INTERDYSCYPLINARNE OCZEKIWANIA WOBEC NAUCZYCIELI BLIOTEKARZY

Transkrypt

1 Dorota Grabowska * Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych Uniwersytet Warszawski INTERDYSCYPLINARNE OCZEKIWANIA WOBEC NAUCZYCIELI BLIOTEKARZY [INTERDISCIPLINARY DEMANDS PLACED UPON TEACHING LIBRARIANS] Abstrakt: Celem jest ukazanie specyfiki biblioteki szkolnej, ze szczególnym zwróceniem uwagi na interdyscyplinarne oczekiwania wobec nauczycieli bibliotekarzy. Podkreślone są te obszary wiedzy i umiejętności, z których powinni korzystać pracownicy bibliotek szkolnych. Omówiono ich potrzeby związane z prawem, zwłaszcza oświatowym, psychologią, pedagogiką i inne. Podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, jakie badania z innych dyscyplin naukowych są niezbędne w pracy nauczycieli bibliotekarzy. Pod uwagę wzięto międzynarodowe wytyczne dotyczące bibliotek szkolnych i sytuację bibliotek szkolnych w Polsce, zwłaszcza wymagania dotyczące kwalifikacji nauczycieli bibliotekarzy. BIBLIOTEKA SZKOLNA INTERDYSCYPLINARNOŚĆ KWALIFIKACJE NAUCZYCIEL BIBLIOTEKARZ POTRZEBY Abstract: The aim of the paper is to show the specificity of a school library, with a particular emphasis on interdisciplinary demands placed upon teaching librarians. The author defines the areas of knowledge and competence that should be involved in the activity of school libraries staff and discusses their needs related to legal issues, especially to laws governing the sector of education, psychology, pedagogy and other disciplines. The paper is also an attempt to identify the researches in other scientific disciplines, which are indispensable for the work of teaching librarians. The author s reasoning takes into account such factors as: international guidelines for school libraries, the situation of school libraries in Poland and, in particular, the competence requirements applicable to teaching librarians. COMPETENCES INTERDISCIPLINARITY NEEDS SCHOOL LIBRARY TEACHING LIBRARIAN * * * * Dr DOROTA GRABOWSKA, adiunkt w Instytucie Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych Uniwersytetu Warszawskiego; absolwentka bibliotekoznawstwa i informacji naukowej, doktor nauk humanistycznych. Dwie najważniejsze publikacje: (2007) Metody pracy z czytelnikiem dziecięcym w świetle międzynarodowych wytycznych. [W:] M. Zając, E.B. Zybert red. (2007). Biblioteki w systemie kultury jednoczącej się Europy. Warszawa: SBP, s ; (2003) Katalogowanie alfabetyczne zbiorów bibliotecznych. Warszawa: Centrum Edukacji Bibliotekarskiej, Informacyjnej i Dokumentacyjnej, 182 s. d.grabowska@uw.edu.pl [DOROTA GRABOWSKA, PhD; Assistant Professor at the Institute of Information Science and Book Studies, Warsaw University; MA in LIS. Two the most important publications: (2007) Metody pracy z czytelnikiem dziecięcym w świetle międzynarodowych wytycznych [Methods of Work with Child Reader in the Light of International Guidelines]. [In:] M. Zając, E.B. Zybert eds. (2007). Biblioteki w systemie kultury jednoczącej się Europy [Libraries in the Cultural System of Unifying Europe]. Warszawa: SBP, s ; (2003) Katalogowanie alfabetyczne zbiorów bibliotecznych [Alphabetical Cataloguing of Library Resources]. Warszawa: Centrum Edukacji Bibliotekarskiej, Informacyjnej i Dokumentacyjnej, 182 s. d.grabowska@uw.edu.pl] 144

