Infrastruktura potransakcyjna na rynku instrumentów pochodnych OTC

Transkrypt

1 Infrastruktura potransakcyjna na rynku instrumentów pochodnych OTC w kontekście ograniczania ryzyka kredytowego kontrahenta i regulacji EMIR Paweł Sobolewski* Warszawa, styczeń 2015 r. * Niniejszy materiał wyraża wyłącznie opinie autora, a nie instytucji, z którymi jest związany. Fazy transakcji na rynku finansowym Zarządzanie ryzykiem przedrozliczeniowym Czas Zawarcie transakcji Trading Potwierdzenie i rozliczenie Confirmation & Clearing Rozrachunek Settlement Price discovery Zawarcie transakcji Weryfikacja warunków transakcji Potwierdzenie warunków transakcji Raportowanie transakcji do repozytorium danych Zarządzanie zabezpieczeniami Wycena transakcji Nowacja rozliczeniowa Rozrachunek pieniężny (w pieniądzu banku centralnego) Przeniesienie prawa własności do papierów wartościowych Źródło: Market structure developments in the clearing industry: implications for financial stability, Bank for international Settlements, Basel

2 Rozliczenie vs. rozrachunek transakcji (1) Rozliczenie transakcji instrumentami finansowymi ustalenie wysokości świadczeń pieniężnych i niepieniężnych wynikających z zawartych transakcji, do spełnienia których są zobowiązane strony tych transakcji. Clearing / clearance - the process of transmitting, reconciling and, in some cases, confirming payment orders or security transfer instructions prior to settlement, possibly including the netting of instructions and the establishment of final positions for settlement. Sometimes the term is used (imprecisely) to include settlement. 3 Rozliczenie vs. rozrachunek transakcji (2) Rozrachunek transakcji instrumentami finansowymi obciążenie (uznanie) konta depozytowego lub rachunku papierów wartościowych, w związku z transakcją zbycia (nabycia) instrumentów finansowych, a także, odpowiednio do ustalonych w trakcie rozliczenia kwot świadczeń, uznanie (obciążenie) rachunku bankowego lub rachunku pieniężnego wskazanego przez drugą stronę transakcji. Settlement - the completion of a transaction, wherein the seller transfers securities or financial instruments to the buyer and the buyer transfers money to the seller. 4 2

3 Infrastruktura rynku finansowego Zawieranie transakcji Giełda Alternatywny System Obrotu OTC Rozliczanie transakcji Izba rozliczeniowa Rozliczanie, system zarządzania ryzykiem Centralny depozyt papierów wartościowych Rozrachunek transakcji Przeniesienie prawa własności do papierów wartościowych Bank centralny Rozrachunek pieniężny (w pieniądzu banku centralnego) 5 Regulowany (giełdowy) rynek instrumentów pochodnych vs. rynek OTC FUTURES Rynek giełdowy (regulowany) Duża przejrzystość informacyjna Ustalone terminy oraz wielkość transakcji Mniejsze transakcje Izba rozliczeniowa CCP i system depozytów zabezpieczających istotnie ograniczone ryzyko kredytowe kontrahenta FORWARD Rynek OTC (niezorganizowany) Mała przejrzystość informacyjna Dowolne terminy i wielkości transakcji Duże kwoty Indywidualnie ustalone zabezpieczenie znacznie większa ekspozycja na ryzyko kredytowe kontrahenta 6 3

4 Przypomnienie wycena rynkowa FRA (1) 21/09/13 zauważasz, że jeden z traderów otworzył pozycję, sprzedając 3x9 FRA na kwotę PLN 10 mln po 6,60%. fixing date: 21/12/2013, WIBOR 6M =? trade date: 21/09/2013: short 3x9 FRA, 6,60% O jakiej opinii tradera na temat wysokości stóp to świadczy i których terminów dotyczy? Trader najwidoczniej jest przekonany, że do 21 XII 6-miesięczny WIBOR spadnie poniżej 6,60% Przy jakim WIBOR 6M =? trader będzie miał zysk? WIBOR 6M <6,6% Przy jakim WIBOR 6M =? trader zanotuje stratę? WIBOR 6M >6,6% Kiedy nastąpi rozrachunek transakcji? 23/12/20137 Przypomnienie wycena rynkowa FRA (2) WIBOR O/N 4,97 1M 6,52 2M 6,67 3M 6,81 6M 6,85 9M 6,86 1Y 6, FRA 1x7 6,87 2x8 6,84 3x9 6,77 Trade date: 21/09 Short 3x9 FRA 6,60% Której stopy użyjesz do wyceny rynkowej na dzień 21/10/2013? Trader traci na mark-to market, gdyż dzisiejsze stawki FRA są wyższe, niż w sprzedanym wcześniej przez niego FRA 8 4

