Sekret Bazyla Sekcja zwłok Adama Mickiewicza. Dzień dobry Towarzysze! Mały Chłopiec WYSTAWA. granicowy biuletyn numer 15. foto - Agnieszka Pietrusa

Transkrypt

1 granicowy biuletyn numer 15 Sekret Bazyla Sekcja zwłok Adama Mickiewicza Tak bożonarodzeniowy krasnoludek obwieszcza wszem i wobec swoje panowanie. Jego rządy obejmują każdą możliwą dyscyplinę życia i półkę w hipermarkecie. Ilość i jakość nie mają znaczenia. To co jest istotne, to pieniądze. Im większy Mikołaj, tym większy kredyt do spłacenia. Oczywiście, nie ma pomstować na chodzącą reklamę Coca Coli - koncernu, którego strategia marketingowa została genialnie zaplanowana na długie dziesięciolecia. Ciekawi mnie, czy koncern bierze tantiemy za wizerunek świętego ;] Wymyślili maskotkę dla swojego produktu, który stał się częścią kultury masowej. Oryginalny Mikołaj nie ma jednak nic wspólnego z ciemnym napojem ani tym bardziej z zachodnią kulturą. Był biskupem Kościoła Prawosławnego w mieście Mira w Licji (obecna Turcja). Zasłynął on ze swojej hojności i spoliczkowania pewnego heretyka na soborze nicejskim. Ale to było dawno dawno temu. Ów człowiek został uznany za świętego zarówno w kościele prawosławnym, jak i katolickim... Wątpliwe, by Mikołaj z Miry chciał swoimi czynami przysłonić symboliczną rocznicę przyjścia na świat Mesjasza, zapewniając stabilność na giełdzie papierów wartościowych. W naszej kulturze zagraconej pośpiechem, niedbalstwem, narzekaniem gdzieś zaginęła bożonarodzeniowa szopka, w której symbolicznie jest witany Jezus. Może za którymś ładnie opakowanym prezentem znajdziemy chwilę, by wspomnieć narodziny wielkiego reformatora, dla wierzących - Boga, i przynajmniej starać się zrozumieć jego nauki o miłości. Ba g i e n n y Dzień dobry Towarzysze! Mały Chłopiec WYSTAWA foto - Agnieszka Pietrusa 1

2 "Sekret Bazyla" czyli jak pisałam muzykę do filmu. ma być proces twórczy, czyli ma być jakieś natchnienie, czy coś takiego? U mnie natchnienia nie było ani dychu. Na szczęście Thierry dokładnie wiedział, co chce i wcale się nie przejmował moim jęczeniem, ze ja nie wiem, nie umiem, nie potrafię. - Umiesz, potrafisz, napiszesz, zrobisz - powtarzał w kółko. No i w koncu uwierzyłam. Zdobyłam keyboard, oprogramowanie i zasiadłam przy kuchennym stole, przed rozłożonym sprzętem, czekając co dalej. Nic się nie działo, natchnienie nie nadchodziło, więc postanowiłam, że nie ma co czekać, trzeba próbowac, trzeba coś z siebie wydusić. - No Kochanie, za tydzień zaczynamy. Robimy film i Ty napiszesz muzykę - powiedział Thierry, wchodząc do domu po pracy. - Tak tak... pewno, czemu nie... - powiedziałam mieszając w garnku, bo coś mi się właśnie zaczynało przypalać. I tak się wplątałam w ten projekt. Potem, co prawda, pytałam o film, o to i owo, ale tak naprawdę nie bardzo wierzyłam, że to ja będę pisać muzykę, że ten cały film dojdzie do skutku. No bo, powiedzmy sobie szczerze, kto chce oglądać film krótkometrażowy? Do tego amatorski? Do tego z aktorami upośledzonymi umysłowo? No kto?... Właśnie. No nic, pieniądze na film zostały wzięte, projekt musi być zrobiony. Zaczęły się zdjęcia próbne. Thierry przychodził do domu rozdrażniony i zdenerwowany. Zdjęcia nie wychodziły tak, jak sobie wyobrażał. A to ktoś nie przyszedł, a to znowu nie odrobiono zadania domowego. Mimo wszystko spotkania się odbywały i wszyscy zaczynali mieć coraz więcej radochy w tej pracy. Aktorzy zaczęli się co raz bardziej rozluźniać i chociaż brakowało im umiejętności, nadrabiali to zaangażowaniem i entuzjazmem. A muzyki jak na razie nie było. Nie bardzo wiedziałam, jak się do tego zabrać. No bo czy ktoś wie jak się pisze muzykę? Czy jest jakiś instruktaż? I do tego muzyka ma być do konkretnego filmu, do obrazu? Przecież to Pierwsze kawałki szły strasznie opornie. Tak chciałam, żeby to było coś ciekawego, wartościowego... Postanowiłam, że codziennie będę pracować. Z tym codziennie to bylo bardzo różnie, ale próbowałam. Doszło w końcu do mnie, że nie ma już ucieczki, że nie ma wyjścia, że muzyka to część nierozerwalna filmu i jak jej nie będzie to i filmu nie będzie. A przecież musi być! Tylu ludzi jest zangażowanych! Najpierw miałam za zadanie stworzenie tematu dla dziewcząt, potem dla chłopaków. Musiał być też temat Toma i Dyrektorki, no i oczywiście wstęp. Jak już to w końcu było to praktycznie było wszystko. Cały proces tworzenia muzyki pewno byłby chyba jeszcze trudniejszy, gdyby nie Thierry - reżyser, camera man, edytor, scenarzysta, wszystko w jednym. To on mówił mi dokładnie, o jaką muzykę mu chodzi. Dawał przykłady, śpiewał, opisywał. Gdyby nie jego prowadzenie za rękę, to nie wiem czy powstałoby cokolwiek. Pamiętam taki jeden dzień, kiedy siedziałam nad wstępem. Miałam już wytłumaczone, co to ma być, ale jeszcze nie miałam pojęcia, jak to wszystko zrealizować. Napisałam coś tam i czekałam aż Thierry to usłyszy. Zanim mu to puściłam, zrobiłam dlugi wstęp, że to tylko poczatek, że trzeba to jeszcze rozbudować, że to tylko taki szkic. 2

