Zadania doradztwa rolniczego w Polsce w zakresie wdrażania systemów wsparcia bezpośredniego dla rolników (FAS) oraz wspierania rozwoju obszarów

Transkrypt

1 Zadania doradztwa rolniczego w Polsce w zakresie wdrażania systemów wsparcia bezpośredniego dla rolników (FAS) oraz wspierania rozwoju obszarów wiejskich

2 DORADZTWO ROLNICZE W POLSCE Działalność instytucji doradztwa rolniczego w Polsce obejmuje działania w zakresie rolnictwa, rozwoju wsi, rynków rolnych oraz wiejskiego gospodarstwa domowego. Instytucje doradztwa rolniczego w Polsce działają zarówno jako jednostki publiczne jak i podmioty prywatne. CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W 2

3 Doradztwo rolnicze w Polsce schemat Doradztwo Rolnicze Podmioty prywatne Podmioty publiczne Podmioty rolnicze Podmioty leśne Izby Rolnicze Jednostki samorządowe (WODR) CDR

4 Doradztwo rolnicze podstawy prawne DORADZTWO ROLNICZE Na podstawie ustawy z dnia 22 października 2004 r. o jednostkach doradztwa rolniczego (Dz. U. nr 251, poz z późn. zm.) Na podstawie rozporządzenia MRiRW z 07 maja 2008 o akredytacji podmiotów świadczących usługi doradcze. (Dz.U. No z późn. zm.) Na podstawie rozporządzenia MRiRW z 07 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich. (Dz. U. Nr 64, poz. 427 z późn. zm.) Centrum Doradztwa Rolniczego Jednostki lasów paostwowych Prywatne podmioty Izby Rolnicze Ośrodki Doradztwa Rolniczego

5 CELE DORADZTWA ROLNICZEGO Działania doradcze mają na celu, wspieranie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, podnoszenie konkurencyjności rynkowej gospodarstw rolnych, poprawę poziomu ich dochodów oraz podnoszenie poziomu kwalifikacji zawodowych rolników i innych mieszkańców obszarów wiejskich. CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W 5

6 DORADZTWO ROLNICZE W POLSCE Instytucjami o największym znaczeniu i zakresie świadczonych usług doradczych ze względu na potencjał kadrowy, materialny oraz strukturę organizacyjną są publiczne jednostki doradztwa rolniczego w tym Centrum Doradztwa Rolniczego oraz 16 samorządowych jednostek doradztwa rolniczego. (16 WODR) 6

7 ZATRUDNIENIE W WOJEWÓDZKICH OŚRODKACH DORADZTWA ROLNICZEGO W wojewódzkich ośrodkach doradztwa rolniczego pracuje obecnie około 4600 osób z czego około 3770 osób to doradcy, specjaliści i kadra kierownicza (stan na koniec czerwca 2010 r). Na 1 doradcę pracującego w terenie, w jednostkach publicznego doradztwa rolniczego, przypada ponad 500 rolników otrzymujących płatności bezpośrednie. (w Danii około 20 rolników, w Austrii około 300) 80% doradców posiada wykształcenie wyższe rolnicze. 7

8 CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W 8

9 SCHEMAT ORGANIZACJI PUBLICZNEGO DORADZTWA ROLNICZEGO Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Wojewódzki Sejmik Samorządowy (16) Społeczna Rada Doradztwa Rolniczego Krajowa Rada Doradztwa Rolniczego Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego (16 WODR) Oddział w Krakowie Oddział w Poznaniu Oddział w Radomiu Terenowy (Powiatowy) Zespół Doradztwa Rolniczego (313 zespołów)

10 CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W posiada Oddziały w Krakowie, Poznaniu i Radomiu CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W 10

11 Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Krakowie Oddział w Poznaniu Oddział w Radomiu WODR GDAŃSK WODR BARZKOWICE WODR MINIKOWO WODR OLSZTYN WODR KALSK WODR POZNAŃ WODR WARSZAWA WODR SZEPIETOWO WODR WROCŁAW WODR ŁOSIÓW WODR BRATOSZEWICE WODR CZĘSTOCHOWA WODR MODLISZEWICE WODR KOŃSKOWOLA WODR KARNIOWICE WODR BOGUCHWAŁA

