Za rozwiązywanie problemów społecznych odpowiadają również instytucje powiatowe. Szczególne zadania mają one w zakresie pomocy społecznej, wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, wspierania osób niepełnosprawnych, ochrony zdrowia oraz 62

63 pomocy bezrobotnym i ich aktywizacji. Do najważniejszych jednostek realizujących te zadania należą: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie i Ochrony Zdrowia w Dzierżoniowie, Dom Pomocy Społecznej w Bielawie, Powiatowe Centrum Opieki i Wychowania w Pieszycach, Powiatowe Centrum Poradnictwa Psychologiczno-Pedagogicznego i Doradztwa Edukacyjnego w Dzierżoniowie, Powiatowy Urząd Pracy w Dzierżoniowie. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie i Ochrony Zdrowia w Dzierżoniowie realizuje zadania z zakresu pomocy społecznej, wsparcia rodziny i osób niepełnosprawnych. W strukturach jednostki funkcjonują następujące zespoły zajmujące się osobami niepełnosprawnymi i pieczą zastępczą: Zespół ds. pomocy społecznej i rehabilitacji społecznej osób niepełnosprawnych, Zespół ds. pieczy zastępczej, Powiatowego Zespół ds. orzekania o niepełnosprawności. W strukturze Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie i Ochrony Zdrowia działa także Punkt Interwencji Kryzysowej, który udziela osobom potrzebującym doraźnej pomocy psychologicznej, socjalnej i prawnej, w celu przywrócenia równowagi psychicznej osób będących w sytuacji kryzysowej. W Punkcie wsparcia udzielają psycholog, pracownik socjalny, prawnik oraz pedagog. Powiatowe Centrum odpowiada za organizację rodzinnej opieki zastępczej, udzielanej dzieciom i młodzieży częściowo lub całkowicie pozbawionym opieki rodzicielskiej. Rodzinna piecza zastępcza jest formą tymczasowej opieki nad dzieckiem. W sytuacji, kiedy dziecko nie może wychowywać się w swojej rodzinie biologicznej, najlepszym wyjściem jest zapewnienie mu opieki rodzinnej w rodzinie zastępczej: spokrewnionej, niezawodowej lub zawodowej. Jeśli rodzice biologiczni nie mogą wypełniać wobec swojego dziecka funkcji opiekuńczowychowawczych oznacza to, że zostali trwale lub czasowo pozbawieni władzy rodzicielskiej albo władza ta została im ograniczona lub zawieszona. Najczęściej do rodziny zastępczej trafiają dzieci rodziców o ograniczonej i zawieszonej władzy rodzicielskiej. W rodzinach zastępczych umieszczonych była następująca liczba dzieci: 63

64 9 dzieci w 2010 roku, 6 dzieci w 2011 roku, 4 dzieci w 2012 roku, 5 dzieci w 2013 roku 55. Na terenie gminy Pieszyce funkcjonują rodziny zastępcze. W ostatnich latach opiekę nad dziećmi sprawowały rodziny spokrewnione, niespokrewnione oraz zawodowe, w tym pełniące funkcję pogotowia rodzinnego. Działał także jeden rodzinny dom dziecka, utworzony w 2013 roku. Informacje na ten temat zestawiono w tabeli 17. Tabela 17. Liczba rodzin zastępczych z terenu gminy Pieszyce funkcjonujących w poszczególnych latach Wyszczególnienie Rodziny zastępcze spokrewnione Rodziny zastępcze niezawodowe Rodziny zastępcze zawodowe w tym pełniące funkcję pogotowia rodzinnego Rodzinne domy dziecka Łącznie Źródło: Informacje Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie i Ochrony Zdrowia w Dzierżoniowie. Instytucją realizującą zadania z zakresu opieki nad dziećmi jest Powiatowe Centrum Opieki i Wychowania w Pieszycach, funkcjonujące w takiej formule od 1 stycznia 2014 roku, wcześniej zaś jako Dom Dziecka w Pieszycach, z filią w Piławie Górnej. Powiatowe Centrum Opieki i Wychowania w Pieszycach jest wielofunkcyjną całodobową placówką opiekuńczo-wychowawczą, publiczną jednostką budżetową prowadzoną przez powiat dzierżoniowski. Placówka zapewnia dzieciom i młodzieży częściowo lub całkowicie pozbawionym opieki rodzicielskiej ciągłą, całodobową opiekę i wychowanie, realizując zadania przewidziane dla placówki opiekuńczo-wychowawczej wsparcia dziennego, typu interwencyjnego i socjalizacyjnego, a także łączy dzienne i całodobowe działania terapeutyczne, interwencyjne i socjalizacyjne skierowane na dziecko i rodzinę dziecka. Placówka wielofunkcyjna pracuje z rodziną dziecka w celu usprawnienia jej umiejętności opiekuńczo-wychowawczych. Podczas całego roku 2013 z opieki Domu Dziecka skorzystało 119 dzieci. Od 1 stycznia 2013 roku do 31 grudnia 2013 roku placówkę ogółem opuściło 44 dzieci w tym: 13 małoletnich dzieci powróciło do domu rodzinnego, 55 Informacje Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie i Ochrony Zdrowia w Dzierżoniowie. 64

