Manifest w sprawie e-umiejętności Wezwanie do działania. Manifest w sprawie e-umiejętności. nr 41

Transkrypt

1 Manifest w sprawie e-umiejętności Wezwanie do działania 1 nr 41

2 Niniejsza publikacja jest opracowaniem European Schoolnet i DIGITALEUROPE w ramach Europejskiego Tygodnia e-umiejętności. Jest finansowana przez Komisję Europejską i Europejskie Stowarzyszenie e-umiejętności. Poglądy wyrażone w niniejszej publikacji są poglądami autorów i nie muszą być tożsame ze stanowiskiem European Schoolnet, DIGITALEUROPE, the European e-skills Association i Komisji Europejskiej. Opublikowano w czerwcu 2010 roku. Wydawca Autor Konsultacja treści Redakcja European Schoolnet (EUN Partnership AISBL) Rue de Treves 61, Brussels, 1040, Belgia Ade McCormack André Richier, Komisja Europejska i Jonathan Murray, DIGITALEUROPE Alexa Joyce, European Schoolnet Współtwórcy Biblioteka erozwoju SMWI, publikacja nr 41 Leo Baumann i Hara Klasina, DIGITALEUROPE, Alexa Joyce, European Schoolnet, Michael Gorriz, EuroCIO, Jan Muehlfeit, The European e-skills Associatio, Luis Neves, The Global esustainability Initiative, Martin Curley, Innovation Value Institute, Bruno Lanvin, INSEAD, Jonathan Liebenau, London School of Economics, Edit Herczog, Posłanka Parlamentu Europejskiego, Jacob Funk Kirkegaard, Peterson Institute for International Economics, Francisco Ros Perán, Telecommunications and Information Society (Hiszpania), Gabi Barna, Telecentre-Europe. Wydanie polskie Tłumaczenie: ISC s.c. Redakcja: Krzysztof Głomb Stowarzyszenie Miasta w Internecie, 2010 Opracowanie polskie dokumentu zrealizowano w ramach projektu OPSI Opolskie Partnerstwo dla Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

3 Spis treści Wprowadzenie... 4 Rozdział 1: Obraz całości... 5 Rozdział 2: Innowacyjna Edukacja Rozdział 3: Poszukiwanie talentów Rozdział 4: Łowienie Talentów Rozdział 5: W kierunku Funkcji IT inspirowanej wartością 27 Rozdział 6: Kwestie zielone Rozdział 7: Odpowiednie Umiejętności Rozdział 8: Perspektywa USA Wniosek Notki biograficzne... 45

4 WPROWADZENIE EUROPA STOI NA ROZDROŻU. DYSPONUJE KILKOMA MOŻLIWOŚCIAMI. PIERWSZĄ Z NICH JEST ZAPRZECZENIE, ŻE JEJ POTĘGA GOSPODARCZA I MODEL SPOŁECZNY SĄ ZAGROŻONE ZE STRONY WSCHODZĄCYCH GOSPODAREK, KTÓ- RE BUDUJĄ WIELKIE ARMIE GŁODNYCH INNOWATORÓW BIEGŁYCH W OBSZARZE CYFROWYM, KTÓRZY CHCĄ ZJEŚĆ NAM OBIAD Drugą jest akceptacja naszego losu jako regionu przeterminowanego i przyjęcie, że oś potęgi gospodarczej przechyla się na wschód. Stąd punkt ciężkości przenosi się na wtłoczenie Europy w ramy atrakcji kulturalnej, odpowiadającej na potrzeby starzejącego się społeczeństwa i starającej się przyciągnąć wykwalifikowanych pracowników i turystów z rosnącej klasy średniej krajów wschodzących. Trzecią i preferowaną drogą jest reakcja na rzeczywistość gospodarczą planety w coraz większym stopniu cyfrowej i wypracowanie sobie prawowitego miejsca w hierarchii wartości. Protekcjonizm lub próby stworzenia czysto europejskiego ekosystemu gospodarczego spełzną na niczym. Jesteśmy połączeni z innymi na całej planecie. Jeżeli nie będziemy wzmacniaczem wartości w globalnym łańcuchu dostaw, wówczas rzeczywistość z pewnością doprowadzi do tego, że Europa stanie się gospodarczym zaściankiem. Nie powinno to być zaskoczeniem dla nikogo, kto zwraca uwagę na sprawy światowe. Wyzwaniem nie jest oczywiście to, jaką drogą powinniśmy obrać, ale to, co musimy zrobić, by kroczyć drogą właściwą. Tytuł tej książki może sugerować, że rozwiązaniem jest połączenie kapitału ludzkiego i technologii cyfrowych (e-umiejętności). Ale nowe technologie, tak jak nowe modele biznesowe, dostarczają wartość tylko wtedy, gdy są stosowane. Należy skupić się na tworzeniu wartości poprzez innowacje. Naukowcy i dostawcy technologii mają ważną rolę do odegrania. Jednak zwrot z inwestycji w technologie informacyjne (IT), czy z punktu widzenia korporacyjnego, czy publicznego, nie pochodzi z samej technologii. Nie pochodzi również z technologii w połączeniu z innymi technologami. Pochodzi od użytkowników technologii. Musimy mieć nagrodę na oku. Naszym celem nie jest bycie regionem wiodącym we wszystkim, ale miejscem przeznaczenia dla e-talentu i innowacyjności wysokiej wartości. Stwierdziwszy to, naszym pierwszym zadaniem jest uznanie, że e-umiejętnościom muszą towarzyszyć 3 E, tj. czytani(e), pisani(e) i arytm(e)tyka jako podstawowe kompetencje, które musi posiadać każdy europejski obywatel. Tak więc e-umiejętności nie są tylko wyzwaniem dla tych, którzy konsumują technologie, ale odnoszącym się do każdego sektora i każdego elementu społeczeństwa. Niemniej jednak technolodzy i sektor IT pozostają kluczowym elementem łańcucha wartości. Firmy IT dostarczają technologie i w coraz większym stopniu szkolenie technologów, do funkcji IT. Funkcja IT sprawia, że umiejętności integracji biznesowej dostarczają narzędzia użytkownikom, którzy z kolei dostarczają wartość współpracownikom, klientom i społeczeństwu. Wystarczy przeanalizować cały łańcuch wartości, by dostrzec rolę, jaką mają do odegrania zasoby ludzkie i agencje zatrudnienia. Innowacja nie jest tylko produktem tego łańcucha wartości, ale czymś, co musimy stosować do każdego ogniwa w łańcuchu. Ci, którzy to uznają, odnotują wzrost w postępie geometrycznym w kategoriach produktywności ekonomicznej. Inni zainwestują w jedno lub dwa ogniwa łańcucha z pominięciem innych i będą się zastanawiać, dlaczego spadają w rankingu liderów innowacji. W tradycyjnym ujęciu edukacja była po prostu etapem życia. Obecnie ciągle odgrywa rolę w naszym życiu osobistym i zawodowym. Pełni również rolę łączącą dla wszystkich ogniw łańcucha. Tak więc jej wpływ na wartość może mieć podobnie znaczący efekt. Manifest ten jest skonstruowany tak, by odzwierciedlić, co jest ważne. Zawiera zatem rozdziały dotyczące polityki, edukacji, kompetencji, społecznych wyzwań, zarządzania i oczywiście innowacji. Przedstawia również niezbędną perspektywę globalną. Europa jest dobrze przygotowana do sprostania wyzwaniom przyszłości. To już się dzieje, ale nie możemy polegać na kilku wizjonerach i dobrej woli kilku najważniejszych grup interesariuszy. Potrzebne jest podejście zsynchronizowane. Przyszłość Europy jest w rękach jej obywateli. Ale ten kapitał ludzki potrzebuje rozwoju i kierunku. Krajowe inicjatywy służą jako sygnał dla innych, ale skoordynowane podejście ogólnoeuropejskie zwiększy prawdopodobieństwo, że Europa nadal będzie zaznaczać swoją obecność na arenie międzynarodowej. Ostatecznie największym zagrożeniem może nie być brak dostrzeżenia problemu, lub wskazania potrzebnego rozwiązania, ale niezdolność do ich realizacji w odpowiednim czasie. Najgorsze jest uzgodnienie, co należy zrobić, przy jednoczesnej niezdolności do zdecydowania, aby to zrobić. Potem historia nas wyprzedzi.

