INSTYTUT TECHNOLOGICZNO-PRZYRODNICZY W FALENTACH

Transkrypt

1 WODA-ŚRODOWISKO-OBSZARY WIEJSKIE 2010: t. 10 z. 3 (31) WATER-ENVIRONMENT-RURAL AREAS s Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, 2010 INSTYTUT TECHNOLOGICZNO-PRZYRODNICZY W FALENTACH Edmund KACA Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, Dyrektor ITP WSTĘP Instytut Technologiczno-Przyrodniczy (ITP) powstał 1 stycznia 2010 r. w wyniku połączenia dwóch jednostek badawczo-rozwojowych Instytutu Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa (IBMER), założonego w 1950 r., oraz Instytutu Melioracji i Użytków Zielonych (IMUZ), założonego w 1953 r. Instytut ma osobowość prawną i uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora i doktora habilitowanego nauk rolniczych w trzech dyscyplinach: kształtowanie środowiska, agronomia i inżynieria rolnicza. Nadzór nad działalnością Instytutu sprawuje minister właściwy do spraw rolnictwa. Instytut prowadzi badania naukowe i prace rozwojowe w następujących obszarach: 1) ochrona, użytkowanie i kształtowanie środowiska i przyrody, zasobów wodnych, trwałych użytków zielonych oraz krajobrazu i infrastruktury obszarów wiejskich; 2) innowacyjne, kompleksowe technologie w produkcji roślinnej, zwierzęcej i przetwórstwie rolno-spożywczym, infrastrukturze technicznej wsi oraz pozyskiwaniu energii ze źródeł odnawialnych; 3) bezpieczeństwo stosowanych technologii oraz użytkowania maszyn i urządzeń. Zgodnie ze statutem, Instytut prowadzi nie tylko badania naukowe i prace rozwojowe, lecz również działalność wdrożeniową, upowszechnieniową, wydawniczą, doradczą, edukacyjną, szkoleniową, promocyjną, wynalazczą i monitoringową, a także realizuje zadania normalizacyjne, aprobacyjne, kontrolno-weryfikacyjne i homologacyjne, prowadzi certyfikację zgodności narzędzi, maszyn i urządzeń Adres do korespondencji: prof. dr hab. E. Kaca, Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, al. Hrabska 3, Raszyn; tel. +48 (22) , e.kaca@itep.edu.pl

2 8 Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie t. 10 z. 3 (31) rolniczych oraz maszyn stosowanych w przemyśle spożywczym, dba również o utrzymanie wysokiego poziomu kadry naukowej w laboratoriach. Ze względu na potrzebę sprawnego zarządzania działalność badawczo-rozwojową Instytutu podzielono na dwa piony inżynieryjno-rolniczy (technologiczny) oraz agro-środowiskowy (przyrodniczy). Piony te prowadzą działalność, wykorzystując duże kompetencje i olbrzymie doświadczenie, nagromadzone w czasie sześćdziesięcioletniej działalności IBMER i IMUZ. KOMPETENCJE I DOŚWIADCZENIE ITP PION INŻYNIERYJNO-ROLNICZY (TECHNOLOGICZNY) Pion inżynieryjno-rolniczy bazuje na wieloletnim dorobku i niekwestionowanych osiągnięciach dawnego IBMER, których wyrazem jest m.in. uzyskanie od 1976 r. kilkunastu nagród Ministra Rolnictwa za opracowanie i wdrożenie do praktyki nowoczesnych technik lub technologii, kilkunastu nagród na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Rolniczych, nominowanie Instytutu przez Krajowy Punkt Kontaktowy do nagrody Kryształowej Brukselki ( r.) za udział w piątym i szóstym Programie Ramowym Rozwoju Technik i Prezentacji Unii Europejskiej, utworzenie