2 SPECYFIKA BIBLIOTEK SZKOLNYCH Specyficzną grupą bibliotek, w działalności których widać wyraźnie potrzebę interdyscyplinarnych badań, są biblioteki szkolne. Badania naukowe w zakresie współczesnej szkolnej placówki biblioteczno-informacyjnej są prowadzone stosunkowo rzadko i w sposób rozproszony [Drzewiecki 2005, s. 22]. Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej odnotowuje liczbę szkół [Rocznik Statystyczny 2008, s. 341], nie znajdują się tam natomiast biblioteki szkolne. Liczby te nie mogą być utożsamiane. Zdarza się, że wspólną bibliotekę ma szkoła podstawowa i gimnazjum, gimnazjum i liceum, a w zespołach szkół funkcjonuje jedna biblioteka dla trzech, a nawet czterech szkół (szkoły podstawowej, gimnazjum, liceum ogólnokształcącego i zasadniczej szkoły zawodowej), co prawda nie są to przypadki częste. Funkcjonują również biblioteki łączone, np. publiczno-szkolne lub szkolno-publiczne. W niektórych placówkach biblioteki szkolne są likwidowane, a otwierane filie bibliotek publicznych. Mimo upowszechniania idei uczenia się przez całe życie, znaczenie biblioteki w środowisku szkolnym wcale nie rośnie [Batorowska 2009, s.18]. W zmieniającej się szkole polskiej, w której przeobrażeniom podlega jej organizacja, modyfikowane są wciąż podstawy programowe, zmieniają się wymogi co do kwalifikacji nauczycieli, następuje intensywny rozwój technologii, biblioteki szkolne ciągle muszą walczyć o swoje istnienie, są traktowane marginalnie, dla uczniów i nauczycieli nie są beneficjentami zmian w polskiej edukacji. Placówki te mają szereg odrębności, które wyróżniają je spośród innych typów bibliotek. Instytucje te nie są samodzielne, są nierozerwalnym elementem szkoły. W Ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty stwierdzono, że do realizacji zadań statutowych szkoła publiczna powinna zapewnić uczniom możliwość korzystania z biblioteki [Ustawa z dnia 7 września 1991 r. art. 67 ust. 1 pkt 2]. System oświaty obejmuje obecnie m.in. szkoły podstawowe, gimnazja i szkoły ponadgimnazjalne. Gimnazja, nieistniejące w Polsce od 1948 r., przywróciła reforma oświaty wprowadzona po 1989 r. Koszty utrzymania i wydatki biblioteki szkolnej są ujęte w ogólnym budżecie szkoły. Organami prowadzącymi szkoły są: jednostki administracji centralnej (rządowej), jednostki samorządu terytorialnego, organizacje społeczne i stowarzyszenia, organizacje wyznaniowe i inne. Podstawą prawną ich działalności jest więc Ustawa o systemie oświaty, Karta Nauczyciela, mowa jest o nich również w Ustawie o bibliotekach. W Ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach pojawił się zapis, że w każdej szkole publicznej jest prowadzona biblioteka szkolna [Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. art. 22 ust. 1], a w Ustawie z 12 listopada 2001 r. o zmianie ustawy o bibliotekach nie pozwala się na łączenie bibliotek publicznych z innymi instytucjami kultury, oraz z bibliotekami szkolnymi i pedagogicznymi [Ustawa z 12 listopada 2001 r. art. 13 ust. 7]. Funkcjonują więc one na pograniczu prawa oświatowego i bibliotecznego. Użytkownikami biblioteki są uczniowie, nauczyciele oraz administracja szkoły i rodzice (raczej rzadko). Nie tworzą sieci, ponieważ nie ma między nimi powiązań i hierarchii [Wojciechowski 2000, s. 1]. Zadania tych bibliotek są takie same jak i innych typów bibliotek, zostały one sformułowane w Ustawie o bibliotekach. Wszystkie biblioteki gromadzą, opracowują, przechowują, udostępniają i informują o zbiorach własnych i innych instytucji. Jako dodatkowe zadania wymienia się działalność bibliograficzną, dokumentacyjną, naukowo-badawczą, wydawniczą, edukacyjną, popularyzatorską i instrukcyjno-metodyczną. W ustawie zwrócono również uwagę na specyfikę bibliotek szkolnych, które służą realizacji programów nauczania i wychowania, edukacji kulturalnej i informacyjnej dzieci i młodzieży oraz kształceniu i doskonaleniu nauczycieli. Biblioteki szkolne są częścią szkoły dlatego szczegółową organizację biblioteki szkolnej i jej zadania określa Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola i publicznych szkół [Rozporządzenie MEN z dnia 21 maja 2001 r. Nr 61, poz. 624]. Każda szkoła na podstawie tego rozporządzenia zobo- 145

