PODRĘCZNIK UCZESTNIKA SZKOLENIA

Transkrypt

1 PODRĘCZNIK UCZESTNIKA SZKOLENIA Z ZAKRESU MOTYWACJI DO PRACY Z GRUPĄ ODBIORCÓW MOBILNEGO CENTRUM AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ ZAŁĄCZNIK opracowany w ramach projektu Model Mobilnego Centrum Aktywizacji Zawodowej Stowarzyszenie Rozwoju Regionalnego Partner w Bydgoszczy, Powiatowy Urząd Pracy w Inowrocławiu 1

2 TRENING UMIEJĘTNOŚCI INTERPERSONALNYCH Razem możemy więcej Gdybyśmy próbowali osiągać sukces samemu byłoby to o wiele trudniejsza, a czasami nawet i mniej skuteczne, niż gdy to samo zadanie moglibyśmy z sukcesem wykonać w doborowym towarzystwie. Współpraca grupowa wymaga ćwiczenia, trenowania innych umiejętności, niż samodzielne realizowanie zaplanowanych zamierzeń. W przypadku realizacji tak ważnego zadania, jakim jest zintegrowanie środowiska osób bezrobotnych z terenów wiejskich i zmotywowanie ich do jeszcze większej i bardziej skutecznej aktywizacji zawodowej, zbudowanie więzi i współpracy z różnymi osobami, które mogą, w ramach posiadanych uprawnień i kompetencji, wspomagać ten aktywizacyjny proces, jest znaczącym i kluczowym celem realizowanego projektu. Aby zespół działał efektywnie, każdy członek grupy musi pełnić inną, ale odpowiednio dobraną rolę. Ludzie są różnorodni. Ważne, by w naszym zespole, który ma odnieść znaczący sukces znalazły się osoby, których mocną stroną jest twórczość, inicjowanie zmian, podejmowanie wyzwań, przedsiębiorczość, ale na równi z nimi potrzebni są również uczestnicy, u których wśród dominujących umiejętności znaleźć można analityczne myślenie, skrupulatność, umiejętność dostrzegania minusów czy zagrożeń. Warto więc przyjrzeć się, która z ról zespołowych nam najlepiej odpowiada, aby nasze działanie odniosło zamierzony sukces. Czasami jesteśmy grupowymi pomysłodawcami, którzy mają inspirację do wysuwania nowych, z pozoru wręcz zupełnie nierealnych pomysłów, wykorzystujemy swoją bujną wyobraźnię i nietypowe sposoby dochodzenia do rozwiązania istniejącego problemu. Nie zawsze jednak wszystko realizujemy do końca, nie przepadamy za pracą w dużych zespołach i denerwują nas tradycyjne poglądy co bardziej praktycznych członków zespołu. W naszym działaniu, aby osiągnąć sukces, pomagają nam osoby, które są zespołowymi analitykami lub specjalistami od spraw trudnych i beznadziejnych. Do nich należą zadania nastawione na projektowanie,usprawiedliwianie i poszukiwanie nowych sposobów do zrealizowania wyznaczonego celu. Aby jednak nie poniosła nas za bardzo wyobraźnia lub abyśmy nie zaplątali się w gąszczu projektów i analiz, potrzebny jest też członek zespołu, który nad wszystkim będzie sprawował kontrolę. I chociaż taki kontrolujący adwokat diabła nie zawsze się wszystkim w grupie podoba, to swoimi krytycznymi uwagami i wynajdowaniem problemów, pomaga grupie wdrażać nowe pomysły bez zbędnych niedociągnięć. W grupie, oprócz twórców pomysłów, znajdują się też praktyczne mrówki - działacze, którzy świetnie realizują trudne zadania - bez narzekania i zbędnych dygresji są wspaniałymi wykonawcami cudzych idei. O najdrobniejszy szczegół w realizacji naszego przedsięwzięcia zadbają perfekcjoniści. Nasz zespół, dzięki osobom, które realizują właściwe role, pracuje jak dobrze skonstruowana i naoliwiona maszyna. Ale, żeby nasza grupa miała bardziej ludzkie przymioty, musi mieć swoją dobrą duszę. 2

3 Zespołowy błazen dba o to, aby w grupie było wesoło, aby jej członkowie mieli też czas na zabawę, odpoczynek, rozrywkę, spotkania po pracy. Jednak nawet dusza towarzystwa nie pomoże jeśli członkowie naszej grupy stracą motywację do pracy. Wówczas pojawi się marazm, pesymizm, niska ocena własnych kompetencji i wartości, a konsekwencji wypalenie emocjonalne i rezygnacja z dalszych działań. Czy Twój motywacyjny płaszcz pasuje na Ciebie? Nieraz zastanawiamy się dlaczego jednym ludziom wszystko się udaje, a innym wszystko idzie pod górkę. Czasami stosujemy pewne narzędzia motywacyjne, ale nie wiem jednak, dlaczego na niektórych ludzi one działają, na innych zaś nie. Na przykład mamy czasami nieodparte wrażenie, że jeden człowiek, mając ambitne, nowe zadanie, daje z siebie maksimum i świetnie sobie z nim radzi, w drugiej osobie wywołuje ono tylko uczucie lęku i niechęć do działania. Spowodowanie, by ludzie byli zaangażowani w to, czym się zajmują, jest prawdziwą sztuką. Czasem nie jest kłopotem znalezienie w swoim zespole osób z odpowiednim predyspozycjami i umiejętnościami, trudniej natomiast o człowieka naprawdę zaangażowanego w wykonywane przez niego zadania, w realizowanie celów nastawionych na sukces. Nie wystarczy znać narzędzia motywacyjne, trzeba jednak jeszcze umieć te narzędzia stosować. Ludzie nie osiągają sukcesów w wyniku działania jakiegoś przypadku. Muszą posiadać odpowiednią energię nastawioną na osiągnięcie sukcesu. Motywacja zwykle rozumiana jest jako proces wewnętrzny, który uruchamia i organizuje ludzkie zachowania oraz wyznacza kierunek działania nastawiony na osiągniecie celu. Na motywacyjne działania nastawione na sukces składają się dążenia, potrzeby i nagrody. Mówiąc o dążeniach, mam na myśli wewnętrzne siły mobilizujące do działania. W tym aspekcie ludzie dzielą się na tych, którzy cenią sobie przynależność do grupy i związki z innymi, oraz tych, którzy przywiązują wagę do wydajności, a więc skupiają się na osiągnięciu celu i rezultacie. Potrzeby to podstawowe wymagania, jakie muszą zostać spełnione, by dana osoba mogła się realizować. Dla części z nas jest nią stabilizacja, życie według ustalonego porządku. Innych cechuje zmienność, żądza przygód i pragnienie nowych przeżyć. Trzecim elementem jest sposób, w jaki pragniemy być wynagradzani za osiągnięcia. Osoby z wewnętrznym systemem nagród czują się docenione, jeśli okazuje się im szczerą wdzięczność. Z kolei do ludzi o zewnętrznym systemie nagród najlepiej przemawia uzyskanie wymiernych korzyści. Możemy wyróżnić różne rodzaje motywacji. Kiedy motywacja ma swoje źródła w wewnętrznych właściwościach człowieka, np. cechach osobowości, szczególnych zainteresowaniach i pragnieniach mówimy wówczas o motywacji wewnętrznej. Kiedy podejmujemy się wykonania zadania w celu osiągnięcia nagrody lub uniknięcia kary, czyli dla zewnętrznych korzyści, np. w postaci pieniędzy, pochwał, awansu w pracy, lepszych ocen w szkole wówczas mamy do czynienia z motywacją zewnętrzną. Człowiek nie zawsze sobie zdaje sprawę z powodów swojego działania, stąd motywacja może mieć bardziej lub mniej świadomy charakter. 3