65 20 małoletnich dzieci zostało umieszczone w rodzinnej pieczy zastępczej, 1 małoletnie dziecko zostało przysposobione. Na dzień 31 grudnia 2013 roku łącznie w placówce socjalizacyjnej i interwencyjnej przebywało 78 dzieci. Tabela 18. Liczba dzieci umieszczonych w placówce opiekuńczo-wychowawczej Typ placówki 31.XII XII XII.2013 Socjalizacyjna Interwencyjna Razem Źródło: Sprawozdania z działalności PCPRiOZ w latach W Domu Dziecka na dzień 31 grudnia 2013 roku było zatrudnionych 58 osób na 53¾ etatu 48 osób pełnozatrudnionych i 10 pracowników niepełnozatrudnionych. W Powiatowym Centrum Opieki i Wychowania przebywają dzieci z całego powiatu. Wśród nich znajdowały się dzieci z terenu gminy Pieszyce: 3 dzieci w 2010 roku, 7 dzieci w 2011 roku, 4 dzieci w 2012 roku, 4 dzieci w 2013 roku 56. Opiekę nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi w powiecie dzierżoniowskim zapewnia Dom Pomocy Społecznej w Bielawie z filią w Niemczy. Organizuje on kompleksowe wsparcie osobom niepełnosprawnym, którym nie można udzielić odpowiedniej pomocy w środowisku. DPS dysponuje 125 miejscami dla osób dorosłych przewlekle, somatycznie chorych. Świadczy usługi bytowe, opiekuńcze i wspomagające. W latach Ośrodek Pomocy Społecznej w Pieszycach nie skierował do Domu Pomocy Społecznej ani jeden osoby. Powiatowe Centrum Poradnictwa Psychologiczno-Pedagogicznego i Doradztwa Edukacyjnego w Dzierżoniowie jest placówką, która łączy zadania Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej, Powiatowego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli oraz Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej. Szczególnie ważna dla wsparcia rodzin z dziećmi jest działalność Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej. Jej celem jest objęcie dzieci i młodzieży pomocą 56 Informacje Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie i Ochrony Zdrowia w Dzierżoniowie. 65