3 wiązana jest do przygotowania i uchwalenia własnego statutu, który powinien określić strukturę, zadania, zakres i sposób działania danej szkoły. W statucie powinny znaleźć się również uregulowania dotyczące biblioteki szkolnej, zasady współpracy biblioteki szkolnej z uczniami, nauczycielami, rodzicami oraz innymi bibliotekami. Biblioteka szkolna ma być pracownią szkolną służącą realizacji potrzeb i zainteresowań uczniów, zadań dydaktyczno-wychowawczych szkoły, doskonaleniu warsztatu pracy nauczyciela, popularyzowaniu wiedzy pedagogicznej wśród rodziców oraz, w miarę możliwości, wiedzy o regionie. Za główne zadania bibliotek szkolnych uznano: udostępnianie książek i innych źródeł informacji; tworzenie warunków do poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł oraz efektywnego posługiwania się technologią informacyjną; rozbudzanie i rozwijanie indywidualnych zainteresowań uczniów oraz wyrabianie i pogłębiania u uczniów nawyku czytania i uczenia się; organizowanie różnorodnych działań rozwijających wrażliwość kulturową i społeczną. Projekt statutu szkoły przygotowuje rada pedagogiczna, a uchwala rada szkoły. Zasady funkcjonowania biblioteki szkolnej doprecyzowuje regulamin, w którym powinny znaleźć się prawa i obowiązki użytkowników, warunki, na jakich można wypożyczać dokumenty i konsekwencje w przypadku zagubienia i zniszczenia dokumentu. Funkcje są również wspólne dla wszystkich bibliotek z tą różnicą, że w przypadku bibliotek szkolnych na pierwszym miejscu wymienić należy edukacyjną i wychowawczą, bo są one nierozerwalną częścią szkoły i muszą wspierać realizowane przez nią programy. Bibliotekarze nauczyciele tak jak i inni nauczyciele podlegają Karcie Nauczyciela [Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r.] i zawartym tam prawom i obowiązkom. Tygodniowa liczba godzin obowiązkowego wymiaru zajęć wynosi dla nauczyciela bibliotekarza 30. Więcej niż dla innych nauczycieli, mniej niż dla bibliotekarzy pracujących np. w bibliotekach publicznych. Karta Nauczyciela pozwala dyrektorowi na poszerzenie godzin pracy na rzecz szkoły do 40, jeżeli występują takie potrzeby. Wymieniając odrębności bibliotek szkolnych, szczególną uwagę należy zwrócić na wymogi, jakie stawiane są przed pracownikami tych instytucji, które można w pewnym stopniu utożsamić z potrzebami nauczycieli bibliotekarzy, ponieważ wyraźnie uzmysławiają, z pogranicza jakich dyscyplin naukowych wiedzę powinni opanować i na ile ich doświadczenia mogą być wykorzystywane przez inne dyscypliny. W Manifeście bibliotek szkolnych odnaleźć można tylko ogólne sformułowanie, że odpowiednio wykwalifikowany bibliotekarz szkolny jest odpowiedzialny za planowanie pracy i organizacji biblioteki szkolnej. W miarę potrzeb i możliwości wspomagają go dodatkowo zatrudnione osoby. Wszyscy razem współpracują z pracowniami całej szkoły, biblioteką publiczną i innymi bibliotekami [Manifest 2000, s. 1]. Podkreślono, że w dobie szybkiego rozwoju technologii informacyjnych bibliotekarze szkolni odpowiedzialni są za wykształcenie niezbędnych umiejętności informacyjnych u uczniów i nauczycieli, sami też powinni nieustannie doskonalić się w tej dziedzinie [Manifest 2000, s. 1]. Ogólnikowe sformułowania zawarte w Manifeście zostały uszczegółowione w Wytycznych. Mówi się tam o trzech kategoriach pracowników: wykwalifikowanym bibliotekarzu, pomocniku bibliotecznym i personelu pomocniczym (nauczycielach, technikach, rodzicach i innych wolontariuszach), który nie powinien zastępować etatowych pracowników [Wytyczne 2003, s. 24]. Od bibliotekarzy szkolnych oczekuje się: 146

