Skuteczność niefarmakologicznych metod leczenia uzależnienia od tytoniu metaanaliza
|
|
- Seweryna Krajewska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Skuteczność niefarmakologicznych metod leczenia uzależnienia od tytoniu metaanaliza Małgorzata M. Bała, Wiktoria Leśniak II Katedra Chorób Wewnętrznych Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków Streszczenie: Cele. Przedstawione tu doniesienie zawiera opis istniejących danych dotyczących skuteczności niefarmakologicznych metod leczenia uzależnienia od tytoniu oraz przeprowadzoną przez autorów szczegółową analizę ich 12-miesięcznych efektów. Praca ta jest częścią większego projektu poświęconego całościowej analizie skuteczności i opłacalności metod stosowanych w leczeniu uzależnienia od tytoniu. Pacjenci i metody. Pierwszy etap pracy obejmował systematyczny przegląd literatury w celu zidentyfikowania metod stosowanych w leczeniu uzależnienia od tytoniu i ocenę ich skuteczności na podstawie istniejących wcześniej wiarygodnych przeglądów systematycznych i metaanaliz. Na drugim etapie pracy dla zidentyfikowanych w ten sposób skutecznych metod leczenia uzależnienia od tytoniu dostępnych w Polsce (na podstawie literatury i wywiadów ze świadczeniodawcami) określano, za pomocą nowo wykonanych metaanaliz, ich wpływ na uzyskanie abstynencji co najmniej 12-miesięcznej (ciągłej lub przedłużonej). Wyniki. W pierwszym etapie pracy wykazano, że najpełniejsze i najbardziej aktualne dane zawarte były w przeglądach opracowanych zgodnie z metodologią Cochrane Collaboration. W drugim etapie na podstawie metaanaliz badań z randomizacją potwierdzono, że dostępne w Polsce niefarmakologiczne metody leczenia uzależnienia od tytoniu (takie jak porada lekarza, poradnictwo indywidualne czy terapia grupowa) wiązały się z 1,5 2 razy większym prawdopodobieństwem zaprzestania palenia i utrzymania abstynencji przez co najmniej 12 miesięcy w porównaniu z brakiem interwencji lub z interwencją kontrolną. Wykazano także, że liczba osób, które należy poddać leczeniu, aby jedna zaprzestała palenia, wynosiła około 30 dla metod bardziej intensywnych i 60 dla prostej porady. Wnioski. Potwierdzono, że dostępne w Polsce niefarmakologiczne metody leczenia uzależnienia od tytoniu (takie jak prosta porada lekarza, poradnictwo indywidualne oraz terapia grupowa) zwiększają prawdopodobieństwo abstynencji od tytoniu oraz określono 12-miesięczne ilościowe skutki tych interwencji. Słowa kluczowe: metaanaliza, porada lekarza, poradnictwo indywidualne, skuteczność leczenia, uzależnienie od tytoniu WPROWADZENIE Palenie tytoniu jest problemem zdrowotnym o dużym znaczeniu społecznym w skali globalnej. Ocenia się, że na całym świecie ponad miliard dorosłych osób pali papierosy. Nałóg ten jest przyczyną chorób prowadzących do przedwczesnej śmierci i inwalidztwa. Palenie tytoniu, szczególnie papierosów, jest dominującym czynnikiem ryzyka zachorowania na nowotwory złośliwe płuca, a także choroby układu sercowo-naczyniowego i układu oddechowego (szczególnie przewlekła obturacyjna choroba płuc [POChP]) [1-3]. Adres do korespondencji: dr med. Małgorzata M. Bała, II Katedra Chorób Wewnętrznych Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, ul. Skawińska 8, Kraków, tel , fax: , gosiabala@mp.pl Praca wpłynęła: Przyjęta do druku: Nie zgłoszono sprzeczności interesów. Pol Arch Med Wewn. 2007; 117 (11-12): Copyright by Medycyna Praktyczna, Kraków 2007 Dostępne dane z lat dla polskiej populacji wskazują, że około 30% zgonów mężczyzn i około 6% zgonów kobiet było bezpośrednim skutkiem palenia tytoniu, przy czym łączną liczbę zgonów w Polsce wynikających z palenia tytoniu szacowano na około 70 tys. rocznie (60 tys. u mężczyzn i 10 tys. u kobiet). Wśród nich średnia utrata długości życia spowodowana paleniem tytoniu wyniosła 21 lat [4]. Obecnie w Polsce około 39% dorosłych mężczyzn i 23% dorosłych kobiet pali codziennie papierosy (badania prowadzone przez Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej Curie), wśród osób w wieku 40 lat odsetki te wynoszą odpowiednio 34% i 22% [5]. Roczne wydatki na leczenie chorób związanych z paleniem tytoniu (chorób odtytoniowych) w Polsce szacuje się na 18 mld zł, a jeśli rozpowszechnienie palenia tytoniu nie zmieni się, to w ciągu 20 lat bezpośrednie koszty leczenia tych chorób wzrosną do 198 mld zł [6]. Zaprzestanie palenia przynosi istotne korzyści zdrowotne. W długoletnim badaniu obserwacyjnym wykazano, że zaprze- Skuteczność niefarmakologicznych metod leczenia uzależnienia od tytoniu... 1
2 stanie palenia w wieku lat pozwala zyskać 10 lat życia w porównaniu z palącymi nadal, a krzywe przeżycia są podobne do obserwowanych wśród mężczyzn niepalących. Zaprzestanie palenia w wieku lat wiąże się z wydłużeniem życia o 9 lat w porównaniu z palącymi nadal, w wieku lat o 6 lat, a w wieku lat o 3 lata [7]. W przeglądzie systematycznym 20 prospektywnych badań kohortowych wykazano, że zaprzestanie palenia, nawet wśród osób z już rozpoznaną chorobą niedokrwienną serca, wiąże się ze zmniejszeniem ryzyka zgonu z jakiejkolwiek przyczyny (ryzyko względne [relative risk RR]: 0,64; 95% CI: 0,58 0,71), jak również ryzyka ponownego zawału serca (RR: 0,68; 95% CI: 0,57 0,82) [8]. W publikowanych w ostatnich latach raportach na temat sytuacji opieki zdrowotnej w Polsce zwracano uwagę na niewystarczające, w porównaniu z większością krajów uprzemysłowionych, wykorzystanie w procesie planowania polityki zdrowotnej i w podejmowaniu decyzji w opiece zdrowotnej (np. w ustalaniu list refundacyjnych leków) wiarygodnej informacji pochodzącej z doniesień naukowych i analiz ekonomicznych [9,10]. Zmniejszenie rozpowszechnienia palenia tytoniu w Polsce poprzez zastosowanie w leczeniu uzależnienia od tytoniu interwencji o udowodnionej skuteczności może przełożyć się na zmniejszenie chorobowości i śmiertelności z powodu chorób związanych z paleniem tytoniu, a co za tym idzie na zmniejszenie kosztów związanych z leczeniem chorób odtytoniowych. Dokonana na podstawie przeglądu systematycznego identyfikacja metod stosowanych w leczeniu uzależnienia od tytoniu i analiza ich skuteczności na podstawie wiarygodnych badań naukowych pozwoli określić, które z nich mogłyby przynieść korzyści i powinny być zastosowane na szerszą skalę. PACJENCI I METODY Podstawowym celem badania była ocena skuteczności i opłacalności metod stosowanych w leczeniu uzależnienia od tytoniu. Obecne doniesienie poświęcone jest jedynie analizie skuteczności niefarmakologicznych metod leczenia uzależnienia od tytoniu. Systematyczny przegląd literatury w celu identyfikacji metod leczenia uzależnienia od tytoniu Przeszukano następujące elektroniczne bazy danych (podano w kolejności alfabetycznej): Addiction Abstracts, AMED, ASH (Action on Smoking and Health), ASSIA, BIDS-IBSS, CINAHL, Cochrane Library (Database of Cochrane Systematic Reviews and DARE), Conference Paper Index, CSA, Dirline, EIFL Direct, EMBASE, ERIC, Healthstar, Hstat, IBZ, IDEAL, ISI, MEDLINE via PubMed, ProQuest, PsycINFO, Science Direct, Sociological Abstracts, Springer Link, Swetsnet, stosując następujące słowa kluczowe: problem zdrowotny: 1) smoking; 2) tobacco; 3) tobacco use-disorder; 4) smok*; 5) cigaret* interwencja: 6) treatment; 7) treat*; 8) antismok*; 9) antismok* mierzony punkt końcowy: 10) reduc*; 11) quit*; 12) stop*; 13) abstin*; 14) abstain*; 15) smoking cessation; 16) tobacco-use-cessation typ badania: 17) systematic review; 18) meta-analysis; 19) metaanalysis; 20) systematic review z wykorzystaniem opcji clinical queries. Przeszukiwania ograniczano do badań przeprowadzonych na osobach dorosłych. Ostatnie wyszukiwanie w wymienionych bazach danych przeprowadzono w marcu 2004 roku, a w Cochrane Library w lutym 2005 roku. Skuteczność zidentyfikowanych metod w zwiększaniu prawdopodobieństwa uzyskania abstynencji oceniono na tym etapie na podstawie istniejących wiarygodnych przeglądów systematycznych i metaanaliz. Kryteria włączenia badania do analizy Do analizy skuteczności niefarmakologicznych metod leczenia uzależnienia od tytoniu włączano przeglądy systematyczne lub metaanalizy, w których skuteczność oceniano w oparciu o badania z randomizacją. Warunkiem włączenia interwencji do dalszej analizy było wykazanie w wiarygodnym przeglądzie systematycznym lub metaanalizie jej skuteczności, czyli znamiennej różnicy w odsetkach osób pozostających w ciągłej abstynencji po co najmniej 6 miesiącach od rozpoczęcia leczenia. Dostępność poszczególnych metod leczenia uzależnienia od tytoniu w Polsce określono na podstawie literatury i wywiadów ze świadczeniodawcami. Ocena wiarygodności Zidentyfikowane doniesienia poddano wstępnej selekcji w oparciu o ich zgodność z tematem analizy. Po dokonaniu selekcji odnalezionych badań, ich wiarygodność oceniono zgodnie z zasadami krytycznej oceny badań (evidence based medicine EBM) na podstawie specjalnego formularza, opracowanego zgodnie z obowiązującymi kryteriami [11-19]. Formularz oceny przeglądów systematycznych i metaanaliz powstał na bazie formularza Critical Appraisal Skills Programme [11] i User s Guide [12]. Podsumowano wyniki wszystkich odnalezionych przeglądów, a do dalszej analizy włączono najbardziej aktualne wiarygodne przeglądy systematyczne. Ocena skuteczności w uzyskaniu 12-miesięcznej abstynencji W drugim etapie pracy, dla skutecznych metod leczenia uzależnienia od tytoniu dostępnych w Polsce (zidentyfikowanych w pierwszym etapie) określano, przy pomocy nowo wy- 2 POLSKIE ARCHIWUM MEDYCYNY WEWNĘTRZNEJ 2007; 117 (11-12)