66 psychologiczno-pedagogiczną, w tym logopedyczną i ukierunkowaniem w wyborze kierunku kształcenia i zawodu, a także udzielanie rodzicom, opiekunom, nauczycielom wsparcia związanego z ich wychowywaniem i kształceniem. Poradnia udziela pomocy, doradztwa, poradnictwa i konsultacji psychologiczno-pedagogicznych dzieciom, rodzicom uraz nauczycielom. W ramach jednostki prowadzona jest terapia indywidualna: psychoterapia, terapia EEG biofeedback, integracja sensoryczna, terapia taktylna, terapia ręki, terapia metodą Warnkego dla dzieci kl. I-III szkoły podstawowej, wczesne wspomaganie rozwoju dla dzieci od wieku niemowlęcego do rozpoczęcia nauki w szkole, jak również liczne formy terapii grupowej. Poradnia oferuje również warsztaty dotyczące orientacji i poradnictwa zawodowego. Powiatowy Urząd Pracy w Dzierżoniowie jest jednostką powołaną dla realizacji zadań z zakresu promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej bezrobotnych i poszukujących pracy. Wykonuje on zadania określone w ustawie z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy 57. Powiatowy Urząd Pracy wypłaca uprawnionym osobom zasiłki dla bezrobotnych. W sierpniu 2014 roku na 553 bezrobotnych z Pieszyc prawo do zasiłku miały zaledwie 124 osoby. Udział osób uprawnionych do zasiłku waha się w ostatnim okresie na poziomie około 20-25% ogółu bezrobotnych 58. Urząd prowadzi także aktywizację osób bezrobotnych w postaci m.in. szkoleń w dzierżoniowskim i bielawskim Klubie Pracy, szkoleń zawodowych, subsydiowania udziału w studiach podyplomowych, staży (w 2013 roku 9 osób przebywało na stażu na terenie gminy Pieszyce), jednorazowego wsparcia na rozpoczęcie działalności gospodarczej (6% osób, które uzyskały taką pomoc pochodziło z Pieszyc), refundacji kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowisk pracy (2% pracodawców, którzy uzyskali pomoc było z Pieszyc), robót publicznych (23% z ogółu stanowisk mieściło się w Pieszycach), prac społecznie użytecznych, prac interwencyjnych Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Dz.U. z 2004 r., nr 99, poz. 1001, tekst jednolity ze zm. 58 Informacja o sytuacji na rynku pracy w powiecie dzierżoniowskim w sierpniu 2014 roku, PUP Dzierżoniów, Dzierżoniów 2014, s Informacja o realizacji zadań PUP oraz sytuacji na rynku pracy w powiecie dzierżoniowskim rok 2013, PUP Dzierżoniów, Dzierżoniów

67 Organizacje pozarządowe Organizacje pozarządowe działają na rzecz rozwiązywania problemów społecznych prowadząc działalność samodzielną, jak i współpracując w tym zakresie z sektorem publicznym. Jak wynika z analizy działających w Pieszycach podmiotów trzeciego sektora głównie zajmują się one sferą sportu i rekreacji. Ten obszar stanowi również kluczową dziedzinę współpracy z samorządem. Gmina Pieszyce współpracuje z organizacjami pozarządowymi i wspiera ich działania w formie finansowej oraz różnorodnych formach pozafinansowych. W 2012 roku gmina Pieszyce wsparła realizację zadań publicznych poprzez przekazanie środków finansowych na zadania z zakresu upowszechniania sportu (Miejski Klub Sportowy Pogoń Pieszyce, Klub Sportowy Boxmet Piskorzów, Uczniowski Ludowy Klub Sportowy Wielka Sowa, Stowarzyszenie Lokalne SALOS RP Pieszyce, ULKS Sowa Pieszyce, Klub Sportowy Karate Kyokushin z siedzibą w gm. Dzierżoniów) oraz na zadania z zakresu wspierania zajęć rehabilitacyjnych dla osób z upośledzeniem umysłowym, wspierania terapii i wypoczynku osób niepełnosprawnych, na które Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym oddział w Dzierżoniowie otrzymało zł. Również w 2013 roku głównymi wspieranymi zadaniami były te z zakresu upowszechniania sportu, a środku otrzymały następujące podmioty: Miejski Klub Sportowy Pogoń Pieszyce, Ludowy Klub Sportowy Boxmet Piskorzów, Uczniowski Ludowy Klub Sportowy Wielka Sowa, Stowarzyszenie Lokalne SALOS RP Pieszyce i ULKS Sowa Pieszyce. Na zadania z zakresu wspierania zajęć rehabilitacyjnych dla osób z upośledzeniem umysłowym, wspierania terapii i wypoczynku osób niepełnosprawnych dofinansowanie uzyskało Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym. Dodatkowo, w trybie pozakonkursowym, wsparcie uzyskała Fundacja Ropuch z Dzierżoniowa na zadanie: Pieszyckie Centrum Wolontariatu. W ramach działania Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych wsparcie publiczne uzyskały zadania w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz narkomanii. W 2012 roku pomoc, na łączną kwotę zł, otrzymały w wyniku postępowania konkursowego następujące podmioty: Parafia Rzymsko-Katolicka pw. św. Jakuba Apostoła w Pieszycach, Parafia Rzymsko-Katolicka pw. św. Jana Nepomucena w Pieszycach, 67