12 Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie

13 Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Krakowie

14 Baza szkoleniowa CDR O/Kraków sala seminaryjna (40 osób) sala konferencyjna (70 osób) pracownia komputerowa (12 stanowisk)

15 Baza socjalna CDR O/Kraków Dysponujemy 20 pokojami gościnnymi z 42 miejscami noclegowymi w pokojach 2 i 3 osobowych z samodzielnym węzłem sanitarnym Wszystkie pokoje wyposażone są w odbiorniki TV oraz dostęp do internetu W przyziemiu znajduje się bufet kawiarnia

16 ZADANIA CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO Określa Ustawa o jednostkach doradztwa rolniczego. Najważniejsze grupy zadań to: CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W 16

17 1. Przygotowywanie i wprowadzanie jednolitych sposobów działania ośrodków doradztwa rolniczego Realizowane przez CDR zadania w tym zakresie to między innymi: Ujednolicenie dokumentacji planów rolnośrodowiskowych i przygotowywanie narzędzi informatycznych do ich sporządzania, Przygotowywanie doradców do udzielania rolnikom pomocy w zakresie realizacji programów rolnośrodowiskowych. Opracowywanie i wydawanie programów szkoleniowych. CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W 17

18 Programy kursów specjalistycznych dla mieszkaoców wsi Opieka nad człowiekiem starszym i chorym Opieka nad dzieckiem Mała księgowośd Pielęgnacja ogrodów przydomowych Mała architektura przydomowa

19 2. Przygotowywanie i przekazywanie ośrodkom doradztwa rolniczego materiałów informacyjnych i szkoleniowych Wydajemy m.in. kwartalnik Zagadnienia Doradztwa Rolniczego biuletyny elektroniczne poradniki dla doradców i rolników tematyczne broszury informacyjne i szkoleniowe

20 Wydawnictwa CDR O/Kraków "Z polskimi rolnikami ku nowoczesnej wsi" Plon konkursu na pamiętniki, wspomnienia i wypowiedzi trzech pokoleń doradców rolnych, zorganizowanego przez Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Krakowie, w latach Kraków 2008 "Turystyka wiejska a edukacja. Różne poziomy, różne wymiary" Materiały Sesji Naukowej zorganizowanej w ramach XII Ogólnopolskiego Sympozjum Agroturystycznego Boszkowo, 2007 Prawno-finansowe uwarunkowania prowadzenia usług turystycznych na polskiej wsi po akcesji do UE Poradnik praktyczny Czerwiec 2004 Wydanie drugie zmienione i uzupełnione Wrzesień 2005

21 Wydawnictwa CDR O/Kraków LEADER w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Poradnik dla doradców rolnych współpracujących z lokalnymi grupami działania Kraków 2009 Marka wiejskiego produktu turystycznego inicjatywy i inspiracje Wydawnictwo jest kontynuacją problematyki podjętej na XIII Ogólnopolskim Sympozjum Agroturystycznym Kraków 2009

22 3. Kolejne zadanie to: opracowywanie analiz i prognoz w zakresie rozwoju rolnictwa i doradztwa rolniczego W tym zakresie prowadzimy: badanie stanu zatrudnienia w jednostkach doradztwa rolniczego badanie potrzeb edukacyjnych pracowników jednostek doradztwa rolniczego ocenę procedur i barier wdrażania działania Odnowa wsi z punktu widzenia jednostek samorządu terytorialnego monitorujemy współpracę jednostek doradztwa rolniczego z LGD 22

23 4. Następne zadanie to: organizowanie doskonalenia zawodowego Centrum Doradztwa Rolniczego organizuje doskonalenie zawodowe kadr jednostek doradztwa rolniczego, nauczycieli szkół rolniczych, pracowników instytucji działających na rzecz rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich. Zakres tematów szkoleń jest bardzo zróżnicowany. ROK Liczba form szkolenia (grup szkoleniowych) Uczestnicy szkoleo w tym doradcy jednostek doradztwa rolniczego