3 Tabela 1. Metody leczenia uzależnienia od tytoniu, których skuteczność oceniano w odnalezionych przeglądach systematycznych Interwencja Liczba przeglądów systematycznych/metaanaliz (lata publikacji) Przegląd Cochrane porada lekarza 2 ( ) [24 a,25] marzec 2004 [25] b porada pielęgniarki 1 (2004) [24 a,26] czerwiec 2003 [26] b poradnictwo indywidualne 1 (2002) [27] jedyny przegląd: luty 2002 [27] terapia grupowa 1 (2002) [28] jedyny przegląd: grudzień 2001 [28] terapia awersyjna / octan srebra 1 (2004) [29] / 1 (1997) [30] jedyny przegląd: maj 2004 [29] jedyny przegląd: maj 1997 [30] hipnoza 1 (1998) [31] jedyny przegląd: czerwiec 2001 [31] akupunktura 6 ( ) [32 37] jedyny przegląd: styczeń 2002 [37] ćwiczenia 1 (2005) [38] jedyny przegląd: sierpień 2004 [38] biorezonans brak brak a ostatnie wyszukiwanie maj 1995 b najpełniejsze i najbardziej aktualne wyszukiwanie konanych metaanaliz, ich wpływ na uzyskanie co najmniej 12-miesięcznej abstynencji ciągłej (niepalenie tytoniu od momentu zaprzestania palenia przez 12 miesięcy; możliwe są sporadyczne zaciągnięcia papierosem) lub przedłużonej (niepalenie tytoniu od zaprzestania palenia przez 12 miesięcy, w ciągu pierwszych dwóch tygodni od zaplanowanej daty zaprzestania palenia możliwe pojedyncze zaciągnięcia papierosem). Zastosowanie danych o abstynencji 12-miesięcznej było związane z tym, że dostępne dane epidemiologiczne wykorzystane w analizie opłacalności i modelu ekonomicznym (ryzyko zgonu i ryzyko wystąpienia chorób) obejmują okresy 12-miesięczne. Ponadto abstynencja od tytoniu trwająca co najmniej rok daje dużą szansę na całkowity sukces. Z wiarygodnych przeglądów systematycznych i metaanaliz, które posłużyły do wstępnej oceny skuteczności, wyekstrahowano badania pierwotne, w których skuteczność leczenia wyrażono jako 12-miesięczną abstynencję od tytoniu (ciągłą, przedłużoną; niezależnie od roku publikacji badania i liczby osób poddawanych interwencji); wykluczono badania, w których oceniano tylko abstynencję w ciągu tygodnia poprzedzającego kontrolę lekarską. Z poszczególnych badań wyekstrahowano dane liczbowe obejmujące odsetki chorych, którzy zaprzestali palenia w wyniku zastosowania poszczególnych interwencji i pozostali abstynentami przez co najmniej 12 miesięcy. Dla poszczególnych rodzajów interwencji wyniki badań pierwotnych zsumowano za pomocą metaanalizy metodą Mantel-Haenszel [20-23], wykorzystując pakiet statystyczny StatsDirect. W ten sposób uzyskano zsumowane wartości odsetków abstynencji w grupie eksperymentalnej i grupie kontrolnej, względnej korzyści, różnicy korzyści, NNT (number needed-to-treat liczby chorych, których należy poddać leczeniu, aby jeden zaprzestał palenia) i 95% CI dla tych wartości. Istotność statystyczną zsumowanych efektów obliczono testem χ 2, a jednorodność wyników pomiędzy badaniami badano testem Q. WYNIKI W pierwszym etapie odnaleziono przeglądy systematyczne lub metaanalizy oceniające skuteczność niefarmakologicznych metod leczenia uzależnienia od tytoniu wymienionych w tabeli 1. Najpełniejsze i najbardziej aktualne dane zawarte były w przeglądach opracowanych zgodnie z metodologią Cochrane Collaboration. Spośród niefarmakologicznych metod leczenia, dla których odnaleziono jednoznaczne dowody na skuteczność, w Polsce dostępne są: prosta porada lekarza (krótka interwencja trwająca 10 minut, obejmująca co najwyżej 1 dodatkową wizytę kontrolną), poradnictwo indywidualne (intensywna interwencja, trwająca >10 minut lub obejmująca 2 dodatkowe wizyty kontrolne) i terapia grupowa. 1. Prosta porada Istniejące przeglądy Skuteczność prostej porady (do 10 minut) w nakłanianiu palaczy do porzucenia nałogu palenia w porównaniu z jej niestosowaniem, zwykłą opieką lub materiałami samopomocowymi wykazano w 3 przeglądach systematycznych. W jednym oceniano skuteczność porady prowadzonej przez lekarzy, pielęgniarki lub przez innych pracowników ochrony zdrowia w warunkach podstawowej opieki zdrowotnej (iloraz szans [odds ratio OR]: 1,32, 95% CI: 1,18 1,48 [24]), w jednym skuteczność porady prowadzonej tylko przez lekarzy (OR: 1,74, 95% CI: 1,48 2,05 [25]) i w jednym porady prowadzonej tylko przez pielęgniarki (OR: 1,76, 95% CI: 1,23 2,53 [26]). Skuteczność niefarmakologicznych metod leczenia uzależnienia od tytoniu... 3
4 Betson '97 Nebot '89 Russell '79 Russell '83 Slama '90 Slama '95 Stewart '82 Korzyść względna pracowników ochrony zdrowia (OR: 1,62, 95% CI: 1,35 1,94 [27]), w porównaniu z grupą kontrolną nieotrzymującą tej formy terapii. Ocena skuteczności w uzyskaniu 12-miesięcznej abstynencji Z wymienionych przeglądów systematycznych do dalszej analizy włączono badania z randomizacją, w których punktem końcowym była abstynencja 12-miesięczna: 8 badań dotyczących poradnictwa prowadzonego przez lekarza, 2 dotyczące poradnictwa prowadzonego przez pielęgniarkę i 5 dotyczą- Wilson '90 Łącznie 0,1 0,2 0, RB = 1,82 (95% CI: 1,42 2,33) RB dla badania z 95% CI test χ 2 = 22,2, df = 1, p <0,0001; test Q = 18, df = 7, p = 0,01 Ryc. 1. Skuteczność prostej porady lekarza w uzyskaniu abstynencji 12-miesięcznej korzyść względna w porównaniu z brakiem porady. Skróty: df stopień swobody (degree of freedom), RB korzyść względna (relative benefit) BTS '90A BTS '90B Fagerstrom '84 Lang '00 Marshall '85 Segnan '91 Slama '90 Korzyść względna Ocena skuteczności w uzyskaniu 12-miesięcznej abstynencji Na podstawie informacji od świadczeniodawców ustalono, że w Polsce poradę prostą prowadzi lekarz. Z 17 badań włączonych do najbardziej aktualnego i wiarygodnego przeglądu systematycznego Cochrane [25] do analizy skuteczności włączono 8, w których oceniano skuteczność prostej porady lekarza w uzyskaniu abstynencji 12-miesięcznej (patrz: aneks). Były to badania z randomizacją, w których pacjenci w grupie kontrolnej nie otrzymywali porady, a jedynie ulotki samopomocowe, zwykłą opiekę lub nie otrzymywali żadnego leczenia. Wyniki badań pierwotnych włączonych do analizy skuteczności zsumowano za pomocą metaanalizy i zaobserwowano znamienne korzyści ze stosowania prostej porady lekarza w porównaniu z jej niestosowaniem (tab. 2, ryc. 1). 2. Poradnictwo indywidualne Istniejące przeglądy W 3 przeglądach systematycznych oceniano skuteczność różnych form poradnictwa indywidualnego (>10 min) prowadzonego przez lekarza (OR: 2,04, 95% CI: 1,71 2,43 [25]), pielęgniarkę (OR: 1,43, 95% CI: 1,24 1,64 [26]) albo innych Thompson '88 Aleixandre '98 Domelas '00 Hollis '93 Lancaster '99 Ockene '92 Simon '97 Windsor '88 Łącznie 0,2 0, RB dla badania z 95% CI RB = 1,46 (95% CI: 1,25 1,70) CI wykracza poza skalę test χ 2 = 23,3, df = 1, p <0,0001; test Q = 11,5, df = 14, p = 0,6 Ryc 2. Skuteczność poradnictwa indywidualnego w uzyskaniu abstynencji 12-miesięcznej korzyść względna w porównaniu z prostą poradą. Skróty patrz ryc. 1 4 POLSKIE ARCHIWUM MEDYCYNY WEWNĘTRZNEJ 2007; 117 (11-12)
