Jak. Borelioza. Wzmocnij. chorym. Od pieprzyka do czerniaka nie lekceważ objawów. Nieśmiały mózg zaleta czy wada? psychicznie.

Transkrypt

1 nr 3 (9)/2014 JESIEŃ Wzmocnij przed zimą? Jak opiekować się chorym Borelioza psychicznie to walka każdego dnia Od pieprzyka do czerniaka nie lekceważ objawów Nieśmiały mózg zaleta czy wada?

2 Nasze placówki NZOZ Centrum w Siedlcach ul. Ks. Niedziałka 14 Centrum Matki i Dziecka w Siedlcach ul. Kleeberga 2 Przychodnia Zdrowia nr 5 w Siedlcach ul. Romanówka 19 Poradnia Zdrowia Psychicznego i Leczenia Uzależnień w Siedlcach ul. Czerwonego Krzyża 41 Przychodnia Zdrowia Centrum w Mińsku Mazowieckim ul. Piłsudskiego 42A Centrum Matki i Dziecka w Mińsku Mazowieckim ul. Spółdzielcza 7 Przychodnia Zdrowia w Łukowie ul. Międzyrzecka 66 Przychodnia Zdrowia w Aleksandrowie Aleksandrów 43B Przychodnia Zdrowia w Seroczynie ul. Siedlecka 3 Przychodnia Zdrowia w Oleśnicy Oleśnica 132 Zakład Opiekuńczo-Leczniczy w Oleśnicy Oleśnica 132 Przychodnia Zdrowia w Domanicach Domanice Kolonia 17 Przychodnia Zdrowia w Latowiczu ul. Św. Ducha 30 Przychodnia Zdrowia w Wielgolesie ul. Nowowiejska 34 Przychodnia Zdrowia w Hołubli ul. Siedlecka 68 Medyczne Laboratorium Diagnostyczne w Siedlcach ul. Kleeberga 2 Przychodnia Zdrowia w Bielanach ul. Podlaska 10 Przychodnia Zdrowia w Rozbitym Kamieniu ul. Wiktora Szajkowskiego 7 Przychodnia Zdrowia w Dębem Wielkim ul. Szkolna 17 Przychodnia Zdrowia nr 6 w Siedlcach ul. Chłodna 4 rejestracja:

3 Drodzy Czytelnicy, Witamy Was u progu jesieni, która choć piękna i wyjątkowa jak zwykle zwiastuje koniec wakacyjnej przygody. Ale jesień też ma swoje plusy, o czym staramy się Państwa przekonać, zachęcając do lektury jesiennego wydania naszego magazynu. Przygotowaliśmy dla Państwa wiele ciekawych tematów, które pomogą Wam zrozumieć problemy zdrowotne i zachęcą mam taką nadzieję - do regularnych badań oraz wyczulą na troskę o własne zdrowie. Ostrzeżeniem niech będzie chociażby rozmowa z młodą kobietą, która przez długie miesiące zmagała się z boleriozą. Jej doświadczenie walki z tą podstępną chorobą z pewnością zwróci Państwa uwagę na problem, jakim są kleszcze. Jesień, niestety, oznacza większą zachorowalność wśród dzieci. Z wywiadu z pediatrą rodzice dowiedzą się, jak pomóc dziecku, które kaszle, jak budować jego odporność i jak mądrze korzystać z dobrodziejstw współczesnej farmakologii. Nasi wierni Czytelnicy przysyłają do nas maila, proszą o pomoc np. we wstydliwych dla nich problemach. Jednym z nich są hemoroidy. Nasz specjalista omawia ten problem, podpowiadając, jak sobie radzić z tym uciążliwym schorzeniem, które dotyka większość Polaków. Nie ma bowiem chorób wstydliwych, wstydem jest nieszukanie pomocy. W miesiącu poświęconym zdrowiu psychicznemu zwracamy też uwagę na to, że ludzie dotknięci różnymi problemami psychicznymi żyją wśród nas i że z każdym rokiem ich przybywa. W jesiennym magazynie nie zabraknie też rozrywki i uśmiechu. Bez tego nie da się żyć, a w chorobie ten uśmiech jest szczególnie potrzebny. lek. Paweł Żuk Prezes Zarządu Centrum Medyczno-Diagnostycznego Sp. z o.o. w Siedlcach nr 3(9)/ Farmaceuta radzi 6 Kaszel u dzieci i niemowląt 10 Wasze historie - borelioza 14 Choroby psychiczne 17 Deklaracja wyboru lekarza 20 Jak dbać o protezy zębowe 24 Niepełnosprawni na rynku pracy 26 Czerniak - najzłośliwszy z nowotworów 30 Przepisy 34 Na luzie Co nowego w Centrum? 4 Choroby odbytu 8 Jak pokonać nieśmiałość 12 Mięśniaki - operować czy nie? 16 Pierwsza pomoc cz.2 19 Rozrywka dla dzieci 22 Pielęgniarstwo - zawód przyszłości 25 Dieta dla mózgu 28 XVI Festiwal Nauki i Sztuki 32 Zapowiedzi 36 Wydawca: Centrum Medyczno-Diagnostyczne Sp. z o.o., ul. Kleeberga 2, Siedlce Redaktor prowadzący: Monika Mikołajczuk Współpraca redakcyjna: Monika Jastrzębska Konsultacja medyczna: lek. Olga Wysokińska Opracowanie graficzne, skład i druk: FOLDRUK Media Kontakt dla reklamodawców: redakcja@centrum.med.pl nakład: egzemplarzy

4 FARMACEUTA radzi Wzmocnij odporność przed zimą Układ immunologiczny, inaczej układ odpornościowy lub limfatyczny, to system organizmu odpowiedzialny za zwalczanie infekcji bakteryjnych i wirusowych. Coraz częściej na zdrowie człowieka patrzy się z perspektywy sprawnego układu odpornościowego, ponieważ jego właściwe funkcjonowanie gwarantuje nam uniknięcie przeziębień i grypy w okresie jesienno-zimowym. Niestety, tryb życia współczesnego społeczeństwa nie wpływa korzystnie na nasz układ immunologiczny. Przyczyną osłabienia odporności jest siedzący tryb życia, niewłaściwe odżywianie, stres, papierosy, zanieczyszczenie powietrza. Ponieważ czynniki te dotykają prawie każdego warto sięgnąć po leki i suplementy diety dostępne w aptece bez recepty, które wspomogą funkcjonowanie osłabionego układu odpornościowego. Ale które preparaty wybrać spośród szerokiego wachlarza dostępnych w aptece specyfików? Znając właściwości składników najczęściej spotykanych w lekach wspomagających odporność, łatwiej będzie wybrać te, które najkorzystniej wpłyną na nasz układ immunologiczny. 2 Jeżówka purpurowa (echinacea) Wzmacnia system odpornościowy i pomaga zwalczać infekcje zwłaszcza te wywołane przez wirusy, jest wyjątkowo pomocna w leczeniu i zapobieganiu infekcjom górnych dróg oddechowych i gardła, wspomaga również leczenie nawracających zakażeń grzybiczych. Preparaty: Esberitox N, Immunofort, Echinacea ratiopharm. Aloes jego soczyste liście są prawdziwą skarbnicą cennych dla zdrowia substancji. Sok z aloesu leczy alergię, przyspiesza gojenie ran, w tym oparzeń, działa żółciopędnie i łagodnie przeczyszczająco oraz wspomaga odporność. Składniki zawarte w soku aloesowym powodują zwiększenie ilości przeciwciał w organiźmie i wspomagają zwalczanie infekcji wirusowych. Warto dodać, że łączenie preparatów aloesowych z witaminą C, powoduje gwałtowny wzrost stężenia witaminy C w organizmie. Preparaty: Sok z Aloesu z wit. C firmy Donum Naturea. Tran tłuszcz otrzymywany z wątroby dorsza atlantyckiego lub innych ryb z rodziny dorszowatych. Tran jest bogatym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych i witamin A, E, D, dzięki temu wpływa pozytywnie na pracę mózgu i wspomaga układ odpornościowy. Nienasycone kwasy tłuszczowe dostarczają budulca do produkcji hormonów przeciwzapalnych. Witamina A uszczelnia i regeneruje błony śluzowe, utrudniając przenikanie przez nią chorobotwórczych drobnoustrojów, ma to szczególne znaczenie w okresie jesienno zimowym, kiedy błona śluzowa górnych dróg oddechowych jest narażona na częstszy kontakt z wirusami i bakteriami. Należy pamiętać, że tranu i innych witamin nie powinno się stosować podczas antybiotykoterapii, ponieważ wspomagają wówczas nie tylko osłabiony organizm, ale również bakterie, które go zaatakowały, z tego względu podawanie tranu i innych suplementów rozpoczynamy po zakończonym leczeniu, tylko wtedy będą wspomagać procesy regeneracji organizmu.