24 Zadanie 5. to tworzenie i prowadzenie centralnego systemu informacji i baz danych na potrzeby doradztwa rolniczego prowadzenie strony baza szkoleń, dokumentowa baza danych Krajowy System Informacji Doradczej (HELPDESK) lista doradców rolnośrodowiskowych lista doradców rolniczych Informator o zawodach sektora rolnożywnościowego Informator o szkołach i placówkach oświatowych pakiety edukacyjne programy i aplikacje zakładki tematyczne normatywy produkcji rolniczej 24

25 Zadanie 6. Koordynacja zadań w zakresie rolnictwa ekologicznego Realizacja tego zadania polega na: praktycznym szkolenie doradców oraz rolników z zakresu technologii i organizacji produkcji z wykorzystaniem pól doświadczalno wdrożeniowych Centrum Rolnictwa Ekologicznego a także w wybranych gospodarstwach indywidualnych, popularyzacji rolnictwa ekologicznego poprzez prowadzenie szkoleń dla doradców i rolników promowaniu rolnictwa ekologicznego wśród przetwórców i konsumentów, organizacji konkursów, prowadzeniu gospodarstwa ekologicznego. 25

26 A oto przykład: Szkolenia w gospodarstwie ekologicznym w Chwałowicach 26

27 WSPÓŁPRACA Z PARTNERAMI ZAGRANICZNYMI Austria Europeische ARGE Anglia DEFRA Dania DAAC Finlandia Bitcomp Francja INRA Holandia DLV Irlandia Teagasc Kazachstan, Litwa, Mołdawia, Niemcy- DLG, Bawarskie Ministerstwo Rolnictwa Szkocja SAC, Ukraina USA To tylko niektóre z realizowanych przez CDR zadań. 27

28 CDR a System Doradztwa Rolniczego (FAS) Oprócz wcześniej prezentowanych zadań CDR jest ważnym podmiotem Systemu Doradztwa Rolniczego (SDR). System Doradztwa Rolniczego w Polsce został utworzony na podstawie Rozporządzenia Rady (WE) 1782/2003, gdzie art.13 tego rozporządzenia mówi, że Państwa Członkowskie zobowiązane są do ustanowienia do dnia 1 stycznia 2007 roku, systemu doradztwa rolniczego dla rolników obejmującego zarządzanie gruntami i gospodarstwem prowadzonego przez jedną lub kilka wyznaczonych instytucji lub przez podmioty prywatne. Obowiązek ten został utrzymany w Rozporządzeniu Rady (WE) 73 zastępującym wcześniej cytowane rozporządzenie. Taka działalność doradcza musi obejmować co najmniej wymogi podstawowe w zakresie zarządzania oraz zasady dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska - zasada wzajemnej zgodności. 28

29 Co to jest wzajemna zgodność? Zasada wzajemnej zgodności wynika z Reformy Wspólnej Polityki Rolnej z 2003 r. w ramach której zmieniony został system wsparcia rolnictwa w UE. Wprowadzono tzw. Płatność Jednolitą niezależną od struktury i wielkości produkcji, zależną natomiast od spełnienia przez rolników szeregu wymagań dotyczących: utrzymania gruntów w dobrej kulturze rolnej oraz podstawowych wymogów z zakresu zarządzania nazwanych zasadą wzajemnej zgodności. 29

30 Co to jest wzajemna zgodność? Zasada wzajemnej zgodności oznacza powiązanie wysokości otrzymywanych płatności bezpośrednich, a także płatności otrzymywanych w ramach działań PROW na lata zawartych w osi II tj. płatności rolnośrodowiskowych, płatności ONW za gospodarowanie na obszarach górskich i innych o niekorzystnych warunkach gospodarowania, a także płatności za zalesianie gruntów rolnych, ze spełnieniem przez beneficjentów określonych wymogów. 30

31 Co to jest wzajemna zgodność? Podstawowe wymogi z zakresu zarządzania zostały podzielone na trzy obszary: Obszar A, który obejmuje: 1. identyfikację i rejestrację zwierząt, 2. zagadnienia ochrony środowiska naturalnego. Obszar B, obejmuje: 1. zdrowie publiczne, 2. zdrowie zwierząt, 3. zdrowotność roślin. Obszar C: 1. dobrostan zwierząt. 31