5 cych poradnictwa prowadzonego przez różnych pracowników ochrony zdrowia (patrz: aneks). We wszystkich badaniach pacjenci w grupie kontrolnej otrzymywali prostą poradę. Wyniki badań pierwotnych włączonych do analizy skuteczności zsumowano za pomocą metaanalizy i zaobserwowano znamienne korzyści (tab.2; ryc. 2). Bakkevig '00 Gruder '93 Hollis '92 Korzyść względna 3. Terapia grupowa Istniejące przeglądy Skuteczność różnych form psychoterapii grupowej w porównaniu z grupą kontrolną otrzymującą materiały samopomocowe lub poradę (OR: 1,97, 95% CI: 1,57 2,48) i w porównaniu z grupą kontrolną nieotrzymującą żadnej formy leczenia (OR: 2,19, 95% CI: 1,42 3,37) potwierdzono w jednym przeglądzie systematycznym [28]. Ocena skuteczności w uzyskaniu 12-miesięcznej abstynencji Z 24 badań włączonych do przeglądu systematycznego do analizy skuteczności włączono 4, w których oceniano skuteczność terapii grupowej w abstynencji 12-miesięcznej (patrz: aneks). Były to badania z randomizacją, w których pacjenci w grupie kontrolnej otrzymali prostą poradę i w niektórych badaniach również ulotki samopomocowe. Wyniki badań pierwotnych włączonych do analizy skuteczności zsumowano za pomocą metaanalizy i zaobserwowano znamienne korzyści ze stosowania terapii grupowej w porównaniu z prostą poradą (tab. 2; ryc. 3). 4. Inne niefarmakologiczne metody leczenia Istniejące przeglądy W odnalezionych przeglądach systematycznych lub metaanalizach nie potwierdzono jednoznacznie skuteczności następujących metod niefarmakologicznych: terapia awersyjna i octan srebra (terapia awersyjna polega na jednoczesnym podawaniu wzmocnienia pozytywnego [palenie] i negatywnego [np. szybkie palenie dużej liczby papierosów i jednoczesne skupianie się na nieprzyjemnych wrażeniach lub podawania octanu srebra, który wywołuje nieprzyjemny smak w ustach] w celu wytworzenia nowego odruchu warunkowego i dzięki temu modyfikacji zachowania) [29,30] hipnoza [31] akupunktura [32-37] ćwiczenia [38]. Nie odnaleziono przeglądów systematycznych, metaanaliz lub badań z randomizacją na temat skuteczności stosowania tzw. biorezonansu w leczeniu uzależnienia od tytoniu [39,40]. Nevid '97 Łącznie 0,2 0, RB = 2,08 (95% CI: 1,43 3,04) RB dla badania z 95% CI test χ 2 = 14,4, df = 1, p = 0,0001; test Q = 3,1, df = 3, p = 0,4 Ryc. 3. Skuteczność terapii grupowej w uzyskaniu abstynencji 12-miesięcznej korzyść względna w porównaniu z prostą poradą. Skróty patrz ryc. 1 OMÓWIENIE W przeprowadzonej analizie przeglądów systematycznych i metaanalizie badań z randomizacją dotyczących niefarmakologicznych metod leczenia uzależnienia od tytoniu potwierdzono skuteczność dostępnych w Polsce metod (prostej porady lekarza, poradnictwa indywidualnego i terapii grupowej) w zwiększaniu prawdopodobieństwa 12-miesięcznej abstynencji od tytoniu. W przypadku wszystkich opisanych metod prawdopodobieństwo zaprzestania palenia w porównaniu z grupą kontrolną zwiększało się około 1,5 2 razy. Jednakże liczba osób, które należy poddać leczeniu, aby jedna zaprzestała palenia (NNT) w przypadku prostej porady lekarza w porównaniu z niestosowaniem porady wynosiła 60, a w przypadku indywidualnego poradnictwa i terapii grupowej w porównaniu z prostą poradą odpowiednio 36 i 31. Wyniki przedstawionej pracy są zgodne z wynikami innych prac i z zaleceniami wytycznych dotyczących leczenia uzależnienia od tytoniu [ ]. Istnieje zatem potwierdzona w badaniach naukowych możliwość skutecznego wpływu na zaprzestanie palenia tytoniu. Jednakże według informacji uzyskanych z poszczególnych oddziałów Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) lub za pośrednictwem ich serwisów internetowych, w 2004 roku usługi w zakresie poradni antynikotynowych (kod 1742) kontraktowano tylko w 5 oddziałach NFZ. Ponadto porada antynikotynowa jest jedną ze składowych programu profilaktyki chorób układu krążenia i programu profilaktyki POChP kontraktowanych obecnie w większości oddziałów NFZ. Oprócz interwencji niefarmakologicznych istnieją również skuteczne farmakologiczne metody leczenia uzależnienia od tytoniu, takie jak nikotynowa terapia zastępcza, bupropion, czy ostatnio wprowadzona na rynek wareniklina. Ich dodanie Skuteczność niefarmakologicznych metod leczenia uzależnienia od tytoniu... 5
6 Tabela 2. Skuteczność poszczególnych niefarmakologicznych metod leczenia uzależnienia od tytoniu w uzyskaniu 12-miesięcznej abstynencji Metoda Leczeni, % prosta porada lekarza vs brak porady indywidualne poradnictwo vs prosta porada terapia grupowa vs prosta porada Kontrola, % Korzyść względna Różnica korzyści NNT 3,7 (3,2 4,2) 2,05 (1,62 2,48) 1,82 (1,42 2,33) 0,017 (0,01 0,023) 60 (43 99) 9,1 (8,3 9,9) 6,2 (5,5 7,0) 1,46 (1,25 1,70) 0,029 (0,017 0,04) 36 (26 59) 6,3 (4,9 7,7) 3,0 (2,2 3,9) 2,08 (1,4 3,0) 0,03 (0,02 0,05) 31 (21 62) NNT liczba chorych, których należy poddać leczeniu, aby jeden zaprzestał palenia (number needed-to-treat), do metod niefarmakologicznych wiąże się z większym prawdopodobieństwem zaprzestania palenia niż stosowaniem samych metod niefarmakologicznych, a NNT wynosi Jednakże koszt ich zastosowania dla pacjenta jest większy, zwłaszcza że leki te nie są refundowane [45]. Porzucenie nałogu palenia wiąże się ze zmniejszeniem ryzyka zgonu i chorobowości z powodu chorób odtytoniowych, dlatego zasadne wydaje się wdrożenie systematycznego podejścia do leczenia tego uzależnienia z zastosowaniem metod o udowodnionej skuteczności. Bardzo istotne jest również jednocześne dostarczenie zarówno lekarzom, jak i przede wszystkim pacjentom informacji o skuteczności różnych metod lub jej braku. W Konsensusie dotyczącym diagnostyki i leczenia zespołu uzależnienia od tytoniu, opracowanym przez wielodyscyplinarny zespół specjalistów i opublikowanym w 2006 roku [44], zapisano, że leczenie uzależnienia od tytoniu jest obowiązkiem lekarza, że powinien on pytać pacjenta o palenie tytoniu, tak jak pyta o objawy chorobowe w ramach wywiadu, i nakłaniać badanego do rzucenia nałogu przedstawiając różne dostępne możliwości wsparcia niefarmakologicznego i farmakologicznego. Rekomenduje się również wprowadzenie leczenia uzależnienia od tytoniu do programów finansowanych przez NFZ. W Ustawie z dnia 9 listopada 1995 roku o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych z późniejszymi zmianami [46] zapisano wprawdzie, że leczenie uzależnienia od używania tytoniu prowadzone w publicznych zakładach opieki zdrowotnej jest bezpłatne, ale liczba kontraktowanych poradni antynikotynowych nie napawa optymizmem. W finansowanych przez NFZ programach profilaktyki chorób układu krążenia znajduje się edukacja zdrowotna i zachęcanie do zmiany stylu życia, w ramach programu profilaktyki POChP opisano poradę antynikotynową. Niezwykle ważne jest uświadamianie lekarzom i innym pracownikom ochrony zdrowia, że nawet prosta kilkuminutowa porada może zwiększyć motywację palacza do porzucenia nałogu. Prowadzone w Polsce kampanie zdrowotne miały wpływ na uświadomienie zarówno palaczom, jak i pracownikom ochrony zdrowia wagi tego problemu zdrowotnego. Być może jednak nie przekłada się to jeszcze w wystarczającym stopniu na praktykę, bo lekarze nadal nie pytają wszystkich pacjentów o nałóg palenia i nie doradzają im porzucenia nałogu [47]. Wydaje się, że pomocne może być rozpoczęcie szkoleń w zakresie prowadzenia leczenia uzależnienia od tytoniu już w ramach studiów medycznych. Ujęcie problemu uzależnienia od tytoniu w programach specjalizacji jest również niewystarczające. W obowiązujących programach specjalizacji dla lekarzy rodzinnych w treści kursu ze zdrowia publicznego wspomniano nikotynizm [48]; w programach specjalizacji z zakresu chorób płuc w ramach wymaganej wiedzy wspomniano o znajomości zasad zwalczania palenia tytoniu [49]. Nie uwzględniono w jasny sposób takich szkoleń w programach specjalizacji z chorób wewnętrznych i kardiologii [50,51]. W tym ostatnim wspomniano tylko, że celem obowiązującego kursu z zakresu promocji zdrowia jest zapoznanie lekarza specjalizującego się ze współczesnymi zasadami prewencji czynników ryzyka choroby wieńcowej i nadciśnienia tętniczego oraz propagowanie zdrowego trybu życia, a zakres tematyczny powinien obejmować epidemiologię, diagnostykę i postępowanie terapeutyczne u osób z czynnikami ryzyka występowania miażdżycy, choroby wieńcowej i nadciśnienia [51]. Drugim aspektem poruszonym w przedstawionej pracy jest zbadanie możliwości szerszego wykorzystania wiarygodnej informacji pochodzącej z doniesień naukowych w procesie planowania polityki zdrowotnej i w podejmowaniu decyzji w opiece zdrowotnej zarówno na szczeblu centralnym, jak i na szczeblu najniższym (czyli w gabinecie lekarza). Dla większości metod leczenia uzależnienia od tytoniu najbardziej aktualnym i wiarygodnym, a często jedynym źródłem informacji był przegląd systematyczny opublikowany w Bibliotece Cochrane, która jest obecnie dostępna bezpłatnie dla każdego obywatela w Polsce (przez stronę internetową Agencji Oceny Technologii Medycznych: Powstanie Agencji Oceny Technologii Medycznych zarządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 30 czerwca 2006 [52] pozwala mieć nadzieje na coraz szersze wykorzystanie dowodów naukowych w podejmowaniu decyzji w opiece zdrowotnej w Polsce (zgodnie z zasadami EBM). Do zadań Agencji należy bowiem między innymi opracowywanie, weryfikacja, gromadzenie, udostępnianie i upowszechnianie informacji o ocenach technologii medycznych opracowywanych w Rzeczypospolitej Polskiej i w innych krajach oraz 6 POLSKIE ARCHIWUM MEDYCYNY WEWNĘTRZNEJ 2007; 117 (11-12)