68 Parafia Rzymsko- Katolicka pw. św. Antoniego Pad. w Pieszycach, Uczniowski Ludowy Klub Sportowy "Sowa" Pieszyce, Miejski Klub Sportowy Pogoń Pieszyce, Ludowy Klub Sportowy Boxmet Piskorzów, Klub Sportowy Karate Kyokushin z siedzibą w gm. Dzierżoniów, Zgromadzenie Córek Maryi Wspomożycielki Siostry Salezjanki Dom Zakonny w Pieszycach, SL SALOS Pieszyce. W 2013 roku dotację na zadania w trybie konkursowym, w łącznej wysokości zł uzyskały: Parafia Rzymsko-Katolicka pw. św. Jakuba Apostoła w Pieszycach, Parafia Rzymsko-Katolicka pw. św. Jana Nepomucena w Piskorzowie, Stowarzyszenie Spółdzielcza Animacja Kulturalna, Uczniowski Ludowy Klub Sportowy Sowa Pieszyce, Miejski Klub Sportowy Pogoń Pieszyce, Stowarzyszenie Lokalne Salezjańskiej Organizacji Sportowej SL SALOS RP, Uczniowski Klub Sportowy Tazo-Pogoń. Dodatkowo w 2013 roku wsparcie w trybie pozakonkursowym na kwotę zł otrzymały: LKS Boxmet Piskorzów, Zgromadzenie Córek Maryi Wspomożycielki Siostry Salezjanki w Pieszycach, Uczniowski Ludowy Klub Sportowy Sowa Pieszyce 60. Gmina wspiera trzeci sektor nie tylko finansowo, ale również w innych formach, m.in. wymiany informacji, udostępniania obiektów gminnych, zamieszczania informacji na stronie internetowej, promowania organizacji, informowania mieszkańców, współorganizacji wydarzeń. Do najważniejszych zadań realizowanych w ramach współpracy gminy Pieszyce z organizacjami pozarządowymi w 2013 roku należy zaliczyć włączenie się organizacji 60 Sprawozdanie z realizacji Rocznego Programu Współpracy Gminy Pieszyce z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami w 2013 roku; Sprawozdanie z realizacji Rocznego Programu Współpracy Gminy Pieszyce z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami w 2012 roku. 68

69 pozarządowych w organizację zawodów sportowych w ramach Dni Pieszyc 2013 oraz założenie sztabu WOŚP Pieszyce. Informacje dotyczące współpracy organizacji pozarządowych i samorządu wskazują, że główną płaszczyzną współdziałania jest sfera sportu. Kluby i organizacje sportowe mają duży potencjał, angażują w swoją działalność dzieci i młodzież, przy okazji aktywności sportowej prowadzą one także działalność o charakterze profilaktycznym. Działalność stricte w sferze rozwiązywania problemów społecznych prowadzi niewiele organizacji. Do podmiotów aktywnych w tym obszarze zaliczyć należy Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów w Pieszycach, który prowadzi działalność na rzecz seniorów. Wsparcia niepełnosprawnym z terenu Pieszyc udziela aktywnie prowadzący prace dzierżoniowski oddział Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym. Podkreślić też należy, że aktywne w zakresie działań na rzecz rozwiązywania problemów społecznych są podmioty Kościoła katolickiego parafie oraz Zgromadzenie Córek Maryi Wspomożycielki Siostry Salezjanki Problemy społeczne Pieszyc wyniki badań W celu określenia najważniejszych problemów społecznych Pieszyc przeprowadzono badanie ankietowe na próbie 30 osób, które zawodowo zajmują się rozwiązywaniem problemów społecznych i rozwojem społecznym gminy. Ankiety wypełnili radni Rady Miejskiej w Pieszycach (kadencji ), sołtysi i przedstawiciele rad sołeckich, pracownicy Urzędu Miejskiego, Ośrodka Pomocy Społecznej, sektora edukacji, ochrony zdrowia, przedstawiciele Policji oraz organizacji pozarządowych (ryc. 32.). Badanie przeprowadzono w listopadzie 2014 roku. 69