5 ROZDZIAŁ 1: OBRAZ CAŁOŚCI Zarys sytuacji ISTNIEJE SZEROKI KONSENSUS WŚRÓD INTERESARIUSZY, ŻE E-UMIEJĘTNOŚCI MAJĄ KLUCZOWE ZNACZENIE DLA ZWIĘKSZENIA KONKURENCYJNOŚCI, PRODUKTYWNOŚCI I INNOWACYJNOŚCI, A TAKŻE PROFESJONALIZMU I SZANS NA ZATRUDNIENIE PRACOWNIKÓW. KONIECZNE JEST ZAPEWNIENIE, ŻE WIEDZA, UMIEJĘTNOŚCI, KOMPETENCJE I INWEN- CJA MENEDŻERÓW, SPECJALISTÓW I UŻYTKOWNIKÓW IT SPEŁNIAJĄ NAJWYŻSZE ŚWIATOWE STANDARDY I SĄ STALE AKTUALIZOWANE W PROCESIE EFEKTYWNEGO KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO. Popyt na e-umiejętności gwałtownie rośnie w ostatnich dziesięcioleciach. W 2008 r. łączna liczba specjalistów IT 1 w Europie wyniosła około 3,95 mln zgodnie z definicją podstawową, i ok. 4,78 mln według szerszej definicji. Ich liczba wzrosła ponad dwukrotnie od 1995 roku. Cztery największe kraje: Niemcy, Wielka Brytania, Francja i Włochy stanowią ponad połowę siły roboczej w Europie, a siedem największych państw członkowskich-pracodawców (cztery wspomniane kraje plus Hiszpania, Holandia i Polska) stanowią około 75%. Liczba pracowników wzrosła między 1998 r. a 2008 r. o ok. 77% w odniesieniu do kategorii głównej i o około 82% w odniesieniu do kategorii szerokiej (Empirica, IDC, (2009) Monitoring popytu i podaży e-umiejętności w Europie ). Leo Baumann, Dyrektor Public Affairs i Hara Klasina Menedżer Polityki Gospodarki Cyfrowej, z DIGITALEUROPE przedstawiają szerszy kontekst: Dzwony alarmowe dzwonią. W 2006 r. 47% przedsiębiorstw UE rekrutujących specjalistów IT doświadczyło trudności w obsadzaniu wolnych stanowisk 2. Odsetek studentów i absolwentów informatyki w UE spada od 2005 roku. Najnowsze prognozy wskazują, że rynek pracy UE odnotuje niedobór do specjalistów IT do 2015 r. 3 Kuszące jest postrzeganie tego problemu jako ograniczającego się do sektora branży IT. Byłaby to jednak błędna ocena. 175, , , ,000 75,000 50,000 25, , ,706 Łączna liczba absolwentów kierunków informatycznych, UE-27, ,936 98, , , , , , , UE-27 Absolwenci kierunków informatycznych, wszystkie stopnie Źródło: Empirica, IDC, (2009) Monitoring popytu i podaży e-umiejętności w Europie 1 Wg raportu The European e-skills Forum e-skills for Europe: towards 2010 and beyond (pp.5), specjalista ICT to pracownik zdolny do badania, rozwoju i projektowania, zarządzania, produkcji, konsultingu, marketingu i sprzedaży, integracji, instalacji i administracji, utrzymania, wsparcia i obsługi systemów ICT. 2 M. Didero, T. Hüsing, and W.B Korte (2009) The evolution of the supply and demand of e-skills in Europe (pp. 44). Bonn: eskills Monitor. Retrieved from eskills Monitor (2009) After the Crisis, the e-skills Gap is Looming in Europe. Press release. Bonn: author. Retrieved from documents/press%20release%20 final. pdf

6 Hiszpania przewodniczy UE w pierwszej połowie 2010 roku. Francisco Ros Perán, hiszpański sekretarz stanu ds. telekomunikacji i społeczeństwa informacyjnego podkreśla znaczenie IT: Istnieje silny konsensus wśród specjalistów, że e-umiejętności stają się kluczowym składnikiem wymagań w zakresie kwalifikacji specjalistów na nowe miejsca pracy w globalnym scenariuszu napędzanym przez IT. Czynniki, które mogą wyjaśnić ten trend są wielorakie i związane głównie z rolą IT jako technologii do ogólnych zastosowań, o oddziaływaniu horyzontalnym. Właściwie IT są wszechobecnymi technologiami, które dostarczają korzyści dla organizacji zarówno pod względem operacyjnym i strategicznym. Wspierają także tworzenie pętli współpracy, które prowadzą do uzupełniających się zasobów, takich jak rozwój umiejętności, by faktycznie zwiększyć potencjał gospodarczy inwestycji w IT. Więc te organizacje, kraje i regiony, które uznają i wprowadzają IT zyskają odsetki z inwestycji. Ci, którzy przyjmą IT w niewielkim stopniu i późno będą zatem bardzo niekorzystnej sytuacji. z Konkurencyjność DIGITALEUROPE (zwany dalej przemysłem) podkreśla ten punkt: W grę wchodzi konkurencyjność przemysłu europejskiego jako całości. Konkurencyjność Europy zależy od dwóch podstawowych warunków: stałego wzrostu produktywności i ciągłej innowacyjności produktów, usług, procesów administracyjnych i modeli biznesowych. Przyjmuje się powszechnie, że stosowanie IT lub technologii cyfrowych stało się głównym motorem zarówno wzrostu produktywności i innowacji na wszystkich rynkach i sektorach europejskiej (i światowej) gospodarki. Obecnie większość specjalistów IT w Europie (55%) nie pracuje w samej branży IT, a w branżach użytkowników 4 i duży udział B+R w przemyśle poza IT - do 25% - w rzeczywistości prowadzi do produktów IT 5. Większość badań obecnie bazuje na aplikacjach IT i współpracy. Z 85% korelacją między e-umiejętnościami i konkurencyjnością, Europa musi działać szybko w celu poprawy umiejętności dzieci, osób starszych, nauczycieli, lekarzy i administracji publicznej. 6 Francisco Ros Perán dodaje: Obecna sytuacja kryzysu gospodarczego sprawia, że e-umiejętności są jeszcze bardziej cenne, gdyż stanowią bardzo silny czynnik tworzenia miejsc pracy. Analiza i prognozy podaży i popytu na e-umiejętności na poziomie europejskim wskazują, że popyt prawdopodobnie przewyższy podaż w najbliższej przyszłości. W związku z tym, ostatnie badania 7 wskazują, że IT będzie generować 5,8 mln nowych miejsc pracy w ciągu najbliższych czterech lat, co oznacza, że wzrost zatrudnienia w zawodach pokrewnych IT będzie około trzy razy większy niż ogólny wzrost zatrudnienia w tym okresie. Miejsca pracy i wymagane kwalifikacje ulegają ciągłym zmianom. Pojęcia takie jak myślenie krytyczne, wielozadaniowość, współpraca i praca zespołowa są coraz bardziej strategicznie istotne. E-umiejętności mogą zapewnić możliwości spełnienia tych szybko zmieniających się wymagań wiedzy społeczeństwa opartego na krawędzi i uzyskanie lepszej pozycji konkurencyjnej na świecie. Dlatego potrzebne są osoby z e-umiejętnościami w celu zapewnienia infrastruktury i osoby z e-umiejętnościami do korzystania z niej. Społeczeństwo z e-umiejętnościami jest więc prekursorem społeczeństwa opartego na wiedzy. Przemysł ostrzega: Znaczny niedobór pracowników IT poważnie zagraża sukcesowi gospodarki europejskiej. To wpływa na rozwój przemysłu zaawansowanych technologii i spowalnia tempo innowacji, co z kolei wpływa na zatrudnienie i produktywność w sektorach pokrewnych. W konsekwencji, brak specjalistów IT osłabia zdolność Europy do konkurowania na globalnym rynku. z Innowacja poprzez infrastrukturę niematerialną Francisco Ros Perán przypomina nam o korzyściach płynących ze społeczeństwa z e-umiejętnościami: E-umiejętności również odgrywają kluczową rolę w umożliwieniu projektowania i tworzenia innowacyjnych produktów, procesów i usług, dzięki zarówno użytkownikom jak i przedsiębiorcom. Z jednej strony użytkownicy IT zwiększają innowacyjność poprzez wykorzystanie e-możliwości w badaniach, rozwoju, projektowaniu i utrzymaniu IT. Z drugiej strony, przedsiębiorcy i menedżerowie korzystają z umiejętności e-biznesowych w celu zapewnienia bardziej skutecznego działania różnego rodzaju organizacji, w celu zbadania możliwości nowych sposobów prowadzenia działalności gospodarczej i procesów organizacyjnych, oraz do tworzenia nowych przedsiębiorstw. Ostatecznymi rezultatami wszystkich tych działań są: wzmocnienie innowacji i tworzenie nowych miejsc pracy. 6 4 Ibid 5 OECD (2008), OECD Information Technology Outlook. Paris: author. 6 Lanvin, B., Fonstad, N., (2009) Who cares? Who dares? Providing the skills for an innovative and sustainable Europe, (pp. 8). Paris: INSEAD. Retrieved from 7 IDC (2009) Aid to recovery: the economic impact of IT, software and the Microsoft ecosystem on the Global Economy, Framingham: IDC. Retrieved from download. microsoft.com/download/4/1/a/41ace8d a-9e45-2feafc7cebcb/2009_oct_global_white_paper_idc_study. pdf