3 Okazało się, że chociaż pracy było dużo, to jednak znowu Thierry wyciągnął do mnie swoją pomocną dłoń. Chciaż sam nie miał specjanie czasu, słuchał, co robiłam i sugerował zmiany, poprawki. Gdyby nie On, to nie wyobrażam sobie końca tego wszystkiego. I w końcu przyszła oczekiwana projekcja na którą, niestety, nie mogłam pójść. Widziałam wszystko na filmie. Gdy na ekranie kina pojawiły się znajome mi obrazy, kiedy usłyszałam moją muzykę płynącą z głośników, to łzy stanęły mi w oczach. Moje dziecko wyszło na świat. Pokazało się innym i teraz czekało, drżące, na wyrok. Nie wiem, czy kiedykolwiek jeszcze coś napiszę, ale jedno wiem, że pisanie muzyki do filmu to ścisła współpraca z reżyserem. Bo jednak film to obraz i muzyka splecione razem, nierozerwalnie. Tak jak ta współpraca. Jeżeli jej nie ma, to i filmu nie ma. p i n e s k a Thierry słuchał, mruczał sobie coś pod nosem, kiwał głową. Muzyka leciała, a ja w napięciu patrzyłam na jego twarz i czekałam na wyrok. Dobre, złe? - Super. Dokładnie, co chcę. Nic już z tym nie rób. - Co? Ale to przecież to tylko zarys! Miałam jeszcze dołożyć skrzypce, może nawet całą orkiestrę. - Nie nie... właśnie tak ma być... bardzo dobre! No i szczęka mi opadła. Napisałam coś w pięć minut i to było to? Inne kawałki pisałam tygodniami w bólu, klnąc na prawo i lewo, bo mi nic nie szło, a to, ot tak, od niechcenia i dobre. Szok! Najtrudnieszy, najbardziej frustrujacy był weekend na tydzień przed projekcją. Presja sięgnęła zenitu. Siedzieliśmy razem przy kuchennym stole. Thierry na jednym końcu robił edycję, a ja na drugim, z całą moją aparaturą, miałam napisać brakujące kawałki. Byłam przerażona ogromem pracy i już widziałam siebie siedzącą przy stole dzień i noc, siorbiącą zimną kawę i modlącą się do wszystkich bogów o jakieś natchnienie, światło geniuszu, chociaż na parę sekund. Fabuła filmu Film Making of PS. Jedną z kondycji zakończenia projektu jest pokazanie filmu na jakimś festiwalu lub imprezie z udziałem ludzi niepełnosprawnych. Jeżeli ktoś wie o czymś takim, gdzie ten film mogłby być pokazany, to proszę o kontakt na pineska40@gazeta.pl 3

4 Sekcja zwłok Adama Mickiewicza wywiad rzeka z Kazimierzem Ostrowskim reżyserem filmu "Mickiewicz" - USA, Francja, Turcja cz. I Pochowano mnie wśród trupów Amk6 - Podobno powiedziałeś kiedyś, że Mickiewicz to pisarz mało znany w kraju nadwiślańskim. Czy to znaczy, że nikt dziś nie czyta jego tekstów, oprócz paru zramolałych profesorów polonistyki i paru miłośników staroci? K.O. No, nie, nie. To nie o to chodzi. Przecież cała Polska czyta Mickiewicza. A jeżeli nie cała, to przynajmniej młodzież w szkole. Nawet w zawodówce coś tam mają w programie. Więc to bzdura, żeby nie był znany. Poza tym są też filmy, no np. Konwickiego Lawa, Pan Tadeusz Wajdy, więc to nie są incydenty, żeby jednostki jakieś tylko znały te jego teksty, takie czy inne. Nawet nie mówię o teatrze, ba tam jednak przeważnie tylko elita chodzi i to z miasta, gdzie w ogóle jakieś teatry są. A w ogóle to on też funkcjonuje w tzw. świadomości zbiorowej. Amk6 Cytuję: Polacy nie znają Mickiewicza i poznać go nie odczuwają palącej potrzeby. To, że się czyta, nie znaczy, że się wie, co się czyta. W szkole przysypia się na lekcjach albo szlachtuje się nudę jakąś empetrójką wbitą tajnie w ucho. Facetka od tak zwanego jęzora polskiego coś tam nawija i próbuje z nas zrobić miłośników wartości, choć sama zapewne w to nie wierzy. Czy o to ci chodziło? K.O. Nie, znowu nie tak. Słuchaj, po pierwsze, to chyba masz jakiś kompleks szkolny, fobię może nawet. Moja polonistka to był ktoś, no wiesz, ona sama była niepokorna, jak my wszyscy, nie, może nawet bardziej. To ona nam podsyłała takie różne teksty na poziomie i nawet obrazoburcze. Próbowała nas przymusić, ale nie do czytania lektur, to była realistka, tylko do myślenia. Może przytoczę jeden cytat z jej naprawdę fajnych i sensownych lekcji: Nawiązując do słów Aldousa Huxley a pisarza myślącego otwórzmy sobie, drogie dzieci, drzwi percepcji, abyście mogli, to znaczy, mogły, poznać niebo i piekło. I po tym wstępie było wiadomo, że będzie Mickiewicz inaczej, od podszewki. Mickiewicz czy inny jakiś wieszcz, pisarz, filozof. A po drugie, to wtedy po premierze, bo ta była w USA, miałem na myśli zupełnie coś innego. Nieznany jest Mickiewicz jako człowiek, jego prawdziwe pragnienia, lęki, fobie, jakieś metafizyczne sprawy, duchowość, a nie jego twórczość. Amk6 A ta twoja polonistka pewnie wdała się przypadkiem w pokaz mody na sprowadzanie Autorytetów do parteru? Czy można uwierzyć, że Mickiewicz to szpieg carski, Żyd i erotoman, paranoik cierpiący na arachnofobię, kompleks Edypa i rożne inne schorzenia opisane w literaturze