5 Przypomnienie wycena rynkowa FRA (3) WIBOR O/N 4,97 1M 6,52 2M 6,67 3M 6,81 6M 6,85 9M 6,86 1Y 6,87 Jaka jest strata na rozliczeniu? Trade date: 21/09 Short 3x9 FRA PLN 6,60% FRA 1x7 6,87 2x8 6,84 3x9 6, (6,60% 6,84%) 0, ,9 1 6,84% 0,5 Jaka jest wartość bilansowa transakcji FRA, jaką stratę musi wykazać bank 21/10/2013? , , ,67% 12 9 Struktura rynku instrumentów pochodnych OTC Klient niefinansowy 1 Fundusz inwestycyjny BANK 1 Klient niefinansowy 2 BANK 2 Relacje bilateralne Umowa ramowa Zawarcie transakcji Zakład ubezpieczeń STRONA A Rozliczenie Zabezpieczenie STRONA B Rozrachunek 10 5

6 Metody ograniczania ryzyka kredytowego z tytułu transakcji pochodnych na rynku OTC Netting bilateralnych ekspozycji; klauzula clouse-out nettingu w umowach ramowych na podstawie, których zawierane są transakcje na rynku OTC 11 Bilateralne ekspozycje kredytowe między uczestnikami rynku instrumentów pochodnych OTC Umowa ramowa + Credit Support Annex FRA STRONA A OIS FX FORWARD STRONA B IRS 12 6

7 Bilateralne ekspozycje kredytowe między uczestnikami rynku instrumentów pochodnych OTC Umowa ramowa + Credit Support Annex FRA (MV = 50 EUR) STRONA A OIS (MV = 20 EUR) FX FORWARD (MV = 60 EUR) STRONA B IRS (MV = 80 EUR) EKSPOZYCJA NETTO = 50 EUR MV wartość bilansowa transakcji pochodnej (replacement value) Ekspozycja netto ekspozycja kredytowa przy zastosowaniu klauzuli 13 close-out netting Metody ograniczania ryzyka kredytowego z tytułu transakcji pochodnych na rynku OTC Netting bilateralnych ekspozycji; klauzula clouse-out nettingu w umowach ramowych na podstawie, których zawierane są transakcje na rynku OTC Zabezpieczenie ekspozycji netto; ustanawianie i wymiana zabezpieczeń następuje na podstawie umowy Credit Support Annex; zabezpieczenie stanowi gotówka lub płynne papiery wartościowe (przeniesienie prawa własności) Kompresja otwartych pozycji w instrumentach pochodnych wcześniejsze zakończenie transakcji i zastąpienie ich nowymi transakcjami pochodnymi o podobnej charakterystyce profilu wypłaty (w zależności od zmian ceny instrumentu bazowego) i generującymi oczekiwane przepływy gotówki 14 7

8 Geneza regulacji rynku instrumentów pochodnych OTC w światowym systemie finansowym Bardzo szybki rozwój rynku instrumentów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym (instrumentów pochodnych OTC, over the counter), w tym rynku CDS. Instrumenty pochodne OTC przyczyniły się do zaburzeń na rynkach finansowych w latach przez zwiększenie efektu dźwigni finansowej oraz wzajemne duże ekspozycje kredytowe między instytucjami finansowymi, które nie zawsze były właściwe zabezpieczane [Lehman Brothers, AIG]. Zagrożenia te nie zostały zauważone z powodu bardzo małej przejrzystości tego rynku, wynikającej głównie z jego zdecentralizowanego charakteru. 15 Światowy rynek instrumentów pochodnych OTC (1) Średnie dzienne obroty netto na światowym rynku instrumentów pochodnych OTC w latach (w mld USD) Uwaga: wyeliminowano efekt podwójnej sprawozdawczości. Źródło: Triennial Central Bank Survey Preliminary global results, Bank for International Settlements, Basel. 16 8