5 Witamina C każdy z nas słyszał o witaminie C, czyli kwasie askorbinowym i na pewno każdy przynajmniej kilka razy stosował ją w przebiegu infekcji, ale niewielu wie, że właściwości i działanie tej pospolitej witaminy są nieocenione w zwalczaniu pospolitych przeziębień. Pospolita witamina C jest niezbędna w organizmie dla prawidłowego przebiegu procesów fagocytozy, czyli pochłaniania drobnoustrojów chorobotwórczych przez białe krwinki, poza tym witamina C jest absolutnie niezbędna do ochrony przed chorobami rozwijającymi się na tle wszechobecnego stresu, uwzględniając choroby nowotworowe. Reasumując, witamina C wzmacnia działanie przciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybicze białych krwinek, a niedobór tej pospolitej witaminy w organizmie powoduje spadek liczby limfocytów T, czyli krwinek, na których opiera się działanie układu immunologicznego. Brak witaminy C prowadzi do zaburzeń odporności i silniejszego oddziaływania niektórych toksyn, natomiast wzrost stężenia witaminy C w organizmie sprzyja wzmocnieniu zdolności odtruwających wątroby, co ma kluczowe znaczenie w zwalczaniu infekcji pasożytniczych. Witamina C występuje w dużych ilościach w wielu owocach i warzywach, w okresie jesienno zimowym warto sięgać po soki z malin, pożeczki i dzikiej róży. Jeśli nie mamy takich wyrobów w domowej spiżarni dobre apteki oferują naturalne soki, bez dodatku cukru wzbogacone witaminą C, na przykład firmy Donum Naturea. Chociaż rynek farmaceutyczny oferuje szeroki wachlarz preparatów uodparniających, trzeba mieć świadomość, że łykanie garści pigułek przez kilka dni, nie zagwarantuje nam wysokiej odporności na wszelkie infekcje w sezonie jesienno zimowym. Odporność buduje się przez cały rok, stosując odpowiednią dietę, dbając o aktywność fizyczną i wypoczynek, unikając stresu. Mitem jest więc przeświadczenie, że odporność organizmu można zwiększyć z dnia na dzień. mgr farmacji Jolanta Pankowska X Naukowy Zjazd Położnych Regionu Siedleckiego Z myślą o zdrowiu - wyzwania położnej wobec współczesnej medycyny i świata Biesiadne Sioło, Przywory Duże, r. Centrum Medyczno-Diagnostyczne Sp. z o. o. było w tym roku współorganizatorem X Naukowego Zjazdu Położnych Regionu Siedleckiego, inicjowanego przez Okręgową Radę Pielęgniarek i Położnych Regionu Siedleckiego. Na spotkanie przybyło około 140 położnych z powiatów siedleckiego, mińskiego, sokołowskiego, węgrowskiego, łukowskiego, łosickiego. Udział w uroczystości wzięły znane osobistości: dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk - Prezes Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych, Anna Sochacka - Zastępca Prezydenta Miasta Siedlce, Czesław Jarecki- Sikorski Dyrektor TWP OR w Siedlcach, mgr Halina Głuchowska Przewodnicząca Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych w latach dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk i Ewa Prokurat Obchody X Jubileuszowego Zjazdu Położnych prowadziła Hanna Sposób Przewodnicząca Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych Regionu Siedleckiego oraz z ramienia Centrum Medyczno- Diagnostycznego Sp. z o. o. Ewa Prokurat magister położnictwa i Monika Golańska Naczelna Pielęgniarka Centrum MD, Zastępca Dyrektora ds. Medycznych. Odbyły się dwie sesje naukowe pn.: Położnictwo w kontraktach NFZ oraz Diagnostyka w chorobach onkologicznych. Podczas spotkania wystąpili zna- Warsztaty "pierwsza pomoc" komici wykładowcy: prof. dr hab. n. med. Ewa Dmoch-Gajzlerska (WUM), prof. dr hab. n. med. Jacek Gronwald (PUM Szczecin), dr n. med. Magdalena Mazurek-Kociubowska (UM Lublin), lek. Artur Prusaczyk specjalista ginekologii i położnictwa, V-ce Prezes Zarządu Spółki Centrum MD, dr n. med. Konrad Florczak (UM Gdańsk), mgr Dagmara Mokwa i mgr Dorota Ołowska (Wojewódzki Ośrodek Koordynujący). Inicjatywę organizacji zjazdu wsparły firmy medyczne: Miralex Sp.zo.o., Mead Johnson Nutrition, Medela Polska Sp. z o. o., Tu Inter Polska, Nestle Polska S.A., Bank Komórek Macierzystych, Solpharm, Hurtownia Artykułów Dziecięcych Madar w Siedlcach. Spotkanie położnych regionu siedleckiego pozwoliło na wymianę doświadczeń, pogłębienie i ujednolicenie posiadanej wiedzy zgodnie z najnowszymi standardami w położnictwie i ginekologii, m.in. w zakresie opieki nad kobietą w ciąży i po porodzie, karmienia piersią, opieki nad pacjentkami z rodzin o podwyższonym ryzyku zachorowania na nowotwory piersi i jajnika, realizacji programów profilaktycznych na Mazowszu, wykorzystania nowych technologii w ocenie cytologicznej, roli kolposkopii we wczesnej diagnostyce i leczeniu raka szyjki macicy. Integrację uczestników zjazdu zakończyły warsztaty udzielania pierwszej pomocy w stanach zagrożenia życia ciężarnej, noworodka i niemowlęcia prowadzone przez firmę MEDIKURS Kamila Kasiaka. (MJ) 3