psychiatrycznej? Zastanawiam się, czy ty sam nie nie gonisz za sensacją, żeby dostać kasę? K.O. Wiesz, rozśmieszyłeś mnie, bo nie sądzę, żebyś nie odebrał idei filmu. Przecież tam nie ma taniej sensacji. Chcę być po prostu bliżej prawdy. Te wszystkie wątki są obecne w literaturze naukowej. Trzeba tylko je wytropić. Tylko nie wyciągaj teraz argumentów logicznych, że nie ma obiektywnej prawdy. Amk6 Nic z tych rzeczy! Będę bardziej przyziemny, na obraz i podobieństwo płaza w skorupie, który, parafrazując Mickiewicza, takie widzi światka kółko, jakie tępymi zakreśla gały! Po prostu, wątpię, czy sekcja zwłok, czyli wywlekanie flaków z trupa za pomocą jakichś kalekich tekstów, czyli dziesiątej mętnej wody po budyniu jego żywota, może przybliżyć do jakiejś prawdy? Przecież wątki naukowcy wysnuwają różne i, jak to prządki, tkają różne dywaniki. K.O. Oczywiście, że to wszystko po trochu. I to, że on był patriotą, i to że był w pewnym sensie uzależniony od aparatu carskiej policji. I to że był jednocześnie wychowany w kulturze szlacheckiej, i to, jej szczerze nienawidził z powodu wyzyskiwania chłopów na przykład. No i to jego szlachectwo nie jest pewne, istnieją poważne dowody, że wywodził się z żydowskiej rodziny przechrztów. A co do miłości. To przecież wiesz, jak to jest. Można usychać z tęsknoty za dziewczyną, i w tym samym czasie przeżywać jakąś namiętność do innej kobiety. Chyba nie sądzisz, że to umniejsza wartość poety? Wiesz, sam pisałeś, że nie znosisz myślenia dychotomicznego, czarne-białe. Odbieram to więc jako prowokację jedynie. Poza tym jest jeszcze cała kwestia Mickiewicza mistycznego, i to nie tylko w związku z podejrzaną sektą Andrzeja Towiańskiego w Paryżu, ale w ogóle ze zdolnościami duchowymi samego poety. Moja polonistka właściwie czepiała się każdego słowa w każdym tekście i nie uznawała bogów. Uświadomiła nam, młokosom, że krytyka tekstu nie polega na prostej negacji, że nie należy ani budować pomników, ani szukać taniej sensacji. Tak ją wspominam, bo ona zawsze była zbuntowana, ale zbuntowana przeciw płyciźnie umysłowej. Ona mnie nauczyła, że trzeba przede wszystkim myśleć, a nie powielać. To oczywiście grozi tym, że nigdzie nie będziemy pasować i nikt nie sfinansuje naszego pomysłu, no, żeby, jak to się mówi zaistniał w formie medialnej. Amk6 Tak, tak. A jednak ty zaistniałeś w formie medialnej. I, odnoszę nieodparte wrażenie, że wysnułeś głównie wątki pomijane w oficjalnej mickiewiczologii, a inne skrzętnie ukryłeś pod ich płaszczykiem. Ty nie zastanawiasz się, czy wieszcz Adam był pochodzenia żydowskiego, czy wyrywał laski swoim nieokiełznanym temperamentem, (bo nie wzrostem, gdyż liczył sobie aż metr sześćdziesiąt cztery), czy zgodził się na współpracę z caratem. Czy uległ spraniu mózgu przez guru sekty? Ty to po prostu stwierdzasz, wbrew twoim de- 4

5 klaracjom. Więc, czy nie podążasz w kierunku anty-stereotypu? Zastanawiam się, kto cię obdarzył kasą, żebyś mógł pozbawić naród nadwiślański jego idola? K.O. Nikogo nie chcę niczego pozbawiać. I dlaczego zaczynasz od kasy?! Po kolei. Po pierwsze, musi najpierw zaistnieć idea, chęć, żeby coś takiego powstało. Pamiętam, że to nastąpiło u mnie w jakiejś jednej chwili. Nagle zdałem sobie sprawę, że nie ma w kinie polskim żadnych produkcji o naszych wieszczach, no, może poza jednym wyjątkiem genialnego filmu w reżyserii Ignacego Gogolewskiego Dom św. Kazimierza o tragicznym końcu Cypriana Norwida. Dlaczego realizuje się tylko jakieś filmy na podstawie utworów, a nie ma porządnych filmów biograficznych? Amk6 A nie wpadła ci do głowy żadna odkrywcza myśl, że te wydawałoby się proste i może trochę naiwne ekranizacje utworów to jakby jednak coś ważnego propagują w społeczeństwie ogarniętym manią zagranicznych produkcji? Że to jakaś polska łódka w morzu obcych interesów? Jakkolwiek by patrzeć, może lepiej mieć symbol wieszcza przed oczami symbol Polaka, buntownika - patrioty, niż ten obraz w ogóle zniszczyć? K.O. No cóż, uderzasz w wysokie tony. Ja niczego nie chcę zniszczyć. Co do szlachectwa. Dobrze wiesz, że w latach PRL-u panowała wśród opozycji moda na poszukiwanie korzeni szlacheckich. Robili to nawet potomkowie chłopów i robotników. Mickiewicz, rzekomy piewca kultury szlacheckiej, z racji napisania Pana Tadeusza, był sam stawiany na piedestale. Nikt jakby nie mówił o tym, ze Mickiewicz nienawidził szlachty za okrucieństwa, których się dopuszczała na chłopach, np. na terenach Litwy. Później, kiedy jego dzieci interesowały się genealogią szlachecką własnego rodu, zamykał przed nimi szufladę z księgami o rodach szlacheckich. Zresztą wiesz dobrze, że pod koniec życia pisał Trybunę Ludów. Niektóre zdania brzmią jak z Międzynarodówki Marksa. Ale jednocześnie jego styl życia był szlachecki, a nie chłopski. Nawet w Panu Tadeuszu tę dwoistość widać, ale tęsknota za