MINISTER EDUKACJI NARODOWEJ

Transkrypt

1 MINISTER EDUKACJI NARODOWEJ DWKI-WSPE KT Warszawa, 01 czerwca 2016 r. Pan Marek Kuchciński Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Odpowiedź na interpelację nr 2915 Szanowny Panie Marszałku, składam na Pana ręce odpowiedź na interpelację Pani Iwony Michałek i Pani Marzeny Machałek, Posłanek na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, w sprawie zainicjowania przez Ministerstwo Edukacji Narodowej działań na rzecz poprawy i zwiększenia zakresu nieodpłatnej pomocy psychologicznopedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach: Szanowne Panie Posłanki, system oświaty zapewnia uczniom możliwość korzystania z pomocy psychologiczno-pedagogicznej 1. Pomoc ta polega na rozpoznawaniu i zaspokajaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz indywidualnych możliwości psychofizycznych uczniów. Nauczyciele i specjaliści prowadzący zajęcia z uczniem zobligowani są do rozpoznania jego potrzeb w tym zakresie oraz udzielenia mu adekwatnego wsparcia. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna w szkole jest udzielana w trakcie bieżącej pracy z uczniem oraz w formie: 1) klas terapeutycznych; 2) zajęć rozwijających uzdolnienia; 3) zajęć dydaktyczno-wyrównawczych; 4) zajęć specjalistycznych: korekcyjno-kompensacyjnych, logopedycznych, socjoterapeutycznych oraz innych zajęć o charakterze terapeutycznym; 1 Art. 1 Ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2015 r., poz. 2156, z późn.zm.).

2 5) zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu oraz planowaniem kształcenia i kariery zawodowej w przypadku uczniów gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych; 6) warsztatów; 7) porad i konsultacji. Szczegółowe regulacje w tym zakresie zostały określone w przepisach rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej 2. Pomocą psychologiczno-pedagogiczną obejmowani są w szczególności uczniowie: 1) niepełnosprawni, 2) niedostosowani społecznie, 3) zagrożeni niedostosowaniem społecznym, 4) ze szczególnymi uzdolnieniami, 5) ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się2, 6) z zaburzeniami komunikacji językowej, 7) przewlekle chorzy, 8) w sytuacji kryzysowej lub traumatycznej, 9) z niepowodzeniami edukacyjnymi, 10) zaniedbani środowiskowo, w związku z sytuacją bytową ucznia i jego rodziny, sposobem spędzania czasu wolnego i kontaktami środowiskowymi, 11) z trudnościami adaptacyjnymi związanymi z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego, w tym związanych z wcześniejszym kształceniem za granicą. Katalog potrzeb rozwojowych i edukacyjnych uczniów nie jest zamknięty, wyznacznikiem są potrzeby dziecka. Pomocy psychologiczno-pedagogicznej udzielają uczniom nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych oraz specjaliści. Dyrektor szkoły organizując pomoc dla uczniów współpracuje w tym zakresie z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi (w tym poradniami specjalistycznymi), rodzicami uczniów, placówkami doskonalenia nauczycieli, innymi przedszkolami, szkołami i placówkami, a także organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana jest także rodzicom uczniów oraz nauczycielom, w formie porad, konsultacji, warsztatów i szkoleń. Biorąc pod uwagę obowiązki szkoły w zakresie udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej, dyrektor szkoły odpowiada za ich realizację i w porozumieniu z organem prowadzącym podejmuje decyzje m.in. dotyczące zatrudnienia nauczycieli i specjalistów wykonujących zadania z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej, w szczególności psychologów i pedagogów, 2 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. poz. 532).