4 Każdy z nas, przez całe życie szuka różnych pomysłów, aby znaleźć swój indywidualny sposób, który napędzałby nas do działania, umożliwiał osiąganie sukcesów i pomagałby nam pokonywać wewnętrzne bariery oporu i lenistwa. Co można zrobić, by wykrzesać z siebie odrobinę entuzjazmu i chęci do działania? Nie ma na to cudownej metody - klucza. Motywacja uruchamiana jest bądź też blokowana w związku z rodzajem pracy, którą mamy wykonywać. Niektórzy z nas w jednych zadaniach będą czuli się jak ryba w wodzie, w innych zaś będą nieefektywni. Najlepiej, jeśli każdy wykonuje to, w czym jest najlepszy, co jest spójne z jego mocnymi stronami. Ich rozpoznanie i skonstruowanie pod ich kątem odpowiedniego dla siebie systemu motywacyjnego oraz organizacja pracy zbieżnej z naszymi oczekiwaniami zapewniają największą skuteczność w osiąganiu sukcesu. Dobrze jest też uświadomić sobie fakt, że jeden pomysł na automotywację zadziałał wczoraj i szybko można było poradzić sobie z kłopotliwym problemem wcale nie oznacza, że jutro ta sama metoda okaże się równie skuteczna. Pomysłów na sposoby motywujące jest kilka można zmienić sposób myślenia czy warunki, w jakich wykonuje się pracę, można zmienić sposób podejścia do zadania, można zmienić perspektywę patrzenia na obowiązki, można dokonać zmian w samym sobie, zmienić nagrodę albo karę w przypadku zaniechania wykonania zadania. Sposobów jest bardzo dużo, trzeba odnaleźć jedynie te, które są skuteczne dla nas samych. Najlepiej zadbać o to, aby nic nam nie utrudniało działania. Lepiej uporządkować swoje sprawy i zadania, stworzyć hierarchię priorytetów, starać się koncentrować na jednej pracy. Cieszyć się z każdej chwili i doceniać małe sukcesy, dbać o chwilę wypoczynku i wytchnienia oraz ciągle wzmacniać swój entuzjazm. Wierzyć, że na początku wszystko wydaje się o wiele trudniejsze, niż jest w rzeczywistości. Warto w chwilach zwątpienia zwracać się do swojego przewodnika, mistrza, mentora, przywódcy czy dobrego doradcy, który będzie chętnie dzielił się swoim doświadczeniem w danej dziedzinie. Nie warto tłumić w sobie stresu, złych emocji, bo budzą napięcie i utrudniają wykonanie jakiegokolwiek zadania. Warto się uczyć, doskonalić, rozwijać. Najważniejsze to nie przestawać marzyć i mieć aspiracje. Czy warto mieć o sobie dobre zdanie? Kolejnym etapem trenowania umiejętności interpersonalnych potrzebnych do efektywnej realizacji zadań zespołowych jest wypracowanie adekwatnego sposobu myślenia o sobie oraz właściwego systemu wartości i norm postępowania. Dopiero wówczas możemy myśleć o odnoszeniu sukcesu w realizacji zaplanowanych działań. Myśląc o samoocenie zwykle umieszczamy ją na dwóch przeciwnych biegunach - niska i wysoka. I chociaż społecznie utarło się twierdzenie, że zawsze opłaca się mieć wysoką samoocenę, wyniki badań psychologicznych nie są aż tak jednostronne. Wypadałoby więc zapytać, jaki poziom samooceny jest adekwatny i najzdrowszy? Samoocena jest obrazem własnego Ja. Na ten obraz składa się wiedza o sobie, która kształtuje się na przestrzeni naszego życia. Najważniejszym jednak elementem przy budowaniu poczucia własnej wartości i pozytywnej 4