9 Światowy rynek instrumentów pochodnych OTC (2) Wartość nominalna transakcji pochodnych oraz wartość rynkowa instrumentów OTC w latach (dane na koniec roku, w mld USD) Rodzaje instrumentów pochodnych Wartość nominalna otwartych pozycji Wartość rynkowa brutto Instrumenty pochodne OTC Instrumenty walutowe Instrumenty na stopy procentowe Instrumenty związane z rynkiem akcji Instrumenty związane z metalami szlachetnymi i towarami Kredytowe transakcje zamiany (CDS) Ekspozycja kredytowa brutto d Giełdowe instrumenty pochodne Instrumenty walutowe Instrumenty na stopy procentowe Instrumenty związane z rynkiem akcji Uwaga: Wartość rynkowa brutto instrumentów pochodnych OTC jest wyliczana jako suma wszystkich nierozliczonych transakcji pochodnych o dodatniej wartości rynkowej i wartość absolutna ujemnej wyceny transakcji pochodnych zawartych z kontrahentami niemającymi statusu instytucji sprawozdającej. 17 Źródło: Bank for International Settlements. Uzgodnienia państw G-20 w odniesieniu do rynku instrumentów pochodnych OTC (1) Uzgodnienia przywódców państw G-20 dokonane podczas szczytu w Pittsburghu we wrześniu 2009 r., potwierdzone w Toronto w czerwcu 2010 r.: All standardised OTC derivative contracts should be traded on exchanges or electronic trading platforms, where appropriate, and cleared through central counterparties by end-2012 at the latest. OTC derivative contracts should be reported to trade repositories. Non-centrally cleared contracts should be subject to higher capital requirements. 18 9

10 Uzgodnienia państw G-20 w odniesieniu do rynku instrumentów pochodnych OTC (2) Najpóźniej do końca 2012 r.: wszystkie wystandaryzowane instrumenty pochodne OTC powinny być przedmiotem obrotu na giełdach lub elektronicznych platformach obrotu, transakcje tymi instrumentami powinny być rozliczane za pośrednictwem centralnych kontrpartnerów (central counterparty CCP), informacje o tych transakcjach powinny być przekazywane do repozytoriów danych (trade repositories TR), natomiast ekspozycje z tytułu transakcji rozliczanych poza CCP mają podlegać wyższym wymogom kapitałowym. 19 Działania regulacyjne w USA 15 lipca 2010 r. Kongres przyjął a 21 lipca 2010 r. Prezydent USA podpisał Dodd-Frank Wall Street Reform and Consumer Protection Act; który zawiera m.in. rozwiązania regulacyjne w odniesieniu do rynku instrumentów pochodnych; Najważniejsze rozwiązania w Dodd-Frank Act dotyczące rynku instrumentów pochodnych: obowiązek rozliczania w CCP wystandaryzowanych transakcji swap (tj. wszelkich typów transakcji wymiany, transakcji forward, opcji), wyłączenia dla transakcji podmiotów niefinansowych, służących zabezpieczaniu ryzyka działalności gospodarczej obowiązek raportowania wszystkich transakcji pochodnych do repozytoriów transakcji, transakcje rozliczane w CCP muszą być zawierane na tzw. swap execution facility

11 Działania regulacyjne w UE (1) 15 września 2010 r. KE przyjęła wniosek legislacyjny dotyczący rozporządzenia w sprawie instrumentów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym, centralnych kontrpartnerów oraz repozytoriów transakcji (zwanego European Market Infrastructure Regulation, EMIR). EMIR level1 27 lipca 2012 r. w Dz.Urz. UE opublikowano rozporządzenie PE i Rady nr 648/2012 z 4 lipca 2012 r., które weszło w życie dwudziestego dnia po jego opublikowaniu, tj. 16 sierpnia 2012 r. Większość wymogów EMIR obowiązuje od 15 marca 2013 r., tj. po wejściu w życie regulacji level2 (regulacyjne i implementacyjne standardy techniczne, których projekty opracowała głównie ESMA). 21 Najważniejsze rozwiązania regulacji EMIR (1) 1. Obowiązek rozliczania w CCP transakcji wystandaryzowanymi instrumentami pochodnymi OTC, przy czym wprowadzono pewne wyłączenia podmiotowe [art. 4 EMIR]. klasy instrumentów pochodnych OTC uznane za CCP-eligible zostaną określone w RTS wydanym przez KE na podstawie [art. 5 ust. 2] pierwsze klasy instrumentów pochodnych zostaną objęte obowiązkiem rozliczania w CCP prawdopodobnie dopiero w III kwartale 2015 r. specyfika walutowych instrumentów pochodnych takich jak fx forward i fx swap 22 11