światem szlacheckim to tęsknota za światem, którego już właściwie nie ma i może na szczęście. Ten słynny przymiotnik ostatni to znak tego odchodzenia wyraża i nostalgię i radość. Jednocześnie zauważ, kim są bohaterowie tego eposu? To mali ludzie. Telimena to kobieta która ma kochanków rosyjskich arystokratów, Sędzia z kolei, nastaje na majątek po stolniku Horeszce, czyli zamek, który to majątek zarekwirowany został przez Moskali, a ksiądz Robak to wiadomo, hulaka, który się nawrócił, jednak nie wiadomo, skąd ma środki, żeby kształcić swego syna Tadeusza, choć ten nie był w naukach zbyt mocny? A dlaczego to Żyd Jankiel jest najrozsądniejszym patriotą? Nic więc dziwnego, że Mickiewicz zamykał przed synami szufladę z rodowodami, po prostu chyba nie ma się czym szczycić, tj. powodu samej przynależności do stanu szlacheckiego. Amk6 No właśnie, zamykał szufladkę, zupełnie jakby to był barek z wysokoprocentowymi a szkodliwymi trunkami, których wypicie grozi ciemnotą i zacofaniem. W jednej ze scen twój Mickiewicz prawie że uciął rękę synowi, który do tej szuflady sięga. Wiesz, jednak wbrew temu co mówisz, nie pokazujesz drugiej strony. Przecież nie da się szlachty wymazać z twórczości wieszcza. I naprawdę zadziwiające zatem jest, jak to się stało, że Mickiewicza czyta się w naszej ojczyźnie zupełnie na wywrót. Czyżby rzeczywiście Polacy byli idiotami? K.O. No nie, nie. To nie o to idzie. Słuchaj, tu chodzi o to, że ulegają przyzwyczajeniom. Czytają ogólnikowo, przez pryzmat jakichś schematycznych sądów. Tu nie chodzi o to, że szkoła się przyczynia do tego, ale wrodzone większości ludzi lenistwo umysłowe. Nie chcą zmieniać zdania, zwłaszcza jeśli coś budzi jakieś samozadowolenie. Stąd tylko krok do hipokryzji. To zresztą cecha ogólnoludzka, nie tylko Polaków. W moim filmie jest taka znacząca scena. Adam wchodzi do biblioteki Arsenału w Paryżu, gdzie dostał pracę bibliotekarza i mówi: Pochowano mnie wśród trupów. Wtedy poeta miał na myśli, że nie pasuje do tego zmurszałego stosu pergaminów oprawnych w skórę. Jednak dziś te słowa stają się prorocze, bo definiują naszą zakłamaną polską i nawet ogólnie ludzką rzeczywistość. Te trupy, to trupy zmurszałej historii. Kultywowanie tradycji za wszelka cenę, nawet jeśli nie jest prawdziwa, bez krytycznego do niej podejścia. A to w konsekwencji szkodzi i jednostce, i narodowi, bo utrwala zło. Amk6 Masz oczywiście rację, ale to nie znaczy, żeby wietrzyć sensacje w życiu Mickiewicza za wszelką cenę. Nie sądzisz, że anty-stereotyp utrwala zło równie skutecznie co stereotyp? K.O. - Sensacyjne jest raczej to, jak zakłamana jest polska mickiewiczologia. Sam zresztą o tym zakłamaniu niejednokrotnie pisałeś, więc dlaczego teraz masz inne zdanie? Poważni ludzie, badacze, skrzętnie unikają drażliwych tematów. Nie wszyscy oczywiście, niektórzy wolą prawdę od fałszu. Właściwie to nie mam na myśli nie tylko Tadeusza Żeleńskiego Boya, genialnego tłumacza literatury francuskiej i bezwzględnego tępiciela kłamstwa oraz hipokryzji. To, że chciał uczynić z Mickiewicza człowieka, czyli odbrązowić go w swojej książce Brązownicy, np. poprzez śledzenie romansów wieszcza, chociażby tego, jak i dlaczego zdradzał żonę, chorą umysłowo i cierpiącą bardzo, Celinę Szymanowską, z uczennicą Ksawerą Deybel, pod dachem swego domostwa. Ale dobrze wiesz, że ja nie chcę, z dramatów ludzkich czynić sensacyjnych historii. Te historie to jakby zmaganie się człowieka z losem, a ja chcę zrozumieć człowieka. W całej Jego pełni. Amk6 Nie chcesz, ale czy nie robisz tego? No wiesz, ja to rozumiem, bo sam bym chciał walczyć o prawdę i o człowieka. Ale wydaje mi się, że nieco poprzesadzałeś w swoim filmie, jak to ogrodnik. Podobnie jak Żeleński Boy, czyli sensat, wietrzący wszędzie spisek tradycjonalistów. Czy przypadkiem nie wyciskasz wieszcza jak cytryny, żeby nic, do czego się Polacy przyzwyczaili z niego nie zostało? Czy to nie ty kreujesz nowy portret Mickiewicza? 5

6 K.O. Absolutnie nie masz racji. Mickiewicz to nie wymysł mojej fantazji, lecz realnie istniejący człowiek oraz artysta. A Boy to dla mnie to przede wszystkim niezbyt doceniany kongenialny tłumacz literatury francuskiej i znawca kultury w ogóle, talent samorodny, a nawiasem mówiąc, lekarz wojskowy, pisarz i niepokorny twórca obrazoburczego kabaretu Młodej Polski Zielony Balonik. Zamordowany przez hitlerowców w czasie wojny. Dziś też lubiany nie jest. I może dlatego, że Boya nazwisko dziś jest na cenzurowanym. Był zwolennikiem legalnej skrobanki w imię walki z podziemiem aborcyjnym i upominał się o prawa kobiet. No i żył dość swobodnie. Może to nic dziwnego, że teraz raczej nie wydaje się jego książek. Założył klinikę świadomego macierzyństwa. Nie mówię jednak o tym, żeby stawiać Boyowi pomnik, on pewnie by tego nie chciał, ale żeby wyznaczyć pewien kierunek myślenia, który