5 samooceny jest akceptacja, jaką mogą otaczać dziecko rodzice. To poczucie jest modyfikowane przez społeczne lustro, w którym się przeglądamy, poszukując aprobaty ze strony innych ludzi, porównując się do osób dla nas znaczących czy podobnych do nas. Dzieje się tak, ponieważ potrzeba przynależności, dążenie człowieka do utrzymywania i nawiązywania kontaktów, pozostawania w grupie, jest jedną z podstawowych motywacji społecznych. Zdrowa samoocena polega na samowiedzy i umiejętności odpowiedniej modyfikacji z gruntu podwyższonego lub zaniżonego poczucia własnej wartości. Pozytywne myślenie o sobie wiąże się z odczuwaniem dobrego samopoczucia, bez nadmiernych lęków o siebie i swoje otoczenie, z otwartą postawą życiowego optymisty, który posiada zaufanie do siebie i dumne poczucie wpływu na siebie i własne życie. Optymistę cechuje pewność siebie, sprawczość, niezależność, ciekawość i przedsiębiorczość. Ważnym składnikiem wysokiej samooceny jest umiejętność uświadamiania sobie własnych słabości, pogodzenia się z własnymi brakami. Ludzie, którzy godzą się z tym, że są niedoskonali, lepiej sobie radzą z przeciwnościami losu i porażkami. Natomiast pesymiści mają zwykle niską samoocenę. Często odnosi się to do odczuwania przez nich wstydu, głównie z powodu posiadania przekonania o braku ważnych zdolności i umiejętności. Niska samoocena oprócz wstydu - wiąże się z też z innymi negatywnymi stanami emocjonalnymi: z poczuciem winy, bezcelowości, braku kontroli nad własnym życiem. Osoby z niską samooceną, gdy ponoszą porażkę w jakiejś dziedzinie mają tendencję do rozpamiętywania swoich niepowodzeń, zaczynają generalizować je na inne aspekty swojego życia, powątpiewając w swoje zdolności, inteligencję, poczucie skuteczności, atrakcyjność. Warunkiem podniesienia samooceny jest lepsze poznanie siebie, a szczególnie - poznanie mocnych stron swojej osobowości. W budowaniu pozytywnej samooceny konieczne jest wykształcenie w sobie orientacji na ciągłe doskonalenie się. Zdobyte kompetencje wzmacniają pozytywny obraz siebie poczucie własnej wartości i skuteczności. Ktoś, kto uważa, że ma umiejętności i zdolności umożliwiające zaspokojenie swoich pragnień, zwiększa swoje szanse wykształcenia wysokiej samooceny i osiągnięcia życiowego sukcesu. Jakie wartości mogą prowadzić mnie do sukcesu? Wartości w życiu społecznym to zbiór norm i zasad postępowania, które uznane są powszechnie przez społeczeństwo jako pożądane i cenne. Priorytetowo i hierarchicznie uporządkowany układ tych wartości tworzy system uniwersalnych wartości społecznych, który wyznacza standardy indywidualnej drogi życia w ramach społeczeństwa. Jednocześnie ta sieć wartości różnicuje dążenia ludzi, a także jest wyznacznikiem postępowania w grupie. W warunkach szybkich przemian społecznych, politycznych i ekonomicznych zmieniają się i rozwijają nowe wartości. Do podstawowych wartości uniwersalnych zalicza się prawo do życia, pokój, tolerancję, wolność, prawdę, sprawiedliwość, miłość. Brak odpowiedniego systemu wartości uniemożliwia życie zgodne ze swoimi aspiracjami i możliwościami. Wiedza na temat swoich najwyższych wartości pozwala robić w życiu to, co sprawia nam prawdziwą radość i satysfakcję. Każdą życiową decyzję jest zdecydowanie łatwiej podjąć, gdy można 5

6 odnieść się do systemu ważnej dla siebie hierarchii wartości. Kierowanie się swoimi priorytetowymi zasadami przy podejmowaniu ważnych i trudnych życiowych decyzji daje nam pewność własnej skuteczności. 6

7 JAK OSIĄGNĄĆ SUKCES W PRACY Z KLIENTEM? Czy asertywna komunikacja to przywilej egoistów i życiowych cyników? Wiele problemów i konfliktów w życiu zawodowym, a także osobistym, ma swoje źródła w niewłaściwej komunikacji interpersonalnej. Często jesteśmy rozumiani niewłaściwie, przypisuje się nam złe intencje, nasze dobre chęci są interpretowane zupełnie przeciwnie niż tego oczekujemy. Komunikacja interpersonalna jest procesem, który umożliwia człowiekowi w ramach bezpośredniego kontaktu wymianę informacji z drugą osobą. Proces komunikacji interpersonalnej charakteryzuje się określoną dynamiką. Każdy bodziec nadany przez nadawcę komunikatu w postaci słowa, gestu czy mimiki powoduje u odbiorcy komunikatu pojawienie się określonych myśli i pewnych intencji, stanów uczuciowo emocjonalnych. Umiejętność asertywnej komunikacji umożliwia wyrażanie pozytywnych i negatywnych informacji, uczuć w otwarty, uczciwy i bezpośredni sposób. Chociaż komunikacja asertywna nie gwarantuje osiągania pełnego sukcesu w relacjach z innymi osobami, to jednak pozwala na bardziej skuteczny sposób porozumiewania się z nimi. Jest najlepszą alternatywą w stosunku do komunikacji agresywnej czy biernej. W komunikacji asertywnej znaczenia nabiera: demonstrowanie swojego szacunku i zainteresowania poprzez utrzymywanie z rozmówcą stałego, lecz nie agresywnego kontaktu wzrokowego, odpowiednia postawa ciała podkreślająca bliską relację i znaczenie przekazywanych informacji, odpowiednie gesty, akceptujący, spokojny ton głosu, oraz spójna wypowiedź i odpowiednio, z wyczuciem czasu, przekazany komentarz. Asertywna komunikacja polega też na umiejętności odpowiedniego wyrażania własnych potrzeb i uczuć, przy użyciu komunikatu Ja. Aby zaś komunikacja była skuteczna i efektywna trzeba umieć nie tylko mówić, ale też umieć słuchać i czuć. Jednym z najbardziej skutecznych narzędzi podczas trudnych sytuacji jest dobre słuchanie. Aktywne słuchanie umożliwia właściwe porozumiewanie się z drugą osobą, zniwelowanie napięcia w trudnych sytuacjach oraz zachęcenie rozmówcy do ewentualnego współdziałania i współpracy. Czasami mamy do czynienia z taką komunikacją, która od jednej z osób wymaga odpowiedzi odmownej. Nie jest to łatwe, gdyż ludzie bardzo często mają problemy z jasnym formułowaniem odmowy. Asertywne nie oparte jest na trzech elementach: słowo nie, konkretne przedstawienie sytuacji lub czynności, której nie chcemy się podjąć, prawdziwe uzasadnienie odpowiedzi odmownej. Wcale nie oznacza bycia egoistą, cynikiem czy zadufanym w sobie narcyzem. Pomaga utrzymać właściwe relacje z innymi ludźmi dając sobie i innym takie samo prawo do bycia OK.. 7