4 umiejętności pozytywnego komunikowania się i otwartości w stosunku do dzieci i dorosłych, umiejętności rozumienia potrzeb użytkowników, umiejętności współpracy z jednostkami i grupami spośród społeczności szkolnej i spoza niej, znajomości i rozumienie różnic kulturowych, wiedzy na temat metodyki nauczania i teorii edukacyjnych, znajomości umiejętności informacyjnych i sposobów wykorzystania informacji, znajomości zbiorów własnej biblioteki i sposobu dostępu do nich, znajomości literatury dziecięcej, mediów i kultury, znajomości problematyki z zakresu zarządzania i marketingu, znajomości technologii informacyjnych. Umiejętności, jakimi powinien wykazać się pracownik biblioteki związane, są m.in. z bibliotekoznawstwem, informacją naukową, komunikacją społeczną, pedagogiką, psychologią, socjologią, zarządzaniem. Podobnie jest postrzegany bibliotekarz szkolny w dokumentach dotyczących bibliotek szkolnych w Anglii. Ofsted organizacja nadzorująca prace szkół w Anglii, badająca ich stan, sytuację oraz publikująca związane z tym raporty, nadzoruje również pracę bibliotek szkolnych. W dokumencie Good School Libraries: Making a Difference to Learning [Good School..., dok. elektr.] wymienia się cechy dobrego bibliotekarza, wśród nich: umiejętności zarządzania i ekonomiczne, wiedza o dziecięcych zbiorach i literaturze; pasja czytania; rozumienie procesu badawczego; znajomość szkolnych programów nauczania; zdolności dydaktyczne; umiejętności pracy z dziećmi i nauczycielami w szkole. Raport powstał w oparciu o dane zebrane podczas wizytacji w 32 bibliotekach szkolnych w latach W najlepszych z wizytowanych szkół, bibliotekarz traktowany był jako członek zarządu szkoły, był jej menadżerem. Oczywiście mówimy o wyjątkowych sytuacjach, ale przy takim podejściu zdecydowanie rosną wymagania co do umiejętności nauczycieli bibliotekarzy. Zbliżone wymagania względem pracowników bibliotek szkolnych znajdują się w polskich przepisach prawnych. Kartę Nauczyciela uzupełnia Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 marca 2009 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli [Rozporządzenie MEN z dnia 1 marca 200 r. D. U. Nr 50] Zostały tam sformułowane kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela bibliotekarza [ 6.1.], od którego wymaga się: ukończenia studiów wyższych w zakresie bibliotekoznawstwa na poziomie wymaganym od nauczyciela danego typu szkoły lub rodzaju placówki oraz posiadania przygotowania pedagogicznego lub posiadania wykształcenia na poziomie wymaganym do zajmowania stanowiska nauczyciela w danym typie szkoły lub rodzaju placówki oraz posiadania przygotowania pedagogicznego, a ponadto ukończenia: studiów podyplomowych lub kursu kwalifikacyjnego w zakresie bibliotekoznawstwa lub pomaturalnego studium bibliotekarskiego. 147