jest niezgodą na kłamstwo. Jak wielu mądrych ludzi przełomu wieków i w dwudziestoleciu międzywojennym, uważał, że źródłem zła jest nie tyle zła wola, co przede wszystkim bezmyślne powielanie wzorów z przeszłości, a największym wrogiem nas Polaków hipokryzja. Nie, nie stawiam Boya na piedestale, tak jak nikogo nie stawiam na piedestale. Realizując film, korzystałem z porządniejszych, tj. bardziej naukowych opracowań, przede wszystkim z tekstu Mieczysława Jastruna, pt. Mickiewicz. To rzetelny i obiektywny badacz. Ten tekst jest w każdej bibliotece szkolnej, ale nikomu nie chce się go czytać. Nam, młodym zapaleńcom z koła polonistycznego chciało się, i to bardzo. Czytaliśmy Jastruna jak powieść sensacyjną. Tam wszystko jest. On porusza wiele wątków nieobecnych w oficjalnej mickiewiczologii. Żydowskie pochodzenie Mickiewicza, romanse, niechęć do szlachty, kontakty z carskimi konfidentami, itp., itd. Potem znalazłem jeszcze inne fascynujące lektury. Jedną z nich jest Żmut Jarosława Marka Rymkiewicza o wczesnych romansach - z Marylą Wereszczakówną czy doktorową Karoliną Kowalską. Rymkiewicz stara się rozplątać ten zbity kłąb włosów (po litewsku żmut właśnie). A drugą ważną pozycją jest rzecz o żydowszczyźnie w życiu i utworach pisarza, Jadwigi Mauerer pt.: Z matki obcej wydana w Londynie. Trzecia fascynująca książka została napisana przez Francuza, fizyka z zawodu i miłośnika polskiej kultury, Jean-Charlesa Gille-Maisaniego Adam Mickiewicz człowiek o osobowości i schorzeniach psychicznych Mickiewicza. Były też i inne lektury oczywiście. Amk6 - Nie jestem przekonany, czy Twój film oddaje tę złożoność, jak na żmut przystało. No i jeszcze jedno, dlaczego film nie jest produkcji polskiej? Czyżbyś omijał Polskę z daleka? Dlaczego Turcja? Wiesz, wtedy niektórzy Polacy kreowali się na Turków, jak chociażby Michał Czajkowski, zwany Sadykiem Paszą, ale chyba nie Mickiewicz? K.O. - Dlaczego Turcja? To przecież kraj, który jako jedyny nie uznał rozbiorów Polski. I tam Mickiewicz formował legiony, w tym jeden pochodzenia żydowskiego. Są jeszcze inne powody. Amk6 Jakie? I dlaczego Francja? Przecież Francja, jak to Francja, odegrała rolę Piłata w rozbiorach, co Mickiewicz, czyli nasz wieszcz, skrzętnie opisał w Dziadów cz. III. I dlaczego USA? K.O. - Słuchaj, wszystko po kolei, przecież powiedziałeś mi, że to ma być wywiad rzeka, więc nie chciej wszystkiego na raz. Co do Polski i mojego w niej istnienia czy raczej nieistnienia, to dłuższa historia. Francja, USA to kraje, w których może po prostu znalazłem się trochę przez przypadek. A one są bardziej otwarte, przyjazne. Więcej można. Amk6 Nie lubisz Polski? Postrzegasz siebie jako emigranta? Dysydenta niedocenionego przez polskie środowiska artystyczne? K.O Nie, to niezupełnie tak. To wszystko też trochę przez przypadek. Nie patrzę na to tak radykalnie, bo życie jest trochę bardziej złożone, jak to żmut. Ale mówienie o tym wymaga poruszenia paru wątków. Amk6 No to odłóżmy to do następnego odcinka. Jednak mam jeszcze jedno tylko, tym razem interesowne i komercyjne pytanie. Czy zgodzisz się udostępnić parę fotosów, żeby Szanowni Czytelnicy Gniotka mogli się bardziej wczuć w klimat filmu? K.O. - Co do fotosów, to nie wiem, muszę się zastanowić. Amk6 Masz na myśli, że Gniot nie płaci? A co z misją dziejową? I kto w ogóle Ci sypnął kasą? K.O. Chaaa cha. Cha A kto ciebie opłaca w takim razie? Amk6 A kto tu zadaje pytania, ja czy ty? cdn. Redakcja. W następnych odcinkach: Więcej szczegółów o wątkach podjętych w filmie, o konstrukcji fabuły, o zdjęciach, o obsadzie, kulisach filmu czyli o jego realizacji, sposobie finansowania, wreszcie o samym Reżyserze, Kazimierzu Ostrowskim, który jest ciekawym, niebanalnym człowiekiem. Może będą fotosy, jeżeli Kazimierz da się namówić. Zapraszamy do lektury! Amk6 Dzięki Naczelnemu, że dzięki Niemu mogłem obejrzeć ten odlotowy, i zdecydowanie obrazoburczy film, który powinny zobaczyć elity, a niekoniecznie masy ludowe. Dzięki Naczelnemu za to, że dzięki niemu mogłem złapać kontakt z Ostrowskim. Właściwie mój wywiad powinien być też peanem (o ile Czytelnicy rozumieją, co to pean) na cześć Naczelnego. To po prostu Człowiek Orkiestra. Dzięki Ci, Wodzu! 6