7 Wspomniane powyżej pojęcie uzupełniających zasobów jest bardzo podobne do pojęcia infrastruktury niematerialnej. Niematerialna infrastruktura jest rodzajem dynamicznej, płynnej, miękkiej infrastruktury, która rozwija ludzkie możliwości i pozwala na łatwy i efektywny rozwój działalności gospodarczej, przenikając wiele aspektów rozwoju możliwości kraju. Infrastruktura ta jest uznawana za kluczową w zapewnieniu postępu naszych krajów w najbliższej przyszłości, wyprzedzając rolę infrastruktury materialnej, która była kluczowa do zapewnienia platform wzrostu w przeszłości. Edukacja Formalne systemy edukacji i szkolenia nie poradziły sobie z popytem. Absolwenci informatyki stanowią oczywiście najbardziej istotną podaż na nowym rynku pracy. Ale studenci, którzy rezygnują z kursów informatycznych na wyższych uczelniach przed otrzymaniem dyplomu lub innego dokumentu często nabyli nieformalne e-umiejętności wystarczające do pracy jako specjaliści IT, i taką pracę podejmują. Liczba absolwentów informatyki mierzona jako łączna liczba absolwentów szkół wyższych wzrosła nieprzerwanie od 1998 r. do osiągnięcia szczytu w 2005 roku. Od tego czasu, całkowita liczba nieznacznie spadła o 6000, aby osiągnąć w sumie około 148 tysięcy absolwentów informatyki w 2006 roku. Szczególnie niepokojąca jest liczba studiujących kobiet; mniej niż jeden na pięciu informatyków to kobiety. Wielka Brytania i Hiszpania odnotowują wyraźny spadek odsetka absolwentów wybierających kierunki informatyki od , podczas gdy inne kraje, takie jak Niemcy, Holandia i Polska odnotowują wzrost absolwentów kierunków informatycznych w tym samym czasie. We Włoszech odsetek absolwentów informatyki pozostaje mniej więcej na stałym poziomie. Absolwenci z innych dziedzin regularnie wchodzą na rynek pracy jako specjaliści IT, czy to po blisko spokrewnionych kursach w dziedzinie nauk przyrodniczych, matematycznych i inżynierii lub przemysłu i budownictwa lub z innych, bardziej odległych tematycznie dziedzin, takich jak nauki społeczne i humanistyczne. Przybliżony obraz roli absolwentów kierunków innych niż informatyczne można uzyskać z dostępnych statystyk Danii, gdzie absolwenci tych kierunków stanowią 70% pracowników w zawodach IT. Pojawiły się dwie drogi rozwoju programów: Działania przemysłu, które są prowadzone przez sprzedawców IT (np. Microsoft Academy i SAP University Alliance) w zakresie szkolenia i egzaminów certyfikacyjnych oferowanych przez instytucje akademickie - albo bezpłatnie, albo za opłatą składki członkowskiej. Działania uczelni w zakresie tworzenia programów nauczania stanowią działania, które dotyczą uczelni, przemysłu i organów administracji, by tworzyć programy, które promują e-kompetencji (np. IT-Vest w Danii i Instytut Wartości Innowacji w Irlandii). Wreszcie, działania na rzecz tworzenia programów nauczania są częścią szerszego, bardziej systematycznego podejścia do wzmocnienia e-kompetencji. W zakresie e-umiejętności Wielka Brytania 8 koordynuje i prowadzi wiele działań mających na celu rozwój umiejętności przez cały okres nauki. Kilku ekspertów, odwołując się także do robiących wrażenie działań w Finlandii (np. Aalto University) oraz Niemczech (np. Uniwersytet Karlsruhe), odnotowało ich podejście holistyczne. Rodzaje e-umiejętności wymaganych przez pracodawców ciągle się zmieniają. W 2008 roku przeprowadzono badanie wśród ponad 3500 menedżerów IT w dziewięciu krajach (Australia, Kanada, Chiny, Francja, Niemcy, Indie, Włochy, Japonia, Holandia, Polska, Rosja, RPA, Wielka Brytania i USA). Na pierwszym miejscu były e-umiejętności związane z bezpieczeństwem /firewallem /ochroną danych a następnie miękkie umiejętności (obsługa klienta, sprzedaż, zarządzanie projektami, komunikacja, itp.), niespecjalistyczne technologie serwerowe i sieci ogólne, infrastruktura sieciowa. Według badania przeprowadzonego 9 przez IDC 533 organizacji z całej Europy w lutym 2009 r., umiejętności w zakresie sieci i bezpieczeństwa były najtrudniejsze do znalezienia, ale architekci systemów i menedżerowie projektów również stanowili problem w niektórych krajach. Przyszłość 7 Przemysł patrzy w przyszłość: Z uwagi na to, że IT i rozwiązania informatyczne stają się coraz bardziej obecne w dzisiejszej gospodarce, trudności z brakiem rozpowszechnienia IT w konsekwencji wpłyną na nasz przyszły rozwój. Zdolność Europy do wspierania zarówno sektora IT i stymulowania penetracji technologii cyfrowych w przemyśle i społeczeństwie zależy zasadniczo od dostępności osób posiadających niezbędne zrozumienie i umiejętności na wszystkich poziomach łańcucha wartości. W związku z tym celem, ciągły brak specjalistów IT jest alarmujący. Aby wykorzystać możliwości ery cyfrowej, musimy zmienić ten trend. Nadszedł czas, aby poświęcić kwestii e-umiejętności odpowiednią uwagę, przeprowadzić analizę podstawowych problemów i podjąć odpowiednie działania. 8 e-skills UK to kierowana przez pracodawców firma non-profit, pod egidą rządu Jest to Sector Skills Council for Business and IT. 9 IDC (2009) Transforming the Service Delivery Model: The Emerging Service Provider Datacenter. Framingham: author. Retrieved from en/us/solutions/collateral/ns341/ns525/ ns951/idc_insight.pdf

8 W ciągu najbliższych pięciu do dziesięciu lat Europa będzie potrzebować wykwalifikowanych specjalistów IT, głównie w dziedzinie tworzenia oprogramowania i usług IT, które mogą przyczynić się do innowacyjności, badań i rozwoju. Bezpieczeństwo i ochrona danych z pewnością pozostaną ważnymi dziedzinami zawodowymi. Odpowiednie umiejętności można nabywać za pośrednictwem różnych programów, od kierunków informatycznych po kierunki matematyczne, inżynieryjne i inne dziedziny nauki. Ważne jest, aby studenci otrzymywali wskazówki od czołowych naukowców i korzystali z wczesnego kontaktu z ekspertami z branży. Jest jednak jeszcze ważniejsze, by ludzie rzeczywiście decydowali się podejmować takie kierunki studiów w pierwszej kolejności. W kontekście przekonania ludzi do podejmowania studiów na kierunkach informatycznych, przemysł przyjmuje z zadowoleniem zobowiązanie Komisji Europejskiej, przedstawione w agendzie cyfrowej, w celu wspierania europejskich działań podnoszenia świadomości promujących kształcenie, karierę i pracę w obszarze ICT wśród młodych ludzi. z Wspieranie konkurencyjności, wzrostu gospodarczego i zatrudnienia Komisja Europejska przyjęła komunikat w sprawie e-umiejętności w XXI-szym wieku: Wspieranie konkurencyjności, wzrostu i zatrudnienia we wrześniu 2007 r., który obejmuje długoterminową strategię UE w zakresie e-umiejętności w następstwie szerokich konsultacji i dyskusji z interesariuszami i państwami członkowskimi w ramach Europejskiego Forum e-umiejętności. Długoterminowa strategia e-umiejętności została przychylnie przyjęta przez państwa członkowskie w konkluzjach Rady ds. Konkurencyjności w listopadzie 2007 roku. Interesariusze z zadowoleniem przyjęli również długoterminową agendę e-umiejętności. Przemysł powołał Radę Przywództwa Przemysłu ds. e-umiejętności, by uczestniczyła w realizacji strategii. Przeprowadzone na ten temat badanie wykazało, że polityki krajowe w zakresie IT koncentrują się zwykle na rozwijaniu podstawowych umiejętności użytkownika. Rozwój umiejętności w zakresie specjalisty IT jest często traktowany jako część polityki ustawicznego kształcenia zawodowego. Okazało się, że w dziewięciu krajach istnieją polityki mające na celu rozwój umiejętności e-biznesowych. Dwadzieścia sześć krajów ma polityki dotyczące e-umiejętności dla użytkowników, podczas gdy jedenaście krajów: Dania, Francja, Niemcy, Węgry, Irlandia, Malta, Hiszpania, Portugalia, Rumunia, Wielka Brytania i Turcja ma polityki, których celem jest rozwój e-umiejętności specjalistów. W badaniu zidentyfikowano łącznie 45 inicjatyw, które są ukierunkowane na rozwój umiejętności IT specjalistów. Znaczne postępy poczyniono w zakresie realizacji strategii UE w zakresie e-umiejętności. Opracowano Europejskie Ramy e-kompetencji i uruchomiono europejski portal e-umiejętności i kariery wraz z kilkoma partnerstwami obejmującymi wielu interesariuszy na wysokim szczeblu. Nowe działania zostały rozpoczęte w 2009 roku. Obejmują one działania związane z podażą i popytem (w tym opracowanie scenariuszy prognostycznych) w celu lepszego przewidywania zmian, tworzenie europejskich wytycznych opracowania programów e-kompetencji, wspieranie odpowiednich zachęt finansowych i podatkowych. W tym duchu Europejski Tydzień e-umiejętności był główną kampanią podnoszenia świadomości w Europie w celu promowania e-umiejętności, wymiany doświadczeń, nawiązania współpracy i mobilizacji interesariuszy. z Globalne zaopatrzenie (Global Sourcing) Główną tendencją oddziałującą na popyt na e-umiejętności jest globalne podejście. Spojrzenie na bilans handlu wystarcza, by stwierdzić, że Europa importuje więcej towarów IT i eksportuje więcej usług IT oraz eksportuje droższe produkty i usługi IT a importuje tańsze towary i usługi. Dlatego też jest jasne, że Europa potrzebuje wysoko wykwalifikowanych specjalistów z e-umiejętnościami, którzy mogą przyczynić się do innowacji, zwłaszcza w usługach. Głównym czynnikiem wpływającym na zmiany popytu i podaży e-umiejętności będą skutki obecnego kryzysu gospodarczego. Odnotowano długoterminową tendencję, która jest widoczna od lat 1960-tych poza wszelkimi zmianami cyklu koniunkturalnego. W połowie 1980 roku odnotowano spowolnienie, a w 2001 roku znaczne pogorszenie koniunktury. Mimo, że tempo wzrostu IT w przeszłości odzwierciedlało ogólne tendencje gospodarcze, do tej pory było znacznie lepsze niż tempo wzrostu w całej gospodarce w tych okresach (wyjątkiem było pęknięcie bańki internetowej). W swojej najnowszej ocenie, OECD wskazuje, że choć wzrost IT gwałtownie zwolnił w 2008 roku, pierwsze oznaki ożywienia odnotowano w połowie 2009 roku. W przypadku branży IT wydaje się, że zatrudnienie w produkcji IT przeżywa wyraźny spadek, a zatrudnienie w usługach IT jest mniej podatne na kryzys. Bezrobocie w sektorze IT utrzymało się znacznie poniżej stopy bezrobocia ogółem w każdym okresie. 8 Średnio, w ciągu ostatnich dziesięciu lat stopa bezrobocia pracowników IT wynosiła około 36% ogółu bezrobocia. Ponieważ obecny kryzys nie jest związany w szczególności z sektorem IT, wydaje się uzasadnione założyć, że bezrobocie wśród specjalistów IT prawdopodobnie nie wzrośnie powyżej progu ok % ogólnej stopy bezrobocia (Empirica, IDC, (2009) Monitoring popytu i podaży e-umiejętności w Europie).