12 Najważniejsze rozwiązania regulacji EMIR (2) 2. Obowiązek przekazywania szczegółowych danych o wszystkich transakcjach instrumentami pochodnymi, w tym zawieranych na rynku regulowanym, do repozytoriów transakcji [art. 9 EMIR]. zgodnie z ITS wymóg raportowania transakcji obowiązuje od 12 lutego 2014 r. dane muszą być przekazane do TR nie później niż w dniu roboczym następującym po zawarciu lub zmianie warunków transakcji obowiązek raportowania dotyczy transakcji pochodnych zawartych po 16 sierpnia 2012 r. oraz transakcji zawartych przed tą datą, dla których nie upłynął termin zapadalności. 23 Najważniejsze rozwiązania regulacji EMIR (3) 3. Wymogi dotyczące funkcjonowania repozytoriów transakcji oraz ich rejestracji i sprawowania nad nimi nadzoru (odpowiedzialność przypisano ESMA). 4. Ograniczanie ryzyka kredytowego kontrahenta wynikającego z transakcji instrumentami pochodnymi OTC, które nie zostaną zakwalifikowane do obowiązkowego rozliczania w CCP, tj. wymogi opisane w [art. 11 EMIR] odnoszące się do: ustanawiania i wymiany zabezpieczeń dla bilateralnych ekspozycji kredytowych (nadal brak RTS) terminów potwierdzania warunków transakcji pochodnych OTC rekoncyliacji i kompresji portfeli transakcji pochodnych OTC oraz rozstrzygania sporów 24 12

13 Najważniejsze rozwiązania regulacji EMIR (4) 5. Wymogi w zakresie minimalnych kapitałów CCP, zarządzania ryzykiem w tych podmiotach oraz systemu zabezpieczania rozliczeń. od wydania RTS 6-miesięczny okres na autoryzację według wymogów EMIR dla CCP, które wcześniej zostały autoryzowane w państwach członkowskich UE zgodnie z prawem krajowym [art. 89 ust. 3 EMIR] 6. Podział kompetencji między ESMA, krajowe organy nadzoru a banki centralne w zakresie autoryzacji CCP i sprawowania nad nimi nadzoru typu supervision i oversight. 25 Istota działalności CCP Centralny partner rozliczeniowy (CCP) jest osobą prawną, która w relacjach z jego bezpośrednimi uczestnikami staje się kupującym dla każdego sprzedającego i sprzedającym dla każdego kupującego CCP wstępuje między strony transakcji poprzez mechanizm nowacji rozliczeniowej (ew. open offer) 26 13

14 CCP umiejscawia się miedzy stronami transakcji Zawarcie transakcji na rynku OTC STRONA A Zasady dostępu Regulamin Rozliczenie CCP Zasady dostępu Regulamin Rozliczenie STRONA B IM, VM IM, VM Rozrachunek Rozrachunek 27 Nowacja rozliczeniowa CM vs CM (1) Transakcja pierwotna między dwoma bankami (bezpośrednimi uczestnikami rozliczającymi CCP) Zabezpieczenie Bank CM 1 Bank CM 2 Buy Transakcja Sell 28 14

15 Nowacja rozliczeniowa CM vs CM (2) CCP staje się stroną transakcji Rachunek CM1 Rachunek CM2 IM, VM IM, VM Buy CCP Buy Sell Bank 1 CM Bank 2 CM 29 Nowacja rozliczeniowa klient vs CM (1) Transakcja pierwotna między bezpośrednim uczestnikiem i klientem Sell Klient niefinansowy 1 Buy Bank 1 CM Bank 2 CM 30 15