7 Dzień dobry Towarzysze! Był mroźny wieczór 30 listopada 2001 roku, szedłem wraz z kolegą przez niezbyt miły o tej porze dla ludzkiego oka jeden z moskiewskich parków w dzielnicy Fili. Nie zwracaliśmy jednak specjalnej uwagi na otoczenie, częściowo dlatego, iż nie byliśmy sami wokół pełno było młodych ludzi, którzy przybyli tam w jednym celu aby wejść do znajdującego się tam Pałacu Kultury im. Gorbunowa (ДК. им. Горбунова) i zobaczyć drugi w ciągu dwóch dni koncert jednej z najważniejszych w Rosji rockowych grup muzycznych: DDT (ДДТ). Formacja DDT powstała w 1980 roku, choć pierwsze jej zalążki zaczęły funkcjonować już rok wcześniej. Jak widać, jest to dojrzały projekt, który w 2010 roku będzie obchodził 30. urodziny. Nazwa grupy pochodzi od związku chemicznego znanego jako dichlorodifenylotrichloroetan, choć skrót ten w przypadku tego projektu muzycznego bywa rozwijany nieco inaczej spotykane są takie wersje jak Dzień Dobry, Towarzysze! (Добрый День, Товарищи!), Dziecięcy Dramatyczny Teatr (Детский Драматический Театр) czy też Dom Dziecięcej Twórczości (Дом Детского Творчества). O ile w przypadku nazwy można mieć wątpliwości co do właściwej interpretacji, o tyle nie ma ich, kiedy odpowiadamy na pytanie, kto jest za to wszystko odpowiedzialny? DDT to przede wszystkim Jurij Szewczuk (Юрий Шевчук) muzyk, wokalista, poeta, kompozytor, aktor, producent, jedyny członek oryginalnego składu grupy; człowiek-instytucja, wypowiadający się regularnie na współczesne tematy społeczno-polityczne w Rosji. Słuchacze szerzej usłyszeli o DDT w 1982 roku, kiedy to grupa wygrała organizowany przez gazetę Komsomolska prawda konkurs o nazwie Złoty Kamerton. Rezydujący wówczas w mieście Ufa muzycy rozpoczęli nagrywanie pierwszych albumów, pojawiło się coraz więcej propozycji koncertowych ale też kontrola ze strony KGB, które starannie kontrolowało ówczesną scenę muzyczną i cenzurowało wydawnictwa (co również dodawało muzykom popularności). Muzycy nie chcieli wejść w oficjalny kanon muzyki radzieckiej, co wiązałoby się ze współpracą z oficjalnymi kompozytorami i autorami tekstów. W efekcie pierwszy skład DDT zakończył działalność, kiedy Szewczukowi organy władzy zasugerowały, iż powinien opuścić Ufę. Wówczas dobiegł końca tak zwany ufimski okres w działalności zespołu, zaś sam wokalista początkowo przeniósł się do miasta Swierdłowsk (obecnie Jekaterynburg), gdzie kontynuował aktywną działalność muzyczną w ramach swojej macierzystej formacji, a także w pobocznych projektach, by ostatecznie zamieszkać w Sankt-Petersburgu (wówczas jeszcze Leningradzie, zaczynając w ten sposób okres leningradzki / petersburski w historii grupy) i tam odtworzyć DDT w nowym składzie. Od 1987 roku grupa działa w zasadzie nieprzerwanie, mimo zmian w składzie zachowując swą pozycję jednej z najistotniejszych (jeśli nie najważniejszej) formacji rockowych współczesnej Rosji. Pod względem muzycznym DDT ma w swym dorobku nawiązania do najrozmaitszych brzmień odnaleźć można zarówno brzmienia stricte rockowe (czy hardrockowe), ale też odniesienia do bluesa, pieśni bardowskiej czy rosyjskiego folkloru. Również w warstwie tekstowej sięgają po przeróżne inspiracje, wypowiadając się zarówno na polityczne, społeczne, jak i kulturalne tematy, śpiewają zarówno o wzniosłych uczuciach, jak i o przyziemnej, brudnej wojnie. Nieobcy jest im humor, jak i odniesienia do kwestii religijnych. Przez okres swej działalności muzycy nagrali wiele utworów, które pomimo upływu czasu wciąż są doskonale rozpoznawalne nie tylko przez fanów, ale też zwykłych Rosjan, nie mających niemal styczności z twórczością grupy. Chyba najlepszym tego przykładem może być utwór zatytułowany Czym jest jesień? (Что такое осень?), pochodzący z wydanego w 1992 roku albumu Aktorka Wiosna (Актриса весна, płyta poświęcona jest żonie wokalisty, zmarłej w tymże roku na raka). Jak wspomina Szewczuk, w szczytowym okresie popularności tego nagrania każde wyjście z domu wiązało się nie tylko z tym, iż było pewne, iż muzyk gdzieś usłyszy własne dzieło, ale też stanowiło ryzyko, iż dostrzeżony przez fanów artysta będzie musiał napić się z nimi wódki, w efekcie czego lider DDT często przemykał się zaułkami, między drzewami, aby tylko uniknąć rozpoznania. Członkowie zespołu obawiali się, iż popularność tego nagrania to droga, wiodąca ich do zostania kolejną formacją z etykietką one hit wonder, czyli artysta jednego przeboju stąd też po pewnym czasie Czym jest jesień? wyłączyli z obiegu, na kilka długich lat całkowicie zaprzestając wykonywania tego utworu podczas koncertów (o czym niżej podpisany miał okazję się przekonać, gdy na usilne nalegania publiczności, by zagrać Jesień, muzycy przekornie wykonali inny utwór z tą samą porą roku w tytule: Ostatniej jesieni В последнюю осень, i dopiero potem spełnili prośbę publiczności). Obawy te były jednak bezpodstawne, popularność utworu nie zdołała w żaden sposób przysłonić reszty dokonań muzycznych zespołu, na którą składa się w chwili obecnej kilkanaście płyt studyjnych, grupa wydawnictw live, kilka składanek, a także realizowanych samodzielnie przez Szewczuka albumów, utożsamianych jednak w dużej mierze z twórczością jego formacji. Polecam wszystkim zapoznanie się z twórczością DDT, są spore szanse, iż w bogatym i różnorodnym dorobku zespołu uda Wam się znaleźć coś dla siebie. Zaś jeśli ktoś chciałby dowiedzieć się, jak brzmi ta grupa w wydaniu koncertowym, może zwrócić uwagę na dwuczęściowe wydawnictwo DVD zatytułowane Miasto bez okien (Wejście. Wyjście) Город без окон (Вход. Выход) z 2004 roku, będące zapisem dwóch koncertów, zagranych jesienią 2001 roku w Moskwie, jeden z których miałem okazję zobaczyć. Warto. r k d e e y l e t s r o c k.b l o x.pl 7