w ramach tzw. Europejskiej Przestrzeni Badawczej dwóch centrów doskonałości oraz dwóch sieci naukowych w obszarach: inżynieria rolnicza oraz energetyka odnawialna i środowisko. W ciągu ostatnich lat IBMER był wykonawcą lub głównym koordynatorem wielu programów rządowych, węzłowych i resortowych, grantów KBN/MNiSW oraz projektów FAPA, jak również grantów UE. 1. Odnawialne źródła energii i ich wykorzystanie w rolnictwie. W minionym okresie prowadzono prace nad modelowaniem energetycznym wykorzystania biomasy, zastosowaniem czystego oleju roślinnego w zaawansowanych konstrukcyjnie silnikach spalinowych oraz biopaliw i napędów elektrycznych w transporcie zrównoważonym. Opracowano metody przetwarzania biopaliw, zaproponowano metody wytwarzania ciepła w przyjaznych dla zwierząt ściółkowych systemach chowu świń, zaproponowano oryginalne, innowacyjne rozwiązania wykorzystywania różnych źródeł energii odnawialnych, w tym do napędu wieloczynnościowego pojazdu, zasilanego energią słoneczną, strumienicy z kolektorami słonecznymi do wentylacji budynków inwentarskich, suszarni do nasion zbóż, zasilanej biomasą. 2. Techniki i technologie w produkcji zwierzęcej. Wykonano przegląd najlepszych dostępnych technik w produkcji zwierzęcej oraz opracowano standardy chowu zwierząt, w tym intensywnego, obowiązujące w UE, wspierające m.in. wdrażanie dyrektyw IPPC. Szczegółowe opracowania techniczne dotyczyły modernizacji wyposażenia technicznego stanowisk inwentarskich z wykorzystaniem

3 E. Kaca: Instytut Technologiczno-Przrodniczy w Falentach 9 nowych kompozytów materiałowych, uruchomienia produkcji elementów z polimerobetonu jako wyposażenie techniczne stanowisk inwentarskich. Zajmowano się również wpływem rodzaju pasz i parametrów transportu na energochłonność pracy przenośników linowo-krążkowych. 3. Techniki i technologie w produkcji roślinnej. Doskonalono mechanizację produkcji rolniczej z zastosowaniem nowych, wydajniejszych, energo- i materiałooszczędnych agregatów, maszyn, urządzeń rolniczych i linii technologicznych. Opracowano i uruchomiono produkcję agregatów doprawiających, współpracujących z pługami dostosowanymi do różnych kategorii gleb, również zakamienionych. 4. Ekonomika, zasobochłonność i organizacja produkcji w gospodarstwach rolnych. Opracowano nowe metody badania nakładów energetycznych i oceny energochłonności produkcji w gospodarstwach rolnych, zaproponowano organizację wspólnego użytkowania maszyn rolniczych w pięciu północno-wschodnich województwach kraju. Obliczono koszty produkcji oraz zaproponowano metody doboru i wykorzystania środków technicznych w rozwojowych gospodarstwach rodzinnych. Przedstawiono również modelową organizację pozysku, przerobu rzepaku i zbytu produktów agrorafinerii. 5. Technika i technologia w inżynierii środowiska. Uruchomiono produkcję opryskiwacza do hydrosiewu nasion i rozlewu nawozów mineralnych i zaproponowano rekultywację utworów antropogenicznych metodą hydroobsiewu z wykorzystaniem tego urządzenia. Zaproponowano modyfikacje technologiczno-techniczne procesów, generujących odory w gnojowicy i nawozach naturalnych z zastosowaniem nanokatalizy, a także obróbkę beztlenową odpadów rolniczych w celu ograniczania emisji gazów cieplarnianych z rolnictwa. Pilotażowo wdrożono wykorzystywanie modelu matematycznego w procesie prognozowania jakości wód powierzchniowych w zlewni rolniczej. 