7 opracowywanie rekomendacji dotyczących technologii medycznych dla ministra właściwego do spraw zdrowia. PODZIĘKOWANIA Praca naukowa finansowana ze środków Komitetu Badań Naukowych w latach jako projekt badawczy nr 2 P05D Dziękujemy lek. Łukaszowi Strzeszyńskiemu za pomoc w przytowaniu maszynopisu. PIŚMIENNICTWO 1. Zatoński W, Przewoźniak K, eds. Bank Światowy. Przeciwko epidemii. Działania rządów a ekonomika ograniczenia konsumpcji tytoniu. Kraków, Medycyna Praktyczna, Wyser C, Bolliger CT. Smoking-related disorders. In: Bolliger CT, Fagerström KO, eds. The tobacco epidemic. Prog Respir Res. Basel, Karger. 1997; 28: National Center for Health Statistics. Mortality from diseases associated with smoking. National Vital Statistics System. Series 20. No. 17. DHEW Publication No. (PHS) Washington, DC, US Government Printing Office, Zatoński W, Przewoźniak K, eds. Palenie tytoniu w Polsce: postawy, następstwa zdrowotne i profilaktyka. Warszawa, Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej -Curie, Niżankowska-Mogilnicka E, Mejza F, Buist AS, et al. Prevalence of COPD and tobacco smoking in Malopolska region results from the BOLD Study in Poland. Pol Arch Med Wewn. 2007; 117: Epidemiological and Health-Economic Model for Smoking-Related Morbidity. Manual and Users Guide. World Health Organization. May, Doll R, Peto R, Boreham J, et al. Mortality in relation to smoking: 50 years observations on male British doctors. BMJ. 2004; 328: Critchley JA, Capewell S. Mortality reduction associated with smoking cessation in patients with coronary heart disease. A systematic review. JAMA. 2003; 290: Ministerstwo Zdrowia, Zespół ds. Rozwiązań Systemowych w Ochronie Zdrowia. Strategia zmian w systemie opieki zdrowotnej: szansa przezwyciężenia kryzysu. Raport przygotowany pod kierunkiem C.W. Włodarczyka. Warszawa, 15 marca Banta HD. Standardy świadczeń zdrowotnych nabywanych w ramach systemu opieki zdrowotnej w Polsce. Projekt finansowany ze środków kredytu Banku Światowego nr pożyczki 3466-POL na zlecenie Ministerstwa Zdrowia, Biura ds. Zagranicznych Programów Pomocy w Ochronie Zdrowia. TNO Prevention and Health, Critical Appraisal Skills Programme and Health Care Libraries Unit. Evidencebased Health Care. An open learning resource for health care practitioners. CASP and HCLU, United Kingdom, Oxman AD, Cook DJ, Guyatt GH. Users guides to the medical literature. VI. How to use an overview. Evidence-Based Medicine Working Group. JAMA. 1994; 272: Hayward RSA, Wilson MC, Tunis SR, et al. Users guides to the medical literature. VIII. How to use clinical practice guidelines. A. Are the recommendations valid? JAMA. 1995; 274: Wilson MC, Hayward RSA, Tunis SR, et al. Users guides to the medical literature. VIII. How to use clinical practice guidelines B. What are the recommendations and will they help you in caring for your patients? JAMA. 1995; 274: Jadad AR, Moore RA, Carroll D, et al. Assessing the quality of reports of randomized clinical trials: Is blinding necessary? Control Clin Trials. 1996; 17: Jaeschke R, Cook D, Guyatt G. Evidence based medicine (EBM), czyli praktyka medyczna oparta na wiarygodnych i aktualnych publikacjach (POWAP). Med Prakt. 1999; wyd specjal 1: Spławiński J. Receptariusz szpitalny. Jaworzno, Unimed, Guyatt GH, Sackett DL, Cook DJ. Users guides to the medical literature. II. How to use an article about therapy or prevention. A. Are the results of the study valid? JAMA. 1993; 270: Guyatt GH, Sackett DL, Cook DJ. Users guides to the medical literature. II. How to use an article about therapy or prevention. B. What were the results and will they help me in caring for my patients? JAMA. 1994; 271: Egger M, Smith GD, Altman DG, eds. Systematic reviews in health care: metaanalysis in context. London, BMJ Publishing Group, Alderson P, Green S, Higgins JPT, eds. Cochrane Reviewers Handbook [updated March 2004]. The Cochrane Library, Issue 1. Chichester, John Wiley & Sons, Ltd, Whitehead A, Whitehead J. A general parametric approach to the meta-analysis of randomized clinical trials. Statistics in Medicine. 1991; 10: Greenland S, Robins J. Estimation of a common effect parameter from sparse follow-up data. Biometrics. 1985; 41: Ashenden R, Silagy C, Weller D. A systematic review of the effectiveness of promoting lifestyle change in general practice. Family Practice. 1997; 14: Lancaster T, Stead LF. Physician advice for smoking cessation. The Cochrane Database Syst Rev. 2004; 4: CD Rice VH, Stead LF. Nursing interventions for smoking cessation. The Cochrane Database Syst Rev. 2004; 1: CD Lancaster T, Stead LF. Individual behavioural counselling for smoking cessation. The Cochrane Database Syst Rev. 2002; 3: CD Stead LF, Lancaster T. Group behaviour therapy programmes for smoking cessation. The Cochrane Database Syst Rev. 2002; 2: CD Hajek P, Stead LF. Aversive smoking for smoking cessation. The Cochrane Database Syst Rev. 2004; 3: CD Lancaster T, Stead LF. Silver acetate for smoking cessation. The Cochrane Database Syst Rev. 1997; 3: CD Abbot NC, Stead LF, White AR, et al. Hypnotherapy for smoking cessation. The Cochrane Database Syst Rev. 1998; 2: CD Ashenden R, Silagy C A, Lodge M, i wsp. A meta-analysis of the effectiveness of acupuncture in smoking cessation. Drug and Alcohol Review. 1997; 16: Law M, Tang JL. An analysis of the effectiveness of interventions intended to help people stop smoking. Arch Intern Med. 1995; 155: Linde K, Vickers A, Hondras M, et al. Systematic reviews of complementary therapies an annotated bibliography. Part 1: acupuncture. BMC Complementary and Alternative Medicine. 2001; 1: Moner SE. Acupuncture and addiction treatment. J Addict Dis 1996; 15: Ter Riet G, Kleijnen J, Knipschild P. A meta-analysis of studies into the effect of acupuncture on addiction. Br J Gen Pract. 1990; 40: White AR, Rampes H, Ernst E. Acupuncture for smoking cessation. The Cochrane Database Syst Rev. 2002; 2: CD Ussher MH, West R, Taylor AH, et al. Exercise interventions for smoking cessation. The Cochrane Database Syst Rev. 2005; 1: CD Ernst E. Bioresonance, a study of pseudo-scientific language. Forsch Komplementarmed Klass Naturheilkd. 2004; 11: Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Alergologicznego. Terapia biorezonansem, MORA i BIOCOM (biokomunikacja). Pol Merk Lek. 1997; 3: National Institute for Health and Clinical Excellence. Brief interventions and referral for smoking cessation in primary care and other settings. Public Health Intervention Guidance No.1. NICE, London, marzec Fiore MC, Bailey WC, Cohen SJ. Treating tobacco use and dependence. Clinical practice guideline. Rockville, MD, U.S. Department of Health and Human Services, Public Health Service, June 2000 ( 43. Tønnesen P, Carrozzi L, Fagerström KO, et al. Smoking cessation in patients with respiratory diseases: a high priority, integral component of therapy. Eur Respir J. 2007; 29: Konsensus dotyczący rozpoznawania i leczenia zespołu uzależnienia od tytoniu. Med Prakt. 2006; wyd specjal 7: Bała M, Leśniak W. Efficacy of pharmacological methods used for treating tobacco dependence metaanalysis. Pol Arch Med Wewn. (submitted for publication). 46. Ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. Dziennik Ustaw z dnia 30 stycznia 1996 r. Nr 10 poz. 55 z późn. zm. 47. Targowski T, Rożyńska R, From S. Stosowanie zasad minimalnej interwencji przez lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej w ocenie pacjentów uzależnionych od nikotyny. Przegl Lek. 2004; 61: Program specjalizacji w medycynie rodzinnej. Program podstawowy dla lekarzy po stażu podyplomowym. Warszawa, CMKP, Program specjalizacji w chorobach płuc. Program dla lekarzy posiadających specjalizacje II stopnia lub tytuł specjalisty w chorobach wewnętrznych lub pediatrii. Warszawa, CMKP, Program specjalizacji w chorobach wewnętrznych. Program podstawowy dla lekarzy po stażu podyplomowym. Warszawa, CMKP, Program specjalizacji w kardiologii. Program podstawowy dla lekarzy po stażu podyplomowym. Warszawa, CMKP, Zarządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 czerwca 2006 r. w sprawie Agencji Oceny Technologii Medycznych. Skuteczność niefarmakologicznych metod leczenia uzależnienia od tytoniu... 7