9 z Talent zagraniczny Przemysł uznaje, że Europa musi patrzeć na zewnątrz. W porównaniu do Stanów Zjednoczonych (które wydały do nowych wiz dla pracowników IT w 2006 r.), w Europie nie powiodły się próby przyciągnięcia zagranicznych talentów informatycznych w ciągu ostatnich kilku lat. Outsourcing i offshoring nie są przyszłościowymi rozwiązaniami europejskiego braku e-umiejętności. Jeśli takie metody są nadużywane, pogarszają one jakość nowych, innowacyjnych produktów i usług. Dodatkowo, istnieją wyraźne dowody, że kraje dotąd uzupełniające niedobory specjalistów IT w Europie - na przykład Chiny i Indie - będą musiały same stawić czoła poważnemu niedoborowi w najbliższych latach 10. Oprócz zabezpieczenia wystarczających e-umiejętności zawodowych w Europie, będzie również ważne, aby znaleźć sposoby aktualizacji e-umiejętności obecnych pracowników. Do 2015 roku 90% wszystkich miejsc pracy w Europie będzie wymagało pewnego zbioru e-umiejętności, niezależnie od sektora przemysłu i usług. 11 z Słabe strony Podniesienie poziomu naszej gry jest priorytetem, stwierdza przemysł: Europa musi zająć się słabymi punktami, które rozciągają się na trzy rodzaje umiejętności potrzebnych do stworzenia konkurencyjnego i integracyjnego społeczeństwa: (1) umiejętność czytania i pisania oraz podstawowe umiejętności, w tym e-umiejętności, matematyka i nauki ścisłe, (2) umiejętności zawodowe wymagane na rynku pracy i nabyte w drodze formalnej edukacji, ale także w coraz większym stopniu w pracy, (3) talenty globalnej gospodarki opartej na wiedzy (GKE), które są mniej wymierne, ale dotyczą przywództwa w zespole i przewidywania zmian, i które są niezbędne dla innowacji. Mimo, że Europa wypada lepiej niż wielu jej konkurentów w odniesieniu do umiejętności podstawowych i zawodowych, to nie wyróżnia się w żadnej z trzech grup. 12 Piramida umiejętności Europy: Definicje C Talenty GKE Talenty globalnej gospodarki opartej na wiedzy w tym zdolności do generowania innowacji, zdolność do przywództwa w środowisku wielokulturowym, zdolność do zarządzania wirtualnymi zespołami, zbiorowa i indywidualna zdolność podejmowania nowych zagadnień (np. zmiany klimatyczne). B- Umiejetności zawodowe e - Umiejętności związane z konkretnymi potrzebami na rynku pracy, w tym umiejętności w konkretnych sektorach (np. architekci oprogramowania, inżynierowie chemicy) i umiejętności horyzontalne /międzysektorowe (np. księgowe, prawne /HR). B e-umiejętność czytania i pisania oraz umiejętności podstawowe (matematyka, nauki ścisłe, informatyka) 9 Wymagane umiejętności na rzecz integracji społecznej w tym umiejętności czytania i pisania, podstawowa wiedza naukowa i matematyczna, informatyka i minimum wiedzy w dyscyplinach przekrojowych, takich jak komunikacja (języki). Źródło: Who Cares? Who Dares? Providing the skills for an innovative and sus tainable Europe (Troska i odwaga. Umiejętności dla innowacyjnej i zrównoważonej Europy INSEAD elab, marzec McKinsey Global Institute (2005) The Emerging Global Labor Market: Part II The Supply of Offshore Talent in Services (pp. 20). USA: author. Retrieved from: 11 IDC (2009) Post Crisis: e-skills are needed to Drive Europe s Innovation Society. Framingham: author Retrieved from: leticket=bqqeh2naaf8%3d&tabid=60 12 Ibid endnote 6

10 INSEAD ocenia Europę na 4 (B) w zakresie podstawowych umiejętności, 4 minus (B-) w zakresie umiejętności zawodowych i 3 (C) w zakresie talentów GKE. Ale nie ma powodu, dla którego Europa nie miałaby się wyróżniać; Finlandia, Dania i Szwecja są w pierwszej trójce rankingu. Podczas gdy szkolenie w pracy jest istotną częścią rozwiązania, systemy edukacji są kluczowe. Europejskie systemy edukacji, od szkoły podstawowej do poziomu uniwersyteckiego, wymagają systematycznej transformacji w celu lepszej integracji umiejętności cyfrowych do programu nauczania. Takie przekształcenie wymagać będzie ścisłej współpracy między edukacją a biznesem, zrozumienia potrzeb zasadniczych reform, i znacznie więcej inwestycji 13. Europa wydaje znacznie mniej na szkolnictwo wyższe niż Stany Zjednoczone i Japonia 14. Najnowsze badanie Wydziału Badań Ekonomicznych (Economist Intelligence Unit - EIU) wskazało na Stany Zjednoczone, Singapur, Wielką Brytanię, Irlandię i Koreę Południową jako na najlepiej wypadające kraje w zakresie rozwoju odpowiednich talentów IT 15. EIU sugeruje, że kluczem do sukcesu tych krajów jest dynamiczny rozwój uczestnictwa w kształceniu wyższym, w tym naukach ścisłych i inżynieryjnych. Dysponują one również światowej klasy uczelniami lub instytutami technologii, które wyposażają technologów w umiejętności biznesowe i zarządzania, nie tylko techniczne. z Plan Avanza Francisco Ros Perán podziela podejście Hiszpanii, e-umiejętności pozostają kwestią kluczową w przypadku Hiszpanii. Plan Avanza (dosłownie Naprzód ) jest najbardziej zdecydowanym strategicznym zakładem hiszpańskiego rządu w sprawie osiągnięcia pełnego i skutecznego rozwoju społeczeństwa informacyjnego w naszym kraju, zapewniając w ten sposób konwergencję w rozwoju społeczno-gospodarczego w regionach Hiszpanii, i w całym kraju w porównaniu z poziomem europejskim. Pięć lat po wdrożeniu, osiągnięcia Planu Avanza zaczynają procentować, choć według tradycyjnych standardów - upłynął jeszcze zbyt krótki czas, by to ocenić. Plan Avanza był siłą napędową zmiany mentalności oraz wspierania zmian kulturowych wśród hiszpańskich obywateli i przedsiębiorstw. Oprócz tego, umożliwił osiągnięcie masy krytycznej, nie tylko w kategoriach rynku IT i subskrybentów, ale również w odniesieniu do stopniowej akceptacji IT i globalnego oddźwięku usług IT. Mimo tych osiągnięć, nadal pozostaje wiele problemów do rozwiązania w najbliższej przyszłości, z których większość jest w rzeczywistości powiązanych z rozwojem e-umiejętności. W rzeczywistości, wyzwania przed którymi stoi Hiszpania są trojakie: I. Powolna absorpcja: Mimo, że impuls dla strony podażowej w sektorze IT przyniósł widoczne rezultaty, strona popytowa jeszcze nie zareagowała w taki sposób. Przykładem tego jest wykorzystanie karty identyfikacji elektronicznej (e-id): ma ją ponad 15 milionów obywateli, ale nadal tylko niewielki procent z nich jest użytkownikami usług związanych z e-id. II. III. Niechęć do zmiany: Konkretne sektory gospodarcze i MŚP wciąż pozostają w tyle jeśli chodzi o intensywne, produktywne przyjęcie IT. Handel elektroniczny również odnotował wzrost, ale nie tak bardzo jak to było pożądane. Integracja osób starszych: Korzystanie z Internetu przez młodzież plasuje się wśród najwyższych w Europie, ale osoby starsze nadal pozostają w tyle. Absorpcja, wykorzystanie i przyjęcie IT wśród osób powyżej 55 roku życia w Hiszpanii są nadal poniżej norm europejskich. Rozwój odpowiedniego zestawu e-umiejętności ma zasadnicze znaczenie dla rozwiązania wyżej wymienionych problemów w Hiszpanii. Faktycznie, różnica po stronie podażowej zasadza się na różnych czynnikach, z których jednym jest brak umiejętności interpretacji i korzystania z szerokiej gamy działań strony popytowej realizowanych do tej pory. Niechęć do zmian jest ściśle związana z brakiem wiedzy na temat możliwości i korzyści, które reprezentują IT, co jest wyraźną przesłanką dla polityki publicznej w przyszłości. Wreszcie, wprowadzona została wzmocniona strategia integracji cyfrowej osób starszych, począwszy od poprawy kompetencji IT i umiejętności cyfrowych wśród populacji osób starszych. 10 W rzeczywistości nowy etap Planu Avanza (Plan Avanza2), który rozpoczął się pod koniec 2009 roku, całkowicie poświęca jeden ze swoich pięciu filarów na wprowadzenie kompetencji technologicznych wśród obywateli i przedsię- 13 Ibid 14 Europe spends on higher education, as a percentage of its GDP, half as much as the United States and Japan. Ibid, p The Economist Intelligence Unit (2008) How technology sectors grow - Benchmarking IT industry competitiveness 2008 London: author. Retrieved from:

11 biorstw. Stąd, odpowiednia kwota środków zostanie przeznaczona na działania koncentrujące się na zapewnieniu środków finansowych na projekty mające na celu wspieranie e-umiejętności pracowników, szczególnie w małych i średnich przedsiębiorstwach (które zgłaszają największe trudności w pozyskiwaniu zaawansowanych i profesjonalnych profili e-umiejętności), ale również z globalnego punktu widzenia, na tworzenie odpowiednich warunków, aby coraz więcej obywateli korzystało z Internetu jako naturalnego elementu życia codziennego. Niemniej jednak warto podkreślić, że wspieranie e-umiejętności ma charakter horyzontalny i wymagają horyzontalnych działań. W odniesieniu do administracji publicznej, tworzenie e-umiejętności musi być ujęte w długoterminowej agendzie, i konieczne są wysiłki w celu koordynacji potrzeb i priorytetów między różnymi instytucjami i sektorem prywatnym. Strategia Granady Francisco Ros Perán dodaje: Hiszpańska prezydencja w UE w pierwszym półroczu 2010 roku stoi przed takimi wyzwaniami, jak Europa w tej dziedzinie. Jednym z priorytetów w dziedzinie IT jest przyjęcie wspólnej, nowej strategii na rzecz wzmocnienia roli IT jako siły napędowej dla produktywności i konkurencyjności, znanej jako Strategia Granady. Strategia Granady kładzie nacisk na innowacyjność i jakość życia, jako czynniki napędzające działania na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego i maksymalizacji wpływu IT na konkurencyjność krajową i europejską i, ostatecznie, z korzyścią dla naszych obywateli. W tym kontekście, rozwój e-umiejętności i kompetencji cyfrowych jest podstawowym warunkiem pomyślnej integracji wszystkich obywateli i zmniejszenia ryzyka wykluczenia cyfrowego. Co ważne, pełne zaangażowanie w społeczeństwo informacyjne wymaga nie tylko dostępu, ale również umiejętności niezbędnych do korzystania z dostępnych usług, niezależnie od tego czy są to usługi publiczne, handel elektroniczny czy społeczności. Każdy z nas, bez wyjątku, jest zaproszony do uczestnictwa w tym nie lada wyzwaniu. Europejska Agenda Cyfrowa Dnia 19 maja Komisja Europejska przyjęła Europejską Agendę Cyfrową na następne pięć lat, w której przedstawiono siedem priorytetowych obszarów działania. Przykłady korzyści obejmują łatwiejsze płatności elektroniczne i fakturowanie, szybki rozwój telemedycyny oraz energooszczędne oświetlenie. W dziedzinie e-umiejętności i integracji cyfrowej Komisja: Zaproponuje umiejętności i kompetencje cyfrowe jako priorytet dla rozporządzenia w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego ( ); Do 2012 r., opracuje narzędzia do identyfikacji i uznania kompetencji użytkowników i specjalistów ICT, związanych z Europejskimi Ramami Kwalifikacji 16 oraz EUROPASS 17 i stworzy Europejskie Ramy Profesjonalizmu ICT w celu podniesienia kompetencji i mobilności specjalistów ICT w całej Europie; Uczyni umiejętności i kompetencje cyfrowe priorytetem inicjatywy Nowe umiejętności w nowych miejscach pracy, która ma zostać uruchomiona w 2010 roku 18 19, w tym stworzenie wielopodmiotowej rady sektorowej ds. umiejętności ICT i zatrudnienia w celu podjęcia aspektów popytu i podaży; Będzie promować większy udział młodych kobiet i kobiet wracających na rynek pracy wśród pracowników ICT poprzez wspieranie internetowych zasobów szkoleniowych, e-kształcenia bazującego na grach i sieci społecznych; Opracuje w 2011 roku internetowe narzędzie edukacji konsumentów na temat technologii nowych mediów (np. prawa konsumentów w Internecie, handel elektroniczny, ochrona danych, umiejętność korzystania z mediów i sieci społecznych). Narzędzie to będzie dostarczać dostosowane informacje i materiały edukacyjne dla konsumentów, nauczycieli i innych środowisk w 27 państwach członkowskich; Do 2013 r. zaproponuje ogólnounijne wskaźniki kompetencji cyfrowych i umiejętności korzystania z mediów; 11 Będzie dokonywać systematycznej oceny dostępności w nowelizacjach aktów prawnych w ramach Agendy Cyfrowej, np. w zakresie handlu elektronicznego, e-tożsamości i podpisu elektronicznego, zgodnie z Konwencją ONZ o prawach osób niepełnosprawnych; 16 European Union (2008). Recommendation of the European Council and the Parliament on the European Qualifications Framework for lifelong learning. (2006/0163 (COD)) Brussels: European Union. Retrieved from: c.europa.eu/education/policies/educ/eqf/rec08_en.pdf 17 European Union (2004) Decision No 2241/2004/EC of the European Parliament and of the Council of 15 December 2004 on a single Community framework for the transparency of quali fications and competences (Europass) Official Journal of the European Union L 390/6. Brussels: European Union. Retrieved from: euro pass.cedefop.europa.eu/img/dynamic/.../ EuropassDecision_en_US.PDF 18 Commission of the European Communities (2008) New Skills for New Jobs (COM (2008) 868). Brussels: author. 19 Commission of the European Communities (2007) e-skills for the 21st Century: fostering competitiveness, growth and jobs. (COM(2007) 496). Brussels: author. Retrieved from:

12 Na podstawie przeglądu możliwości, przedstawi propozycje do 2011 r., które zapewnią pełną dostępność witryn internetowych sektora publicznego (i witryn internetowych dostarczających obywatelom podstawowych usług) do 2015 r.; Do 2012 r., opracuje we współpracy z państwami członkowskimi i interesariuszami, memorandum w sprawie dostępu cyfrowego dla osób niepełnosprawnych, zgodnie z Konwencją ONZ. Państwa członkowskie powinny: Wdrożyć do 2011 roku długoterminowe polityki na rzecz e-umiejętności i kompetencji cyfrowych i propagować właściwe zachęty dla MŚP i grup defaworyzowanych; Wdrożyć do 2011 roku przepisy dotyczące niepełnosprawności w Ramach Telekomunikacji i dyrektywie o audiowizualnych usługach medialnych; Wprowadzić e-kształcenie do standardowego zakresu krajowych polityk modernizacji edukacji i szkolenia, w tym programów nauczania, oceny efektów nauki i rozwoju zawodowego nauczycieli i instruktorów. Podjęcie działań Przemysł przedstawia następujące dalsze zalecenia: Powinny zostać podjęte natychmiastowe działania w celu odwrócenia trendu: Na poziomie UE i państw członkowskich, władze powinny rozpocząć kampanie podnoszenia świadomości - prowadzone przez partnerstwa publiczno-prywatne - które uwypuklą możliwości rozwoju kariery zawodowej osobom studiującym matematykę, nauki ścisłe i technologie. Takie kampanie powinny również zwrócić uwagę na brak e-umiejętności, wobec którego stoi obecnie UE i implikacje rosnącej luki pomiędzy podażą i popytem. Wszystkie szkoły podstawowe i średnie powinny być wyposażone w szybki dostęp do Internetu do 2015 r. i wszyscy uczniowie powinni być przeszkoleni w zakresie korzystania z Internetu w sposób odpowiedzialny i bezpieczny. Zajęcia pozaprogramowe, takie jak wizyty w laboratoriach, dni otwarte w firmach, wizyty naukowców powinny zostać zwiększone. Możliwości odbycia staży, aby dać studentom ukierunkowanie na rynkową wiedzę powinny zostać rozszerzone w dwóch kluczowych momentach: gdy nastolatki podejmują decyzję, co studiować po ukończeniu szkoły średniej i na początku kierunku uniwersyteckiego, kiedy studenci decydują o ukierunkowaniu zawodowym. W średnim okresie, należy wziąć pod uwagę następujące kwestie: Należy przeprowadzić dokładne badania statystyczne dotyczące braku umiejętności IT w celu wskazania braków konkretnych umiejętności. Należy opracować roczne sprawozdania Eurobarometru, odwzorowujące spostrzeżenia pracodawców w zakresie potrzebnych e-umiejętności w ciągu najbliższych trzech do pięciu lat. Należy wprowadzić środki motywujące nauczycieli do aktualizowania własnego przygotowania informatycznego i modernizacji metod nauczania tak, aby wprowadzić kształcenie /naukę cyfrową do zakresu standardowego. Można wprowadzić certyfikaty dla nauczycieli potwierdzające ich e-umiejętności. 12 Komisja Europejska powinna stworzyć i finansować międzyszkolne konkursy matematyczne i nauk ścisłych w całej Europie, by nagrodzić osiągnięcia. Należy uruchomić inicjatywę korzystania z funduszy strukturalnych UE w celu poprawy szkolenia IT, w szczególności w kluczowych obszarach, takich jak zielone IT, cloud computing, zaufanie i bezpieczeństwo.