16 Nowacja rozliczeniowa klient vs. CM (2) Relacje między klientem, bezpośrednimi uczestnikami i CCP Rachunek CM1 Rachunek klienta CM2 IM, VM IM, VM Klient niefinansowy 1 Buy Sell CCP Buy Sell Buy Bank 1 CM Bank 2 CM Dla klientów bezpośrednich uczestników CCP istotne znaczenie ma kwestia collateral segregation and portability 31 Struktura rynku instrumentów pochodnych OTC z rozliczaniem transakcji w CCP Klient niefinansowy 1 BANK 1 CM Fundusz inwestycyjny CM Klient niefinansowy 2 CCP BANK 2 CM Zakład ubezpieczeń CM 32 16

17 Istota działalności CCP Centralny partner rozliczeniowy (CCP) jest osobą prawną, która w relacjach z jego bezpośrednimi uczestnikami staje się kupującym dla każdego sprzedającego i sprzedającym dla każdego kupującego CCP wstępuje między strony transakcji poprzez mechanizm nowacji rozliczeniowej (ew. open offer) Pozwala to na zastosowanie wielostronnego nettingu ekspozycji wynikających z rozliczanych transakcji 33 Bilateralne ekspozycje kredytowe przed zastosowaniem wielostronnego nettingu CCP Bank A E = 5 $ 5 $ Bank B E = 5 $ 5 $ 5 $ 5 $ 5 $ Bank C E = 10 $ 5 $ Bank D E = 10 $ Źródło: Making over-the-counter derivatives safer. The role of central counterparties, w: Global Financial Stability Report, International Monetary Fund, Washington 2010, s

18 Efekty wielostronnego nettingu i ekspozycje kredytowe względem CCP Bank A E = 0 $ Bank B E = 0 $ 5 $ 5 $ CCP 5 $ 5 $ Bank C E = 5 $ Bank D E = 5 $ Źródło: Making over-the-counter derivatives safer. The role of central counterparties, w: Global Financial Stability Report, International Monetary Fund, Washington 2010, s Istota działalności CCP Centralny partner rozliczeniowy (CCP) jest osobą prawną, która w relacjach z jego bezpośrednimi uczestnikami staje się kupującym dla każdego sprzedającego i sprzedającym dla każdego kupującego CCP wstępuje między strony transakcji poprzez mechanizm nowacji rozliczeniowej (ew. open offer) Pozwala to na zastosowanie wielostronnego nettingu ekspozycji wynikających z rozliczanych transakcji CCP może przyjmować do rozliczeń jedynie wystandaryzowane i płynne instrumenty CCP zarządza ryzykiem kredytowym z tytułu transakcji przejętych do rozliczenia CCP gwarantuje rozliczenie transakcji własnymi kapitałami 36 18

19 VM Normal VM Stress VM Normal VM Stress VM Normal VM Stress Akceptacja transakcji do centralnego rozliczenia (np. zgodność z wymogami CCP, weryfikowanie warunków transakcji i instrukcji rozliczeniowych przekazanych przez strony) Bieżąca wycena transakcji i ekspozycji każdego uczestnika bezpośredniego i jego klientów obliczanie należności i zobowiązań z tytułu zawartych transakcji Zarządzanie depozytami zabezpieczającymi (ich wyznaczanie co najmniej raz dziennie i gromadzenie) Administracja zabezpieczeniami Rozrachunek transakcji Zadania CCP Zarządzanie funduszem rozliczeniowym (default fund) 37 Default fund fundusz rozliczeniowy CM 1 CM 2 CM 3 RN 1 RN 2 RN 3 FR = RN2 CM bezpośredni uczestnik CCP FR fundusz rozliczeniowy RN ryzyko niepokryte przez VM VM depozyt zabezpieczający FR = max (max1 RN, (max2 RN + max3 RN)) 19

20 Default waterfall system zabezpieczania rozliczeń Depozyty zabezpieczające upadającego CM Udział upadającego CM w default fund środki upadającego CM Część kapitałów własnych CCP skin in the game Udziały pozostałych CM w default fund Dodatkowe wpłaty (z limitem) pozostałych CM Kapitały własne CCP 39 Dziękuję za uwagę 40 20