8 ANEKS Badania pierwotne włączone do analizy (główne referencje). Prosta porada lekarza 1. Betson CL, Lam TH, Chung WH, et al. A randomized controlled trial on smoking cessation in government out-patient clinics in Hong Kong (Abstract). Proceedings of the 10th World Conference on Tobacco or Health; 1997 Aug Beijing, China, 1997: Nebot-Adell M, Soler-Vila M, Martin-Cantera C, et al. Effectiveness of the physician s advice to quit smoking: evaluation of the impact a year after the fact. Rev Clin Esp. 1989; 184: Russell MA, Wilson C, Taylor C, Baker CD. Effect of general practitioners advice against smoking. Br Med J. 1979; 2: Russell MA, Merriman R, Stapleton J, Taylor W. Effect of nicotine chewing gum as an adjunct to general practitioner s advice against smoking. Br Med J 1983; 287: Slama K, Redman S, Perkins J, et al. The effectiveness of two smoking cessation programmes for use in general practice: a randomised clinical trial. Br Med J. 1990; 300: Slama K, Karsenty S, Hirsch A. Effectiveness of minimal intervention by general practitioners with their smoking patients: a randomised controlled trial in France. Tob Control. 1995; 4: Stewart PJ, Rosser WW. The impact of routine advice on smoking cessation from family physicians. Can Med Assoc J. 1982; 126: Wilson DH, Wakefield MA, Steven ID, et al. Sick of Smoking : evaluation of a targeted minimal smoking cessation intervention in general practice. Med J Aust. 1990; 152: Poradnictwo indywidualne 1. Aleixandre i Martí E, Casanova Matutano MA, Mitjans Lafont J, et al. Clinical trial of 2 tobacco use cessation interventions in primary care. Aten Primaria. 1998; 22: Dornelas EA, Sampson RA, Gray JF, et al. A randomized controlled trial of smoking cessation counseling after myocardial infarction. Prev Med. 2000; 30: Ockene JK, Kristeller J, Goldberg R, et al. Smoking cessation and severity of disease: The coronary artery smoking intervention study. Health Psychol. 1992; 11: Simon JA, Solkowitz SN, Carmody TP, et al. Smoking cessation after surgery a randomized trial. Arch Intern Med 1997; 157: Windsor RA, Lowe JB, Bartlett EE. The effectiveness of a worksite self-help smoking cessation program: a randomized trial. J Behav Med. 1988; 11: Poradnictwo prowadzone przez lekarza 1. Research Committee of the British Thoracic Society. Smoking cessation in patients: two further studies by the British Thoracic Society. Thorax. 1990; 45: Fagerström KO. Effects of nicotine chewing gum and follow-up appointments in physician-based smoking cessation. Prev Med. 1984; 13: Lang T, Nicaud V, Slama K, et al. Smoking cessation at the workplace. Results of a randomised controlled intervention study. J Epidemiol Community Health. 2000; 54: Marshall A, Raw M. Nicotine chewing gum in general practice: effect of follow up appointments. Br Med J. 1985; 290: Segnan N, Ponti A., Battista RN, et al. A randomized trial of smoking cessation interventions in general practice in Italy. Cancer Causes Control. 1991; 2: Slama K, Redman S, Perkins J, et al. The effectiveness of two smoking cessation programmes for use in general practice: a randomised clinical trial. Br Med J. 1990; 300: Thompson RS, Michnich ME, Friedlander L, et al. Effectiveness of smoking cessation interventions integrated into primary care practice. Med Care. 1988; 26: Poradnictwo prowadzone przez pielęgniarkę 1. Hollis JF, Lichtenstein E, Vogt TM, et al. Nurse-assisted counseling for smokers in primary care. Ann Intern Med. 1993; 118: Lancaster T, Dobbie W, Vos K, et al. Randomised trial of nurse-assisted strategies for smoking cessation in primary care. Br J Gen Pract. 1999; 49: Terapia grupowa 1. Bakkevig O, Steine S, von Hafenbradl K, et al. Smoking cessation a comparative, randomised study between management in general practice and the behavioural programme SmokEnders. Scand J Prim Health Care. 2000; 18: Gruder CL, Mermelstein RJ, Kirkendol S, et al. Effects of social support and relapse prevention training as adjuncts to a televised smoking-cessation intervention. J Consult Clin Psychol 1993; 61: Hollis JF, Lichtenstein E, Vogt TM, et al. Nurse-assisted counseling for smokers in primary care. Ann Intern Med. 1993; 118: Nevid JS, Javier RA. Preliminary investigation of a culturally-specific smoking cessation intervention for Hispanic smokers. Am J Health Promot. 1997; 11: POLSKIE ARCHIWUM MEDYCYNY WEWNĘTRZNEJ 2007; 117 (11-12)
Lekarz wobec pacjenta palącego tytoń?
Lekarz wobec pacjenta palącego tytoń? Palenie jest najważniejszym, pojedynczym, możliwym do wyeliminowania czynnikiem odpowiedzialnym za szereg chorób i zgonów. Jest przyczyną większej liczby zgonów niż
Bardziej szczegółowoEBM w farmakoterapii
EBM w farmakoterapii Dr Przemysław Niewiński Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM we Wrocławiu Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM Wrocław EBM Evidence Based Medicine (EBM) "praktyka medyczna
Bardziej szczegółowoRak płuca wyzwania. Witold Zatoński Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie
Rak płuca wyzwania Witold Zatoński Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie Innowacje w leczeniu RAKA PŁUC ocena dostępności w Polsce Warszawa, 1 marca 14 Nowotwory główna przyczyna
Bardziej szczegółowoEpidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność
Bardziej szczegółowoNARODOWY FUNDUSZ ZDROWIA
NARODOWY FUNDUSZ ZDROWIA SZCZEGÓŁOWE MATERIAŁY INFORMACYJNE O PRZEDMIOCIE POSTĘPOWANIA W SPRAWIE ZAWARCIA UMÓW O UDZIELANIE ŚWIADCZEŃ OPIEKI ZDROWOTNEJ w rodzaju: programy profilaktyczne i promocja zdrowia
Bardziej szczegółowoMateriały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego
Materiały edukacyjne Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Klasyfikacja ciśnienia tętniczego (mmhg) (wg. ESH/ESC )
Bardziej szczegółowoPoradnia Pomocy Palącym i Infolinia
Poradnia Pomocy Palącym i Infolinia Magdalena Cedzyńska Zakład Epidemiologii i Prewencji Nowotworów CO-I Spotkanie współorganizatorów Programu Prewencji Pierwotnej Nowotworów 5 maja 2008, Centrum Onkologii-Instytut
Bardziej szczegółowoWarsztaty Ocena wiarygodności badania z randomizacją
Warsztaty Ocena wiarygodności badania z randomizacją Ocena wiarygodności badania z randomizacją Każda grupa Wspólnie omawia odpowiedź na zadane pytanie Wybiera przedstawiciela, który w imieniu grupy przedstawia
Bardziej szczegółowoCytyzyna ostatnie ważne osiągnięcie nauki polskiej
Cytyzyna ostatnie ważne osiągnięcie nauki polskiej Dorota Lewandowska dr n. med. Obecnie dostępne formy pomocy palącym Farmakologiczne NTZ guma plastry pastylki pastylki podjęzykowe Bupropion (Zyban) Wareniklina
Bardziej szczegółowoJerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski 2, Jan Pilch 2, Brunon Zemła 3, Włodzimierz Dziubdziela 4, Wirginia Likus 5, Grzegorz Bajor 5 STRESZCZENIE
Czynniki ryzyka związane ze stylem i jakością życia a częstość zachorowań na nowotwory złośliwe górnych dróg oddechowych w mikroregionie Mysłowice, Imielin i Chełm Śląski Jerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski
Bardziej szczegółowoPrzeglądy systematyczne Cochrane Cochrane Collaboration w Polsce
Przeglądy systematyczne Cochrane Cochrane Collaboration w Polsce Małgorzata Bała Polska Filia Nordic Cochrane Centre Kraków, 2014 1 Cochrane Collaboration www.cochrane.org Międzynarodowa organizacja non-profit
Bardziej szczegółowoPoprawa dostępu do wysokiej jakości. usług profilaktyki zdrowotnej. na obszarze funkcjonalnym Poznania
Poprawa dostępu do wysokiej jakości usług profilaktyki zdrowotnej na obszarze funkcjonalnym Poznania Agnieszka Wojtecka Gdański Uniwersytet Medyczny 1. Poprawa dostępu do wysokiej jakości usług profilaktyki
Bardziej szczegółowoZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ ( )
ZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ (2015-08-03) PROFILAKTYKA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA ADRESACI - Osoby zadeklarowane do lekarza POZ, w wieku 35, 40, 45,
Bardziej szczegółowoSystemowe aspekty leczenia WZW typu C
Systemowe aspekty leczenia WZW typu C Dr n. med. Jakub Gierczyński, MBA Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-PZH Instytut Zarządzania w Ochronie Zdrowia, Uczelnia Łazarskiego Warszawa, 06.06.2017 r. Systemowe
Bardziej szczegółowoPakiet onkologiczny. w podstawowej opiece zdrowotnej
Pakiet onkologiczny w podstawowej opiece zdrowotnej Agnieszka Jankowska-Zduńczyk Specjalista medycyny rodzinnej Konsultant krajowy w dziedzinie medycyny rodzinnej Profilaktyka chorób nowotworowych Pakiet
Bardziej szczegółowoSzanse i zagrożenia przygotowania RSS na podstawie raportu HTA
Szanse i zagrożenia przygotowania RSS na podstawie raportu HTA Co może być istotne w procesie tworzenia RSS? Magdalena Władysiuk Ustawa refundacyjna W krajach o średnim dochodzie RSSs są szansą na finansowanie
Bardziej szczegółowoZASADY SKORZYSTANIA Z PROGRAMÓW
PROFILAKTYCZNE PROGRAMY ZDROWOTNE w POZ Wielkopolski Oddział Wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia przypomina, iż w ramach praktyki lekarza POZ realizowane są następujące programy: 1. Program profilaktyki
Bardziej szczegółowoWartościowe zbiory wytycznych postępowania w Internecie
NOWOTWORY Journal of Oncology 2007 volume 57 Number 5 608 612 Onkologia w Internecie Oncology in the Internet Wartościowe zbiory wytycznych postępowania w Internecie Małgorzata Bała, Wiktoria Leśniak Sources
Bardziej szczegółowoNOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA. Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r.
NOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r. Najczęstsza postać raka trzustki Gruczolakorak przewodowy trzustki to najczęstsza
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1 do zarządzenia Nr 53/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia
Bardziej szczegółowoPodstawy EBM, czyli medycyny opartej na danych naukowych. Prof. Hanna Szajewska Klinika Pediatrii WUM Zespół EBM i Badań Klinicznych
Podstawy EBM, czyli medycyny opartej na danych naukowych Prof. Hanna Szajewska Klinika Pediatrii WUM Zespół EBM i Badań Klinicznych hania@ipgate.pl Kim jestem? Pediatra Wieloletnia współpraca z Medycyną
Bardziej szczegółowoProgram Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce
Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce Elżbieta Michalak Oddział Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej WSSE Olsztyn Opracowano na podstawie materiałów ze szkolenia Kamień Śląski
Bardziej szczegółowoBadania obserwacyjne w ocenie bezpieczeństwa leków This gentle murmur it could be stings of remorse
Badania obserwacyjne w ocenie bezpieczeństwa leków This gentle murmur it could be stings of remorse Magdalena Władysiuk 1. Pharmacovigilance: Co to jest pharmacovigilance? Podstawowe założenia systemu
Bardziej szczegółowoBADANIA Z ZAKRESU ZDROWIA PUBLICZNEGO W NPZ DARIUSZ POZNAŃSKI ZASTĘPCA DYREKTORA DEPARTAMENTU ZDROWIA PUBLICZNEGO
BADANIA Z ZAKRESU ZDROWIA PUBLICZNEGO W NPZ DARIUSZ POZNAŃSKI ZASTĘPCA DYREKTORA DEPARTAMENTU ZDROWIA PUBLICZNEGO KOMITET ZDROWIA PUBLICZNEGO PAN 30.03.2016 Art. 2. Zadania z zakresu zdrowia publicznego
Bardziej szczegółowoGATS wyniki badania. Witold Zatoński, Krzysztof Przewoźniak, Jakub Łobaszewski, oraz Zespół Zakładu Epidemiologii i Prewencji Nowotworów
GATS wyniki badania Witold Zatoński, Krzysztof Przewoźniak, Jakub Łobaszewski, oraz Zespół Zakładu Epidemiologii i Prewencji Nowotworów Zespół ZEiPN Mgr Magda Cedzyńska Mgr Jadwiga Cieśla Mgr inż. Kinga
Bardziej szczegółowoSkuteczność farmakologicznych metod leczenia uzależnienia od tytoniu metaanaliza
Skuteczność farmakologicznych metod leczenia uzależnienia od tytoniu metaanaliza Małgorzata M. Bała 1, Wiktoria Leśniak 1, Łukasz Strzeszyński 2 1 II Katedra Chorób Wewnętrznych Collegium Medicum Uniwersytetu
Bardziej szczegółowoPOZA KLASYCZNYM DOSSIER I SPEŁNIANIEM WYMOGÓW FORMALNYCH WYKORZYSTANIE REAL WORLD DATA, PRZEGLĄDY BURDEN OF ILLNESS I UNMET NEED.
POZA KLASYCZNYM DOSSIER I SPEŁNIANIEM WYMOGÓW FORMALNYCH WYKORZYSTANIE REAL WORLD DATA, PRZEGLĄDY BURDEN OF ILLNESS I UNMET NEED Izabela Pieniążek Klasyczne dossier? Rozporządzenie MZ w sprawie MINIMALNYCH
Bardziej szczegółowoEnd-of-life treatment
Karolina Skóra End-of-life treatment Technologie stosowane w schyłkowej fazie życia (tzw. end-of-life treatment). End-of-life treatment (EoL) to terapia aktywna, która wydłuża życie, a nie tylko łagodzi
Bardziej szczegółowoP R O T O K Ó Ł Nr 10/03
BR-01-2.0063-9-6/03 P R O T O K Ó Ł Nr 10/03 z posiedzenia Komisji Zdrowia i Profilaktyki Rady Miasta Krakowa odbytego w dniu 27 marca 2003 roku w sali Portretowej Urzędu Miasta Krakowa Plac Wszystkich
Bardziej szczegółowoPodejście lekarzy rodzinnych do czynników ryzyka i leczenia dyslipidemii w 9 krajach Europy środkowo-
Podejście lekarzy rodzinnych do czynników ryzyka i leczenia dyslipidemii w 9 krajach Europy środkowo- wschodniej Dr hab. med. Tomasz Tomasik Zakład Medycyny Rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński, Collegium
Bardziej szczegółowoGrupa wysokiego ryzyka. Palenie a pneumokoki.
Grupa wysokiego ryzyka. Palenie a pneumokoki. Krzysztof Przewoźniak, Witold A. Zatoński Ostatnia aktualizacja: 13.07.2011 Palenie tytoniu w Polsce wg płci w latach 2009-2010 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10%
Bardziej szczegółowoParamedycyna a postulaty evidence-based medicine
Paramedycyna a postulaty evidence-based medicine Celem jest pokazanie jak postulaty koncepcji evidence- based medicine wpłynęły na współcześnie podejmowane dyskusje dotyczące paramedycyny 1) Ustalenia
Bardziej szczegółowoI Zakład Medycyny Rodzinnej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
I Zakład Medycyny Rodzinnej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Medycyna Rodzinna Rok VI Ćwiczenia 1 www.zmr.lodz.pl Zajrzyj na naszą stronę: Informacje o zajęciach www.zmr.lodz.pl lista zalecanych podręczników
Bardziej szczegółowoSkale i wskaźniki jakości leczenia w OIT
Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Katarzyna Rutkowska Szpital Kliniczny Nr 1 w Zabrzu Wyniki leczenia (clinical outcome) śmiertelność (survival) sprawność funkcjonowania (functional outcome) jakość
Bardziej szczegółowoNierówności w zdrowiu spowodowane paleniem tytoniu. Witold Zatoński Warszawa, 16 listopada 2011
Nierówności w zdrowiu spowodowane paleniem tytoniu Witold Zatoński Warszawa, 16 listopada 2011 Palenie tytoniu wywołuje w Europie, więcej szkód zdrowotnych niż alkohol, nadciśnienie tętnicze, otyłość,
Bardziej szczegółowoKrzysztof Łanda. Kilka słów o..... wytycznych i standardach postępowania
Kilka słów o..... wytycznych i standardach postępowania Standaryzacja - powody Problem powszechny Wysokie koszty społeczne Ocena skuteczności procedury Różnice w postępowaniu Implikacje prawne, etyczne,
Bardziej szczegółowoCo roku na POChP umiera ok. 15 tys. Polaków
Światowy Dzień POChP - 19 listopada 2014 r. Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) stanowi coraz większe zagrożenie dla jakości i długości ludzkiego życia. Szacunki Światowej Organizacji Zdrowia (WHO)
Bardziej szczegółowoRzuć palenie - przedłuż życie swoje i bliskich 31 maja Światowym Dniem bez Tytoniu
Rzuć palenie - przedłuż życie swoje i bliskich 31 maja Światowym Dniem bez Tytoniu Światowy Dzień bez Tytoniu ustanowiony został przez Światową Organizację Zdrowia i stanowi część programu - Europa wolna
Bardziej szczegółowoZwiększenie finansowania i potrzeby w ochronie zdrowia perspektywa PTK. Piotr Hoffman Prezes PTK
Zwiększenie finansowania i potrzeby w ochronie zdrowia perspektywa PTK Piotr Hoffman Prezes PTK Death by cause in 53 European countries (WHO data) M Nichols et al, European Heart Journal 2013; 34: 3028-34
Bardziej szczegółowoKoszty pośrednie niewydolności serca
Koszty pośrednie niewydolności serca Marcin Czech WARSZTATY Warszawa 21.04.2017 Instytutu Zdrowia Publicznego Państwowego Zakładu Higieny, Komitetu Zdrowia Publicznego Polskiej Akademii Nauk i Polskiego
Bardziej szczegółowoAnna Kłak. Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę
Anna Kłak Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ Wstęp: Świadomość pacjentów
Bardziej szczegółowoPalenie bierne Palenie przez młodzież Epidemia palenia tytoniu
WYSTĄPIENIE KOMISJI CHORÓB UKŁADU ODDECHOWEGO KOMITETU PATOFIZJOLOGII KLINICZNEJ POLSKIEJ AKADEMII NAUK DO MINISTER ZDROWIA W SPRAWIE REFUNDACJI LEKÓW STOSOWANYCH W LECZENIU CHOROBY TYTONIOWEJ Palenie
Bardziej szczegółowoThis copy is for personal use only - distribution prohibited.
Kwart. Ortop. 20, 4, str. 34, ISSN 2083-8697 - - - - - REHABILITACJA STAWU BIODROWEGO I KOLANOWEGO, FINANSOWANA PRZEZ NARODOWY FUNDUSZ ZDROWIA W LATACH 2009 200 REHABILITATION OF THE HIP AND KNEE JOINTS
Bardziej szczegółowo31 majaa - Światowy Dzień Bez Tytoniu. Każdy dzień może być dniem bez papierosa!
31 majaa - Światowy Dzień Bez Tytoniu Każdy dzień może być dniem bez papierosa! Każdy z nas ma wpływw na swoje zdrowie. Wiąże się to ze stylem życia, jaki prowadzimy, czyli ze sposobem, w jaki żyjemy.
Bardziej szczegółowoW POLSCE DOROSŁE KOBIETY ZABIJA RAK PŁUCA
Informacja prasowa z okazji Światowego Dnia Rzucania Palenia Warszawa, 20 listopada 2014 r. W POLSCE DOROSŁE KOBIETY ZABIJA RAK PŁUCA Papierosy codziennie pali 9 mln Polaków, w tym aż 3,5 mln kobiet, które
Bardziej szczegółowoRola i zadania AOTMiT w procesie refundacji leków Aneta Lipińska
Rola i zadania AOTMiT w procesie refundacji leków Aneta Lipińska Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji (AOTMiT) Słów kilka o HTA HTA nie jest: nauką o ochronie zdrowia nauką / analizą dot.