13 Gwoli uzupełnienia tych kluczowych działań: Jest prawdopodobne, że wyzwanie e-umiejętności będzie natury jakościowej jak i ilościowej. Potrzebujemy sztabu wysoko wykwalifikowanych specjalistów IT, którzy spełniają wymagania pracodawców. Tradycyjny model najpierw edukacja, potem praca jest coraz mniej aktualny, gdyż zmienność rynku naturalnie rośnie. Pracodawcy i nauczyciele muszą ściśle współpracować w celu zapewnienia bardziej elastycznych ram nabywania umiejętności. Strategia w zakresie e-umiejętności inspirowana przez UE nie może po prostu być tematem krótkoterminowym. Istnieje wyraźny problem podaży i popytu w zakresie e-umiejętności, który stanie się coraz bardziej dotkliwy. Popyt będzie rósł na tradycyjne umiejętności infrastruktury technicznej oraz umiejętności potrzebne pracownikom współpracującym i bazującym na wiedzy. Europejski program odbudowy gospodarczej i wzrostu nie może lekceważyć ważnej roli e-umiejętności w zakresie innowacji. Strategia UE dotycząca e-umiejętności musi wprowadzać innowacje w odniesieniu do konkurencyjności, integracji społecznej i zrównoważonego rozwoju gospodarczego. Raport Empirica/IDC w sprawie monitoringu e-umiejętności 20 podkreśla ten punkt. Liczba pracowników z e-umiejętnościami w Europie stale rośnie z lekkim zahamowaniem w wyniku wstrząsu dotcomów. Tak więc możemy wywnioskować, że popyt na e-umiejętności nie jest cykliczny. Rozwój siły roboczej ICT w Europie (UE-15), w mln Broad EU Źródło: Empirica, IDC, (2009) Monitoring popytu i podaży e-umiejętności w Europie Ten trend prawdopodobnie utrzyma się. Ze względu na potrzebę e-umiejętności w społeczności użytkowników prawdopodobne jest, że tempo wzrostu znacząco wzrośnie. 13 Przy określaniu polityki, ważne jest zrozumienie kontekstu. Istnieją trzy poziomy: krajowy, unijny i globalny. Każde działanie polityki musi być wyraźnie dostosowane do każdego poziomu i wszyscy interesariusze muszą wziąć pełną odpowiedzialność za wkład w agendę na swoim poziomie. Poczyniono postępy od czasu komunikatu e-umiejętności w XXI-szym wieku z 2007 r. (kiedy agenda została zdefiniowana i rozpoczęto konkretne działania). Teraz nadszedł czas, aby zastosować je na szerszą skalę oraz lepiej ustrukturyzować i koordynować działania wszystkich interesariuszy. 20 Empirica, IDC, (2009) Monitoring e-skills Demand and Supply in Europe

14 ROZDZIAŁ 2: INNOWACYJNA EDUKACJA Zarys sytuacji EUROPEJSKIE PRZEJŚCIE DO SPOŁECZEŃSTWA OPARTEGO NA WIEDZY WYMAGA PRZEMIAN W ZAKRESIE INFRASTRUK- TURY EDUKACJI. AKTUALIZACJA PROGRAMÓW TU I ÓWDZIE PO PROSTU NIE WYSTARCZA. NASZ SYSTEM EDUKACJI MUSI WSPIERAĆ ASPIRACJE EUROPY DO BYCIA MOTOREM NAPĘDOWYM INNOWACJI. ZANIM TO SIĘ STANIE, MUSIMY PRZYJĄĆ INNOWACYJNE PODEJŚCIE DO REFORMY NASZEGO SYSTEMU EDUKACJI. Dr Bruno Lanvin, dyrektor e-lab w INSEAD, stwierdza to wyraźnie: Dziesięć lat po jej uruchomieniu, agenda lizbońska pozostaje w dużej mierze nie zrealizowana. Mimo to, wiele zostało osiągnięte w zakresie zmiany sposobów postrzegania Europy przez samą siebie. Stanie się wiodącą siłą w globalnej gospodarce opartej na wiedzy jest godnym i osiągalnym celem. Podobnie, budowa konkurencyjnego i integracyjnego społeczeństwa informacyjnego stała się jedną z soczewek, przez które Europa chce być postrzegana na świecie. Tym, czym wiedza była dla Europy przez ostatnie dziesięć lat, innowacja będzie w nadchodzącym dziesięcioleciu. Jak można przezwyciężyć niedociągnięcia strategii lizbońskiej (wiedzy) w opracowywaniu i wdrażaniu jej następcy (innowacji)? W tej skomplikowanej drodze, jedną przecznicę trzeba dostrzec i zająć się nią w trybie pilnym: umiejętności. Jak dobitnie podkreślają ostatnie badania 21, europejskie ambicje zostania światowym liderem w dziedzinie wiedzy i innowacji zostały poważnie utrudnione przez brak odpowiednich umiejętności, tj. e-umiejętności. Daleki od bycia kwestią sektora IT rozwijający się w Europie kryzys e-umiejętności ma wpływ na produktywność i konkurencyjność wszystkich rodzajów organizacji (dużych i małych) w różnego rodzaju sektorach. 22 Szkolnictwo wyższe ma ważną rolę do odegrania. Ale jeśli mamy zamiar odpowiednio zająć się tym problemem, musimy wrócić do źródła. Alexa Joyce, Senior Communications and Business Development Manager w European Schoolnet stwierdza: IT zrewolucjonizowało codzienne życie w Europie i stało się podstawą naszej zdolności do konkurowania gospodarczego na arenie światowej. Młodzi ludzie są szczególnie zaangażowanymi użytkownikami IT; latkowie korzystają z Internetu od pięciu do siedmiu razy w tygodniu. Mimo to, mniej niż 30% chłopców i 15% dziewcząt planuje podjęcie studiów związanych z informatyką na poziomie szkolnictwa wyższego. Stanowi to bezpośrednie zagrożenie dla wiodącej pozycji Europy w zakresie IT; CEPIS prognozuje niedobór wykwalifikowanych pracowników IT w 2010 roku. Reprezentacja kobiet w tej branży jest również niepokojąca - wynosi tylko 24%. Jednocześnie, dobre e-umiejętności stają się coraz bardziej istotne dla wszystkich obywateli europejskich, aby efektywnie korzystać z administracji elektronicznej, e-kształcenia oraz e-zdrowia i aktywnie uczestniczyć w społeczeństwie opartym na wiedzy jako współtwórcy, a nie tylko konsumenci - co podkreśla europejska strategia e-umiejętności. 23 Paradoks 1 Jak zobaczymy, paradoksów do rozwiązania jest wiele. Według Alexa Joyce, Zaangażowanie młodych ludzi - a w szczególności dziewcząt - jest niezbędne do rozwiązania problemu luki umiejętności i wiedzy. Kluczem do tego jest walka z aktualnie obserwowanym paradoksem: młodzi ludzie wykazują coraz mniejsze zainteresowanie studiami informatycznymi, ale bardzo chętnie korzystają z narzędzi informatycznych, takich jak smartfony, laptopy i odtwarzacze MP3. Większość młodych ludzi gra w gry komputerowe i na konsoli, i spędza więcej czasu w serwisie YouTube niż oglądając tradycyjne przekazy telewizyjne. 14 Dzieci po prostu tego nie rozumieją Dużo się mówi o generacji Y i o tym, że będzie ona motorem wykorzystania IT, gdy wejdzie na rynek pracy. Umiejętność wysyłania zapytań w Google do celów badawczych lub konfigurowania swojego profilu w portalu społecznościo- 21 Ibid endnote 6 22 Lanvin, B. (2008) e-skills, competitiveness and employability research paper. European e-skills 2008 Conference. 23

15 wym to rzeczywiście umiejętność, ale niewystarczająca, by napędzać społeczeństwo oparte na wiedzy. Alexa Joyce ostrzega Gdy pyta się młodych ludzi o to, co zyskują dzięki IT, nie w pełni dostrzegają jego korzyści. Na przykład, w pytaniach bezpośrednich odpowiadają, że nie uczą się niczego grając w gry komputerowe, a liczne badania 24 wykazują, że gry mogą mieć wymierny wpływ na uczenie się. Młodzi ludzie mają też wyrywkową znajomość IT: pomimo że mogą umieć tworzyć strony portalach społecznościowych, często brak im wiedzy, by krytycznie ocenić źródła informacji lub przestrzegać praw autorskich. Zawody informatyczne są obarczone stereotypami w rodzaju maniak komputerowy płci męskiej, który pracuje sam, z niewielką możliwością tworzenia lub podróży w swojej pracy, co zostało podkreślone przez European Schoolnet 25 i białą księgę Cisco Kobiety i IT: dlaczego dziewcząt nadal nie zachęcają studia i kariera IT? To takie nudne Niestety system edukacji robi niewiele, by zająć się tymi kwestiami, i rzadko podejmuje wszystkie jednocześnie. Młodzi ludzie są często zniechęceni informatyką w szkole i często postrzegają ją jako trudną i nudną. Niektóre systemy w Europie koncentrują się na IT w zakresie programowania; chociaż podnosi to umiejętności informatyczne, może demotywować dziewczęta, które postrzegają informatykę wyłącznie w kategoriach kodu i zniechęcać wszystkich studentów, którzy nie posiadają umiejętności matematycznych niezbędnych do skutecznego programowania. Rzeczywiście, na informatykę wpływa powszechna niechęć do matematyki i fizyki w ogóle wśród młodych ludzi - często przedmiotów otwierających drzwi do studiowania przedmiotów IT na poziomie szkolnictwa wyższego. Inne programy nauczania szkolnego obejmują podstawowe e-umiejętności, takie jak obsługa komputera, edytory tekstu i arkusze kalkulacyjne - znowu może to być często demotywujące, ponieważ jest postrzegane jako nudne i zbyt uproszczone. Inną kwestią jest pewność siebie: chociaż dziewczęta są często tak kompetentne jak chłopcy w zakresie IT, postrzegają się w bardziej negatywnym świetle i brak im pewności siebie. Od wprowadzenia unijnego programu Safer Internet i sieci Insafe, w wielu krajach zapewnia się edukację dzieci na temat bezpieczeństwa, jak np. niezbędne umiejętności, prywatność i odpowiedzialne zachowanie w sieciach społecznościowych. Jednakże istnieje ryzyko koncentracji na negatywnych skutkach Internetu. Bardzo niewiele systemów szkolnych wprowadza pozytywne, kreatywne podejście do IT na szeroką skalę, i rzeczywiście, wielu brak odpowiedniej infrastruktury by to skutecznie realizować. Jakby tego było mało, wzorce ról akumulują negatywne postrzeganie IT, w szczególności w zakresie kariery zawodowej. Większość rodziców nie uważa IT za dobrą ścieżkę kariery, a wielu z nich uważa to za pracę tylko dla mężczyzn. Większość nastolatków polegać w dużej mierze na rodzicach w podejmowaniu decyzji zawodowych. Doradcy zawodowi i nauczyciele są również stosunkowo negatywnie nastawieni do zawodów IT, co jeszcze wzmacnia kultura popularna, gdzie maniacy rzadko są bohaterami. Poniższy schemat przedstawia główne czynniki wpływające na zainteresowanie młodych ludzi. Formalne środowisko szkolne Dydaktyczne wykorzystanie ICT ICT w programie nauczania Postawy nauczycieli e - pewność Wzorce Środowisko nieformalne Korzystanie z ICT w wolnym czasie Dostęp do komputera w domu Postawy rodziców wobec ICT Szkolny sprzęt IT Student Wiedza o karierach ICT 15 Wskazówki kariery Segregacja i stereotypy płciowe Preferowanie innych przedmiotów Program nauczania Preferowanie innych przedmiotów Kultura popularna Rówieśnicy Czynniki związane z ICT Inne czynniki