6 Siedlce Mińsk Mazowiecki Łuków Hołubla Wielgolas Latowicz Seroczyn Oleśnica Garwolin Domanice Aleksandrów Bielany Rozbity Kamień Dębe Wielkie Co Centrum? nowego w Siedlecka Aleksandria dla dr Pawła Żuka Pan Paweł Żuk, Prezes Zarządu Centrum Medyczno-Diagnostycznego Sp. z o. o., znalazł się w gronie osób wyróżnionych przez Prezydenta Miasta Siedlce. Nagroda Aleksandria, ufundowana po raz pierwszy w 1996 roku, przyznawana jest za szczególne zasługi dla rozwoju miasta i promocję we wszystkich sferach jego życia. Pan Paweł Żuk został doceniony za zaangażowanie i wkład na rzecz rozwoju badań profilaktycznych wśród mieszkańców regionu siedleckiego. Jesteśmy niezmiernie dumni i cieszy nas uznanie, jakim obdarzono pana prezesa. Uroczysta gala miała miejsce 7 września 2014r. w Białej Sali Miejskiego Ośrodka Kultury. Szkolenia Ośrodek Kształcenia Lekarza Rodzinnego zaprasza na szkolenie w zakresie POLINEUROPATIE OBWODOWE r. godz w Collegium Mazovia Innowacyjnej Szkole Wyższej w Siedlcach. Foto: J. Mazurek Wykład poprowadzi dr n. med. Hanna Drac pracownik katery i kliniki neurologii Szpitala Klinicznego na Banacha w Warszawie. Zapraszamy lekarzy w trakcie specjalizacji z medycyny rodzinnej, pielęgniarki oraz pracowników poradni i oddziałów neurologicznych z powiatów siedleckiego, mińskiego, sokołowskiego, łosickiego, garwolińskiego, węgrowskiego. Uczestnicy szkolenia otrzymują punkty edukacyjne. Kontakt biuro Centrum MD Nowe usługi W ramach poradni urologicznej CENTRUM w Siedlcach i Mińsku Mazowieckim wykonujemy badanie cystoskopii polegające na wzrokowej ocenie błony śluzowej wyścielającej pęcherz moczowy. Badanie wykonuje się w diagnostyce chorób dróg moczowych. Prosimy o wcześniejszy zapis do poradni urologicznej. Szczegółowe informacje można uzyskać w rejestracjach przychodni oraz pod numerem W przychodniach Centrum prowadzimy szczepienia ochronne przeciwko grypie Szczepienia ochronne - najlepszą metodą zapobiegania zachorowaniu na grypę. Zgodnie z wytycznymi Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Grypy szczepienia szczególnie zaleca się: dzieciom kobietom w ciąży lub planującym ciążę w czasie sezonu epidemicznego grypy osobom powyżej 50 roku życia osobom chorym na przewlekłe choroby układu oddechowego (w tym astmę), układu sercowo-naczyniowego (z wyjątkiem nadciśnienia tętniczego), nerek, wątroby, układu nerwowego, układu krwiotwórczego, choroby metaboliczne (w tym cukrzycę) osobom z upośledzeniem odporności Szczegółowe informacje pod numerem telefonu oraz w aktualnościach na stronie internetowej

7

8 ZDROWIE dziecka Rozmowa z lekarzem pediatrą Barbarą Sołowińską Czym jest kaszel dla organizmu? - Kaszel nie jest chorobą, tylko objawem. Jest to odruchowa reakcja na różne bodźce - efektem są skurcze klatki piersiowej i oskrzeli z nagłym wyrzuceniem powietrza z płuc i dróg oddechowych. Kaszel może być wywołany infekcją (wirusową, bakteryjną czy grzybiczą), która najczęściej wiąże się z uszkodzeniem błony śluzowej dróg oddechowych. Kaszel można też wywołać drażniąc gałąź uszną nerwu błędnego, np. przy czyszczeniu uszu. Jakie są rodzaje kaszlu u dzieci i niemowląt i o jakich schorzeniach mogą świadczyć? - Najogólniej kaszel można podzielić na dwa rodzaje - suchy i wilgotny. Kaszel suchy pojawia się głównie na początku infekcji wirusowej lub bakteryjnej, często nasila się w nocy, gdy dziecko rozgrzeje się. Czasem po przebytej infekcji wirusowej suchy kaszel może pozostać nawet do 8 tygodni - nasila się przy zmianie temperatury otoczenia, przy wysiłku fizycznym. Kaszel wilgotny jest zwykle mniej gwałtowny i mniej męczący. Można powiedzieć, że jest to kaszel pożyteczny, gdyż usuwa nadmiar zalegającej wydzieliny i oczyszcza drogi oddechowe. Jeśli kaszel utrzymuje się dłuższy czas, winniśmy zgłosić się do specjalisty. Zanim lekarz zainterweniuje, co powinniśmy zrobić, jakie leki podać? - Kaszel, który utrzymuje się "dłuższy czas" to kaszel podostry lub przewlekły. Kaszel podostry trwa od 3 do 8 tygodni i jak już wspomniałam wcześniej, jest on najczęściej skutkiem przebytego zakażenia. Ten kaszel można doraźnie łagodzić lekami przeciwkaszlowymi. Kaszel przewlekły trwa powyżej 8 tygodni. Może mieć różne przyczyny - przewlekły nieżyt nosa, zapalenie zatok 6 Kaszel suchy początek infekcji, zakrztuszenie, alergia, zapalenie płuc Kaszel mokry druga faza przeziębienia, zapalenie oskrzeli Kaszel świszczący choroby krtani i płuc, astma Kaszel napadowy alergia, astma, koklusz Kaszel szczekający zapalenie krtani i tchawicy, choroby zakaźne obocznych nosa (wówczas wydzielina spływa po tylnej ścianie gardła i wywołuje odruch kaszlowy), astma oskrzelowa, ekspozycja na dym tytoniowy (w tym miejscu apel do rodziców i dziadków, którzy chcą mieć zdrowe dzieci, aby nie palili papierosów w domu...). Inne przyczyny kaszlu przewlekłego to refluks żołądkowo-przełykowy czy też pasożyty przewodu pokarmowego, które działają jak czynnik uczulający. Jakie kuracje i zabiegi mogą wspomóc dziecko i poprawić jego samopoczucie w przypadku rozwijającej się infekcji, której jednym z objawów jest dokuczliwy kaszel? - Jeśli kaszel jest wynikiem przeziębienia, czyli infekcji wirusowej - dziecko jest w dobrym stanie ogólnym, gorączka nie jest wysoka, a kaszel niezbyt uporczywy, to należy rozpocząć leczenie domowymi sposobami. Można wówczas pomóc dziecku kupując syrop bez recepty - przy kaszlu suchym syrop przeciwkaszlowy, przy wilgotnym wykrztuśny. Zamiast syropu na noc można podać dziecku do wypicia wodę z miodem gryczanym - działa on równie skutecznie jak syrop. Bardzo istotne jest dbanie o utrzymanie prawidłowej temperatury (20-21 C) i wilgotności powietrza w pomieszczeniu, gdzie dziecko przebywa. Malucha należy starannie poić, aby nie doprowadzać do zagęszczania wydzieliny w drogach oddechowych, co utrudnia odkrztuszanie i sprzyja wtórnym nadkażeniom bakteryjnym. Do snu należy układać dziecko z uniesioną wyżej głową - zmniejsza

9 Jesienne infekcje to zatkanie noska. Korzystnie też działają olejki eteryczne, stosowane w maściach lub kroplach, zakrapianych na poduszkę - udrażniają one drogi oddechowe i działają przeciwbakteryjnie. Świetnym wynalazkiem są nebulizacje z soli fizjologicznej - pomagają w oczyszczaniu dróg oddechowych i łagodzą kaszel. Jaki rodzaj kaszlu można uznać za niebezpieczny? - Niebezpieczny jest kaszel, któremu towarzyszy pogorszenie stanu ogólnego dziecka, wysoka gorączka, odkrztuszanie ropnej wydzieliny, cechy duszności - dziecko oddycha z wyraźnym wysiłkiem, stęka, ma przyspieszony oddech. Taki kaszel może świadczyć o zapaleniu oskrzeli, oskrzelików lub płuc. Kaszel szczekający jest objawem zapalenia krtani - w przebiegu podgłośniowego zapalenie krtani w nocy może wystąpić duszność wdechowa, czyli trudność przy wykonywaniu przez dziecko wdechu. Jak rozpoznać kaszel alergiczny? - Kaszlowi alergicznemu często towarzyszy tzw. świszczący oddech. Mogą występować też inne objawy alergii - wodnisty katar, obrzęk śluzówek nosa, świąd oczu i łzawienie, wysypki skórne. Ten rodzaj kaszlu pojawia się często po kontakcie z alergenem, w określonych sytuacjach. Na przykład u dzieci uczulonych na grzyby pleśniowe - przy wilgotnej pogodzie, u uczulonych na sierść zwierząt po kontakcie z psem czy kotem, u dzieci uczulonych na pyłki traw - w okresie pylenia trawy, czyli u nas od maja do połowy lipca. Jeśli jest uczulenie na wiele czynników, kaszel może nie mieć wyraźnej sezonowości. U dzieci z astmą kaszel nasila się po wysiłku fizycznym, a także pod wpływem bodźców niespecyficznych, takich jak np. intensywne zapachy. Czym jest kaszel psychogenny i o czym może świadczyć? - Kaszel psychogenny nie jest objawem zakażenia. To wyraz emocji, z którymi dziecko nie potrafi sobie poradzić. Nie jest to symulowanie choroby - dzieje się to w sposób zupełnie nieświadomy. Tak dziecko manifestuje lęk, złość, bezradność, stres. Czasem jest to reakcja na trudności adaptacyjne w przedszkolu czy szkole, czasem na narodziny rodzeństwa czy konflikty między rodzicami. Cechą charakterystyczną dla tego kaszlu jest to, że nie występuje on w czasie snu, w czasie zabawy lub zajęcia wymagającego dużego skupienia, a nasila się w sytuacji stresowej. Najczęściej jest suchy, szczekający lub dudniący, ale nie wywołuje uczucia duszności. Kaszel psychogenny można rozpoznać dopiero po wykluczeniu innych przyczyn kaszlu. Kiedy do lekarza? gdy kaszel utrzymuje się dłużej niż 3 dni gdy nasila się lub jest bardzo uciążliwy dla dziecka gdy wydzielina jest ropna lub zmienia kolor gdy towarzyszą mu gorączka i inne objawy gdy utrudnia dziecku oddychanie Pediatra lek. Barbara Sołowińska 7