Bardziej szczegółowoDiagnostyka i leczenie nowotworów nerki, pęcherza moczowego i gruczołu krokowego. Zarys Projektu
Diagnostyka i leczenie nowotworów nerki, pęcherza moczowego i gruczołu krokowego Zarys Projektu Dr n. med. Roman Sosnowski Klinika Nowotworów Układu Moczowego, Centrum Onkologii Projekt współfinansowany
Bardziej szczegółowoWytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych
Wytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych Jednym z pierwszych i podstawowych zadań lekarza jest prawidłowa i rzetelna ocena ryzyka oraz rokowania pacjenta. Ma
Bardziej szczegółowoSTANDARDOWE PROCEDURY OPERACYJNE W REHABILITACJI KARDIOLOGICZNEJ
K.OLESZCZYK J.RYBICKI A.ZIELINSKA-MEUS I.MATYSIAKIEWICZ A.KUŚMIERCZYK-PIELOK K.BUGAJSKA-SYSIAK E.GROCHULSKA STANDARDOWE PROCEDURY OPERACYJNE W REHABILITACJI KARDIOLOGICZNEJ XVI Konferencja Jakość w Opiece
Bardziej szczegółowomgr Jarosława Belowska
mgr Jarosława Belowska BADANIA NAUKOWE W PRAKTYCE PIELĘGNIARSKIEJ - OCENA WPŁYWU KSZTAŁCENIA NA ODLEGŁOŚĆ NA WIEDZĘ I POSTAWY PIELĘGNIAREK WOBEC PRAKTYKI ZAWODOWEJ OPARTEJ NA DOWODACH NAUKOWYCH Streszczenie
Bardziej szczegółowoLosy pacjentów po wypisie z OIT Piotr Knapik
Losy pacjentów po wypisie z OIT Piotr Knapik Oddział Kliniczny Kardioanestezji i Intensywnej Terapii Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu Jaki sens ma to co robimy? Warto wiedzieć co się dzieje z naszymi
Bardziej szczegółowoOcena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu
Ocena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu 2018-03-15 Czym jest ryzyko sercowo naczyniowe? Ryzyko sercowo-naczyniowe to
Bardziej szczegółowoAneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta
Aneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta Uwaga: Niniejsze zmiany do streszczenia charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta są wersją obowiązującą
Bardziej szczegółowoAplikacje mobilne w kardiologii, przydatność dla lekarzy rodzinnych i internistów
Aplikacje mobilne w kardiologii, przydatność dla lekarzy rodzinnych i internistów dr n. med. Paweł Balsam I Katedra i Klinika Kardiologii Warszawski Uniwersytet Medyczny Komisja Informatyki i Telemedycyny
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 11 kwietnia 2012 r. Poz. 388 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 2 kwietnia 2012 r.
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 11 kwietnia 2012 r. Poz. 388 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 2 kwietnia 2012 r. w sprawie minimalnych wymagań, jakie muszą spełniać analizy
Bardziej szczegółowoRodzaje badań klinicznych. Zespół EBM Klinika Pediatrii Warszawski Uniwersytet Medyczny
Rodzaje badań klinicznych Zespół EBM Klinika Pediatrii Warszawski Uniwersytet Medyczny Dwie fundamentalne zasady EBM Zasada 1 Dane z badań naukowych nie wystarczają do podejmowania decyzji klinicznych
Bardziej szczegółowoWydłużenie życia chorych z rakiem płuca - nowe możliwości
Wydłużenie życia chorych z rakiem płuca - nowe możliwości Pulmonologia 2015, PAP, Warszawa, 26 maja 2015 1 Epidemiologia raka płuca w Polsce Pierwszy nowotwór w Polsce pod względem umieralności. Tendencja
Bardziej szczegółowostatystyka badania epidemiologiczne
statystyka badania epidemiologiczne Epidemiologia Epi = wśród Demos = lud Logos = nauka Epidemiologia to nauka zajmująca się badaniem rozprzestrzenienia i uwarunkowań chorób u ludzi, wykorzystująca tą
Bardziej szczegółowoZapobiegać otyłości u dzieci czy ją leczyć u dorosłych? Konsekwencje ekonomiczne sposobów walki z otyłością. Tomasz Faluta
Zapobiegać otyłości u dzieci czy ją leczyć u dorosłych? Konsekwencje ekonomiczne sposobów walki z otyłością Tomasz Faluta PLAN WYSTĄPIENIA: Konsekwencje zdrowotne otyłości. Konsekwencje ekonomiczne schorzeń
Bardziej szczegółowoWpływ zaprzestania palenia papierosów na zahamowanie agregacji płytek u chorych leczonych klopidogrelem
Wpływ zaprzestania palenia papierosów na zahamowanie agregacji płytek u chorych leczonych klopidogrelem Lek. med. Bogumił Ramotowski Klinika Kardiologii CMKP, Szpital Grochowski Promotor pracy Prof. dr
Bardziej szczegółowoCała prawda. o papierosach typu light
Cała prawda o papierosach typu light Czy warto wybierać papierosy typu light Czy informacje o mniejszej zawartości nikotyny i substancji smolistych zamieszczane na opakowaniach lekkich papierosów są wiarygodne?
Bardziej szczegółowoPAMIĘTAJ O ZDROWIU! ZBADAJ SIĘ
PAMIĘTAJ O ZDROWIU! ZBADAJ SIĘ Przewodnik po programach profilaktycznych finansowanych przez NFZ Lepiej zapobiegać niż leczyć Program profilaktyki chorób układu krążenia Choroby układu krążenia są główną
Bardziej szczegółowoOpieka pielęgniarska w chorobach przewlekłych układu oddechowego Pielęgniarstwo
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie Instytut Pielęgniarstwa Nazwa modułu (przedmiotu) Kierunek studiów Profil kształcenia Poziom studiów Forma studiów Semestr studiów Tryb zaliczenia przedmiotu Formy
Bardziej szczegółowoPodstawy EBM, czyli medycyny opartej na danych naukowych
Podstawy EBM, czyli medycyny opartej na danych naukowych Prof. Hanna Szajewska Klinika Pediatrii WUM Zespół EBM i Badań Klinicznych hanna.szajewska@wum.edu.pl Kim jestem? Wieloletnia współpraca z Medycyną
Bardziej szczegółowoPodejście AOTM do oceny wartościującej dla leków sierocych na podstawie dotychczasowych rekomendacji
Podejście AOTM do oceny wartościującej dla leków sierocych na podstawie dotychczasowych rekomendacji Gabriela Ofierska-Sujkowska Agencja Oceny Technologii Medycznych Warszawa, 12.04.2013 r. Podejmowanie
Bardziej szczegółowoZATRZYMANIE AKCJI SERCA
MEDICAL SCHOOL Projekt sfinansowany przez program Oceny technologii medycznych Narodowego Instytutu Badań nad Zdrowiem (National Institute for Health Research s Health Technology Assessment programme)
Bardziej szczegółowoCukrzyca - problem medyczny XXI wieku - Seminarium Innowacje w Diabetologii 2.12.2011. STRUKTURA KOSZTÓW CUKRZYCY Renata Furman, Służba Zdrowia
Cukrzyca - problem medyczny XXI wieku - Seminarium Innowacje w Diabetologii 2.12.2011 STRUKTURA KOSZTÓW CUKRZYCY Renata Furman, Służba Zdrowia Cukrzyca pochłania około 15% wydatków na ochronę zdrowia w
Bardziej szczegółowoCel główny: ograniczanie konsumpcji tytoniu w SZ RP
IV. SZCZEGÓŁOWY ZAKRES ZADAŃ PROGRAMU ŻW DOTYCZĄCEGO OGRANICZANIA KONSUMPCJI TYTONIU W SIŁACH ZBROJNYCH RP. Cel główny: ograniczanie konsumpcji tytoniu w SZ RP Szczegółowy obszar działania Cel Szczegóły
Bardziej szczegółowoEPIDEMIOLOGIA. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne
EPIDEMIOLOGIA NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH EPIDEMIOLOGIA prof. dr hab. med. Jan Kornafel Katedra Onkologii i Klinika Onkologii Ginekologicznej AM we Wrocławiu Mierniki epidemiologiczne Mierniki epidemiologiczne
Bardziej szczegółowoPostulowane zmiany w ustawie refundacyjnej wydzielony budżet na leki oceniane w podejściu egalitarnym uzasadnienie ceny
Postulowane zmiany w ustawie refundacyjnej wydzielony budżet na leki oceniane w podejściu egalitarnym uzasadnienie ceny Lek. Med. Krzysztof Łanda Dlaczego refundacja leków sierocych wymaga szczególnego
Bardziej szczegółowoPROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA
PROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA - 2006 1. UZASADNIENIE POTRZEBY PROGRAMU Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w Polsce i na świecie. Umieralność z tego
Bardziej szczegółowoCentrum Onkologii Instytut spotkanie współorganizator. organizatorów w akcji Programu Prewencji Pierwotnej Nowotworów
Centrum Onkologii Instytut spotkanie współorganizator organizatorów w akcji Programu Prewencji Pierwotnej Nowotworów 5 maja 2008 Janusz Marek Jaworski Europejski Kodeks Walki z Rakiem Kontekst: przystąpienie
Bardziej szczegółowoProf. dr hab. med. Leszek Pączek
Prof. dr hab. med. Leszek Pączek Rada Naukowa Ministerstwa Zdrowia 16 marca 2011 roku 1 Znaczenie niekomercyjnych rejestrów medycznych w monitorowaniu jakości usług w Polsce: Wprowadzenie prof. Leszek
Bardziej szczegółowoNiektóre problemy bioetyczne w zwalczaniu nowotworów złośliwych
Niektóre problemy bioetyczne w zwalczaniu nowotworów złośliwych Prof. dr hab. med. Magdalena Bielska-Lasota Wiedza i innowacyjność w zdrowiu publicznym SGH Warszawa 25 września 2017 Primum non nocere Ustawa
Bardziej szczegółowoPRZEGLĄD PIŚMIENNICTWA PIELĘGNIARSKIEGO NA PRZYKŁADZIE CZASOPISMA PROBLEMY PIELĘGNIARSTWA
Warszawa, 16.09.2016 PRZEGLĄD PIŚMIENNICTWA PIELĘGNIARSKIEGO NA PRZYKŁADZIE CZASOPISMA PROBLEMY PIELĘGNIARSTWA Jarosława Belowska, Aleksander Zarzeka, Łukasz Samoliński, Mariusz Panczyk, Joanna Gotlib
Bardziej szczegółowoNie wszystko co się liczy może być policzone, nie wszystko co może być policzone liczy się
(BIA) komu i po co Nie wszystko co się liczy może być policzone, nie wszystko co może być policzone liczy się Not everything that can be counted counts, and not everything that counts can be counted A.