8 Porozmawiajmy o uczuciach Do najtrudniejszych elementów komunikacji należy odpowiednie rozpoznawanie i określanie uczuć i emocji. Rozmowa o uczuciach nie jest łatwa. Kiedy człowiek spotyka się z pytaniem co czujesz?, często nie jest w stanie wyrazić własnych przeżywanych uczuć, a jedynie określone na ten temat opinie i poglądy. W kontakcie z sobą i drugą osobą odczuwamy również różne emocje. Emocje ściśle wiążą się z motywacją, potrzebami, uwagą, spostrzeganiem, przetwarzaniem informacji czy komunikowaniem się, a także wyrastają z naszego doświadczenia. Wiadomo także, że emocje, których doznajemy reagując na siebie i na otoczenie mogą cechować się określonym nasileniem i znakiem. Znak emocji pozwala utożsamiać je np. z odczuciami nieprzyjemnymi, negatywnymi takimi jak: cierpienie, przykrość, niezadowolenie, złość, rozpacz, rozczarowanie. Pozytywny znak emocji klasyfikuje je do odczuwania pozytywnych wrażeń takich jak: przyjemność, zadowolenie, radość czy rozkosz. Emocje są nieodłącznym składnikiem naszej codzienności, dodają kolorytu naszemu życiu. Emocje sygnalizują o zdarzeniach istotnych dla interesów człowieka i motywują go do wysiłków ukierunkowanych na poradzenie sobie z tymi wydarzeniami. Pełnią one też rolę swoistego regulatora i systemu alarmowego. Emocje mogą mieć charakter podstawowy, wrodzony - do których zaliczyć można wstręt, smutek, gniew i strach. Mogą one też mieć charakter bardziej złożony, związany z wpływem wartości kulturowych i sądów moralnych - są to np. odczucia winy czy wstydu. Duma, gniew, lęk, miłość, nadzieja, poczucie winy, smutek, strach, szczęście, ulga, współczucie, wstręt, wstyd, zawiść, zazdrość wywołują lub modyfikują nasze działania. Wzmagają naszą motywację lub też przyczyniają się do wygaszania naszej aktywności. Aby osiągnąć sukces w relacji z klientem, szczególnie tym trudnym, duże znaczenie ma umiejętność empatycznego wczuwania się w stany psychiczne innych osób, a więc także w emocje odczuwane przez innych. Bez umiejętności empatycznego współodczuwania, trudno by nam było nawiązać z innymi ludźmi bliskie stosunki, zaspokajać wzajemnie potrzebę miłości, bezpieczeństwa czy akceptacji. Dzięki odczuwanej empatii możemy stać się też bardziej tolerancyjni, cierpliwi i wyrozumiali. Dobrze rozwinięta empatia pozwala przezwyciężyć własny egocentryzm i budować harmonię i ciepło w stosunkach międzyludzkich. Podstawowym składnikiem empatii jest wrażliwość. Odczuwanie zmartwienia innej osoby może wywołać reakcję współczucia. Dojrzała empatia polega na tym, że potrafimy nie tylko wczuć się w sytuację drugiego człowieka, ale jesteśmy w stanie, dzięki rozumieniu tego co przeżywa druga osoba, ofiarować jej swoją konkretną pomoc i właściwe wsparcie. Co robić kiedy inni nas onieśmielają? Czasami w relacjach z innymi ludźmi możemy odczuwać nieprzyjemne, dezorganizujące napięcie, potocznie nazywane tremą. Wypowiadanie swoich opinii na forum grupy, przekazywanie informacji w ramach publicznego występu zawsze wiąże się z mniej lub 8

9 bardziej odczuwanym lękiem. Artysta, który chwali się, że nigdy nie odczuwa tremy, nie jest artystą - jest kłamcą albo durniem - powiedział kiedyś słynny śpiewak operowy Caruso. Trema dotyka więc wszystkich, którzy publicznie coś prezentują, wszyscy czują napięcie przed wystąpieniem przed jakąś grupą słuchaczy. Ważne jest, aby umieć ją właściwie rozpoznawać i nauczyć radzić sobie z doświadczanym napięciem. Umiarkowana trema pomaga nam się odpowiednio zmotywować i w sposób właściwy podejść do realizacji zadania. Największy problem pojawia się wówczas, gdy nie mamy odwagi przyznać przed samymi sobą lub przed innymi, że jesteśmy zdenerwowani. Nic nie są warte również mantry w stylu nie denerwuj się!. Zamiast obniżyć napięcie zwykle wywołują odwrotny skutek. Spróbujmy więc lepiej przygotować się do swojego wystąpienia zbierając jak najwięcej potrzebnych informacji. Ewentualne zdenerwowanie wówczas na pewno nie będzie spowodowane brakiem przygotowania. Jeśli przygotujemy się rzetelnie i przeprowadzimy swoje zadanie tak dobrze, jak tylko potrafimy, na pewno nam się uda. Lepiej jest uwierzyć w swój własny sukces. Dobrze też mieć świadomość, że tak naprawdę tremę prezentera zauważa zwykle niewiele osób. Trening czyni mistrza - im więcej człowiek ćwiczy, tym lepiej potrafi prezentować swoje wypowiedzi. Najlepiej zaplanować sobie przed każdym ważnym wystąpieniem próbę generalną - przeprowadzić prezentację od początku do końca, tak jakby rzeczywiście stało się przed całą grupą. Można również wizualizować całe to wydarzenie. Przywoływać pozytywne myśli, tworzyć w wyobraźni wyraźny obraz takiej osoby, jaką chciałoby się stać i celów, które chciałoby się osiągnąć. Dobrze jest też stworzyć w myślach obrazy i zobaczyć siebie jako dobrego i pewnego siebie mówcę. Warto też ujrzeć przed sobą całą grupę i popatrzeć, jak z zainteresowaniem reaguje na to, co się do niej mówi. W czasie realizacji właściwego zadania nasza podświadomość uaktywnia się pod wpływem takich obrazów i powtarzanych przez siebie na głos poleceń. Pamiętajmy też, że w każdej grupie znajdą się malkontenci, którzy mogą mieć negatywne nastawienie do tego co mówimy. Przecież jeszcze się taki nie narodził, co by wszystkim dogodził! Nawet jeśli bardzo kusi nas nawracanie tych, co wciąż kręcą głową i emanują niechęcią, nigdy się temu nie poddawajmy. Włączmy raczej tryb oszczędny - łatwiej jest sprawić, by pozytywnie nastawieni byli jeszcze bardziej entuzjastyczni, niż zmniejszyć poziom negatywizmu malkontentów. Nie przekonanych się nie przekonuje, bo zawsze na tym tracą ci, którzy chcieliby coś dobrego i pożytecznego od nas usłyszeć. Jeśli już musimy wdać się z nimi w jakąś polemikę, zróbmy to poza grupą, po swoim wystąpieniu. Nie zawsze wszystko musi się udać w stu procentach. Nie wyolbrzymiajmy i nie rozpamiętujmy swoich błędów. Raczej potraktujmy je jako pozytywną, uczącą informację. Dobrze jest do wszystkiego nabrać odpowiedniego dystansu i kierować się starym chińskim powiedzeniem życie jest jak pudełko zapałek: zlekceważyć je byłoby niebezpiecznie, potraktować zbyt poważnie - byłoby głupotą. 9