32 Co to jest wzajemna zgodność? Wymogi wzajemnej zgodności dotyczące zarządzania gospodarstwem nie są nowymi przepisami. Są to przepisy, których stosowanie jest obowiązkowe dla wszystkich gospodarstw rolnych. Nowym elementem jest powiązanie przyznawanych płatności bezpośrednich z przestrzeganiem tych przepisów. 32

33 Wdrażanie zasady wzajemnej zgodności w Polsce Wymogi wzajemnej zgodności są wdrażane stopniowo: od 1 stycznia 2009 roku obowiązują u nas wymogi obszaru A, od 1 stycznia 2011 roku wymogi z obszaru B, od 1 stycznia 2013 roku zostaną wdrożone wymogi z obszaru C. 33

34 Wdrażanie zasady wzajemnej zgodności w Polsce Dla prawidłowego wdrażania zasady wzajemnej zgodności w Polsce, zgodnie z obowiązującym nas prawem europejskim, został ustanowiony Farm Advisory System (FAS) System Doradztwa Rolniczego, którego celem jest merytoryczne wsparcie rolników w zakresie wdrażania zasady wzajemnej zgodności. Ponieważ usługi doradcze w ramach Systemu Doradztwa Rolniczego są odpłatne rolnicy, którzy chcą z nich korzystać mogą uzyskać finansowe wsparcie w ramach działania Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów PROW na lata

35 Jak działa System Doradztwa Rolniczego (FAS) w Polsce? Otóż usługi doradcze w ramach SDR mogą być świadczone przez publiczne i prywatne podmioty doradcze. Usługi te zgodnie z prawem unijnym finansowane są do kwoty 1500 euro i nie więcej niż 80% kosztów kwalifikowanych usługi w okresie programowania. został przygotowany pakiet usług doradczych wzajemnej zgodności (cross compliance) i maksymalne dofinansowanie w formie zryczałtowanej za poszczególne ich rodzaje. Usługi doradcze dotyczące wzajemnej zgodności mogą świadczyć doradcy, którzy zostali wpisani na listę osób uprawnionych, prowadzoną przez dyrektora CDR. Podmioty prywatne zaś muszą posiadać akredytacje. 35

36 Jakie wymagania muszą spełnić osoby, aby być wpisane na listę osób uprawnionych? Na listę doradców rolniczych uprawnionych do świadczenia usług doradczych w zakresie zasady wzajemnej zgodności mogą być wpisane osoby, które: Posiadają wykształcenie wyższe na kierunku ochrona środowiska, ogrodnictwo, rolnictwo, technika rolnicza i leśna, weterynaria, zootechnika lub na kierunkach pokrewnych; Odbyły szkolenie dla działania Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów, Złożyły przed dyrektorem CDR z wynikiem pozytywnym egzamin pisemny w formie testu, sprawdzający wiedzę i umiejętności z zakresu zagadnień objętych szkoleniem. (rozp. MRIRW z 7 maja 2008 r.) 36

37 Zakres zagadnień objętych szkoleniem Zakres szkolenia obejmuje: Ochronę środowiska; Zdrowie publiczne ludzi, zdrowie zwierząt, zdrowotność roślin oraz identyfikację i rejestrację zwierząt, Dobrostan zwierząt, Dobrą kulturę rolną, Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy w gospodarstwie. 37

38 Zakres zagadnień objętych szkoleniem Ponadto uczestnicy szkoleń zdobywają umiejętności z zakresu metodyki oceny gospodarstwa pod względem spełniania wymogów wzajemnej zgodności czyli: Jak przygotować się do pierwszej wizyty w gospodarstwie? (zebranie właściwych informacji o gospodarstwie np. czy gospodarstwo położone jest np. na obszarach Natura 2000, czy jest opracowany dla tego obszaru plan ochrony, czy gospodarstwo położone jest na OSN (obszary szczególnie chronione itp.) Jak dokonać wyboru właściwych dla danego gospodarstwa list sprawdzających, jak je wypełnić? Jak sporządzić raport z oceny? W jaki sposób dokumentować pracę doradcy? 38