3 logopedów, terapeutów pedagogicznych, odpowiednio do rozpoznanych potrzeb w tym zakresie. Przy zatrudnianiu w szkołach zarówno psychologów, jaki i pedagogów oraz innych specjalistów udzielających pomocy psychologiczno-pedagogicznej, powinny być brane pod uwagę rozpoznane potrzeby uczniów. Rodzaj zatrudnionych specjalistów oraz wymiar ich zatrudnienia powinny wynikać z potrzeb danej szkoły w zakresie pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla uczniów, rodziców i nauczycieli. Profesjonalne wsparcie w rozwiązywaniu problemów edukacyjnowychowawczych zapewniają w systemie oświaty poradnie psychologicznopedagogiczne do zadań których należy m.in. prowadzenie działań diagnostycznych, terapeutycznych, a także realizacja działań profilaktycznych. Odbiorcy usług poradni to zarówno dzieci w wieku już od urodzenia, młodzież, rodzice, jak i nauczyciele. Należy podkreślić, że poradnie wspierają szczególnie wychowawczą oraz edukacyjną funkcję szkoły i placówki, a także jej rolę w zakresie profilaktyki, co polega m. in na: 1) udzielaniu nauczycielom, wychowawcom grup wychowawczych lub specjalistom pomocy w rozpoznawaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych dzieci i młodzieży, 2) udzielaniu nauczycielom, wychowawcom grup wychowawczych lub specjalistom pomocy w rozwiązywaniu problemów dydaktycznych i wychowawczych, 3) podejmowaniu działań z zakresu profilaktyki uzależnień i innych problemów dzieci i młodzieży, 4) prowadzeniu edukacji dotyczącej ochrony zdrowia psychicznego wśród dzieci i młodzieży, rodziców i nauczycieli, 5) udzielaniu, we współpracy z placówkami doskonalenia nauczycieli i bibliotekami pedagogicznymi, wsparcia merytorycznego nauczycielom, wychowawcom grup wychowawczych i specjalistom pracującym z dzieckiem. Udzielanie bezpośredniej pomocy dzieciom i młodzieży oraz rodzicom przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne, polega w szczególności na prowadzeniu terapii dzieci i młodzieży, a także ich rodzin oraz na udzielaniu pomocy rodzicom w rozpoznawaniu potrzeb rozwojowych, edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych dzieci i młodzieży. To to także pomoc w rozwiązywaniu problemów edukacyjnych i wychowawczych. Odnosząc się do pytań przedstawionych w interpelacji, przedstawiam dane z Sytemu Informacji Oświatowej, według stanu na 30 września 2015 r.

4 Ad. 1, 2 i 4. Liczba etatów psychologów, pedagogów i logopedów w przedszkolach i szkołach na terenie miast i wsi: Przedszkola liczba etatów pedagogów liczba etatów psychologów liczba etatów logopedów liczba dzieci przypadająca na psychologa Miasto 347,59 330, , Wieś 73,40 37,52 384, Szkoły liczba etatów pedagogów liczba etatów psychologów liczba etatów logopedów liczba uczniów przypadająca na psychologa Miasto , , , Wieś 3 612,69 719, , Ad. 3 W Polsce, według danych na 30 września 2015 r., funkcjonuje 949 poradni psychologiczno- pedagogicznych, w tym 580 publicznych i 369 niepublicznych. Ad. 5. Ministerstwo Edukacji Narodowej stwarza warunki organizacyjno-prawne do kształcenia, wychowania i opieki pedagogicznej wszystkim dzieciom i młodzieży, w tym ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Działania Ministerstwa Edukacji Narodowej służą stworzeniu rozwiązań o charakterze systemowym i organizacyjnym, wpływających na efektywność kształcenia dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Indywidualne podejście do uczniów z różnego rodzaju dysfunkcjami, potrzebujących wsparcia w rozwijaniu zdolności i zainteresowań czy w pokonywaniu trudności, służy podnoszeniu efektywności ich kształcenia i zapewnieniu im pomocy psychologiczno-pedagogicznej jak najbliżej ich miejsca zamieszkania w przedszkolu, szkole lub placówce. Od 2008 r. wprowadzane są zmiany w przepisach prawa, które mają na celu zapewnienie dzieciom i młodzieży niepełnosprawnym powodzenia w nauce szkolnej, wyrównujące ich szanse edukacyjne, zapewniające odpowiednie warunki do nauki i pomoc psychologiczno-pedagogiczną. Doprecyzowane zostały przepisy rozporządzeń, m.in. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym, w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach, w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych, w sprawie rodzajów i szczegółowych zasad działania placówek publicznych, warunków pobytu dzieci i młodzieży