10 Jak konstruktywnie poradzić sobie w sytuacji konfliktowej? Przyczyną sytuacji konfliktowych jest najczęściej nasza niechęć do prawdziwego wsłuchiwania się w racje innych ludzi i brak chęci do zauważania oraz właściwej interpretacji ich stanów uczuciowo - emocjonalnych. Konflikt może dotyczyć też sprzecznych dążeń, niezgodności interesów i poglądów. Według popularnych negocjatorów Rogera Fishera, Williama Ury i Bruce a Pattona konflikt to zderzenie, sytuacja sprzeczności, w której uczestnicy próbują narzucić sobie nawzajem swoją wolę. Nie ulega wątpliwości, że w skomplikowanych i problemowych sytuacjach powinno się wprost wyrażać własne emocje i uczucia, gdyż daje to szansę na właściwe skupienie się na rzeczywistym problemie. Oczyszcza też atmosferę i minimalizuje negatywne skutki konfliktu, które mogą doprowadzić do znacznego zmniejszenia efektywności, rotacji, a w końcu i do zaprzestania działań grupy w realizacji zamierzonych zadań. Konflikt sam w sobie nie jest niczym złym. Jest pozytywnym sygnałem do dokonania korzystnej zmiany. Wynika też z faktu, że każdy z nas jest inny i inaczej odbiera, a także reaguje na różne sytuacje. W samej sytuacji konfliktowej możemy skorzystać z pięciu strategii postępowania. Możemy rywalizować (walczyć), gdy uznamy, że nasz konkurent jest dla nas wrogiem. Innym sposobem na radzenie sobie w sytuacji konfliktu może być próba unikania, niedostrzegania problemu. Jeśli natomiast bardzo mocno zależy nam na relacjach z drugą osobą, często mamy skłonność do stosowania strategii ulegania w sytuacji konfliktowej. Wydaje się, że potocznie najlepszym sposobem rozwiązania konfliktu jest kompromis. W każdej z tych sytuacji albo ja albo ktoś inny coś traci i nie zawsze takie rozwiązanie konfliktu nas satysfakcjonuje. Jedną z najbardziej skutecznych, ale też najbardziej wymagających jest strategia radzenia sobie w sytuacjach konfliktowych nastawiona na współpracę. Taką strategię stosuje się wtedy, gdy w relacjach interpersonalnych panuje zaufanie, zaangażowanie i gdy mamy sporo czasu, żeby znaleźć rozwiązanie satysfakcjonujące wszystkie strony konfliktu. W sytuacjach konfliktowych warto pamiętać o pewnych zasadach, takich jak np. zachowanie spokoju, stosowanie logicznych, racjonalnych argumentów i akceptowaniu prawa wszystkich do wypowiadania różnych opinii, które przecież mogą być źródłem interesujących, kreatywnych rozwiązań. Należy natomiast zdecydowanie unikać nic nie wnoszących, konfrontujących, krytykanckich dyskusji, głosowania, targowania się czy podejmowania przypadkowych decyzji. Zawsze dobrze skorzystać jest z postawy wygrany - wygrany, strategii asertywnej komunikacji, sensownego zadawania pytań otwartych i dobrego słuchania. Dzięki temu o wiele łatwiej uzyskać powszechną akceptację do zastosowania określonego działania w sytuacji problemowej. Konflikty są nieodłącznym elementem życia społecznego, zapewne zaprowadziłyby w końcu do całkowitej destrukcji ludzkich społeczności, gdyby nie wypracowane procedury ich rozwiązania. Jedną z nich jest konstruktywna krytyka, która nie ma na celu w sposób złośliwy i obraźliwy przedstawiać zarzutów wobec krytykowanej przez nas osoby, lecz ma wyeliminować powstały problem i wspólnie doprowadzić nas z sukcesem do osiągnięcia celu. Krytykując trzymajmy się faktów, a nie plotek, stereotypów, generalizacji i emocjonalnych uniesień. Kiedy pokusimy się o krytykę, to atakujmy problemy - nie ludzi. 10

11 Róbmy to personalnie w cztery oczy, a jeśli już musimy robić to w obecności innych - nigdy nie formułujmy zarzutów imiennie. Gdy już przedstawimy nasze zarzuty, powinniśmy zadbać o to, aby mieć czas zapytać drugą stronę, jak się do krytycznych faktów ustosunkowuje, czy się z nimi zgadza, czy też nie. Dobrze jest się zapytać, czy ma jakieś rozwiązanie, by podobne sytuacje się nie powtarzały. Damy tym samym do zrozumienia, że szanujemy naszego partnera i zależy nam na dialogu oraz na wybraniu rozwiązania, które pozwoli na uniknięcie tych samych lub podobnych błędów w przyszłości. Generalnie natomiast warto przestrzegać zasady, że skuteczniejsza w osiąganiu celu jest pochwała niż nagana. I wówczas należy robić to najczęściej jak się tylko da, imiennie, publicznie i najlepiej we własnym imieniu. 11