6. Ochrona przed przyspieszonym starzeniem się maszyn i urządzeń. Oceniono m.in. inhibitory korozji stali konstrukcyjnych w olejowych powłokach ochrony czasowej oraz wykorzystywanie dyspersji do ochrony czasowej maszyn i urządzeń w przemyśle rolno-spożywczym. Pion inżynieryjno-rolniczy kontynuując działalność IBMER prowadzi badania nad stanem bezpieczeństwa ciągników, maszyn rolniczych i urządzeń elektrycznych w akredytowanych laboratoriach oraz udziela certyfikatów zgodności tych urządzeń z obowiązującym prawem. Badania ciągników rolniczych stanowią podstawę do ich homologacji. PION AGRO-ŚRODOWISKOWY (PRZYRODNICZY) W działalności pionu agro-środowiskowego wykorzystuje się kompetencje i doświadczenie IMUZ, potwierdzone licznymi nagrodami Ministra Rolnictwa,

4 10 Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie t. 10 z. 3 (31) Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Ministra Środowiska. Działalność pionu agro-środowiskowego bazuje na tezie, wypracowanej w ostatnich latach istnienia IMUZ, stwierdzającej, że trwały rozwój wsi i obszarów wiejskich jest silnie warunkowany dostępnością zasobów naturalnych i atrakcyjnością walorów przyrody, natomiast działalność zmierzająca do maksymalnego wykorzystania zasobów przyrody prowadzi do zagrożenia i destrukcji środowiska przyrodniczego, w tym także bytu człowieka. Duże doświadczenie i kompetencje tego pionu dotyczą metod rozwiązywania problemów z obszaru gospodarki (ekonomii) i inżynierii zasobów naturalnych w obszarach wiejskich oraz gospodarki wodno-ściekowej i inżynierii sanitarnej (tab. 1). Tabela 1. Zarys zakresu przedmiotowo-problemowego działalności ITP w pionie agro-środowiskowym Lp. Zakres przedmiotowy (rodzaj zasobu) gospodarka (ekonomia) zasobów Zakres problemowy inżynieria zasobów inżynieria wodna (melioracje wodne) inżynieria sanitarna i odpadowa inżynieria melioracyjna (melioracje rolne) pratotechnika 1 Woda w obszarach wiejskich gospodarka wodna w obszarach wiejskich 2 Ścieki i odpady w obszarach gospodarka wodno-ściekowa wiejskich i odpadowa 3 Gleby hydrogeniczne (łąkowe) gospodarka i wadliwe wodno-powietrzna gleb 4 Trwałe użytki zielone gospodarka (łąki i trwałe pastwiska) łąkowo-pastwiskowa 5 Różnorodność biologiczna gospodarowanie inżynieria ochrony bioróżnorodnością przyrody i krajobrazu 6 Przestrzeń i krajobraz wiejski gospodarka scalanie gruntów, przestrzenna defragmentacja 7 Zasoby klimatu i mikroklimatu inżynieria kształtowania zasobów klimatycznych Źródło: opracowanie własne. Problematyka gospodarki i inżynierii zasobów naturalnych dominowała w wielu wykonywanych lub koordynowanych przez IMUZ programach rządowych, węzłowych i resortowych, grantach KBN/MNiSW oraz projektach FAPA, jak również grantach UE. Niżej omówiono wybrane działania w odniesieniu do poszczególnych rodzajów zasobów. 1. Woda w obszarach wiejskich. W minionym okresie, na podstawie systematycznych pomiarów hydrologicznych w zlewniach doświadczalnych, opracowano metody, w tym bazujące na modelowaniu matematycznym, obliczania przepływów wody w rzekach i zasobów wody małych zlewni rolniczych, metody obliczania zapotrzebowania na wodę, hierarchię potrzeb i możliwości rozwoju