5 w tych placówkach oraz wysokości i zasad odpłatności wnoszonej przez rodziców za pobyt ich dzieci w tych placówkach, w sprawie organizowania wczesnego wspomagania. W ramach realizacji Rządowego Programu Bezpieczna i przyjazna szkoła w 2012 i 2013 r. Ministerstwo Edukacji Narodowej przeprowadziło otwarte konkursy ofert na realizacje zadań publicznych dotyczących obszaru pracy z uczniami ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Realizowane projekty dotyczyły m.in. wsparcia w zakresie indywidualizacji kształcenia oraz udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniom. W ramach Priorytetu III Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, w latach , realizowany był projekt systemowy Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Projekt realizowany był przez Ministerstwo Edukacji Narodowej we współpracy z Akademią Pedagogiki Specjalnej w Warszawie. Działania projektu służyły przygotowaniu szkół i placówek, organu nadzoru pedagogicznego i organów prowadzących do realizacji zadań w zakresie organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej i kształcenia specjalnego. Celem ogólnym było przygotowanie beneficjentów projektu do zapewnienia świadczenia pomocy psychologiczno-pedagogicznej jak najbliżej ucznia, w środowisku jego nauczania i wychowania, oraz poprawa jakości systemu kształcenia i wychowania uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Do wszystkich przedszkoli, szkół i placówek przekazano również nieodpłatnie za pośrednictwem kuratoriów oświaty, materiały dydaktyczne dla dyrektorów, nauczycieli i rodziców, wspomagające w pracy z uczniem ze specjalnymi potrzebami, w tym z uczniem niepełnosprawnym. Została również uruchomiona platforma informacyjno-komunikacyjna, poprzez którą oprócz zamieszczonych, wymienionych wyżej materiałów, eksperci udzielali odpowiedzi na zgłaszane przez dyrektorów i nauczycieli pytania. Opracowane w projekcie materiały dla nauczycieli pomocne w pracy z uczniami ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi udostępnione są na portalu edukacyjnym Scholaris. Wiele publikacji dotyczących pracy z uczniami ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym w zakresie organizowania pomocy psychologicznopedagogicznej, jest dostępnych na stronie internetowej Ośrodka Rozwoju Edukacji 3. Biorąc pod uwagę potrzeby szkół ogólnodostępnych w zakresie wyposażenia w pomoce dydaktyczne służące realizacji zadań z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej i zajęć rewalidacyjnych, w 2016 r. przewidziano możliwość ubiegania się przez jednostki samorządu terytorialnego o zwiększenie kwot części oświatowej subwencji ogólnej z 0,4% rezerwy o dodatkowe środki na ten cel. 3 Strona ORE:

6 Należy także zauważyć, że w odniesieniu do uczniów objętych kształceniem specjalnym 4, którzy obejmowani są również pomocą psychologicznopedagogiczną, systematycznie rośnie kwota dodatkowych środków naliczanych jednostkom samorządu terytorialnego w ramach podziału subwencji oświatowej dla tych uczniów. Dane tym zakresie przedstawia tabela. rok wysokość subwencji oświatowej w mln zł , , , , , , ,2 Jednostki samorządu terytorialnego w latach zostały zobowiązane do przeznaczenia środków w wysokości nie mniejszej niż wynikająca z podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego na realizację zadań wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy. Ad. 6 W 2015 r. w rozporządzeniu regulującym funkcjonowanie placówek specjalnych tj. młodzieżowych ośrodków wychowawczych, młodzieżowych ośrodków socjoterapii, specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych, specjalnych ośrodków wychowawczych i ośrodków rewalidacyjno-wychowawczych 6, wprowadzono przepisy określające standardy zatrudnienia specjalistów. Wskazano, że liczba i rodzaj zatrudnionych specjalistów powinny być dostosowane do potrzeb wychowanków poszczególnych ośrodków, zobowiązano do zatrudniania psychologów i pedagogów ww. ośrodkach. 4 Na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego wydanego przez zespół orzekający działający w publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej. 5 Ustawa z dnia 16 grudnia 2015 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2016 (Dz. U. poz. 2199). 6 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 2 listopada 2015 r. w sprawie rodzajów i szczegółowych zasad działania placówek publicznych, warunków pobytu dzieci i młodzieży w tych placówkach oraz wysokości i zasad odpłatności wnoszonej przez rodziców za pobyt ich dzieci w tych placówkach (Dz. U. poz. 1872).

7 W celu zapewnienia wychowankom odpowiedniego wsparcia w rozwiązywaniu problemów wynikających z ich rozwoju oraz sytuacji życiowej, w odniesieniu do młodzieżowych ośrodków wychowawczych, młodzieżowych ośrodków socjoterapii, specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych i specjalnych ośrodków wychowawczych, przepisy rozporządzenia przewidują, że w przypadku psychologa wymiar zatrudnienia na tym stanowisku nie może być niższy niż pełny wymiar zajęć (pełny etat), z uwzględnieniem pełnego tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć psychologa, który jest ustalany przez organ prowadzący ośrodek, na podstawie art. 42 ust. 7 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela. Jednocześnie przepisy rozporządzenia dopuszczają możliwość zatrudnienia w ww. ośrodkach kilku psychologów (zamiast jednego na pełny etat), z zastrzeżeniem jednak, że łączny wymiar zajęć wszystkich zatrudnionych psychologów nie może być niższy niż pełny wymiar zajęć. Analogiczne rozwiązania przewidziano w stosunku do zatrudnienia pedagoga. Rozporządzenie przewiduje również konieczność zwiększenia tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć psychologów i pedagogów w sytuacji gdy zwiększy się liczba wychowanków w danym ośrodku. I tak w przypadku gdy w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, młodzieżowym ośrodku socjoterapii, specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym i specjalnym ośrodku wychowawczym liczba wychowanków przekroczy 36, tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć psychologa (psychologów) i tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć pedagoga (pedagogów), ustalany przez organ prowadzący ośrodek, na podstawie art. 42 ust. 7 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela, należy zwiększyć, w przeliczeniu na każdych kolejnych 12 wychowanków: 1) co najmniej o 1/3 w przypadku młodzieżowych ośrodków wychowawczych; 2) co najmniej o 1/4 w przypadku młodzieżowych ośrodków socjoterapii, specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych i specjalnych ośrodków wychowawczych. Koszty zatrudnienia ww. specjalistów były analizowane w ocenie skutków regulacji przy wprowadzaniu zmian legislacyjnych w tym zakresie 7. W 2012 r. różnymi formami pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkołach objętych było ok. 25% populacji uczniów, w 2014 roku ok. 30% 8. Wprowadzenie wymogu zatrudniania psychologa w każdym przedszkolu i szkole wymaga rozważenia. Należy mieć bowiem na uwadze, że w systemie oświaty funkcjonują różnej wielkości przedszkola i szkoły, różne mogą być także potrzeby dzieci i młodzieży uczęszczających do tych szkół. Ministerstwo Edukacji Narodowej nie prowadziło analiz finansowych w zakresie wskazanym w interpelacji Na podstawie danych z Systemu Informacji Oświatowej.