70 Ryc. 32. Wypełniający ankiety reprezentowana instytucja Źródło: Badania własne. W pytaniu dotyczącym ogólnej analizy jakości i warunków życia w mieście respondenci najwyżej ocenili dostęp do kultury: bibliotek, koncertów i wystaw, handel i usługi, sektor oświaty dostępność przedszkoli i ofertę edukacyjną szkół, ofertę sportową, ochronę zdrowia, komunikację publiczną i dostęp do Internetu. Najwięcej not bardzo dobrych uzyskał dostęp do kultury, a następnie edukacja przedszkolna. Ponad połowa respondentów pozytywnie oceniła też bezpieczeństwo publiczne, organizację czasu wolnego dzieci i młodzieży (koła zainteresowań, kursy), organizację imprez cyklicznych, działalność pomocy społecznej, wsparcie rodzin, osób uzależnionych oraz pomoc w przypadku przemocy, a także dostęp o informacji o życiu społecznym i instytucjach działających w gminie. Zdecydowanie najgorzej oceniony został lokalny rynek pracy. Aż 52% wskazało, że w tej sferze warunki życia w mieście są złe, a 14%, że bardzo złe. Dodatkowo nikt nie ocenił warunków panujących na rynku pracy dobrze lub bardzo dobrze. Ta kwestia wysuwa się zdecydowanie na pierwsze miejsce wśród problemów społecznych gminy. Do gorzej ocenionych sfer życia mieszkańców należały również: miejsca rekreacji (np. parki, skwery, place zabaw), warunki mieszkaniowe, pomoc osobom niepełnosprawnym, dostęp do poradnictwa (prawnego, psychologicznego, rodzinnego) i organizacja czasu wolnego dorosłych (koła zainteresowań, kursy). Warto podkreślić fakt, że respondenci krytycznie ocenili udział mieszkańców w życiu społecznym, samoorganizację społeczną nikt nie ocenił jej bardzo dobrze, 20% dobrze, zaś 70

71 aż 30% źle lub bardzo źle. Świadczy to o zauważalnym deficycie obywatelskości i aktywności mieszkańców w skali lokalnej. Ryc. 33. Ocena warunków życia w gminie Pieszyce w określonych wymiarach Źródło: Badania własne. 71

72 Próba określenia przez respondentów najważniejszych problemów społecznych pozwoliła na wskazanie trzech kluczowych kwestii są nimi ubóstwo, bezrobocie i alkoholizm. Problemy te cechują się znaczącą dotkliwością społeczną i często współwystępują ze sobą, co wymaga znaczącej pracy na rzecz wsparcia osób i rodzin w ich przezwyciężeniu. Inne identyfikowane problemy, które występują jednak rzadziej to: przestępczość, niepełnosprawność, bezdomność przemoc w rodzinie, bezradność rodzin w sprawach opiekuńczo-wychowawczych oraz prowadzenia gospodarstwa domowego, długotrwałe lub ciężkie choroby i narkomania. Ryc. 34. Problemy społeczne dotyczące mieszkańców gminy Pieszyce Źródło: Badania własne. Respondenci pytani o inne problemy społeczne, które występują na terenie gminy w pojedynczych głosach wskazali na demoralizację, wandalizm i wybryki chuligańskie, niszczenie mienia społecznego, problemy mieszkaniowe, bezpańskie psy oraz brak zaangażowania społecznego mieszkańców. W rankingu najważniejszych problemów respondenci główne miejsce przyznali bezrobociu, a następnie ubóstwu. 72