5 E. Kaca: Instytut Technologiczno-Przrodniczy w Falentach 11 obiektów małej retencji wodnej w Polsce, metody oceny stanu technicznego wałów przeciwpowodziowych oraz metody ich projektowania na gruntach słabonośnych i z wykorzystaniem nowych kruszyw i odpadów. Opracowano nowe metody projektowania obiektów małej retencji wodnej oraz innowacyjne rozwiązania w gospodarce stawowej. Oceniano wpływ rolnictwa na jakość wód, oraz zanieczyszczanie powietrza ze źródeł rolniczych oraz wskazano działania ograniczające ujemny wpływ rolnictwa. Wdrożono, opracowane w IMUZ, metody prognozowania susz glebowych w skali regionu. 2. Ścieki i odpady w obszarach wiejskich. Opracowano wskaźniki obliczania zapotrzebowania na wodę i zrzut ścieków z gospodarstw domowych i rolnych. Opracowano lokalne hydrofitowe systemy oczyszczania ścieków i zbadano ich skuteczność, prowadzono zakończone sukcesem prace, dotyczące odzysku i unieszkodliwiania odpadów wiejskich, w szczególności zaś komunalnych osadów ściekowych, 3. Gleby hydrogeniczne i wadliwe. Przełomowe, wykonane w IMUZ, opracowanie dotyczyło klasyfikacji gleb hydrogenicznych, typów siedlisk wilgotnościowych oraz typów ich hydrologicznego zasilania. Na podstawie tych prac powstały zasady melioracji gleb organicznych i gleb o wadliwych stosunkach powietrzno- -wodnych. Wykonano wiele prac, dotyczących oceny wpływu melioracji na rozwój społeczno-gospodarczy regionów i stan środowiska naturalnego, w tym opracowano modele, opisujące mineralizację i osiadanie gleb murszowo-torfowych. 4. Trwałe użytki zielone. Opracowano typologię trwałych użytków zielonych oraz zasady gospodarowania na łąkach i pastwiskach wyróżnionych typów. Prowadzono badania nad wypasem zwierząt na pastwiskach nizinnych i górskich. Opracowano metody utrzymania oraz renowacji i odbudowy zdegradowanych łąk i pastwisk. Opracowano i oceniono metody konserwacji pasz z trwałych użytków zielonych. Oceniono szanse i wskazano kierunki rozwoju gospodarstw ekologicznych z wykorzystaniem łąk i pastwisk. 5. Różnorodność biologiczna. Oceniono wpływ rolnictwa, w tym melioracji, na stan różnorodności biologicznej dolin rzecznych. Opracowano pakiety rolnośrodowiskowe, dotyczące szczególnie cennych przyrodniczo trwałych użytków zielonych. 6. Przestrzeń i krajobraz wiejski. Podjęto próby waloryzacji przyrodniczej obszarów wiejskich na podstawie zdjęć satelitarnych i lotniczych, opracowano metody delimitacji obszarów marginalnych, opracowano mapy potrzeb wodnych roślin oraz właściwości oksydacyjno-redukcyjnych gleb (wspólnie z Instytutem Agrofizyki PAN). Stworzono elektroniczne bazy danych o czynnikach przyrodniczych i modele terenu. Na podstawie tych danych opracowano metody wyznaczania granicy rolno-leśnej i łąkowo-polowej w terenach górskich. 7. Klimat i mikroklimat (zanieczyszczenie powietrza). Podjęto badania nad emisją gazów cieplarnianych, szczególnie amoniaku i dwutlenku węgla z siedlisk łąkowych oraz zagród wiejskich.