39 Zakres zagadnień objętych szkoleniem Uczestnicy szkoleń zdobywają także umiejętności związane z opracowaniem planu dostosowania gospodarstwa do spełniania wymogów wzajemnej zgodności, w sytuacji kiedy taki plan dostosowania jest wskazany. Szkolenie obejmuje także praktyczne ćwiczenia w gospodarstwie rolnym. Tak przygotowywani są do świadczenia usług doradczych w ramach SDR (System Doradztwa Rolniczego) doradcy, natomiast podmioty prywatne, które chcą świadczyć usługi doradcze w ramach SDR muszą uzyskać akredytację. 39

40 Warunki udzielenia akredytacji O udzielenie akredytacji może ubiegać się osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: 1. co najmniej rok świadczy usługi doradcze rolnikom lub posiadaczom lasów; 2. zatrudnia osoby, które posiadają uprawnienia (o czym była mowa wcześniej) lub w przypadku osoby fizycznej, jeżeli ta osoba uzyskała takie uprawnienia. 40

41 Warunki udzielenia akredytacji 3. posiada warunki lokalowe i techniczne, umożliwiające wykonywanie działalności doradczej; 4. nie ma zaległości podatkowych oraz zaległości w opłacaniu składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne; 5. nie wykonuje działalności gospodarczej w zakresie produkcji lub obrotu maszynami, urządzeniami, materiałami lub środkami przeznaczonymi dla rolnictwa i leśnictwa; 6. zobowiąże się do składania Ministrowi rolnictwa co rocznego sprawozdania ze świadczonych usług doradczych. 41

42 System Doradztwa Rolniczego (SDR) CDR zgodnie z omówionymi wymogami przygotowuje doradców do udzielania pomocy rolnikom w dostosowywaniu gospodarstw do wymogów wzajemnej zgodności, Zajmujemy się także przygotowywaniem i aktualizacją materiałów szkoleniowych dla rolników z zakresu dostosowywaniu gospodarstw do wymogów wzajemnej zgodności, opracowaliśmy jednolitą dokumentację dla wszystkich podmiotów doradczych w zakresie dostosowywania gospodarstw do wymagań wzajemnej zgodności 42

43 Ilośd przeszkolonych osób z zakresu wymagao wzajemnej zgodności Szkolenia podstawowe ROK RAZEM Doradcy rolniczy Doradcy rolnośrodowiskowi Nauczyciele szkół rolniczych Pozostali RAZEM Szkolenia uzupełniające ODDZIAŁ W RADOMIU ROK RAZEM Doradcy rolniczy Nauczyciele szkół rolniczych Inni RAZEM

44 Oto materiały przygotowane przez CDR oddział w Radomiu 44

45

46 Projekt zlecony przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Minimalne wymagania wzajemnej zgodności oraz bezpieczeostwo i higiena pracy w gospodarstwie rolnym, szkolenia uzupełniające. Odbiorcy: Doradcy rolni uprawnieni do świadczenia pomocy doradczej rolnikom w ramach działania Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata W ramach projektu zaplanowano przeszkolid pomiędzy a doradców rolnych.

47 Kontrola prywatnych podmiotów doradczych Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Centrum Doradztwa Rolniczego przeprowadza kontrole w prywatnych podmiotach doradczych ubiegających się o akredytację na świadczenie usług doradczych z zakresu dostosowywania gospodarstw do wymogów wzajemnej zgodności, na które rolnicy mogą otrzymać dofinansowanie z PROW Obecnie na stronie zarejestrowane są 104 akredytowane prywatne podmioty doradcze. Od bieżącego roku planowane są również losowe kontrole podmiotów doradczych pod kątem jakości świadczonych usług rolnikom z tego zakresu. 47

48 Problemy w ramach SDR Wszystko zostało przygotowane: certyfikowani doradcy, akredytowane podmioty doradcze, jednolite wzory potrzebnych dokumentów, które mogą wypełniać rolnikowi doradcy, materiały informacyjne dostępne w wersji papierowej i elektronicznej, inne pomocne narzędzia, a środki finansowe przewidziane w ramach działania PROW Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów są przez rolników bardzo słabo wykorzystywane. 48