73 Ryc. 35. Najważniejszy problem społeczny w gminie Pieszyce Źródło: Badania własne. Analizując kategorie społeczne, których dotyczą problemy, ponad połowa respondentów wskazała, że problemy społeczne w znacznym stopniu dotyczą rodzin wielodzietnych, dorosłych mężczyzn i młodzieży po zakończeniu nauki. Ponad 40% wskazało też na rodziny z dziećmi (nie tylko wielodzietne), rodziny niepełne, mniejszość romską, dorosłe kobiety oraz osoby samotne. Ryc. 36. Kategorie społeczne, których dotyczą problemy społeczne Źródło: Badania własne 73

74 Respondenci zapytani zostali o przyczyny najważniejszych problemów społecznych oraz poproszeni o wskazanie pomysłów na rozwiązanie tych kwestii. Wśród przyczyn ubóstwa ankietowani wytypowali przede wszystkim dziedziczenie ubóstwa (tzw. wyuczoną bezradność), bezrobocie, niedostosowanie społeczne, niezaradność oraz uzależnienia. Widać tu wyraźnie na powiązanie problemów społecznych i ich wzajemny wpływ. Respondenci analizując przyczyny ubóstwa najczęściej wskazywali łącznie na: dziedziczenie ubóstwa, bezrobocie i niedostosowanie społeczne 30% badanych i na: dziedziczenie ubóstwa, bezrobocie i uzależnienia łącznie 28%. Ryc. 37. Główne przyczyny ubóstwa Źródło: Badania własne Wśród pomysłów na rozwiązanie ubóstwa najczęściej respondenci typowali wsparcie w znalezieniu zatrudnienia takie pomysły zgłosiło 60% osób. Podkreślano tu potrzebę szkoleń zawodowych, kompleksowego wsparcia w całym procesie poszukiwania zatrudnienia, wykorzystywania instrumentów zatrudnienia wspieranego oraz tworzenia spółdzielni socjalnych. Kolejne pomysły obejmowały aktywizację społeczną zgłosiło je 17% badanych. Wśród nich wymienić należy działania kładące nacisk na naukę zaradności, zaangażowanie w życie społeczne i kulturalne, a także aktywizowanie i motywowanie dzieci. Kolejne pomysły, zgłaszane przez 7% respondentów to wsparcie finansowe i rzeczowe osób ubogich, szczególnie 74

75 tych, którzy faktycznie potrzebują pomocy, w tym osób nieznacznie przekraczających kryterium dochodowe kwalifikujące do wsparcia z pomocy społecznej. Do kluczowych przyczyn bezrobocia zaliczyć należy trudność w podjęciu pracy poza terenem gminy (m.in. ze względu na dojazdy), wskazaną przez 63% respondentów. Badani zauważają więc, że rynek pracy dla mieszkańców Pieszyc ograniczony jest w dużej mierze do obszaru gminy, co utrudnia podjęcie zatrudnienia. Kolejne czynniki decydujące o wysokim bezrobociu to brak ofert pracy zgodnych z kwalifikacjami bezrobotnych (wskazało na nie 50% ankietowanych), trudności w godzeniu życia rodzinnego i zawodowego (43%) oraz niskie wynagrodzenia oferowane przez pracodawców (37%). Ryc. 38. Główne przyczyny bezrobocia Źródło: Badania własne Pomysły na rozwiązanie problemu bezrobocia można połączyć w dwie główne kategorie. Po pierwsze, to tworzenie nowych miejsc pracy, po drugie aktywizacja zawodowa osób bezrobotnych. Ankietowani zauważają brak ofert na lokalnym rynku pracy, stąd podkreślają konieczność tworzenia nowych miejsc pracy takie pomysły zgłosiło 60% respondentów. Wśród koncepcji sprzyjających kreowaniu miejsc pracy znalazło się utworzenie podstrefy ekonomicznej oraz wsparcie pracodawców (w tym finansowe), którzy tworzą miejsca pracy dla osób wykluczonych społecznie. Do kategorii tworzenia nowych miejsc pracy można zaliczyć pomysły 10% badanych, którzy rekomendowali rozwój turystyki miałaby ona 75