12 STRES I TECHNIKI RADZENIA SOBIE ZE STRESEM Czy możemy żyć bez stresu? Codzienne życie pełne jest sytuacji trudnych i stresowych. Gdy nie potrafimy efektywnie sobie z nimi radzić mogą stawać się groźne dla naszego zdrowia i jakości życia. Dla tego tak ważna jest wiedza na temat tego, czym jest stres, kiedy jest dla nas szkodliwy i jak sobie radzić z nim w codziennym życiu. Pojęcie stresu do nauki o zdrowiu wprowadził Hans Selye określając nim niespecyficzną reakcje organizmu na wszelkie stawiane mu żądania. Bodziec, który wywołuje reakcję stresową nazywany jest stresorem i może nim być zarówno trudne zdarzenie, jakim jest utrata pracy, konflikt w pracy, jak i przebywanie w pomieszczeniu, w którym panuje ciągły hałas. Często mówiąc o stresie mamy na myśli sytuacje powstające pod wpływem gwałtownych wydarzeń o dużym znaczeniu dla nas jak utrata bliskiej osoby czy udział w katastrofie lotniczej. Jednakże stres powstaje też pod wpływem codziennych wydarzeń, może wiązać się z określonym stylem życia, pośpiechem, dezorganizacją. W sytuacji takiej wymagamy od naszego organizmu wysiłku, który jest ponad jego możliwości. Przeciążamy go różnymi dystresami. Nie każdy stres jest zły - mobilizując nas, bowiem do działania ułatwia radzenie sobie w trudnych sytuacjach. Dzięki pozytywnemu eustresowi możemy przeżywać chwile radości i uniesienia. Reakcja naszego organizmu na sytuację stresową zależy od tego jakie posiadamy indywidualne zasoby osobowościowe, czy nasz organizm w chwili zadziałania czynnika stresowego był w dobrej formie psychicznej i fizycznej, oraz od tego jak zinterpretujemy wystąpienie sytuacji trudnej - zagrażającej czy będącej dla nas wyzwaniem do działania. Ze stresem łatwiej jest sobie radzić, gdy ma się właściwą samoocenę, pomoc i wsparcie ze strony innych ludzi i wiarę w odniesienie sukcesu. Stres jest nieodłącznym elementem naszego życia. Bez niego nie ma życia. To on, będąc na odpowiednim poziomie mobilizuje nas codziennie do snucia marzeń i realizowania codziennych ważnych dla nas zadań Jak sobie radzić z błędnym kołem stresowego życia? Współczesny świat pędzi, a my razem z nim. Żyjąc tak w ciągłym biegu i napięciu mamy poczucie, że nic nie da się zmienić. Stawiamy sobie coraz większe poprzeczki, w realizacji zadań, którym jednak nie jesteśmy w stanie sprostać. Chroniczne napięcie obniża nasze zdolności adaptacyjne i efektywność naszych działań. Trenujemy swoje umiejętności w zakresie pogłębiania wiedzy zawodowej czy uczymy się nowych języków. Szkoda nam czasu na zajęcie się sobą, na higienę psychiczną, odpoczynek. Kiedy robimy obowiązkowy 12

13 przegląd techniczny swojego samochodu, nawet przez myśl nam nie przejdzie, że ten samo obowiązek dotyczy zarówno naszego ciała jak i psyche. Boimy się korzystać z rad lekarzy, psychologów czy doradców osobistych, bo podskórnie czujemy, że sami generujemy sobie swój własny chroniczny stres. Dlatego warto może skorzystać z kilku dobrych sugestii: 1. Po całym dniu napięcia i stresu należy pomyśleć o relaksie, czasie wolnym od trudnych zajęć, gdy nie trzeba się spieszyć, walczyć, rywalizować. 2. Dobrze jest też zorganizować sobie codzienny aktywny odpoczynek - mały spacer lub wizytę w klubie sportowym. 3. Znajdź sposób, który najlepiej Cię odprężą - dla jednego będzie to rozmowa z kimś bliskim, dla innego przeczytanie książki, dla innego upieczenie ciasta, zabawa z dziećmi/wnukami lub ciepła kąpiel. 4. Zadbaj o zdrowy sen i codziennie 15 minut ćwiczeń relaksacyjnych. 5. Zacznij lepiej planować swój czas, umieszczając w nim chwile na ważne obowiązki i równie istotny regenerujący odpoczynek. Podziel zadania na te pilne i ważne oraz ważne, ale mniej pilne, których realizacje możesz odłożyć na inny czas. Nie planuj zbyt wielu zadań na dany dzień, gdyż niemożliwość ich realizacji będzie wywoływać dodatkowy stres. 6. Myśl pozytywnie i uśmiechaj się do ludzi wokół siebie. Nie przejmuj się drobnymi uciążliwościami losu. Ciesz się każdą chwilą swojego życia, bo drugiej takiej mieć nie będziesz. 13