8 Ad. 7. W publicznych szkole, przedszkolu i placówce prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego może być zatrudniony psycholog- specjalista lub psycholog- nauczyciel. W przypadku "specjalisty" zatrudnia się go na podstawie art. 7 ust. 1a - 1d ustawy o systemie oświaty 9, na zasadach Kodeksu pracy 10, z tym, że do osoby tej stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć godzin zajęć edukacyjnych nauczycieli oraz ustala się wynagrodzenie nie wyższe niż przewidziane jak dla nauczyciela dyplomowanego. Nauczyciel - psycholog zatrudniany jest zgodnie z przepisami ustawy - Karta Nauczyciela 11 i jeżeli jego miejscem pracy jest szkoła, przedszkola lub placówka prowadzona przez jednostkę samorządu terytorialnego, nauczyciel korzysta w wszystkich praw wynikających z niniejszej ustawy. Ad.8. W przepisach wskazano zadania pedagoga i psychologa w przedszkolu, szkole i placówce. Należy do nich m.in: prowadzenie badań i działań diagnostycznych dotyczących poszczególnych uczniów, w tym diagnozowanie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych, a także wspieranie mocnych stron uczniów; minimalizowanie skutków zaburzeń rozwojowych, zapobieganie zaburzeniom zachowania oraz realizacja różnych form pomocy psychologiczno-pedagogicznej w środowisku szkolnym i pozaszkolnym poszczególnych uczniów; prowadzenie terapii indywidualnej i grupowej 12. Określenie zasad zobowiązujących dyrektora jednostki systemu oświaty do zatrudnienia psychologa wymagają szerokiej analizy, szczególnie w odniesieniu do potrzeb uczniów danej szkoły w tym zakresie. Należy pamiętać, że w systemie edukacji funkcjonują szkoły, w których uczniowie mają większe potrzeby w zakresie wsparcia ich przez psychologa szkolnego, co może wynikać z położenia geograficzno-gospodarczego szkoły, a są także szkoły w których te potrzeby nie są duże. W obowiązującym stanie prawnym możliwe jest zatrudnienie psychologa w każdej szkole. Zależy to jednak od możliwości finansowych jednostki samorządu terytorialnego prowadzącej szkołę, gdyż wiąże się to ze 9 Dz. U. z 2015 r., poz. 2156, z późn.zm. 10 Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r., poz. 1502, z późn. zm.). 11 Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz.U. z 2014 r., poz. 191) rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. poz. 532).

9 zwiększeniem kosztów funkcjonowania szkoły, zależy także od dostępności psychologów na terenie gdzie funkcjonuje szkoła. Ad. 9 Ewentualne zmiany legislacyjne dotyczące pomocy psychologicznopedagogicznej będą rozważane przy analizowaniu wniosków i postulatów zgłaszanych w czasie trwającej od marca br. debaty oświatowej pn. Uczeń. Rodzic. Nauczyciel Dobra zmiana. Jednym z tematów debaty jest kształcenie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, którzy wymagają wsparcia psychologiczno-pedagogicznego. Wyniki debaty zostaną zaprezentowane na konferencji podsumowującej debatę, która odbędzie się 27 czerwca 2016 r. w Toruniu. Z wyrazami szacunku, Z upoważnienia MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ Teresa Wargocka Sekretarz Stanu / podpisany cyfrowo/