6 12 Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie t. 10 z. 3 (31) Dawny IMUZ wykonywał zadania o charakterze służb publicznych, monitorując na zlecenie MRiRW i urzędów marszałkowskich wały przeciwpowodziowe i budowle melioracji podstawowych, zapobiegając tym samym negatywnym skutkom powodzi, tworzącym zagrożenie publiczne. POTENCJAŁ KADROWY I MAJĄTEK INSTYTUTU Nowa jednostka dysponuje kadrą, liczącą prawie 430 pracowników. Na podkreślenie zasługuje liczna kadra naukowa, w tym ponad 40 samodzielnych pracowników naukowych i ponad 50 doktorów. Instytut posiada także bogatą techniczną bazę naukową. Aktywa Instytutu wycenia się ogółem na 350 mln zł. Ewidencyjna wartość aparatury badawczej i laboratoryjnej oraz urządzeń technicznych i maszyn wynosi około 7 mln zł. Budynki laboratoryjne i administracyjne zajmują ponad 40 tys. m 2 powierzchni użytkowej, a grunty orne, w większości w użytkowaniu wieczystym Instytutu, wykorzystywane do prac doświadczalnych i badań stosowanych, zajmują powierzchnię prawie 1,7 tys. ha. Nowa jednostka, z racji dużych osiągnięć połączonych jednostek naukowych, ich doświadczenia i kompetencji oraz potencjału badawczego, ma duże szanse rozwinąć się w jednostkę skutecznie konkurującą w europejskiej przestrzeni badawczej, realizującą swą misję i cele na rzecz rolnictwa oraz obszarów wiejskich. ZARYS STRATEGII INSTYTUTU WIZJA INSTYTUTU Przedstawiona tu w zarysie wizja strategiczna Instytutu wyraża wyobrażenie kierownictwa o przyszłości jednostki, jej pozycji i roli w otoczeniu. Instytut Technologiczno-Przyrodniczy będzie zakresowo i geograficznie zdywersyfikowanym państwowym instytutem badawczym, realizującym podstawową działalność statutową i wieloletnie programy w zakresie techniki rolniczej oraz inżynierii i gospodarki (ekonomii) zasobów naturalnych i odpadów z rolnictwa, zdolnym skutecznie konkurować na krajowym i międzynarodowym rynku badań, a w szczególności w europejskiej przestrzeni badawczej. Instytut będzie wyróżniał się realizacją szerokiego spektrum zsynchronizowanej i komplementarnej działalności badawczej, rozwojowej i standaryzacyjnej w zakresie rolnictwa i obszarów wiejskich od techniki rolniczej i infrastruktury przyrodniczo-technicznej i technicznej, poprzez gospodarkę wodną, wodno-ściekową, odpadową i gospodarkę na trwałych użytkach zielonych do walorów przyrodniczych obszarów wiejskich i ich ochrony. Ważnym wyróżnikiem działalności In-

7 E. Kaca: Instytut Technologiczno-Przrodniczy w Falentach 13 stytutu będą prace należące do zakresu działalności służb publicznych, w tym prowadzenie systemów wczesnego ostrzegania o sytuacjach kryzysowych i zagrożeniach w środowisku oraz systemów informowania o metodach przeciwdziałania zagrożeniom, klęskom i katastrofom środowiskowym, a także prowadzenie zadań weryfikacyjno-kontrolnych, dotyczących stanu technicznego i bezpieczeństwa maszyn i urządzeń rolniczych. Innymi atutami Instytutu będą: wysoko wykwalifikowana i dobrze wynagradzana kadra, wyróżniająca się innowacyjnością, inicjatywnością i przedsiębiorczością, skutecznie realizująca prace naukowo-badawcze, rozwojowe i wdrożeniowe, oczekiwane przez władze publiczne i społeczeństwo; silna centrala Instytutu, sieć zakładowych i regionalnych ośrodków naukowych zorganizowanych w strategiczne jednostki (centra) biznesu, nowocześnie wyposażone laboratoria i jednostki z krajowymi i międzynarodowymi uprawnieniami oraz terenowe stanowiska monitoringu i badań; skomputeryzowany system zarządzania oraz kompetentne i sprawne kierownictwo Instytutu, zdolne do przewidywania i skutecznego reagowania na zmiany oraz nowe szanse rozwojowe, szerokie i owocne kontakty z krajowymi oraz zagranicznymi jednostkami naukowymi, społecznymi i gospodarczymi z dziedziny rolnictwa i obszarów wiejskich. ZAMIERZENIA STRATEGICZNE INSTYTUTU Długofalowym zamierzeniem strategicznym będzie lepsze dostosowanie zasobów i umiejętności oraz działań Instytutu do potrzeb rolników i mieszkańców obszarów wiejskich. Instytut bardziej praktycznie włączy się w rozwiązywanie problemów, związanych z innowacyjnością i modernizacją gospodarstw rolnych oraz ich wyposażenia technicznego, rozwojem niekonwencjonalnych metod pozyskiwania energii, racjonalnym gospodarowaniem wodą, sanitacją wsi, rozwojem działań rolnośrodowiskowych, ochroną użytków zielonych i cennych siedlisk przyrodniczych, przeciwdziałaniem zanieczyszczeniom środowiska itp. Aktywność Instytutu dotyczyć będzie także tworzenia i przekształcania wiedzy w bardziej przyjazną i przystosowaną do praktycznego użytku, wprowadzania rozwiązań dostosowujących osiągnięcia naukowe do praktyki, szkoleń zawodowych osób zatrudnionych w rolnictwie, działań informacyjnych i promocyjnych. Zamierzeniem strategicznym Instytutu na najbliższe lata jest wdrożenie i realizacja w Instytucie monitoringu technicznego i przyrodniczego przedsięwzięć środowiskowych, techniki rolniczej i rozwiązań infrastrukturalnych, warunkujących zrównoważony rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich, a także ocen ryzyka oraz prognoz wystąpienia zagrożeń, skutków klęsk i katastrof środowiskowych na obszarach wiejskich.