76 generować nowe miejsca pracy i tym samym przyczyniać się do ograniczenia bezrobocia. Druga kategoria pomysłów, którą zgłosiło 33% badanych, to aktywizacja zawodowa osób bezrobotnych. Tutaj ankietowani podkreślali konieczność oferowania szkoleń dających kwalifikacje poszukiwane na rynku pracy i zwiększenia zakresu wsparcia osób bez pracy. Pojawił się także głos dotyczący dostosowania edukacji do potrzeb rynku pracy. Analiza przyczyn problemów rodzin prowadzi do wyodrębnienia trzech głównych czynników. Należą do nich: bezrobocie, uzależnienia i ubóstwo. Dodatkowo można też wyróżnić niezaradność rodziców i ich niskie kompetencje wychowawcze. Respondenci analizując przyczyny problemów najczęściej wskazywali łącznie na: ubóstwo, bezrobocie i uzależnienia (30%) oraz bezrobocie, uzależnienia i niezaradność (17%). Ryc. 39. Główne przyczyny problemów rodzin Źródło: Badania własne Rozwiązanie problemów rodzin respondenci widzą przede wszystkim w edukacji i wsparciu rodziców takie pomysły zgłosiło 43% badanych. Obejmowały one m.in. organizację spotkań, imprez z działaniami profilaktycznymi, szkół dla rodziców, zajęć uświadamiających w zakresie postępowania w przypadku problemów w rodzinie, grup wsparcia czy terapii. Kolejny rodzaj pomysłów to budowa oferty spędzania czasu wolnego dla dzieci i całych rodzin co zaproponowało 17% respondentów. Podkreślano tu ważność dodatkowych, bezpłatnych zajęć dla dzieci oraz oferty, która umożliwiłaby wspólne spędzanie czasu przez dzieci i 76

77 rodziców. Ankietowani podkreślali również konieczność wsparcia rodziny przez służby socjalne, w tym asystenta rodziny (13%) oraz pomoc finansową i rzeczową, w tym na materiały i podręczniki szkolne, ulgi w opłatach za przedszkole i żłobek (7%). W przypadku analizy przyczyn trudnej sytuacji osób niepełnosprawnych respondenci wskazali na wiele czynników, ale nie ma wśród nich jednoznacznie dominujących. Do najczęstszych źródeł problemów niepełnosprawnych, uwzględnionych przez więcej niż 20% badanych, należą: ubóstwo, bezrobocie, brak wykształcenia, samotność, niezaradność, bariery architektoniczne, utrudniony dostęp do opieki medycznej i rehabilitacji medycznej i utrudniony dostęp do rehabilitacji społeczno-zawodowej. Świadczy to o dużym zróżnicowaniu kategorii osób niepełnosprawnych (np. ze względu na wiek, rodzaj i stopień niepełnosprawności, sytuację rodzinną, finansową), a co za tym idzie odmienności dotykających ich problemów i identyfikowanych przyczyn. Ryc. 40. Główne przyczyny problemów osób niepełnosprawnych Źródło: Badania własne W związku z dużym zróżnicowaniem sytuacji osób niepełnosprawnych i przyczyn ich problemów również pomysły wsparcia są wielokierunkowe. Przede wszystkim wskazać należy na aktywizację zawodową i społeczną podkreśla je po 27% badanych. Odnośnie aktywizacji zawodowej zwrócić należy uwagę na zapewnienie szkoleń i kursów zwiększających 77