5 Nieco niższych kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela bibliotekarza wymaga się w szkołach podstawowych. Wystarczy, że kandydat na nauczyciela bibliotekarza ukończył zakład kształcenia nauczycieli w specjalności bibliotekoznawstwo. Pod pojęciem przygotowania pedagogicznego [ 1 p. 3] należy rozumieć nabycie wiedzy i umiejętności z zakresu psychologii, pedagogiki i dydaktyki szczegółowej, nauczanych w wymiarze nie mniejszym niż 270 godzin oraz odbycie praktyk nauczających zawodu w wymiarze 150 godzin. Nauczyciel bibliotekarz w myśl rozporządzenia musi być bibliotekarzem, pedagogiem i psychologiem. KSZTAŁCENIE UMIEJĘTNOŚCI INFORMACYJNYCH ORAZ UCZENIA SIĘ Do obowiązków pracowników bibliotek szkolnych międzynarodowe wytyczne zaliczyły m.in. kształcenie użytkowników biblioteki w zakresie umiejętności informacyjnych [Biblioteki szkolne 2003, s. 27]. Edukacja czytelnicza i informacyjna sięga w Polsce okresu międzywojennego, jej początki związane są z decyzją III Zjazdu Bibliotekarzy Polskich z 1932 r. opracowania memoriału w sprawie wprowadzenia do szkół średnich nauki bibliografii oraz wiedzy o bibliotekach i kształcenia umiejętności korzystania z ich zbiorów, a także z uruchomieniem lekcji bibliotecznych dla uczniów, realizowanych przez biblioteki publiczne w latach [Kąkolewicz 1997 s.11]. Od tego okresu jedynie podczas II wojny światowej nie realizowano w szkołach zajęć przysposobienia czytelniczego, bibliotecznego, informacyjnego czy medialnego [Batorowska 2009, s. 102]. Zmienia się to obecnie, w myśl Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 16 września 2008 r. w sprawie podstawy programowej nastąpi sukcesywna likwidacja ścieżek edukacyjnych, w tym ścieżki czytelniczej i medialnej. Należy jednak zauważyć, że niektóre cele edukacyjne są niemożliwe do zrealizowania bez dobrej biblioteki szkolnej i kompetentnego nauczyciela bibliotekarza. Nauczyciele szkół podstawowych, gimnazjów i liceów zostali zobowiązani m. in. do stworzenia uczniom warunków do poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł oraz efektywnego posługiwania się technologią informacyjną. Nauczyciele bibliotekarz powinien wspierać realizację wszystkich przedmiotów, których celami są m. in.: przygotowanie do samodzielnego poszukiwania potrzebnych informacji i materiałów, w tym w językach obcych; przygotowanie do odbioru informacji rozpowszechnionych przez media; przygotowanie do świadomego i odpowiedzialnego korzystania ze środków masowej komunikacji (telewizji, komputerów, prasy); kształtowanie postawy szacunku dla polskiego dziedzictw kulturowego w związku z globalizacją kultury masowej. Uczniów szkół ponadgimnazjalnych należy przygotować: do samokształcenia poprzez umiejętne pozyskiwanie i opracowanie informacji pochodzących z różnych źródeł, w tym w językach obcych; rozumienia natury i roli mediów we współczesnej cywilizacji; zachowania tożsamości kulturowej wobec globalizacji kultury, zdobywania umiejętności przekazu i krytycznego odbioru treści komunikatów medialnych; zachowania postawy dystansu i krytycyzmu wobec informacji przekazywanych przez media. Zaistniała sytuacja nie jest do końca zadawalająca. H. Batorowska postuluje wprowadzenie przedmiotu nauczania kultura informacyjna, który obejmowałby zadania edukacyjne w zakresie alfabetyzacji informacyjnej oraz zadania związane z edukacją o mediach (obejmującą wiedzę o mediach i mechanizmach ich oddziaływania oraz umiejętności obsługi sprzętu), edukację przez media (obejmującą wykorzystanie Internetu i programów multimedialnych jako źródła informacji), edukację dla mediów (obejmującą poznanie mediów i wykorzystanie mediów do wspierania rozwoju intelektualnego ucznia, jego twórczości oraz tworzenia własnych komunikatów medialnych), edukację ku mediom (obejmującą kształtowanie umiejętności komunikacji interpersonalnej i obrazu samego siebie, przyczyniającą się do ukształtowania 148