8 14 Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie t. 10 z. 3 (31) MISJA (POSŁANIE) INSTYTUTU Dość powszechnie uważa się, że misja jednostki wyraża tak dla otoczenia zewnętrznego, jak i wewnętrznego wartości, jakie prezentuje dana firma, rolę, jaką odgrywa w zaspokajaniu potrzeb społecznych oraz funkcje, jakie spełnia na rzecz otoczenia. Misja określa, co nadzwyczajnego, czego nie dają inne firmy, dostarcza moja firma. Misja określa jednocześnie zakres działań przedsiębiorstwa i kształtuje wizerunek firmy w otoczeniu, co jest niezwykle istotne dla powodzenia realizacji danej strategii rozwoju, oraz w osiągnięciu i utrzymaniu przewagi konkurencyjnej. Misję Instytutu można sformułować następująco: Instytut Technologiczno-Przyrodniczy, jako nowoczesna, dobrze zorganizowana jednostka naukowo-badawcza PROWADZI BADANIA, PROPONUJE, INFORMUJE, OSTRZEGA. Instytut tworzy, doskonali i upowszechnia: naukową wiedzę o środowisku, rolnictwie i inżynierii, innowacje i standardy przedsięwzięć środowiskowych, techniki rolniczej i rozwiązań infrastrukturalnych oraz prowadzi monitoring na rzecz bezpieczeństwa ludności, dobrostanu zwierząt oraz zrównoważonego rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich. CELE STRATEGICZNE INSTYTUTU Celem nadrzędnym Instytutu jest jego intensywny wzrost i rozwój, a jednocześnie realizacja jego misji, w szczególności zaś realizacja interesów, wartości i potrzeb działających w imieniu Skarbu Państwa: jednostki nadzorującej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego z uwzględnieniem także interesów, wartości i potrzeb pozostałych, związanych z Instytutem interesariuszy, w tym administracji publicznej, pracowników, klientów i społeczności lokalnych i społeczności w regionach. Instytut będzie realizował następujące cele strategiczne: opracowywanie innowacyjnych rozwiązań i standardów w użytkowaniu, kształtowaniu i ochronie odnawialnych zasobów naturalnych, w szczególności zasobów biomasy do produkcji energii odnawialnej, zasobów wodnych i zależnych od wody, trwałych użytków zielonych, różnorodności biologicznej i krajobrazowej itp.; opracowywanie modelowych, innowacyjnych rozwiązań technologicznych w produkcji roślinnej i zwierzęcej oraz ochronie środowiska, stanowiących bazę do zmian strukturalnych rolnictwa; tworzenie, doskonalenie i upowszechnianie naukowej wiedzy z zakresu infrastruktury technicznej i przyrodniczo-technicznej oraz stanu, bezpieczeństwa i rozwoju techniki rolniczej;

9 E. Kaca: Instytut Technologiczno-Przrodniczy w Falentach 15 identyfikacja zagrożeń, klęsk i katastrof środowiskowych na obszarach wiejskich, informowanie o możliwości ich wystąpienia, jak również wskazywanie sposobów łagodzenia ich skutków. ZARYS STRUKTURY ORGANIZACYJNEJ INSTYTUTU W skład Instytutu wchodzą, oprócz Centrali w Falentach, Oddziały w Warszawie i Poznaniu, regionalne ośrodki badawcze, stacje badawcze i zakłady doświadczalne (rys. 1). Na czele Instytutu stoi Dyrektor, który kieruje całokształtem działalności Instytutu i jest za niego odpowiedzialny. Zastępcami