14 RADZENIE SOBIE ZE ZMIANĄ W ŻYCIU Czy zmiany w moim życiu są szansą na lepszą czy gorszą rzeczywistość? Zmiana jest faktem, który wprowadza w naszym wydawałoby się stabilnym, poukładanym życiu zamęt. Nie lubimy zwykle sytuacji, że ktoś lub coś staje się inne niż dotychczas. Najczęściej powodem naszych obaw przed różnymi zmianami są fakty, że rzadko mamy na ich zaistnienie w pełni kontrolowany przez nas wpływ. Często ich doświadczamy i ustosunkowujemy się do nich w nadziei, że przyniosą nam one coś pożytecznego i nie będę na dłuższą metę nam nieprzyjemnie komplikować spokojnego życia. Jednak zmiany niosą za sobą też pozytywne aspekty. Każdy z nas doświadcza w życiu pewnego trudnego do zniesienia etapu stagnacji, marazmu, poczucia, że nic nie idzie we właściwym kierunku. To wiatr zmian wyrywa nas z tego odrętwienia i pozwala realizować ważne życiowe zamiary, kreować nowe pomysły i pozwala wykraczać nam poza rutynową codzienność. Kiedy nam coś doskwiera chętnie ten nieprzyjemny stan zamienilibyśmy na inny. Każda zmiana zaczyna się więc od motywacji do zmiany. Wiele razy mówiąc o zmianach myślimy w charakterze postawy życzeniowej chciałbym. Zwykle wówczas mamy oczekiwanie rozwiązania naszego problemu, ale niekoniecznie wiąże się to z naszym konkretnym działaniem. Raczej chciałbym/ chciałabym aby los się zmienił, ktoś coś zrobił, aby mi było lepiej. Taka postawa nie przyniesie sukcesu - prawdopodobnie pojawi się złość lub bezsilność. Pozytywną i rzeczywistą zmianę przynosi postawa chcę, bo wiąże się ona z prawdziwą motywacją, jasnym widzeniem swojego celu, wytrwałą i ciężką pracą oraz konsekwentnym działaniem na rzecz jego realizacji, czasami nawet kosztem wielu wyrzeczeń. W pozytywnym dążeniu do zmiany wzmacnia nas strategia osiągania małych sukcesów, przypominanie sobie przyjemnych doświadczeń, pozytywna samoocena, umiejętność formułowania własnych wyborów, zdolność do widzenia spraw z różnych perspektyw i punktów widzenia, umiejętność poszukiwania oraz akceptowania awaryjnego wyjścia, poczucie własnego sprawstwa, energia a także siła do działania. Naszą motywację do zmiany obniża postawa roszczeniowa, życzeniowa, blokujące schematy myślenia związane z niską samooceną, nadmierne wymagania wobec siebie i otoczenia, skłonność do wyszukiwania negatywów zamiast pozytywów, kierowanie się opinią innych, poczucie niepewności, bezradności i postawa powinności. Aby móc uzyskać prawdziwe rezultaty zmiana musi być utrzymana przez dłuższy czas i musi wejść w nawyk. Z pewnością ważna zmiana nie jest to zmiana na kilka tygodni, po których wraca się do dotychczasowych gorszych przyzwyczajeń. A nasze przyzwyczajenia i złe nawyki czasami biorą się z nie całkiem uświadamianych sobie naszych uprzedzeń, stereotypowych myśli i działań, z przekazywanych z pokolenia na pokolenie zbędnych i nieprzystosowawczych rytuałów. 14

15 Twoja jakość życia zależy od Twojego optymizmu CZŁOWIEK - NAJLEPSZA INWESTYCJA Bycie optymistą nie jest niczym wyjątkowym, szczególnym czy nadzwyczajnym. Optymizmu można się nauczyć. Każdy może być optymistą, czyli tak naprawdę mieć racjonalne podejście do życia. Optymiści, tak samo jak każda inna osoba, doświadczają w życiu zmian, sukcesów i porażek. Tak samo jak inni cieszą się z narodzin dzieci, kupna nowego samochodu, wygranej w Lotto. Tak samo jak pesymiści tracą pracę, chorują na poważne choroby, tracą bliskich czy cały swój majątek. Z tymi wszystkim sprawami dobrze sobie radzą, łatwiej pokonują kryzysy i szybciej z nich wychodzą dzięki swojej pozytywnej postawie. Optymiści mają pozytywny stosunek do świata, pogodnie patrzą na swoją przyszłość oraz mają pozytywne nastawienie do ludzi, które sprzyja utrzymywaniu starych znajomości i nawiązywaniu nowych relacji. Optymiści nie zamykają się na problemy innych ludzi, chociaż wiedzą, że zdrowy egocentryzm też jest w życiu wskazany. Uważają, że koncentrowanie się na złych wiadomościach obniża nastrój, sprawia, że świat wydaje nam się pełen zagrożeń, niebezpieczeństw, a przez samo zamartwianie się i przeżywanie traum nikt jeszcze nikomu skutecznie nie pomógł. Rozsądne i optymistyczne działanie, pogodne spoglądanie w przyszłość ma bardziej uspokajającą, dającą energię i siłę oraz porządkującą moc niż ciągłe użalanie się nad swoim losem. Jeśli więc wyznaczymy sobie cel do zmiany i zastanowimy się jak małymi kroczkami osiągnąć sukces to nasza motywacja i wiara w lepsze jutro pchnie nas do energicznego i konsekwentnego działania. Warto inwestować w siebie i rozwijać swoje atuty oraz umiejętności. Żyjemy po to, aby poznawać siebie, odkrywać potencjał własnych możliwości, cieszyć się życiem, realizować swoje marzenia, poszukiwać coraz to nowych dróg własnej satysfakcji i spełnienia. Optymistyczna zmiana wymaga od nas postawy twórczej kreacji własnej rzeczywistości. Jesteś gotów? Powodzenia! i.. do dzieła! 15

16 WARTO POCZYTAĆ: Alberti,R., Emmons, M., (2010). Asertywność. GWP, Gdańsk; Albisetti, V., (2005). Trening autogeniczny, Wydawnictwo Jedność, Kielce Aronson, E.(2009). Człowiek istota społeczna. PWN, Warszawa; Belbin, M., (2003). Twoja rola w zespole, GWP, Gdańsk ; Davis, M.H.(2007). Empatia o umiejętności współodczuwania. GWP, Gdańsk; Everly, Jr G.S.; Rosenfeld, R., (1992). Stres. Przyczyny, terapia i autoterapia, PWN, Warszawa; Fengler, J., (2000). Pomaganie męczy: wypalenie w pracy zawodowej, GWP, Gdańsk; Fisher, R., Ury, W., Patton, B. (2009). Dochodząc do TAK. Negocjowanie bez poddawania się. PWE, Warszawa; Goleman D. (1997). Inteligencja emocjonalna. Media Rodzina, Poznań; Gutmann J.,( 2001). Jak sobie radzić ze stresem?, Wydawnictwo Jedność, Kielce; Haeske,U.( 2005). Konflikt w życiu zawodowym. Jedność, Kielce; Ingham, C.,(1999). Automotywacja na 101 sposób, IFC Press, Kraków ; Johnson, S., (2011). Kto zabrał mój ser, Studio Emka,Warszawa; Lowe,T., (2010). Zmotywuj się! Pokonaj wszystkie przeszkody, zrealizuj każdy cel i osiągaj sukcesy dzięki motywacyjnemu DNA, Poznań ; Macrae,N., Hewstone, M.,(1999). Stereotypy i uprzedzenia, GWP, Gdańsk; Nęcki,Z.,1992). Komunikowanie interpersonalne, Ossolineum, Wrocław; Paszkowska-Rogacz, A., Tarkowska, M.,(2004). Metody pracy z grupą w poradnictwie zawodowym, Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej, Warszawa; Seligman, M.E.P., (1993). Optymizmu można się nauczyć. Jak zmienić swoje myślenie i swoje życie, Media Rodzina, Poznań; Skała, M. Mleczko, A., (2007). Psychologia zmiany. Rzecz dla wściekniętych, One Press, Wydawnictwo Helion; Vopel, W. K., (2004). Gry i zabawy interakcyjne, Jedność, Katowice; Watzlawick, P.,( 1993). Jak być nieszczęśliwym, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa; 16