8 Mały Chłopiec To była pierwsza wigilia spędzona przez Julię w pracy. To był pierwszy rok, kiedy Julia w ogóle miała pracę, więc gorliwie zgodziła się na ten świąteczny dyżur i z zapałem zabrała do swoich obowiązków. Wieczorny obchód ogrodu zoologicznego zawsze należał do ulubionych jej zajęć, a dzisiejszy był wyjątkowo spokojny. O tej porze roku i w tak szczególnym dniu nie było zwiedzających, a nieliczni pracownicy byli zajęci, każdy w swojej części ogrodu. Julia udawała, że jest w ogrodzie zupełnie sama, tylko ona i zwierzaki. Z mrocznych, skąpo oświetlonych wolier i wybiegów dobiegały ją najróżniejsze odgłosy; od zabawnego mlaskania, mruczenia i pisków, do warczenia, wycia i mrożącego niemal krew w żyłach ryku tygrysa, ogłaszającego swoją gotowość do upolowania jakiejkolwiek zwierzyny, która znalazłaby się dziwnym trafem na jego wybiegu. Julię fascynowały te dźwięki i czuła jak bezwiednie dostaje gęsiej skórki, a serce bije ze zdwojoną prędkością. Reakcja na ryk gotowego do boju tygrysa była całkowicie poza jej kontrolą. Ciało automatycznie szykowało się do obrony lub ucieczki. Było w tym coś przerażającego i atawistycznego, ale Julia była bezpieczna i z przyjemnością słuchała tygrysiego ryku. Może dziś zwierzęta przemówią do mnie ludzkim głosem? - przemknęło jej przez myśl. Przecież to Wigilia! Wszystko jest możliwe. Weszła śmiało na wybieg wilków, żeby sprawdzić, czy nie leżą gdzieś śmieci zostawione przez zwiedzających. Zwierzęta były na noc zamykane w pawilonie, ale czujne jak zwykle, wiedziały, że opiekunka jest w pobliżu. Słyszała ich powitalne piski uderzenia machających ogonów. Wilki zachowywały się jak psy, Julię nieraz kusiło żeby wejść do nich i się zaprzyjaźnić, ale starsi pracownicy stanowczo jej to odradzali. Opiekunowie rzadko kiedy pozwalali sobie na przebywanie ze zwierzęciem, bez dzielących ich krat. Wyjątkiem były małe, nieszkodliwe i niepłochliwe zwierzątka typu żółwie greckie czy pieski preriowe. Do wilków wolno było podejść tylko jednemu człowiekowi, którego znały od szczenięcia i który codziennie przynosił im mięso. Julia wierzyła jednak, że i jej nie zrobiłyby krzywdy. Zobaczyła go w ostatniej chwili. Jeszcze krok, a rozdeptałaby malca. Nie spał, kucał w ciemności, cichutki i nieruchomy i patrzył na nią, jakby błagając, by nie odkryła przed światem jego kryjówki. - Co ty tu robisz?!! - krzyknęła. Nagły hałas na moment uciszył wszystkie zwierzęcia. Tylko tygrys ryknął gniewnie. - Ćśśśiiii - chłopiec przyłożył palec do ust. - Proszę, nie mów nikomu, ze ja tu jestem. Zaraz by mnie wygonili. - Ale ty nie możesz tu być. - Julia zniżyła głos do szeptu - Jest noc, zimno, a to jest wybieg wilków, to drapieżniki, mogą zrobić ci krzywdę. - Skądże znowu. Jestem tu od kilku godzin, nawet mnie nie podrapały. Wcale im nie przeszkadzało, że tu jestem. - Byłeś tu cały dzień??? Przecież tak nie wolno. Gdzie są twoi rodzice, gdzie mieszkasz? - Niegdzie nie mieszkam i nie mam rodziców. - powiedział chłopiec i uśmiechnął się. - Chodźmy stąd. Przecież nie możesz przeleżeć tu całej nocy. - Julia wzięła małego za rękę i pomogła przeleźć przez drewniany parkan. - Opowiesz mi wszystko po drodze, a w pokoju gospodarczym ugotuję ci coś ciepłego. Na pewno jesteś głodny. Chłopczyk nie bardzo potrafił wyjaśnić, skąd wziął się na wybiegu wilków ani gdzie mieszkał. Julia domyśliła się, że pewnie jest wychowankiem domu dziecka. Zapewne zgubił się na wspólnej wycieczce, a potem nie wiedział, jak wrócić. Dziwne było tylko, że mały w ogóle nie płacze, nie skarży się ani nie marudzi. Szedł grzecznie za Julią i uśmiechał się, gdy opowiadała mu o zwierzętach, które przez cały czas odzywały się ze swych domków. - Pewnie byłeś tu na wycieczce z innymi dziećmi i się zgubiłeś, prawda? - zagadnęła Julia gdy już byli w ciepłym pokoju i popijali gorące kakao. - Niezupełnie. Zanim trafiłem do zoo, chodziłem wiele godzin po mieście. Pukałem do wielu domów. Pytałem różnych pań i panów, czyby nie poczęstowali mnie bułką, ale każdy zatrzaskiwał tylko drzwi, albo udawał, że nie słyszy co ja mówię. - chłopiec westchnął - Nie było nigdzie dla mnie miejsca. - Ojej to przykre. - Dlatego przyszedłem tutaj. Zwierzakom nie przeszkadzało, gdy częstowałem się ich posiłkiem. A wilki pozwoliły mi spędzić noc na swoim wybiegu. - No dobrze. Ale przecież nie możesz w zoo zamieszkać. Powiedz mi, gdzie są twoi opiekunowie, żebym mogła ich zawiadomić. - Oj. - chłopiec uśmiechną się -Są bardzo, bardzo daleko. A ja wpierw muszę załatwić tu kilka spraw. Julia miała właśnie zapytać, jakie to ważne sprawy może mieć do