10 Na tę przypadłość cierpi co drugi Polak bez względu na wiek. Choroba jest uciążliwa i lubi nawracać, dlatego tak ważna jest wizyta u specjalisty. Niestety, większość z powodu wstydu, unika lekarza i kuruje się na własną rękę, co często prowadzi do poważnych konsekwencji. Warto więc poradzić się specjalisty, co oznacza krwawienie z odbytu i jakie choroby zwiastuje. Obecność świeżej krwi lub skrzepów krwi w stolcu określa się jako krwawienie z odbytu. Warto odróżnić obecność świeżej krwi jedynie na papierze toaletowym lub powlekającej pasemkami grudę kałową, czy obecnej w wodzie obok stolca w muszli klozetowej od skrzepów krwi, czy krwi przemieszanej z masami kałowymi. Taka orientacyjna ocena pozwala w przybliżeniu określić, czy źródłem krwawienia jest sam odbyt, czy też do krwawienia doszło w świetle jelita i dlatego krew ma już zmieniony wygląd (np. w postaci skrzepów czy pasemek przemieszanych z masami kałowymi). Krwawienie z odbytu na pewno nie powinno być ignorowane, choć istotnie najczęstszą jego przyczyną są hemoroidy. Z drugiej jednak strony krwawienie może być objawem raka jelita grubego, choroby uleczalnej - pod warunkiem wykrycia na wczesnym etapie. Zbagatelizowanie krwawienia z odbytu może odroczyć rozpoznanie i zaprzepaścić szansę na wyleczenie. Przyczyny krwawień W przypadku pojawienia się krwawienia z odbytu, konieczne jest zgłoszenie się do lekarza, który najprawdopodobniej przeprowadzi badanie jelita grubego. Podstawą jest wywiad i ocena lekarza, co do prawdopodobnej przyczyny dolegliwości. Podstawowym i prostym badaniem jest badanie palcem przez odbyt (per rectum). Jest to zapewne dla pacjenta badanie krępujące, ale właściwe wyjaśnienie celowości oraz wagi tego badania, wzbudzenie zaufania, pozwala przezwyciężyć barierę wstydu. Po pierwsze trzeba ocenić wzrokowo okolicę odbytu pod kątem nieprawidłowości (hemoroidy, zmiany zapalne itp.). Niezwykle istotnym badaniem jest wspomniane wcześniej badanie palcem tzw. per rectum. Jest istotne diagnostycznie, gdyż wiele chorób dotyczących tej okolicy jest w zasięgu palca, w tym zmiany podejrzane o nowotwór. Niewykonanie tego badania u pacjenta z podejrzeniem choroby nowotworowej jest błędem w sztuce lekarskiej. Jeśli podczas tego badania u osoby przed 40 rokiem życia lekarz w sposób pewny rozpozna chorobę hemoroidalną, nie ma bezwzględnej konieczności kontynuowania diagnostyki (z wyjątkiem pewnych chorób dziedzicznych i zespołów wrodzonych, w których ryzyko zachorowania na raka jelita grubego jest większe). Brak zmian w odbycie, niepewność co do powiązania krwawienia z odbytu z hemoroidami, wiek ponad 40 lat, obciążenie rodzinne rakiem jelita grubego lub wystąpienie innych objawów (niedokrwistość, chudnięcie) skłaniają do endoskopowej oceny całego jelita grubego kolonoskopii. Głównymi przyczynami krwawienia z odbytu są: choroba hemoroidalna szczelina odbytu polipy i rak jelita grubego zmiany zapalne krwawienie z uchyłków zmiany naczyniowe (angiodysplazja) Guzki krwawnicze to fizjologiczna (prawidłowa) struktura odbytu. Wyróżnia się guzki zewnętrzne i wewnętrzne. Ich funkcją jest uszczelnianie odbytu, co ułatwia pełną kontrolę oddawania gazów i stolca. Kiedy dochodzi do ich nadmiernego wypełnienia, czyli przekrwienia, prawidłowe guzki krwawnicze powiększają się. Wtedy określa się je mianem hemoroidów. Powiększanie się guzków krwawniczych może wystąpić w następujących sytuacjach: nawykowe zaparcie biegunka ciąża siedzący tryb życia biegi długodystansowe Oprócz tych z pozoru banalnych, mogą być także poważniejsze: marskość wątroby guzy miednicy małej wrodzony brak zastawek żylnych w żyłach trzewnych Głównym objawem jest opisywane powyżej krwawienie z odbytu. Jest to krwawienie świeżą krwią, towarzyszące wypróżnieniu, szczególne w przypadku wytężonej defekacji w przebiegu zaparcia. Krwawienie z hemoroidów jest najczęstszą przyczyną 8