Bardziej szczegółowoSens oceny wartościującej względem progu opłacalności w onkologii. Lek. med. Krzysztof Łanda
Sens oceny wartościującej względem progu opłacalności w onkologii Lek. med. Krzysztof Łanda Refundacja: co chce wiedzieć decydent? 1. Czy jest to technologia o udowodnionej efektywności? 2. Jaka jest siła
Bardziej szczegółowoWyniki badań przeprowadzonych przez Centrum Onkologii w Warszawie wskazują,
CEL STRATEGICZNY PROGRAMU NA ROK 2014: Zmniejszanie zachorowań, inwalidztwa i zgonów wynikających z palenia tytoniu (choroby układu krąŝenia, nowotwory złośliwe, nienowotworowe choroby układu oddechowego,
Bardziej szczegółowoAspekty systemowe samoistnego włóknienia płuc w Polsce na tle Europy
Aspekty systemowe samoistnego włóknienia płuc w Polsce na tle Europy Dr n. med., MBA IZWOZ Uczelnia Łazarskiego, DEJG, Koalicja i Fundacja na Rzecz Zdrowego Starzenia się, Konferencja WHC, Warszawa, 22.03.2016
Bardziej szczegółowoDEFERAZYROKS W LECZENIU PRZEWLEKŁEGO OBCIĄŻENIA ŻELAZEM W WYNIKU TRANSFUZJI KRWI U DOROSŁYCH
DEFERAZYROKS W LECZENIU PRZEWLEKŁEGO OBCIĄŻENIA ŻELAZEM W WYNIKU TRANSFUZJI KRWI U DOROSŁYCH ANALIZA EKONOMICZNA Wersja 1.1 Wykonawca: MAHTA Sp. z o.o. ul. Rejtana 17/33 02-516 Warszawa Tel. 022 542 41
Bardziej szczegółowoCzy wiemy jak u chorych na raka gruczołu krokowego optymalnie stosować leczenie systemowe w skojarzeniu z leczeniem miejscowym?
Czy wiemy jak u chorych na raka gruczołu krokowego optymalnie stosować leczenie systemowe w skojarzeniu z leczeniem miejscowym? Piotr Potemski Klinika Chemioterapii Nowotworów Katedry Onkologii Uniwersytet
Bardziej szczegółowoKoszty POChP w Polsce
Koszty POChP w Polsce Październik 2016 Główne wnioski Przeprowadzone analizy dotyczą kosztów bezpośrednich i pośrednich generowanych przez przewlekłą obturacyjną chorobę płuc. Analiza obejmuje koszty związane
Bardziej szczegółowoPOLSKIE TOWARZYSTWO OKULISTYCZNE
POLSKIE TOWARZYSTWO OKULISTYCZNE Iwona Grabska-Liberek Badania przesiewowe w kierunku jaskry ważnym elementem profilaktyki Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego Klinika Okulistyki Działania PTO na
Bardziej szczegółowoZAANGAŻOWANIE W PRZEBIEG LECZENIA U CHORYCH ZE SCHIZOFRENIĄ PODDANYCH TERAPII PRZECIWPSYCHOTYCZNEJ
ZAANGAŻOWANIE W PRZEBIEG LECZENIA U CHORYCH ZE SCHIZOFRENIĄ PODDANYCH TERAPII PRZECIWPSYCHOTYCZNEJ Raport z Programu Edukacyjno-Badawczego Październik 2017 Założenia programu Małe zaangażowanie w przebieg
Bardziej szczegółowoBMJ Updates: przeglądaj albo przeszukuj aktualne doniesienia w Twojej dziedzinie
NOWOTWORY Journal of Oncology 2008 volume 58 Number 1 87 91 Onkologia w internecie Onkology in the Internet BMJ Updates: przeglądaj albo przeszukuj aktualne doniesienia w Twojej dziedzinie Jan Brożek BMJ
Bardziej szczegółowoPLATFORMA DIALOGU DLA ONKOHEMATOLOGII Model kompleksowej i koordynowanej opieki onkohematologicznej Wyniki badania ankietowego
PLATFORMA DIALOGU DLA ONKOHEMATOLOGII Model kompleksowej i koordynowanej opieki onkohematologicznej Wyniki badania ankietowego Warszawa, 24 kwietnia 2018 r. Cancer Care: Assuring quality to improve survival,
Bardziej szczegółowoPubliczny rejestr badań klinicznych i jego rola w ograniczaniu publication bias
Publiczny rejestr badań klinicznych i jego rola w ograniczaniu publication bias Badanie kliniczne wg Międzynarodowego Komitetu Wydawców Czasopism Medycznych (ICMJE) prospektywny projekt badawczy prowadzony
Bardziej szczegółowoPALENIE A PROKREACJA I POLITYKA LUDNOŚCIOWA
XIV konferencja Tytoń albo Zdrowie im. prof. F. Venuleta Warszawa 8 9 grudnia 2011 roku VI sesja plenarna Społeczne wymiary działalności antytytoniowej w latach 1991-2011: polityka ludnościowa, edukacja.
Bardziej szczegółowoPODSTAWY PRAWNE. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 sierpnia 2016r. zmieniające rozporządzenie w sprawie recept lekarskich
LEKI 75+ PODSTAWY PRAWNE Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 sierpnia 2016r. zmieniające rozporządzenie w sprawie recept lekarskich Resort zdrowia opublikował zmiany w wykazie leków refundowanych,
Bardziej szczegółowoZadanie pytania klinicznego (PICO) Wyszukanie i selekcja wiarygodnej informacji. Ocena informacji o metodzie leczenia
Praktykowanie EBM Krok 1 Krok 2 Krok 3 Krok 4 Zadanie pytania klinicznego (PICO) Wyszukanie i selekcja wiarygodnej informacji Ocena informacji o metodzie leczenia Podjęcie decyzji klinicznej na podstawie
Bardziej szczegółowoCukrzyca w Programach Polityki Zdrowotnej najnowsze rozwiązania. Jerzy Gryglewicz Warszawa 14 listopada 2017 r.
Cukrzyca w Programach Polityki Zdrowotnej najnowsze rozwiązania Jerzy Gryglewicz Warszawa 14 listopada 2017 r. Cukrzyca jest 7 priorytetem zdrowotnym określonym rozporządzeniem ministra Zdrowia Rozporządzenie
Bardziej szczegółowoAspekty ekonomiczne dostępności do nowoczesnego leczenia przeciwkrzepliwego w profilaktyce udaru mózgu. Maciej Niewada
Aspekty ekonomiczne dostępności do nowoczesnego leczenia przeciwkrzepliwego w profilaktyce udaru mózgu Maciej Niewada PLAN Udar epidemia? Jak migotanie przedsionków wpływa na udar? Nowe leki przeciwkrzepliwe:
Bardziej szczegółowozmierzyć poziom tlenku węgla w wydychanym powietrzu i zawartość karboksyhemoglobiny we krwi.
Rok 2015 W Piotrkowie Trybunalskim obchody Światowego Dnia bez Tytoniu zostały zaakcentowane pracą Punktu Konsultacyjnego w Niepublicznym Zespole Opieki Zdrowotnej HIPOKRETES w dniu 1 czerwca. Palący pacjenci
Bardziej szczegółowoPiotr Jankowski, Kalina Kawecka-Jaszcz, Sławomir Surowiec, Magdalena Loster, Renata Wolfshaut, Andrzej Pająk. Wstęp
Piotr Jankowski, Kalina Kawecka-Jaszcz, Sławomir Surowiec, Magdalena Loster, Renata Wolfshaut, Andrzej Pająk Częstość palenia tytoniu wśród osób z chorobą niedokrwienną serca w latach 1997 2007. Wyniki
Bardziej szczegółowoAll.Can: Stan polskiej onkologii na tle wybranych krajów europejskich
All.Can: Stan polskiej onkologii na tle wybranych krajów europejskich Letnia Akademia Onkologiczna 11 sierpnia 2017 1 Przeżywalność Polska ma znacznie niższe wskaźniki przeżywalności dla większości typów
Bardziej szczegółowoBank pytań na egzamin magisterski 2013/2014- kierunek Zdrowie Publiczne. Zdrowie środowiskowe
Bank pytań na egzamin magisterski 2013/2014- kierunek Zdrowie Publiczne Zdrowie środowiskowe 1. Podaj definicję ekologiczną zdrowia i definicję zdrowia środowiskowego. 2. Wymień znane Ci czynniki fizyczne
Bardziej szczegółowoPolska Liga Walki z Rakiem. Międzynarodowe inspiracje
Polska Liga Walki z Rakiem Międzynarodowe inspiracje Stowarzyszenie Europejskich Lig Walki z Rakiem (ECL) www.europeancancerleagues.org Bruksela, Belgia info@europeancancerleagues.org ECL WIZJA: Europa
Bardziej szczegółowoPragmatyczne badania III fazy w procesie decyzyjnym projekt GET REAL. Mateusz Nikodem
Pragmatyczne badania III fazy w procesie decyzyjnym projekt GET REAL Mateusz Nikodem > WP 2 To provide different possible options of designs for preauthorization studies to assess Relative Effectiveness
Bardziej szczegółowoHTA Consulting 2007 www.hta.pl 1
Robert Plisko Przeglądy systematyczne Metaanaliza Programy komputerowe HTA Consulting Działamy od 2001 roku, Ponad 200 opracowań, 3 wspólników (Magdalena Władysiuk- Blicharz, Przemysław Ryś, Robert Plisko),
Bardziej szczegółowoKONSPEKT ZAJĘĆ WYCHOWAWCZO-PROFILAKTYCZNYCH DLA KLASY V TEMAT: WPŁYW PALENIA NA RÓŻNE UKŁADY NASZEGO CIAŁA
KONSPEKT ZAJĘĆ WYCHOWAWCZO-PROFILAKTYCZNYCH DLA KLASY V TEMAT: WPŁYW PALENIA NA RÓŻNE UKŁADY NASZEGO CIAŁA Cele: zrozumienie, że palenie szkodzi zdrowiu zarówno palących, jak i niepalących, uświadomienie
Bardziej szczegółowo