6 homo mediens); oraz zadania związane z realizacją aspektu kulturowego alfabetyzacji informacyjnej, takie jak rozwój świadomości informacyjnej, wychowanie zgodne z etyką korzystania z informacji, kształtowanie pozytywnych postaw wobec informacji, budowania systemu wartości, kultury osobistej [Batorowska 2009, s ]. Dostrzega równocześnie złożoność sytuacji i związane z tym problemy w organizacji procesu edukacji. Przypomina, że działalność dokumentacyjna odnosząca się do wszelkiego rodzaju dokumentów piśmienniczych i niepiśmienniczych, kultywowanie czytelnictwa, walka z zalewem informacji i działania pozwalające na zapanowanie nad tym zjawiskiem były zawsze domeną bibliotekarzy. Nie ma lepszych specjalistów od wyszukiwania, selekcjonowania, opracowania, przetwarzania, gromadzenia, udostępniania źródeł informacji (jak i samych informacji) od profesjonalnie przygotowanych do tych zadań bibliotekarzy [Batorowska 2009, s ]. Realizacja powyższych zadań stawia przed nauczycielami bibliotekarzami obowiązek znajomości najbardziej efektywnych metod i form pracy. Metody i formy pracy stosowane przez nauczycieli są również wykorzystywane przez nauczycieli bibliotekarzy. Stosują oni metody podające, eksponujące, programowane, praktyczne i problemowe. Należy zwrócić uwagę, że te ostatnie, w tym szczególnie aktywizujące są chętnie stosowane przez nauczycieli bibliotekarzy, o czym świadczyć mogą konspekty zamieszczane chociażby w Bibliotece w Szkole czy Poradniku Bibliotekarza. Metody problemowe polegają na uzyskaniu przez uczniów wiadomości i sprawności za pośrednictwem rozwiązania problemów teoretycznych i praktycznych. Cechą istotną tej metody jest samodzielność i aktywność ucznia. Jest on zmuszany do stawiania problemów, formułowania hipotez i weryfikowanie ich w sytuacjach intelektualnych i praktycznych. Przebieg procesu poznawczego zależy od: formy problemu i sposobu jego przedstawienia, nastawienia na rozwiązanie problemu, stopnia trudności, zadań pomocniczych, dostępności źródeł informacji, kontaktów społecznych w czasie rozwiązywania problemu, poziomu motywacji. Rozwiązywanie problemu stwarza możliwość do strukturalnego ujmowania rzeczywistości, akcentowania korelacji przyczynowoskutkowych i związków międzyprzedmiotowych. Dlatego też ważną rolę odgrywa gromadzenie wiedzy, przypominanie wiedzy już posiadanej, umiejętność kojarzenia informacji różnego typu i wykorzystywania ich w rozwiązywaniu aktualnych problemów. Nauczanie problemowe umożliwia z jednej strony rozwijanie umiejętności pracy grupowej i aktywizację jednostki, z drugiej indywidualizację kształcenia. Jest ono możliwe jedynie w przypadku odpowiedniego warsztatu informacyjnego (encyklopedii, słowników, bibliografii, kartotek, katalogów, pomocy dydaktycznych itp.), który umożliwia samodzielne zdobywanie wiedzy. Musi więc istnieć w szkole biblioteka z dobrym warsztatem informacyjnym. Do metod problemowych można zaliczyć m.in.: wykład problemowy, wykład konwersatoryjny oraz metody aktywizujące. Wśród tych ostatnich należy wymienić np.: metodę przypadku, metodę sytuacyjną, inscenizacje, dyskusje dydaktyczne (np. okrągłego stołu, burza mózgów, metaplan), gry dydaktyczne (sytuacyjne, decyzyjne, psychologiczne). Metoda nie jest formą, albowiem termin forma określa zewnętrzną, organizacyjną stronę pracy. W tym sensie podstawową formą organizacyjną nauczania jest lekcja, w toku której nauczyciel stosuje różne metody nauczania. Inną formą nauczania może być wycieczka, jeszcze inną praca domowa, która jest powiązana z lekcją. Można tu jeszcze wymienić zajęcia pozalekcyjne i pozaszkolne. Na gruncie bibliotekarskim podziału form pracy dokonał m.in. J. Wojciechowski wyróżniając: indywidualne, poglądowe, zbiorowe i zespołowe [Wojciechowski 2000, s ]. Podziału dokonał, biorąc pod uwagę relacje zachodzące pomiędzy odbiorcami a nadawcą oraz samymi odbiorcami. Stworzona przez niego klasyfikacja form pracy jest wykorzystywana przez bibliotekarzy, nauczycieli-bibliotekarzy i nauczycieli. Z jednej strony nauczyciele bibliotekarze muszą znać nowe 149