11 Choroby odbytu Zdrowie na co dzień krwawienia świeżą, czerwoną krwią z odbytu. Zwykle hemoroidy nie prowadzą do niedokrwistości, ale w przypadku obfitych, częstych krwawień może dojść nawet do głębokiej niedokrwistości. Inne objawy to: uczucie niecałkowitego wypróżnienia, świąd i pieczenie w okolicy odbytu, ból, podrażnienie, dyskomfort w okolicy odbytu, wyciek śluzu. Hemoroidy wewnętrzne, powiększając się podczas parcia na stolec, mogą wypadać na zewnątrz i cofać się samoistnie do kanału odbytu. Niekiedy konieczne jest ich ręczne odprowadzenie, a w postaci bardzo zaawansowanej ulegają zadzierzgnięciu i nie można ich odprowadzić do środka. Wówczas hemoroidy są stale widoczne na zewnątrz odbytu i mogą być bolesne. W przypadku wystąpienia zakrzepu w guzku krwawniczym zewnętrznym lub pęknięcia żyły pojawia bolesna okrągła, sinawa grudka widoczna na skórze w pobliżu odbytu. Po ustąpieniu ostrego stanu ból ustępuje, guzek z zakrzepem zmniejsza się i powstaje fałd skórny. Jak leczyć? Hemoroidy zewnętrzne są widoczne jako sinawe guzki w pobliżu odbytu. Hemoroidy wewnętrzne wyczuwa się palcem podczas bezpośredniego badania przez odbyt. Ich uwidocznienie jest możliwe podczas badania anoskopem (specjalny aparat diagnostyczny). W tym miejscu warto jeszcze raz wspomnieć, że badanie per rectum (czyli palcem przez odbyt) nie jest badaniem zarezerwowanym jedynie dla proktologów, a jego przeprowadzenie jest zadaniem lekarza, do którego wstępnie zgłasza się pacjent. Warto o tym wspomnieć, bo pacjenci kojarzą dolegliwości tej "okolicy" z postępowaniem specjalistycznym, co jest błędem. Dopiero w każdym przypadku niedokrwistości lub znacznego krwawienia i u każdej osoby z krwawieniem z odbytu po 40 roku życia konieczne jest wykonanie kolonoskopii lub choćby sigmoidoskopii i wtedy wymaga to specjalistycznej aparatury. Leczenie zależne jest od zaawansowania choroby. W początkowej fazie ważne jest leczenie objawowe polegające na zniesieniu bólu i dyskomfortu. Zaleca się ciepłe kąpiele lub nasiadówki w naparze z kory dębu kilka razy dziennie po 10 minut. W przypadku silnego bólu można przyłożyć na okolicę odbytu okład z pokruszonego lodu. Można stosować przez kilka, kilkanaście dni czopki oraz kremy zawierające leki ściągające, przeciwzapalne, przeciwbólowe, a niekiedy antybiotyki czy glikokortykosteroidy. W celu uniknięcia ponownego wystąpienia objawów, zaleca się dietę zapobiegającą zaparciu bogatą we włókna roślinne, przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów, co przeciwdziała wystąpieniu zaparcia i pozwala na oddawanie stolca o miękkiej konsystencji bez wzmożonego parcia. Pomocnicze znaczenie mogą mieć leki poprawiające integralność ściany naczyń krwionośnych, pochodne rutyny. Bardziej zaawansowane postaci hemoroidów, uporczywy, nawrotowy przebieg choroby hemoroidalnej mogą wymagać leczenia zabiegowego. Są to: zakładanie gumowych opasek na hemoroidy, skleroterapia polegająca na wstrzykiwaniu środków chemicznych zamykających dopływ krwi do hemoroidów, koagulacja energią cieplną: laserowa, elektrokoagulacja lub koagulacja zimnem, czyli krioterapia. W skrajnych przypadkach wykonuje się wycięcie hemoroidów, czyli hemoroidektomię. Zabieg ten jest bolesny i wiąże się z większym ryzykiem powikłań. Zabieg zaopatrzenia hemoroidów zazwyczaj wykonuje się w znieczuleniu miejscowym lub zewnątrzoponowym, dzięki czemu jest to możliwe w trybie tak zwanej chirurgii jednego dnia. Jeśli zaopatrzenia hemoroidów dokonuje doświadczony chirurg proktolog, to powikłania zdarzają się rzadko. Należy jednak mieć na uwadze ryzyko krwawienia, ropienia rany lub nawrotów choroby hemoroidalnej. Bezpośrednio po zabiegu pacjent może odczuwać niewielki ból. Czasami może się pojawić problem nietrzymania stolca. Jednak w większości przypadków już w niedługim czasie po zabiegu możliwa jest pełna aktywność fizyczna i zawodowa. Zaleca się spożywanie regularnych posiłków bogatych w błonnik (bez pikantnych przypraw), regularne, szybkie oddawanie stolca oraz wystrzeganie się gorących kąpieli w wannie. Higiena i dieta Najlepszym sposobem uniknięcia hemoroidów jest dbałość o regularne wypróżnienia stolcem o miękkiej, plastycznej konsystencji, niepowstrzymywanie oddawania stolca, o ile zajdzie potrzeba defekacji. Ważne jest kształtowanie nawyków dotyczących regularności wypróżnień. Do dbałości o higienę okolicy odbytu należy umycie okolicy odbytu ciepłą wodą, bez mydła, ewentualnie z użyciem środków do higieny intymnej. Ważna jest odpowiednia dieta bogata we włókna roślinne, unikanie potraw sprzyjających zaparciom: czekolady, mocnej herbaty. Zaleca się umiarkowany wysiłek fizyczny, unikanie sytuacji prowadzących do wzmożonego ciśnienia w jamie brzusznej, np. dźwigania. Osobom mającym siedzący tryb życia zaleca się przerywanie siedzenia kilkuminutowymi ćwiczeniami, spacerem. Tym razem skupiliśmy się na chorobie hemoroidalnej, ale jeszcze raz pragnę podkreślić, że krwawienie z odbytu lub jakiekolwiek inne niepokojące objawy dotyczące przewodu pokarmowego, np. zaburzenie rytmu wypróżnień, zmiana charakteru oddawanego stolca, bóle brzucha, chudnięcie, niedokrwistość, szczególnie u pacjentów po 40 roku życia, nakazują pogłębienie diagnostyki w kierunku choroby nowotworowej, ponieważ nowotwory jelita grubego wykryte w odpowiednim momencie podlegają pełnemu wyleczeniu. Specjalista chorób wewnętrznych lek. med. Marcin Mazur 9

12 Wasze HISTORIE Rozmowa z Renatą Rojek, która chorowała na boreliozę, działaczką Stowarzyszenia Chorych na Boreliozę W jakich okolicznościach została Pani ukąszona przez kleszcza? Byłam na spacerze z psem w podmiejskim parku. Po powrocie do domu odkryłam na sobie kleszcza, a z psa zdjęłam jeszcze na balkonie kilka sztuk tych drani. Prawdopodobnie pajęczak ucztował na mnie co najwyżej 4 godziny. To kleszcz, którego pamiętam. W miejscu ukąszenia nie pojawił się żaden rumień. Szybko o tym zapomniałam. Potem, około pół roku, może trochę więcej przypomniałam sobie zmianę na skórze przywiezioną jakieś lat wcześniej z Mazur. Jak ją porównałam ze zdjęciami rumienia, to był to typowy objaw. Ale wtedy żadnego kleszcza na sobie nie miałam (nie znalazłam). Rumień widział dermatolog, zalecił jakąś maść. W tym samym mniej więcej czasie pojawiły się u mnie migreny. Wiele wskazuje na to, że chorowałam od kilkanastu lat, nie mając o tym pojęcia. Jakie objawy zmusiły Panią do wizyty u lekarza i czy od razu postawił on właściwą diagnozę? Miałam objawy podobne do tych, które występują w przypadku grypy czy przeziębienia, ale objawy te jak było dotychczas szybko nie minęły. Nie rozwinął się katar, kaszel, inne typowe dla mnie objawy. Wystąpiły za to inne: szum w uszach, przytkany nos, uczucie ucisku w głowie (jakby założona za ciasna opaska), ból głowy, najczęściej w typie migrenowym, po wstaniu duże problemy z równowagą, mięśniami. Jakby moje ciało niezbyt dokładnie słuchało poleceń, typu: skręć w lewo (dojście np. do łazienki wymagało podpórki ściany), w ciągu dnia mniejsze, sztywność karku, zmęczenie do stopnia takiego, że przejście z pokoju do kuchni bywało ponad siły, senność, a zarazem problemy z jakością snu (problem z zaśnięciem, częste wybudzanie się, po prostu nie sposób się wyspać). Pojawił się też problem z uzyskaniem ostrego widzenia, jakbym patrzyła na świat przez siatkę maskującą. Do tego należałoby dorzucić: plamienie bez typowych przyczyn ginekologicznych, nadmierne pocenie się, suchość/rozpalenie twarzy, stan podgorączkowy, uczucie czegoś, co przeszkadza w gardle, nietolerancja alkoholu, wahania nastroju. Które z tych objawów budziły Pani największy niepokój i ograniczały codzienne funkcjonowanie? Brak siły i problem z koncentracją, pamięcią. Ciągły stan bólu. Świadomość tego, że człowiek nie nadaje się do pracy. A doskonale wiedziałam, że jeśli stracę pracę, to nie będzie środków na leczenie. I będzie to zamknięte koło nie mam pracy, bo jestem chora, jestem chora, bo nie mam pracy czyli pieniędzy na leczenie. W tamtym okresie to było dla mnie największe zagrożenie, bo nie mogłam liczyć na żadną pomoc. Miałam szczęście, bo udało się utrzymać pracę. Żaden lekarz nie uważał za stosowne dać zwolnienia lekarskiego z powodu boreliozy. Mówiono tylko o stanie pochorobowym. Co jest ważne dla osób podejrzewających boreliozę? Kleszcza łatwo przeoczyć, a rumień nie zawsze występuje. A jeśli występuje, to niekoniecznie w miejscu ukąszenia. Borelioza to nie zawsze będą objawy stawowe. Badania, które się wykonuje jako pierwsze, delikatnie mówiąc nie są najlepsze. A od nich zależy decyzja, co dalej. Bardzo łatwo na tym etapie stać się chorym z fałszywie ujemnym wynikiem. Zawsze przy nietypowym przebiegu przeziębienia czy ogólnie pojętej grypy, jeśli była szansa złapania kleszcza, należy pamiętać o chorobach odkleszczowych. Każda choroba, której lekarze nie potrafią zdiagnozować, warta jest zastanowienia pod kątem boreliozy, jeśli nasz styl życia umożliwia złapanie kleszcza. Choroba potrafi się odezwać po latach przy osłabieniu organizmu (silny stres, inna choroba, poród). Typowa dla tej choroby jest też wspomniana wcześniej nietolerancja alkoholu. Dosłownie jedno piwo może doprowadzić do ciężkiego kaca. To o tyle istotne, że jest bardzo mała liczba chorób powodująca coś takiego. Czy łatwo jest postawić diagnozę? Łatwo jest tylko w książkowym przypadku. Pacjent pamięta kleszcza i ma rumień. Poza tym przypadkiem jest już dużo trudniej. Lista objawów jest ogromna. Gdyby spróbować je wszystkie tu przytoczyć sądzę, że byłby ich dobrze ponad 50, może nawet bliżej 100. Rzecz jasna nie wszystkie u jednej osoby. Borelioza może udawać wiele chorób. To długa lista. Wiąże się z różnymi organami. Stawy (reumatoidalne zapalenie), z tarczycą (niedoczynność, nadczynność), sercem (migotanie), układem nerwowym (syndrom przewlekłego zmęczenia, depresja) czy układem odpornościowym (stwardnienie rozsiane). To tylko kilka przykładów. Oczywiście nie każdy chory na powyższe choroby ma boreliozę. Ale ze względu na objawy i wyniki badań jest możliwość ich pomylenia, a to pokazuje, jak skomplikowany to problem. 10