17 WYBRANE MIEJSCA, GDZIE MOŻNA UZYSKAĆ POMOC W RÓŻNYCH SPRAWACH: POWIAT INOWROCŁAW Urzędy: 1. Urząd Gminy Inowrocław ul. Królowej Jadwigi Inowrocław tel , fax sekretariat@inowroclaw.ug.gov.pl Urząd Miejski w Janikowie ul. Przemysłowa Janikowo tel , Fax janikowo@janikowo.com.pl 3. Urząd Gminy Dąbrowa Biskupia ul. Topolowa Dąbrowa Biskupia tel./fax dabrowabiskupia@lo.pl 4. Urząd Miejski w Gniewkowie ul. 17 Stycznia Gniewkowo tel. 052/ , fax 052/ urzad@gniewkowo.com.pl 17

18 5. Urząd Miejski w Kruszwicy ul. Nadgoplańska Kruszwica tel , Fax um@kruszwica.um.gov.pl Urząd Miejski w Pakości ul. Rynek Pakość tel , Fax um@pakosc.pl 7. Urząd Gminy Rojewo Rojewo Rojewo tel , fax rojewo@rojewo.pl Urząd Gminy Złotniki Kujawskie ul. Powstańców Wielkopolskich Złotniki Kujawskie tel , fax wew sekretariat@zlotnikikujawskie.pl Urząd Miasta Inowrocławia ul. Prezydenta Franklina Delano Roosevelta Inowrocław tel , fax urzad@inowroclaw.pl 18

19 Uzależnienia: 1. BORPA Oddział Leczenia Uzależnień ul. Przodowników Pracy Bydgoszcz tel Wielospecjalistyczny Szpital Miejski Oddział Krótkoterminowej Terapii Odwykowej i Detoksykacji dla Kobiet oktoid@szpital.bydgoszcz.pl ul. Szpitalna Bydgoszcz tel WOTUW Oddział Odwykowy Całodobowy z Oddziałem Detoksykacji wotuiw@wotuiw.torun.pl ul. Włocławska 233, Toruń, tel WOTUW Wojewódzka Poradnia Terapii Uzależnień i Współuzależnienia kaczmarpik@poczta.fm ul. Szosa Bydgoska 1, Toruń, tel De Etoh NZOZ Przychodnia Terapii Uzależnienia od Alkoholi i Współuzależnienia ul. Okrężna 79, Inowrocław, kujawsko-pomorskie tel.: Ośrodek Profilaktyki, Wczesnej Terapii Uzależnień i Opieki nad Nietrzeźwymi ul. Toruńska 26, Inowrocław, tel

20 7. SP ZOZ Przychodnia Rejonowa Nr 1 Poradnia Leczenia Uzależnień ul. Kościuszki 10, Mogilno, tel Przemoc: 1. Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie Niebieska Linia. Jednym z zadań Pogotowia jest prowadzenie ogólnopolskiego telefonu interwencyjno-informacyjnego dla osób krzywdzonych przez najbliższych ( ), który czynny jest w dni powszednie i soboty w godz , a w niedziele i święta w godz Osoby telefonujące do "Niebieskiej Linii" mogą uzyskać pomoc psychologiczną, wsparcie, oraz informacje o placówkach, które udzielają pomocy w pobliżu miejsca zamieszkania klienta. W środy w godzinach można uzyskać pomoc prawną. Ponadto z prawnikiem można skontaktować w poniedziałki i wtorki w godzinach pod numerem 022/ W sprawach związanych z przemocą w rodzinie można także pisać na adres mailowy niebieskalinia@niebieskalinia.info 2. Ośrodek Interwencji Kryzysowej przy PCPR w Inowrocławiu ul. Mątewska Inowrocław tel: oik@pcpr.inowroclaw.info 3. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie ul. Mątewska Inowrocław fax 52/ pcpr_ino@unet.pl 20

21 Pomoc Społeczna: 1. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej Inowrocław, ul. Królowej Jadwigi 43 woj. Kujawsko-pomorskie, pow. Inowrocławski, gm. Inowrocław tel: , 2. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej Inowrocław, ul. św. Ducha 90a woj. Kujawsko-pomorskie, pow. Inowrocławski, gm. Inowrocław tel: , Pomoc dla bezrobotnych: 1. Powiatowy Urząd Pracy w Inowrocławiu ul. Mątewska Inowrocław tel fax: BEZPŁATNA INFOLINIA Fundacja Ekspert-Kujawy Inowrocław; ul. Dworcowa 65 woj. kujawsko pomorskie tel/fax: / www:fundacja.ekspert-kujawy.pl Organizacje: 1. Ośrodek Wspierania Przedsiębiorczości w Inowrocławiu Inowrocław ul. Poznańska 185 tel./fax

22 2. Stowarzyszenie LGD Czarnoziem na soli Biuro Stowarzyszenia mieści się w budynku Starostwa Powiatowego w Inowrocławiu, ul. Poznańska 345A. (wjazd od ul. Mątewskiej 17) lgdczarnoziemnasoli@wp.pl tel Pomoc psychologiczna: 1. Poradnia Zdrowia Psychicznego Szpital Powiatowy Publiczny Specjalistyczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Inowrocławiu ul. Poznańska 97, Inowrocław Centrala: tel. (52) , fax (52) sekr.nacz@pszozino.org.pl 2. Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna ul. Mątewska Inowrocław tel