16 Nie tak dawno temu, rodzice zachwycali się biegłością technologiczną swoich dzieci, w oparciu o ich umiejętności w zakresie obsługi odtwarzacza wideo. Dzisiaj rodzice zachwycają się sposobem, w jaki ich dzieci, za pośrednictwem zaawansowanych technologii, uczestniczą w świecie. Żaden z tych przypadków nie stanowi biegłości technologicznej. Jako społeczeństwo musimy zapewnić, że nasze szkoły przygotowują młodych ludzi do rozszerzania e-umiejętności poza urządzenia konsumenckie i media komunikacyjne do zastosowania nowych technologii na rzecz przedsiębiorstw i społeczeństwa. Zbadajmy, czy sytuacja wygląda lepiej w szkolnictwie wyższym. z Paradoks 2 Dr Bruno Lanvin ujawnia: Paradoks wynika z tego, że z jednej strony istnieje niezwykle wysoki poziom bezrobocia w całej Unii (który osiągnął symboliczny próg 10% pod koniec 2009 r.), a z drugiej niezaspokojony popyt ze strony potencjalnych pracodawców. Ten paradoks może być rozwiązany jedynie poprzez silne i powszechnie wspierane polityki, by uznać niedobory e-umiejętności za problem strukturalny (w odróżnieniu od cyklicznego). Obecny kryzys niejako zamącił tę debatę, ponieważ niższy poziom popytu doprowadził do błędnych wskazań, że luka w zakresie e-umiejętności może się zmniejszać. Jak już wspomniano wcześniej 26, to w dużej mierze złudzenie: jeśli europejskie przedsiębiorstwa, administracja i środowisko naukowe nie zareagują szybko, luka ta powróci z nawiązką po tym, jak ożywienie gospodarcze nabierze tempa. Te gospodarki, które nie wykorzystają kryzysu do wzmocnienia swej zdolności do produkowania większej liczby e-wykwalifikowanych pracowników i menedżerów, zostaną zmarginalizowane w wyścigu o globalną konkurencyjność opartą na wiedzy i innowacji. Luka umiejętności w Europie Ogólny popyt i podaż umiejętności Niedobór umiejętności Rynkowy popyt na umiejętności Scenariusz 2: Poprawione programy dla e-kompetencji Podaż umiejętności Scenariusz 1: Brak podjętych działań czas 16 Przed Kryzys Po kryzysie Źródło: Wzmocnienie e-umiejętności na rzecz innowacji w Europie, INSEAD elab, Ibid endnote 6

17 Paradoks 3 Ale dr Bruno Lanvin wskazuje na istnienie kolejnego paradoksu: Kolejny paradoks wynika z poziomu oczekiwań, które mają przedsiębiorstwa europejskie i ogół społeczeństwa w odniesieniu do szkół i uniwersytetów, wobec narastającego przekonania, że to, czego uczy się w szkole jest coraz bardziej odległe od wiedzy, umiejętności i kompetencji potrzebnych w życiu zawodowym. Paradoks ten ma coraz większe znaczenie, gdyż tempo zmian technologicznych w dalszym ciągu rośnie. Pracodawcy we wszystkich sektorach, w coraz większym stopniu zmniejszają oczekiwania, że nowi pracownicy wejdą na rynek pracy z wiedzą stosowaną. W coraz większej liczbie zawodów - a zwłaszcza w zawodach wymagających wiedzy - nauka stała się zadaniem ustawicznym, w którym czas spędzony w szkolnych ławkach i w uniwersyteckich salach wykładowych stanowi tylko część. Tak więc paradoks polega na tym, że w czasie, gdy wkład szkolnictwa wyższego w tworzenie e-umiejętności jest postrzegany jako niezwykle ważny, postrzegane względne znaczenie edukacji formalnej w porównaniu ze szkoleniem przez działanie zmniejsza się. Wyższe wykształcenie Dr Bruno Lanvin przyznaje, że rozwiązania dotyczące tych paradoksów związanych z edukacją muszą być powiązane. Zaleca on: Modernizację istniejących programów nauczania, aby umożliwić szkolnictwu wyższemu przyciągnięcie większej liczby studentów do odpowiednich dziedzin wiedzy i innowacji, czyli dziedzin o najwyższych przewidywanych szansach zatrudnienia, i najwyższym potencjalnym wkładzie w realizację europejskich celów w zakresie konkurencyjności i integracji społecznej Realizacja powyższego celu poprzez innowacyjną, otwartą i angażującą strategię wielopodmiotowych partnerstw. Pozwoliłoby to na osiągnięcie dwóch głównych celów: z jednej strony zwiększyłoby przydatność nowych programów nauczania dla potencjalnych pracodawców (publicznych i prywatnych), a z drugiej strony, przyczyniłoby się do trwałości tych wysiłków poprzez zwiększenie wsparcia otrzymywanego od ogółu społeczeństwa obywatelskiego Maksymalne wykorzystanie określonych najlepszych praktyk (w Europie i poza nią) do tworzenia takich programów. Wytyczne tworzenia programów nauczania INSEAD niedawno stworzył zestaw wytycznych 27 dla Komisji Europejskiej w celu rozwiązania opisanych problemów: 1. Wzbudzenie apetytu potencjalnych studentów poprzez uczynienie programów nauczania związanymi z karierą zawodową (a nie konkretnym stanowiskiem pracy), i ukierunkowanymi na przyszłość (np. związanymi z konkurencyjnością i innowacją). 2. Stworzenie znaczenia dla przemysłu i potencjalnych pracodawców w ogóle poprzez zaangażowanie przemysłu i specjalistów w projektowanie i realizację programów nauczania. 3. Projektowanie programów jako zestawu modułów, co ułatwia ich aktualizację i łączenie z innymi programami nauczania, promując interdyscyplinarne podejście do e-kompetencji. 4. Projektowanie programów w sposób, który umożliwi absolwentom maksymalizację zdolności do aktualizowania wiedzy na bieżąco przez całą karierę zawodową, łącząc je w szczególności z odpowiednimi możliwościami kształcenia ustawicznego Monitorowanie procesu projektowania /realizacji programów nauczania w celu ich ciągłego doskonalenia, przy zachowaniu ich spójności w europejskich uniwersytetach i instytucjach edukacyjnych (np. wobec procesu bolońskiego). 6. Zapewnienie, że realizacja programów nauczania umożliwia optymalne wykorzystanie najbardziej zaawansowanych i odpowiednich narzędzi bazujących na IT, w tym oznaczonych np. Web Lanvin, B., Fonstad, N., (2010) European e-competence curricula development guidelines final report, Paris: INSEAD