13 Borelioza Wasze HISTORIE Jakie leczenie zastosowano w Pani przypadku i czy przyniosło ono pożądany skutek? Pierwszy etap to leczenie w przychodni państwowej. 20 dni antybiotyku typu doxycyklina w dawce 200 mg na dobę (2 tabletki na dzień). Żadnej poprawy, po zakończeniu leku następnego dnia silne pogorszenie. Gdyby ktoś ze mną był w domu, prawdopodobnie wezwałby karetkę. Ja nie miałam siły tego zrobić. Potem 6 dni leku typu azitrox. Efekt ten sam. Ogólne objawy się nasilały. W czasie powyższego leczenia skierowano mnie do szpitala chorób zakaźnych. Potraktowano mnie tam jakbym nie brała żadnych leków. Tam otrzymałam doxycyklinę na 3 tygodnie. Dostałam też skierowanie do neurologa i laryngologa. Bez ich konsultacji zakaźnicy nie chcieli dalej leczyć. Żaden ze wskazanych specjalistów nie znalazł przyczyny w swojej dziedzinie. Jest Pani członkiem Stowarzyszenia Chorych na Boreliozę. W jakim celu ono powstało i ilu chorych korzysta z pomocy tego Stowarzyszenia? Najpierw było forum, gdzie ludzie wymieniali się swoimi doświadczeniami, starali się dowiedzieć jak najwięcej. Naturalnie z czasem pojawiła się potrzeba zebrania tego w jakąś całość. Jak wiadomo na forum każdy może pisać co chce. Stowarzyszenie to grupa osób walczących z chorobą, ich rodzin, bądź tych, którzy walkę już zakończyli. Zebrali się właśnie z tej potrzeby. Uporządkowania materiałów na temat leczenia, oraz, by szerzyć wiedzę na temat problemu. Problem jest duży, trudny, i łatwo przez przeoczenie skrzywdzić chorego. W ten sposób postała książka faq. Spisana na zasadzie często zadawane pytania. Tytuł bardzo dobrze oddaje treść. Zebrane pytania i odpowiedzi, spisane przez lekarza zajmującego się tematem. Potem udało się uzyskać prawa do tłumaczenia i dystrybucji w Polsce i po polsku dwóch książek autorów amerykańskich. To wszystko było robione w wolontariacie, przez osoby chore lub zaangażowane w temat, bo choroba była obecna w rodzinie. Cały czas czynione są starania, by przedstawić problem diagnostyki i leczenia środowisku lekarskiemu. By ludzie chorzy mieli opiekę od początku, bo strata pół roku może zmienić leczenie ze względnie łatwego w bardzo długie. Od czasu do czasu organizowane są też spotkania chorych. Do tego dochodzą mailowe punkty informacyjne, gdzie staramy się przekazać zainteresowanym wiedzę na temat boreliozy i sposobów walki z nią. Nie sposób określić, ilu chorych korzysta z naszej pomocy. Jeśli napiszę, że były to tysiące osób z pewnością nie skłamię. Co, według Pani, jest najważniejsze w zmaganiach się z tą chorobą? Wielu ludzi, z powodu długotrwałej kuracji i powolnych efektów, traci chęć do życia. Co by im Pani doradziła? Silna wola i współpraca z lekarzem. Bez wytrwałości nie będzie wyleczenia. Jeśli ktoś choruje dłużej musi pamiętać, że leczenie może też trwać długo. Nie kilka tygodni, ale rok, dwa tyle ile będzie potrzeba. Choroba jest podstępna, broni się przez pokonaniem jak tylko może. Normalne są pogorszenia w czasie leczenia. Czasem trzeba zmienić sposób leczenia, by można było je prowadzić. To dlatego ważne jest, aby dowiedzieć się o chorobie jak najwięcej, zapoznać ze sposobami walki. Ja leczyłam się antybiotykami. Są osoby, które wybrały zioła, i te im pomogły. To wszystko jest możliwe, jeśli ma się dużo cierpliwości i wytrwałości. Wiara czyni cuda. Każdy zna to powiedzenie. I to jest prawda. Ale nie można biernie czekać na cud. Jak mówi inne powiedzenie: szczęściu trzeba dopomóc. Czego nauczyła Panią ta choroba? Jak zmieniło się Pani postrzeganie świata i własnego życia w obliczu tego doświadczenia? Przede wszystkim walka z chorobą pokazała mi, że mogę więcej niż mi się wydaje. Dziś patrząc, i już bez emocji osoby chorej oceniając to, co zrobiłam napisałabym jedno: to co zrobiłam jest niemożliwe. Ale przecież mi się udało. Opisałam mój stan wyżej. Łatwo zauważyć, że funkcjonowanie w świecie zdrowych ludzi było nie lada wyzwaniem. Wiem, że bycie zdrowym jest szczęściem, które nie każdemu jest dane. To, że ktoś wygląda zdrowo, nie oznacza, że nie cierpi z bólu. Tolerancja jest ważna, nie zawsze widać czyjąś chorobę. Wyraźniej widzę, że świat jest piękny i trzeba się nim cieszyć. Trzeba to robić teraz, bo nie wiemy co przyniesie jutro. Fakt, że nie chodzę już po lasach i łąkach tak beztrosko jak kiedyś. Pewien lęk pozostał. Ale nie pozwolę, by ten lęk zniszczył możliwość podziwiania piękna naszej planety. Co możemy zrobić, żeby zapobiec zarażeniu? Na boreliozę nie ma szczepionki. Były prace nad jej stworzeniem, ale nie udało się osiągnąć sukcesu. Pozostaje nam więc zdrowy rozsądek. Od nas zależy jak będziemy spacerować po lesie. Zabezpieczenie jest łatwe. Środki odstraszające kleszcze istnieją, nie są szczególnie drogie, są nawet takie, które można stosować u dzieci o 6 miesiąca życia. Są takie które stosujemy na skórę, te nadają się na spacer. Są też takie, którymi można zabezpieczyć odzież. W sam raz na obóz, kolonie i tym podobne wyprawy. Oprócz siebie zadbajmy o naszych czworonożnych przyjaciół. Jeśli o nich nie zadbamy, to mogą nam do domu przynieść kleszcza. A tam cierpliwy kleszcz na pewno znajdzie żywiciela. Wiele teraz mówi się o ubiorze przy okazji zabezpieczenia przed tymi pajęczakami. Zasłonięta skóra z pewnością utrudni im ukąszenie nas. Ale nie możemy zapomnieć o zmianie ubrania, wytrzepania go nad wanną, by pozbyć się nieproszonych gości po powrocie z lasu. Następny etap to prysznic. Porządny, z wyszorowaniem się, tak, by zdjąć z siebie potencjalnego spacerowicza. Zadbajmy też o nasze otoczenie. Jeśli w ogrodzie będzie wiele miejsc, w których kleszcze lubią przebywać i mamy dzikie zwierzaki na posesji to zapraszamy kleszcze do siebie. Zatroszczmy się o to, by trawniki były skoszone. Zwierząt nie unikniemy, przecież mysz czy jeż łatwo sobie znajdzie norkę. Nie jestem wrogiem krzewów, rabatek czy skalniaków. Ale nie musimy zaraz tworzyć dzikiej łąki. Psy przebywające na posesji nawet jeśli nie są wpuszczane do domu też należy zabezpieczyć. Przecież dzieci chętnie się z nimi bawią, a i my sami czasem podrapiemy je z uchem. Jeśli znajdziemy na sobie kleszcza usuwajmy go jak należy. Żadnego masła, oleju, podpalania. To co sprawia ból kleszczowi powoduje, że zwraca on to co zjadł, a tym samym rośnie ryzyko zarażenia. Są w aptekach przyrządy do usuwania kleszczy. Łapki, lassa, zamrażacze. Są też punkty, które mogą przebadać wyjętego z nas kleszcza pod kątem boreliozy, wystarczy poszukać w internecie. W końcu miejsce ukąszenia należy zdezynfekować! A potem obserwować siebie. (MM) 11