Dyrektora są: Dyrektor Naukowy ds. Agro-Środowiskowych, Dyrektor Naukowy ds. Inżynieryjno-Rolniczych, Dyrektor ds. Ekonomicznych Główny Księgowy oraz Dyrektor ds. Administracyjno-Technicznych. ZPOB SZCZECIN S. Gdańsk ŻOB ELBLĄG KPOB BYDGOSZCZ ZD Biebrza O. POZNAŃ ZD Poznań DOB WROCŁAW S. Kamieniec Wrocławski MOK KŁUDZIENKO Centrala Falenty O. WARSZAWA ZD Falenty MOB KRAKÓW S. Jaworki S. Tylicz Rys. 1. Rozkład terytorialny Instytutu Technologiczno-Przyrodniczego; O. oddział, ZD zakład doświadczalny, S. stacja badawcza; pozostałe jednostki to regionalne ośrodki badawcze (Dolnośląski DOB, Małopolski MOB, Mazowiecki MOK, Kujawsko-Pomorski KPOB, Zachodniopomorski ZPOB, Żuławski ŻOB)

10 16 Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie t. 10 z. 3 (31) Organem stanowiącym, inicjującym, opiniodawczym i doradczym w zakresie działalności statutowej oraz w sprawach rozwoju kadry naukowej i badawczotechnicznej jest licząca 42 członków Rada Naukowa Instytutu. Rada ma uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora i doktora habilitowanego z trzech dyscyplin naukowych: inżynierii środowiska, agronomii i kształtowania środowiska, a także wnioskowania o nadanie tytułu naukowego w dziedzinie nauki rolnicze. Z tych możliwości Rady Naukowej korzystają nie tylko pracownicy Instytutu. Instytut prowadzi również, pod nadzorem Rady Naukowej, dwa rodzaje studiów doktoranckich w trybie stacjonarnym i niestacjonarnym. Podstawową komórką naukową Instytutu jest zakład naukowy (ZN), regionalny ośrodek badawczy (ROB) i stacja badawcza (S). Zakładem jest również Jednostka Certyfikująca Wyroby oraz Laboratorium Badawcze Instytutu Technologiczno-Przyrodniczego. Zakłady naukowe są zgrupowane w Centrali w Falentach oraz w oddziałach (O) w Warszawie (O. Warszawa) i Poznaniu (O. Poznań). Pion inżynieryjno-rolniczy prowadzi działalność naukowo-badawczą, obejmującą problematykę inżynierii rolniczej, będącej dyscypliną naukową, zajmującą się zastosowaniem wiedzy inżynieryjnej do badania, analizy i oceny procesów występujących w szeroko pojmowanej produkcji rolniczej (roślinnej i zwierzęcej). Działalność ta jest rozwijana głównie w: Zakładzie Inżynierii Produkcji Zwierzęcej i Dobrostanu Zwierząt, w którego skład wchodzą dwa laboratoryjne stanowiska badawcze: Laboratorium Urządzeń do Doju i Laboratorium Badań Systemów Wentylacyjnych; Zakładzie Odnawialnych Źródeł Energii, z trzema laboratoryjnymi stanowiskami badawczymi: Laboratorium Badań Biopaliw, Laboratorium Energetyki Solarnej i Geotermalnej oraz Laboratorium Monitorowania Procesów Fermentacyjnych w Odchodach; Zakładzie Kształtowania Środowiska w Obiektach Inwentarskich i Ochrony Powietrza; Zakładzie Inżynierii Produkcji Roślinnej, z laboratoryjnym stanowiskiem badawczym Laboratorium Badania Biomasy; Zakładzie Eksploatacji i Budownictwa Wiejskiego; Jednostce Certyfikującej Wyroby, z laboratoryjnym stanowiskiem badawczym Laboratorium Badań Materiałowych; Mazowieckim Ośrodku Badawczym w Kłudzienku. Pion agro-środowiskowy prowadzi badania naukowe i prace rozwojowe oraz upowszechnia wyniki badań z zakresu gospodarki wodnej i inżynierii wodnomelioracyjnej, urządzania rolniczej przestrzeni produkcyjnej, sanitacji wsi oraz gospodarki łąkowo-pastwiskowej. Prace te są prowadzone przede wszystkim w: Zakładzie Ochrony Przyrody i Krajobrazu Wiejskiego; Zakładzie Użytków Zielonych; Zakładzie Zasobów Wodnych;