78 kwalifikacje, ale także wsparcie psychologiczne, podniesienie świadomości samych niepełnosprawnych, ich otoczenia i pracodawców. Aktywizacja społeczna ma pomóc niepełnosprawnym wyjść z domu, wesprzeć podejmowanie działań przez niepełnosprawnych, zaangażować ich w projekty wspólnie z pełnosprawnymi mieszkańcami. Istotną sprawą, wskazywaną przez 23% ankietowanych, jest likwidacja barier architektonicznych. Kolejne pomysły obejmują zorganizowanie w gminie terapii zajęciowej (10%), poprawę dostępu do rehabilitacji medycznej oraz opieki lekarskiej (10%), organizację pomocy wolontariuszy dla osób niepełnosprawnych (7%), wsparcie rodzin osób niepełnosprawnych (3%) oraz pomoc osobom niepełnosprawnym w dotarciu do instytucji zajmujących się ich problemami (3%). Pomysłów jest więc bardzo dużo i z pewnością ich wdrożenie poprawiłoby sytuację wielu niepełnosprawnych. Kolejną kategorią, której w szczególnym stopniu dotyczą problemy społeczne, są osoby starsze. W obliczu starzejącego się społeczeństwa konieczne jest położenie nacisku na tworzenie seniorom coraz lepszych warunków życia. Analiza przyczyn problemów, jakie dotyczą osób starszych, pozwalają na wskazanie trzech głównych kategorii. Po pierwsze są to niskie dochody, po drugie samotność, a po trzecie niepełnosprawność i długotrwałe lub ciężkie choroby. Problem niedostatecznych dochodów osób starszych wskazuje 80% badanych. Szczególna sytuacja seniorów wynika z faktu, że bardzo często posiadają oni świadczenie emerytalne (ew. rentowe), jego wysokość przewyższa kryterium uprawniające do świadczeń z pomocy społecznej, ale nie pozwala na godne życie. Duże znaczenie mają w tym kontekście wysokie opłaty mieszkaniowe, szczególnie w przypadku osób prowadzących jednoosobowe gospodarstwa domowe oraz wydatki na leki. Drugim problemem, na który zwróciło uwagę 60% badanych, jest samotność. Dodatkowo 33% wskazało na powiązany z tym brak wsparcia ze strony rodziny. Wobec braku najbliższych, którzy mogliby służyć pomocą niezwykle istotna jest aktywność lokalna oraz działalność instytucji publicznych. Kolejne kwestie to długotrwałe lub ciężkie choroby (43%) oraz niepełnosprawność (30%). W tym kontekście ważne jest zapewnienie seniorom opieki i wsparcia. 78

79 Ryc. 41. Główne przyczyny problemów osób starszych Źródło: Badania własne Zgłoszono wiele pomysłów dotyczących rozwiązania problemów osób starszych. Najważniejsze z nich koncentrują się na aktywizacji osób starszych i opieką nad seniorami. Aż 33% badanych wskazało na aktywizację społeczną w ramach działających organizacji pozarządowych, parafii oraz Centrum Kultury. Miałaby ona obejmować organizację zajęć dla osób starszych oraz zaangażowanie ich w czynną działalność tych podmiotów, nie tylko jako beneficjentów, ale także inicjatorów i organizatorów zajęć. Kolejne pomysły obejmują utworzenie klubu seniora lub uniwersytetu trzeciego wieku, a więc znacząco intensywniejszej aktywizacji i wsparcia seniorów to zaproponowało 20% respondentów. Dodatkowo 23% zgłosiło pomysł otwarcia dziennego domu pomocy społecznej. Wsparcie seniorów w domu mogłoby być prowadzone przy udziale wolontariuszy (13%), a także dzięki większemu dostępowi do usług opiekuńczych (13%). Inne pomysły dotyczą: lepszego dostępu do ochrony zdrowia (13%), wsparcia finansowego i rzeczowego (7%), kierowania potrzebujących całodobowej opieki do domu pomocy społecznej (3%) oraz montażu ławeczek na ternie miasta (3%). Diagnoza przyczyn uzależnień pozwala na wskazanie dwóch kluczowych przyczyn: bezrobocia (60%) i wpływu środowiska lokalnego, np. rówieśników, znajomych, sąsiadów (53%). Inne istotne powody to ubóstwo, konflikty w rodzinach, niezaradność, ale również łatwość zdobycia alkoholu przez osoby nieletnie. 79

80 Ryc. 42. Główne przyczyny problemów osób uzależnionych Źródło: Badania własne Osoby badane zgodnie stwierdziły, że problem uzależnień w znacznym stopniu dotyczy przede wszystkim dorosłych mężczyzn, a następnie młodzieży po zakończeniu nauki oraz uczącej się. Ryc. 43. Kategorie społeczne, których dotyczy problem uzależnienia Źródło: Badania własne 80