14 Psychologia Wstydliwy mózg czyli skąd się bierze nieśmiałość Z psychologiem Adrianą Szubielską rozmawia Monika Mikołajczuk Jak w psychologii definiowana jest nieśmiałość? Nieśmiałość rozumiana jest jako stan psychiczny, którego osoba doświadcza podczas bycia ocenianą przez inne osoby, ale też i na samą myśl o poddaniu się ocenie. Stanowi temu towarzyszą nieprzyjemne doznania, takie jak poczucie zażenowania, zakłopotania czy wręcz lęku, a także szereg objawów somatycznych, tj. przyspieszony puls, napięcie mięśni, czerwienienie się i pocenie. Nieśmiałość może występować w różnym natężeniu, zwykle jednak sprawia, że rezygnujemy z pewnych zachowań w celu uniknięcia negatywnej oceny. Jak przebiega granica między nieśmiałością zdrową a chorobliwą? Nieśmiałości jest zjawiskiem powszechnym i każdy z nas na pewno jej doświadczył. Dopóki tego typu nieprzyjemne uczucia są przelotne i ograniczone do pojedynczego epizodu nie jest to powód do zmartwień. Niektóre osoby mają jednak tendencję do odczuwania silnego lęku i dyskomfortu w wielu różnych sytuacjach interpersonalnych lub społecznych. Najczęściej nieśmiałość pojawia się podczas wystąpień publicznych, kontaktów intymnych, relacji z autorytetami, sytuacji wymagających asertywności lub wyrażania swoich poglądów czy proszenia o pomoc. Patologicznie nasilona niaśmiałość ogranicza funkcjonowanie danej osoby. Nie pozwala na otwarte wyrażanie swoich poglądów i opinii. Skłania do godzenia się na dotykające nas niesprawiedliwości. W skrajnych przypadkach nieśmiałość może przybrać formę fobii społecznej, która jest klasyfikowana jako zaburzenie psychiczne. Co współczesna psychologia oferuje cierpiącym na tego rodzaju zaburzenie? Badania pokazują, że w leczeniu fobii społecznej pomocna okazuje się psychoterapia poznawczo-behawioralna bądź psychodynamiczna. Pierwsza pomaga m.in. rozpoznać pacjentowi jego myśli automatyczne oraz błędne przekonania, które każe mu sądzić, że świat i ludzie są zagrażający. Ma też zmienić je na myśli bardziej realistyczne. Druga poszukuje raczej przyczyn zaistniałego stanu we wczesnych doświadczeniach z ważnymi osobami. Poprzez ich zrozumienie pomaga tworzyć bezpieczne i oparte na zaufaniu więzi międzyludzkie w dorosłym życiu. Wartościowe okazują się także treningi umiejętności społecznych, gdzie pacjenci w bezpiecznych, symulowanych sytuacjach mogą ćwiczyć kontakty z ludźmi oraz treningi relaksacyjne nastawione na redukcję napięcia. Osobiście w pracy z pacjentami doświadczającymi fobii społecznej zawsze współpracuję z lekarzem psychiatrą, gdyż dopiero obniżenie lęku za pomocą leków pozwala pacjentowi na otworzenie się i czerpanie radości ze spotkań z terapeutą. Zdecydowanie lepiej być śmiałym, pewnym siebie, pozbawionym kompleksów, wręcz przebojowym. Przecież w obecnych czasach tylko tacy ludzie mogą osiągnąć sukces! przeczytałam w jednym z poradników psychologicznych. Czy zgadza się Pani z tym stwierdzeniem? Nie jestem przekonana, czy do satysfakcjonującego życia i osiągania sukcesów konieczne jest bycie przebojowym. Na pewno mogę jednak powiedzieć, że zbytnia nieśmiałość skutecznie zamyka drogę do samorealizacji i pełnego rozwoju. Każe pozostawać w cieniu, nawet jeśli mamy bardzo wartościowe rzeczy do zaoferowania. Osoby nieśmiałe w związku z odczuwanym dyskomfortem nie podejmują wyzwań, co sprzyja izolacji, a wiadomo, że wycofując się z życia, trudno liczyć na osiągnięcie sukcesu. 12