49 Analiza zadań realizowanych w ramach działania Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów PROW a r. 1 limit środków publicznych ogółem na działanie Limit środków z EFRROW Liczba złożonych w ARiMR wniosków o pomoc - ogółem Liczba podpisanych umów z rolnikami na świadczenie usług w ramach działania ogółem Wypłacona kwota Wykorzystanie limitu środków z EFRROW 0,71

50 Problemy w ramach FAS Przedstawione dane nie są satysfakcjonujące. Zresztą dzieje się tak nie tylko w Polsce. Na Europejskiej Konferencji poświeconej omówieniu raportu o funkcjonowaniu FAS, która odbywała się w lutym w Warszawie, przedstawiciele wielu krajów zgłaszali różne problemy w tym zakresie, także słabe wykorzystanie środków (Włochy 3%). Trzeba coś zmienić, szczególnie w prawie unijnym. 50

51 Problemy w ramach FAS Po pierwsze: należałoby na przyszłość przemyśleć zasady ubiegania się o wsparcie usług doradczych. Czy beneficjentami tego działania nie powinny być podmioty doradcze, a nie jak do tej pory rolnicy czy posiadacze lasów? Po drugie: z naszego rozpoznania wynika, że małe zainteresowanie działaniem, spowodowane jest wysokim kosztem własnym, jaki musza ponieść producenci rolni, tj. ok. 43% od kwoty brutto wyszczególnionych w rozporządzeniu MRiRW usług. 20% wkład własny rolnika od kosztów netto usługi, szczególnie dla małych gospodarstw jest zbyt wysoki 51

52 Problemy w ramach FAS Mimo obowiązywania zasady poufności, istnieje wśród rolników obawa przed ewentualnym ujawnieniem efektów oceny gospodarstwa. Przyczyną małego zainteresowania rolników usługami doradczymi w ramach PROW jest także zbyt mała informacja w mediach centralnych o istocie działania i wymogach zasady wzajemnej zgodności. 52

53 Propozycje zmian w zasadach udzielania pomocy doradczej w ramach działania Działanie Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów powinno obejmować wszystkie usługi w ramach cennika obowiązującego w ODR, a nie tylko ocenę gospodarstwa pod względem dostosowania do spełniania wymogów wzajemnej zgodności, czy opracowania planu dostosowania do wymogów wzajemnej zgodności. Usługi doradcze z zakresu zasady wzajemnej zgodności, powinny być tylko jednymi z wielu usług do wyboru dla rolnika.

54 Propozycje zmian w zasadach udzielania pomocy doradczej w ramach działania (cd.) Proponujemy nie wiązać korzystania z katalogu usług dodatkowych z usługą kompleksowej oceny gospodarstw w zakresie wymogów wzajemnej zgodności. A obecnie tak jest. Z katalogu usług dodatkowych może korzystać rolnik, który wcześniej z korzystał z usługi kompleksowej oceny gospodarstwa w zakresie wymogów wzajemnej zgodności.

55 Propozycje zmian w zasadach udzielania pomocy doradczej w ramach działania (cd.) Uważamy, że częstotliwość korzystania z usług doradczych przez rolnika powinna być otwarta. Rolnik powinien mieć prawo, korzystać z takich usług doradczych jakie są mu niezbędne. Nie tylko raz w okresie programowania, ale częściej trzeba wprowadzić więcej elastyczności. Wyższy powinien być limit środków na doradztwo dla rolnika proponujemy 3000 euro (obecnie jest 1500 euro). Wchodzą nowe problemy: ochrona wód, zmiany klimatyczne, kształtowanie krajobrazu, zmiany klimatyczne. 55

56 Problemy SDR Prowadzenie gospodarstwa rolnego nigdy nie było łatwe. Dzisiaj rolnik oprócz wiedzy zawodowej, musi posiadać zupełnie nowe umiejętności związane z przygotowywaniem wniosków o wsparcie, wniosków o płatność, wypełnianiem dziesiątków załączników. Mogą to w znacznie szerszym zakresie niż dotychczas robić doradcy. 56

57 Dziękuję za uwagę CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO ODDZIAŁ W KRAKOWIE 57