18 Podjęcie działań szkoły Wprawdzie może istnieć pokusa, by narzucać naukę e-umiejętności młodzieży dla jej dobra, ale jest bardziej prawdopodobne, że odniesie to skutek odwrotny do zamierzonego w zakresie innowacji. Bardziej integracyjne podejście zaleca Alexa Joyce, Mimo wszystkich tych problemów, młodzi ludzie sami pokazują, że istnieje wiele podejść do IT, które mogą zachęcić ich do dowiedzenia się więcej, i zaciekawienia tym tematem. Podejścia te zostały przetestowane przez pionierskich nauczycieli, firmy współpracujące ze szkołami i nauczycielami, i poprzez edukację nieformalną, taką jak kluby komputerowe. Ważne jest, aby wykorzystać zainteresowanie młodych ludzi jako punkt wyjścia dla edukacji informatycznej i umożliwić im twórcze wykorzystanie technologii. Należy uwzględnić następujące rodzaje działań: Włączenie IT do innych tematów: łączenie IT z innymi tematami jest bardzo skuteczne i motywujące. Udanym przykładem jest etwinning, największa w Europie społeczność online nauczycieli i uczniów, gdzie uczniowie angażują się w międzynarodowe projekty w oparciu o narzędzia informatyczne. Tematem badań są często języki obce, a IT umożliwia studentom kontakt z kolegami w innych krajach. Studenci nabywają e-umiejętności, takie jak wideokonferencje, tworzenie stron internetowych i prezentacji multimedialnych oraz blogów w ramach wspólnego projektu. Pokazanie zrównoważonego obrazu IT: ucząc o IT, w szczególności kwestii związanych z bezpieczeństwem, ważne jest, aby nie skupiać się jedynie na aspektach negatywnych. Kluczowe jest uznanie, że wielu młodych ludzi używa IT w sposób najczęściej pożyteczny, jednocześnie podkreślając ryzyko, prawa i obowiązki narzędzi informatycznych. Wspieranie nieformalnych kontaktów z IT: kluby, konkursy i podobne nieformalne działania są często bardzo motywujące. Microsoft Imagine Cup, w którym młodzi ludzie rywalizują w zakresie tworzenia gier i technicznych rozwiązań globalnych problemów (np. rozwiązywanie problemów ochrony środowiska) jest konkretnym przykładem, wraz z bardziej tradycyjnymi klubami komputerowymi lub robotyki. Poprawa dostępu do wzorców ról i bardziej realistyczny obraz kariery IT: studenci, którzy mają do czynienia z odpowiednimi wzorcami są bardziej pozytywnie nastawieni do IT niż ci, którzy nie mają. Programy takie jak program naśladowania Cisco, gdzie dziewczyny w danym miejscu pracy towarzyszą specjalistom podczas dnia pracy, mają pozytywny wpływ. Podobne rozwiązania mogą również angażować chłopców, ale są szczególnie ważne do tworzenia pewności siebie dziewcząt. Wiele z podejść wymienionych powyżej polega w dużej mierze na współpracy branży IT i sektora publicznego, jak również kluczowych sieci, takich jak ogólnoeuropejska grupa stowarzyszeń IT, DIGITALEUROPE. Rzeczywiście, system kształcenia nie może rozwiązać tego problemu bez takiej współpracy, gdyż sektor ten jest szczególnie podatny na wyzwania związane z szybkim rozwojem technologicznym. Inicjatywy takie jak Europejski Tydzień e-umiejętności oraz nowe Europejskie Towarzystwo e-umiejętności, z udziałem podmiotów ze wszystkich dziedzin IT są niezbędne do wywierania wpływu na szeroką skalę w całej Europie. Kwestie IT powinny być podejmowane również jako część szerszych strategii podniesienia atrakcyjności matematyki, nauk ścisłych i technologii w ogóle, takich jak Europejska Instytucja Koordynująca zaproponowana przez Europejski Okrągły Stół Przemysłowców i European Schoolnet, angażujących firmy, władze krajowe i europejskie w długoterminowy dialog i strategię wdrażania. Takie długoterminowe, wielostronne partnerstwa mają fundamentalne znaczenie dla pomyślnego zaangażowania młodych ludzi w IT, oraz zapewnienia w przyszłości sukcesu gospodarczego Europy w ramach spójnej, zrównoważonej wizji naszej przyszłości. Podjęcie działań - szkolnictwo wyższe 18 Dr Bruno Lanvin podkreśla skalę wyzwania, Jeżeli chodzi o e-umiejętności w Europie, szkolnictwo wyższe jest podstawowym elementem gmachu, który w dużej mierze należy zbudować. Ten architektoniczny i budowlany wysiłek powiedzie się tylko wtedy, gdy zaangażuje wszystkich głównych interesariuszy wokół jednego silnego partnerstwa biznesu i edukacji.

19 Jednak nadaje on kierunek, który wymaga działań ze strony wszystkich głównych interesariuszy, w tym uniwersytetów, przedsiębiorstw, rządów i obywateli: Opracowanie nowych programów nauczania, które generują e-kompetencje, nie tylko umiejętności. Uczynienie kształcenia ustawicznego zachętą i podstawą do oceny wydajności. Zachęcanie środowisk akademickich i biznesowych do współpracy, z należytym uwzględnieniem krótkoterminowych obaw przedsiębiorstw z jednej strony, i długoterminowych celów instytucji edukacyjnych z drugiej strony. Rozszerzenie żywotności nowych programów nauczania, przez uczynienie ich stabilnymi i elastycznymi. Uczynienie z nowych programów żywej ilustracji tego, na czym polegają: korzystanie z zaawansowanych narzędzi i wiedzy ekspertów. Uczynienie z wszystkich powyższych prawdziwego międzysektorowego, ogólnoeuropejskiego wspólnego działania, biorąc pod uwagę możliwe najlepsze praktyki i doświadczenia z całego świata. Dr Lanvin podsumowuje Przyszłość Europy będzie wymagać innowacji. Aby się to udało, Europa musi zająć się niedoborami e-umiejętności w sposób zdecydowany, pomysłowy i ambitny. Szkolnictwo wyższe jest właściwym miejscem, od którego należy zacząć, ponieważ stanowi odpowiedni kontekst, aby myśleć o generowaniu nie tylko mózgów, których Europa potrzebuje, ale także umysłów, na które zasługuje. Ważną decyzją dla twórców polityki w zakresie edukacji europejskiej jest to, czy koncentrować uwagę na szkolnictwie wyższym w celu rozwiązania krótkoterminowych potrzeb gospodarki i społeczeństwa, czy przyjąć dalszą perspektywę i zająć się tym na początku cyklu kształcenia. Oczywiście oba te podejścia są potrzebne. Ale jeśli goni się dwa króliki, jest mało prawdopodobne, aby któregokolwiek złapać. 19

20 ROZDZIAŁ 3: POSZUKIWANIE TALENTÓW Zarys sytuacji E-TALENTÓW BRAKUJE NA CAŁYM ŚWIECIE. TEN NIEDOBÓR BĘDZIE SIĘ NASILAŁ W MIARĘ UPŁYWU CZASU. CO BY BYŁO, GDYBY EUROPA MIAŁA DOSTĘP DO PONAD 300 MILIONÓW DODATKOWYCH OSÓB, KTÓRE SĄ OBECNIE WYKLUCZO- NE, ALE PRZY ODROBINIE INWESTYCJI I ODWAŻNEJ POLITYCE OGÓLNOEUROPEJSKIEJ, MOGŁYBY ZAPEŁNIĆ TEN NIE- DOBÓR? TE OSOBY TO: KOBIETY SENIORZY OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE WYKLUCZENI CYFROWO. Kobiety NIE w IT Według europosłanki Edit Herczog, Brak kobiet w dziedzinie nauki i badań był faktem znanym od dłuższego czasu. Liczba osób zgłaszających obawy w tej sprawie i wskazujących na potrzebę podjęcia natychmiastowych działań rośnie z minuty na minutę. Wprawdzie kwestia ta jest paląca, ale inna, nieco podobna (lub bardziej szczegółowa) sprawa była zaniedbywana w przeważającej części. Brakowi kobiet w branży IT poświęcono niewiele uwagi lub wcale. Literatura i badania unijne na ten temat są ograniczone. UE i prezydencja Barroso kładą wielki nacisk na agendę cyfrową, w tym inicjatywy mające na celu 100% pokrycie szerokopasmowe do 2013 roku. Jest to dobre i potrzebne, ale nie powinniśmy zapominać, że tworzenie infrastruktury sprzętowej samo w sobie jest tylko drogim klastrem. Jeśli połowa z 500 milionów Europejczyków nie została włączona i nie korzysta z niej, to jest to brak równowagi płci i wieku, oraz niesprawiedliwość społeczna na największą skalę. My, jako politycy musimy podjąć wszelkie środki by sprostać tym wyzwaniom. Odłączenie od społeczeństwa Gabi Barna, współprzewodnicząca Komitetu Sterującego w Telecentre Europe, zgłasza podobne obawy o wykluczonych cyfrowo, Integracja cyfrowa to poważny problem, który dotyczy nas wszystkich. Wszyscy znamy kogoś, kto nie jest włączony do naszego społeczeństwa informacyjnego. Jednak bez zdecydowanych działań, pozornie akceptujemy tę sytuację, ponieważ nie jest zagrażająca życiu i nie ma wpływu na ich życie w zauważalny, negatywny sposób. Osoby te mogą nawet być szczęśliwe, że nie są włączone, i cieszyć się wolnością od współczesnego świata, którą zapewnia im odcięcie od technologii. Jednak w dzisiejszym społeczeństwie opartym na wiedzy, technologie cyfrowe stanowią bramę do rozwoju gospodarczego i społecznego. W całej Europie prawie 300 milionów ludzi żyje w wykluczeniu cyfrowym. Bezczynność oznacza, że nie traktujemy tego problemu poważnie. W dzisiejszej gospodarce opartej na wiedzy, osobom bez dostępu do nowych technologii i umiejętności posługiwania się nimi grozi ryzyko wykluczenia ze świata możliwości. W Europie szacuje się, że prawie połowa wszystkich obywateli obecnie nie posiada umiejętności niezbędnych do pewnego korzystania z nowych technologii w codziennym życiu. 20 Kwestie płci Przyjrzyjmy się najpierw przeszkodom, na jakie napotykają kobiety. Edit Herczog stwierdza: Nie ma istotnej różnicy między kobietami i mężczyznami w przypadku faktycznych umiejętności korzystania z sieci. Jeśli jest to test polegający na korzystaniu z konkretnych usług internetowych lub zadań, zarówno kobiety jak i mężczyźni wypadają zasadniczo tak samo. Jednak płeć wydaje się mieć znaczenie w odniesieniu do samooceny poziomu umiejętności, gdyż kobiety są mniej skłonne postrzegać siebie jako wykwalifikowane w tych dziedzinach. Podczas gdy mężczyźni przeceniają swoje umie-