11 E. Kaca: Instytut Technologiczno-Przrodniczy w Falentach 17 Zakładzie Inżynierii Wodnej i Melioracji; Zakładzie Ochrony Jakości Wody; Zakładzie Inżynierii Sanitarnej i Higienizacji Wsi; Dolnośląskim Ośrodku Badawczym we Wrocławiu; Kujawsko-Pomorskim Ośrodku Badawczym w Bydgoszczy; Małopolskim Ośrodku Badawczym w Krakowie ze Stacją Badawczą w Jaworkach; Zachodniopomorskim Ośrodku Badawczym w Szczecinie; Żuławskim Ośrodku Badawczym w Elblągu. Laboratorium Badawcze ITP to sześć laboratoriów dziedzinowych (działowych), wykonujących prace usługowe zewnętrzne oraz prace usługowe na rzecz zakładów naukowych, oddziałów i regionalnych ośrodków badawczych. Są to: Laboratorium Badawcze Ciągników i Maszyn Rolniczych, akredytacja AB116; Laboratorium Badawcze Elektryki Rolniczej, akredytacja AB116; Laboratorium Badawcze Bezpieczeństwa Maszyn do Produkcji Zwierzęcej, akredytacja AB116; Laboratorium Mikrobiologiczne; Laboratorium Chemiczne; Laboratorium Inżynierii Środowiska (gruntoznawcze, gleboznawcze, hydrologiczne). W skład Instytutu wchodzą zakłady doświadczalne (ZD) w Biebrzy, Falentach i Poznaniu. ZD jest jednostką wyodrębnioną merytorycznie, administracyjnie i ekonomicznie, działa na zasadzie pełnego rozrachunku wewnętrznego i samodzielnie sporządza bilans. Do rozwiązywania zagadnień specjalnych lub problemów interdyscyplinarnych tworzone są samodzielne zadaniowe zespoły badawcze. PODSUMOWANIE 1. Instytut Technologiczno-Przyrodniczy (ITP) jest jednostką resortu rolnictwa, powstałą 1 stycznia 2010 r. z połączenia Instytutu Budownictwa, Elektryfikacji i Mechanizacji Rolnictwa i Instytutu Melioracji i Użytków Zielonych. 2. Działalność jednostki jest ukierunkowana na tworzenie, wdrażanie, upowszechnianie i ocenę innowacyjnych rozwiązań, dotyczących: technologii ochrony, użytkowania i kształtowania środowiska i przyrody, zasobów wodnych, trwałych użytków zielonych oraz krajobrazu obszarów wiejskich; infrastruktury technicznej wsi, kompleksowych technologii w produkcji roślinnej, zwierzęcej i przetwórstwie rolno-spożywczym oraz technologii pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych;

12 18 Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie t. 10 z. 3 (31) sposobów poprawy bezpieczeństwa infrastruktury technicznej wsi, technologii oraz użytkowania maszyn i urządzeń rolniczych. 3. Instytut ma duże możliwości i szanse rozwoju, gdyż posiada duży potencjał intelektualny i materialny oraz niekwestionowane kompetencje i doświadczenie, poza tym jest ukierunkowany na rozwiązywanie ważnych społecznie, gospodarczo i środowiskowo problemów, warunkujących zrównoważony, wielofunkcyjny i bezpieczny rozwój wsi i rolnictwa. Praca wpłynęła do Redakcji r.