7 metody i formy pracy ponieważ efektywnie wówczas pracują z uczniami, a z drugiej strony spoczywa na nich zadanie udostępniania źródeł informacji dla nauczycieli, dzięki którym poszerzą oni swoją wiedzę przedmiotową lub poprawią metodykę nauczania [Biblioteki szkolne 2003, s. 33]. Nauczyciel bibliotekarz powinien również wspierać innych nauczycieli w śledzeniu zmian w prawie oświatowym, zwłaszcza że w Polsce jest to bardzo niestabilny obszar. Pracując w szkole, nauczyciel bibliotekarz styka się z uczniami z różnymi niepełnosprawnościami i problemami, dlatego wiedza psychologiczna jest mu niezbędna nie tylko do kształtowania zainteresowań czytelniczych. Działalność biblioteki powinna zaspokajać indywidualne potrzeby użytkowników i najważniejszy jest ich punkt widzenia. Biblioteki szkolne, jako pracownie interdyscyplinarne, mają swoją wyraźną specyfikę. Oczekiwania wobec nauczycieli bibliotekarzy są coraz większe, w związku z tym rosną ich potrzeby. Nauczyciel bibliotekarz to bibliotekarz, nauczyciel, pedagog, psycholog, ekonomista i jeszcze kilka dyscyplin można byłoby wymienić. Wyraźnie więc widać, że na tym obszarze muszą być prowadzone interdyscyplinarne badania. WYKORZYSTANE ŹRÓDŁA I OPRACOWANIA Ustawy i rozporządzenia Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach. Dz. U. Nr 85, poz. 539 z późn. zm. Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty. Dz. U. Nr 95, poz. 425 z późn. zm. Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela Dz. U. Nr 3, poz. 19 z późn. zm. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 marca 2009 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli Dz. U. Nr 50, poz Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola i publicznych szkół. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola i publicznych szkół Dz. U. Nr 61, poz. 624 z późn. zm. Opracowania Batorowska, H. (2009). Kultura informacyjna w perspektywie zmian w edukacji. Warszawa: Wydaw. SBP, 544 s. Biblioteki szkolne: wytyczne IFLA-UNESCO (2003). Warszawa: Wydaw. SBP, 47 s. Drzewiecki, M. (2005). Edukacja biblioteczna i informacyjna w polskich szkołach. Warszawa: Wydaw. SBP, 135 s. Good School Libraries: Making a Difference to Learning, dok. elektr. (2006). Ofsted. [odczyt: ]. Grabowska D. (2009). Biblioteki szkolne w międzynarodowych wytycznych i aktach prawnych. Poradnik Bibliotekarza nr 11, s Grabowska, D. (2005). Metody aktywizujące w pracy nauczyciela bibliotekarza. [W:] D. Grygrowski, E.B. Zybert red. (2005). Bibliologia, biblioteki, bibliotekarze. Warszawa: Wydaw. SBP, s Howorka, B. (2010). Bibliotekarz i prawo. Warszawa: Wydaw. SBP, 233 s. Kąkolewicz, M. (1997). O potrzebie realizacji edukacji medialnej w szkole. Edukacja Medialna nr 1, s Manifest Bibliotek Szkolnych (UNESCO/IFLA) (2000). Biblioteka w Szkole nr 11, s. 1. Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej (2008). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. Wojciechowski, J. (2000). Odrębność biblioteki szkolnej. Biblioteka w Szkole nr 6, s Wojciechowski, J. (2000). Praca z użytkownikiem w bibliotece. Warszawa: Wydaw. SBP, 186 s. 150