załatwienia kilkulatek, gdy nagle otworzyły się drzwi i do pokoju wszedł zmarznięty Janek. Widać było, że spędził kilka godzin na mroźnym grudniowym powietrzu i z radością przyjął od Julii kubek gorącego kakao. - Zwierzaki nakarmione, pawilony wyszorowane, a wybiegi zagrabione. Zasłużyłem na kakao, a nawet na ciastko. - Policzki Janka czerwone od mrozu, pokraśniały jeszcze bardziej. - Oczywiście - Julia też się uśmiechnęła - Możesz dostać nawet dwa ciastka. Mały chłopiec sięgnął po ciastko i podał je ze śmiechem Jankowi. Przedtem jednak przełamał je i połowę dał Julii. - Podzielcie się nim. Na mnie już pora. Dziękuję Ci Julio za kakao i okazaną pomoc. Teraz ja spróbuję pomóc kilku osobom. Żegnajcie! Zanim Julia z Jankiem zdążyli zaprotestować, mały chłopiec zeskoczył z krzesła i wyszedł z pokoju. Opiekunowie próbowali go dogonić, ale mały przybysz jakby rozpłynął się w powietrzu, nie potrafili nawet stwierdzić, w którą stronę pobiegł. - To niesamowite. - powiedział Janek. - Był i nagle go nie ma. Słyszysz Julio tę muzykę? 8

9 - Tak. To kolęda. Pewnie, któryś z pracowników przyniósł ze sobą radio. Spójrz przez okno ile gwiazd! Szkoda, że nie wiemy która z nich jest tą pierwszą, wigilijną gwiazdką. - Zobacz! To na pewno ta! Jest najjaśniejsza i największa. W życiu nie widziałem takiej gwiazdy. Pojawiła się chyba niedawno! - Faktycznie. Jest przepiękna. - Julia z Jankiem długo patrzyli przez okno, a potem spojrzeli na siebie i oboje się zarumienili. - Myślisz, że nadszedł już czas, by podzielić się opłatkiem? - spytał Janek. - Oczywiście. I wiesz co... Zanieśmy po jednym dla wilków. Myślę, że i one zasłużyły sobie na gwiazdkę. - Dobry pomysł. A wracając, koniecznie poszukamy jemioły. Mam wrażenie, że bardzo nam się przyda dziś wieczór. Julia roześmiała się, złapała Janka za rękę i oboje wyszli by zanieść wilkom małą niespodziankę. Bu r z o c h r o n rysunek - Banshee 9

10 Każda sytuacja fotograficzna jest dla mnie spotkaniem z tym, czego nie widzę gołym okiem. A najtrudniej jest zobaczyć to, co znajduje się w ciągłym ruchu. Jeszcze nie tak dawno biegałam za pszczołami czy pająkami i nie wyobrażałam sobie, że mogę ludzi utrwalać na odbitkach przychwycić w chwili, kiedy obnażają osobowość. Taka ingerencja 10

11 w prywatność osoby wydaje mi się czynnością brutalną, czyli mówiąc krótko - gwałtem. Stanąć przed strzelbą obiektywu, to dowód wielkiej odwagi. Nigdy nie wiadomo, w który punkt trafi pocisk. Może być to miejsce bardzo słabe. Nigdy też nie wiadomo, czy istota ludzka nie padnie trupem, gdy zobaczy odbicie swojej własnej twarzy i gdy własne jej spojrzenie okaże się zabójczym wzrokiem Meduzy. Dla samego fotografa jest to również czynność niebezpieczna. Człowiek na fotografii, jako nieruchomy obraz, siłą rzeczy zaczyna przypominać przedmiot wpisany w kompozycję, obdarzony plamą światła, zgodnie z wizją człowieka stojącego po drugiej stronie obiektywu. Jest to przedmiot ludzki oczywiście, ale nie bądźmy hipokrytami. Fotograf jest na najlepszej drodze, by stoczyć się po równi pochyłej, wprost do Piekła dla mistrzów manipulacji. Portretowanie. GNIOT 15 w pociągu i tylko dlatego, ze słońce biegało po twarzy człowieka. Efekt? Światłocień wydobył smutek, gorycz i dramat. Portret wydał się zbyt przygnębiający i jako taki odbiegający od zwyczajnej codziennej maski modela. No cóż, ja byłam zachwycona grą świateł i autentycznością, ale inni woleliby coś bardziej pogodnego. Od tej chwili przekonałam się, że mam świra na punkcie światłocienia oraz że trudno pogodzić swoje własne koncepcje z uczuciami innych ludzi. Prawdziwie i przejmująco czy ładnie i układnie? To mój nieustający dylemat. Mówić autentycznie czy dawać chwilkę radości? Znajomi fotografowie z doświadczeniem mówią, że się nie da tego połączyć, jednak ja nadal próbuję. Najbardziej komiczne jest Wciąga jak. Uzależnia jak Deprawuje jak Pierwszy poważny portret zrobiłam 11

12 jednak to, ze wolę sytuacje sztuczne od naturalnych teatralność studia rekwizyty, kostiumy, dekoracje i niezliczone sposoby modelowania strumienia świetlnego. Może dlatego, że sama mam w sobie teatralnego ducha. Teatr jest czasami bardziej autentyczny niż życie. W życiu gramy na ogół kilka nudnych rutynowych ról, w teatrze może ich być o wiele więcej. Dziękuję wszystkim, którzy zgodzili się te role zagrać i zdobyli się na odwagę, by stanąć przed wścibskim okiem obiektywu, a teraz zaistnieć na tej małej wystawie. Monika Kiełbowicz 12

13 O mnie: mieszkanka Warszawy, płeć żeńska, wiek średni, wykształcenie filologiczno filozoficzne, zawód belfer, zajęcia ulubione poza fotografią: uczenie się wszystkiego, pisanie tekstów różnych, koncerty muzyki metalowej, chodzenie po Bieszczadach, imprezy rozrywkowe. Schorzenia: arachnofobia, nieco podleczona dzięki fotografii. nadzór: bagienny skład: andy stópka redakcyjna 13