15 Emocje i uczucia Wasze HISTORIE Nieśmiałość to często niska samoocena, poczucie winy i wstydu. Skąd biorą się te emocje i uczucia? Nasza samoocena kształtuje się już we wczesnym dzieciństwie. Wielu badaczy uważa, że tam też należy szukać źródeł nieśmiałości. I tak większe ryzyko pojawienia się chorobliwej nieśmiałości istnieje u osób, które doświadczyły wygórowanych oczekiwań ze strony rodziców czy wychowawców lub których rodzice sami byli nieśmiali. Do nieśmiałości może prowadzić także niedostateczna ilość kontaktów z równieśnikami. Dziecko nie przyswaja sobie wówczas umiejętności społecznych, przez co trudniej mu odnaleźć się w kontaktach z innymi ludźmi. Pojawia się brak zaufania do innych ludzi, jak i brak wiary w siebie samego. Wycofujące z interakcji z ludźmi są także przykre doświadczenia odrzucenia bądź ośmieszenia. Istnieją przesłanki świadczące o tym, że nieśmiałość może mieć również podłoże biologiczne. Czy to oznacza, że istnieje gen nieśmiałości? Badacze ludzkiego mózgu zauważyli, że w porównaniu z mózgami osób pewnych siebie, mózgi nieśmiałych w sytuacjach towarzyskich wykazują wyższą aktywność elektryczną prawego płata czołowego. Prawy płat odpowiada za emocje tzw. negatywne, a więc te towarzyszące nieśmiałości (np. lęk). Jako że mózg zbudowany jest zgodnie z instrukcjami zakodowanymi w DNA, można wnioskować o podłożu genetycznym nieśmiałości. Badacze podkreślają jednak, że geny mogą odpowiadać jedynie za predyspozycje. To, czy dziecko będzie nieśmiałe czy nie, zależy w dużej mierze od tego, jak zachowują się jego rodzice i jak się nim opiekują. Rodzice, którzy nie dają dziecku wystarczającego wsparcia psychicznego, mogą wzmacniać jego wrodzone skłonności do bycia nieśmiałym. Amerykanie przeprowadzili badania, z których wynika, że ok. 60 procent klientów prostytutek stanowią nieśmiali na co dzień mężczyźni. Jak nieśmiałość może wpłynąć na życie seksualne? Podobnie destrukcyjnie jak na każdą inną sferę naszego życia. Nieśmiałość bardzo utrudnia budowanie bliskich relacji, a także zamyka drogę do bycia spontanicznym, zrelaksowanym i swobodnym w kontaktach z drugim człowiekiem, co ma szczególne znaczenie w kontaktach seksualnych. Lęk przed zaufaniem drugiej osobie prowadzi do samotności. Często osoby nieśmiałe nie posiadają partnerów seksualnych, co dodatkowo może zmniejszać ich wiarę w siebie. Zdarza się na szczęście i tak, że trwały i szczęśliwy związek staje się dla nieśmiałych punktem przełomowym i staje się bazą do budowania własnej wartości. Jeśli miałaby Pani udzielić osobom nieśmiałym 5 rad, które pomogą im żyć z tą cechą, to jakie byłyby to wskazówki? Jestem głęboko przekonana, że nieśmiałości można się pozbyć i wcale nie musi nam towarzyszyć do końca życia. Dlatego też, zamiast 5 rad, jak z nią żyć, chciałabym zachęcić osoby, które czują, że nieśmiałość ogranicza i zubaża ich życie, by podjęły trud jej zwalczenia. Warto skonsultować się z psychologiem, który dostosuje pomoc do konkretnego przypadku - należy bowiem pamiętać, że każda nieśmiałość jest inna a rzadko zdarza się, że osoba jest nieśmiała w każdej sytuacji. Często słyszę od osób nieśmiałych, że zazdroszczą tym, których lęk nie paraliżuje i że marzą o tym, by się go pozbyć. Niech zachętą do podjęcia walki z nieśmiałością będą słowa Walta Disneya: Jeśli potrafisz o czymś marzyć, to potrafisz także tego dokonać. Adriana Szubielska psycholog Centrum Medyczno-Diagnostyczne w ramach Populacyjnego Programu Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Raka Piersi i Raka Szyjki Macicy prowadzi bezpłatne badania profilaktyczne dla pacjentek w wieku lat. Panie mogą skorzystać z badań mammograficznych i cytologicznych refundowanych ze środków NFZ. Badania MAMMOGRAFICZNE kierowane do Pań w wieku lat, które nie wykonywały tego badania w ciągu dwóch ostatnich lat w ramach ubezpieczenia NFZ; które nie miały wcześniej stwierdzonej zmiany nowotworowej piersi. Miejsce wykonywania badań: Siedleckie Centrum Profilaktyki i Promocji Zdrowia Siedlce, ul. Kleeberga 2 Informacje i zapisy pod tel.: Wymagane podczas wizyty: dowód osobisty Godziny wykonywania badań mammograficznych: poniedziałek wtorek środa czwartek piątek 8:30-17:30 Badanie: Biopsja Cienkoigłowa ze skierowniem od specjalisty Siedlce, ul. Kleeberga 2 Siedlce, ul. Ks. Niedziałka 14 Mińsk Mazowiecki, ul. Piłsudskiego 42A Łuków, ul. Międzyrzecka 66 13

16 Zdrowie na co dzień Zaopiekuj się mną Jak współczesna medycyna definiuje pojęcie zdrowia psychicznego? Światowa Organizacja Zdrowia podaje ogólną definicję zdrowia psychicznego rozumianą jako pełny dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny człowieka. Wszelkie odstępstwa od normy, które są powodem znaczącego cierpienia pacjenta i otoczenia, możemy określić mianem choroby psychicznej, choć pojęcie to jest bardzo szerokie i dyskusyjne, głównie z powodu różnic w natężeniu objawów poszczególnych zaburzeń. Dyskusję wywołuje też sama definicja normy, która w różnych kulturach jest różnie rozumiana, ale to temat na oddzielną rozmowę. Szczegółową definicję choroby psychicznej znajdziemy w klasyfikacji ICD-10, czyli międzynarodowej klasyfikacji chorób i problemów zdrowotnych, która zawiera opisy kliniczne poszczególnych chorób i wskazówki diagnostyczne. Oczywiście nie sposób w tym miejscu rozwodzić się nad tą klasyfikacją i nie ma takiej potrzeby. W tejże klasyfikacji doliczyłam się przeszło 70 rodzajów chorób psychicznych. Z jakimi ma Pani najczęściej do czynienia w swojej praktyce? - Z całą pewnością dominują różnego rodzaju zaburzenia nastroju, zaburzenia nerwicowe, lękowe, zaburzenia snu. Ta grupa pacjentów trafia do mnie sama, mając świadomość tego, co się z nimi dzieje i chcąc to zmienić. Drugą grupę stanowią pacjenci przyprowadzani do psychiatry przez rodzinę. Tu mamy do czynienia z cięższymi postaciami choroby psychicznej, np. ze schizofrenią. Ale bywają pacjenci świadomi, że coś się z nimi dzieje, którzy szukają najpierw pomocy u innych lekarzy, a ci zazwyczaj kierują ich do psychiatry. Do tej drugiej grupy pacjentów należą także osoby, cierpiące na różne zaburzenia wieku starczego otępienie starcze czy chorobę Alzheimera, które wymagają stałej opieki. W świetle najnowszych badań, jakie są przyczyny chorób psychicznych? - Każda osoba, której bliski choruje psychicznie, zadaje sobie to pytanie. Odpowiedź nie jest prosta ani jednoznaczna, bo na wystąpienie choroby psychicznej w rodzinie składa się wiele czynników, nie do końca przez medycynę poznanych. Na pewno duży wpływ mają czynniki biologiczne, takie jak obciążenia genetyczne, nieprawidłowości w procesie rozwoju mózgu w okresie płodowym, różnego rodzaju urazy i uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. Do tych czynników należałoby też zaliczyć uszkodzenia mó- 10 X Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego Rozmowa z dr Dorotą Sznajder-Borkowską, psychiatrą zgu, związane z zażywaniem narkotyków, nadużywaniem alkoholu czy leków. Nie mniejszą rolę w powstaniu choroby psychicznej odgrywają na pewno czynniki psychospołeczne, takie jak narażenie dziecka lub dorosłego na skrajnie trudne sytuacje, brak poczucia bezpieczeństwa, wykorzystywanie seksualne i wiele innych. W przypadku dorosłych np. stres pourazowy w wyniku doświadczeń na wojnie, w trakcie kataklizmu, tragicznego wypadku. Według prognoz Światowej Organizacji Zdrowia za 15 lat zaburzenia psychiczne staną się jednym z głównych problemów zdrowotnych, które powodują niesprawność życiową. Co, według Pani, doprowadzi do tego stanu? - Współczesny człowiek żyje w świecie, który stawia przed nim wiele wymagań. Nie każdy potrafi im sprostać. Dynamiczne tempo życia, permanentny stres, parcie na sukces, widmo utraty pracy, brak wypoczynku taki tryb życia nie może być zlekceważony przez nasz organizm. Media też mają w tym udział, pokazując to, co w świecie najgorsze i najbardziej podłe. Wrażliwi ludzie boją się tego świata, nie widzą w nim miejsca dla siebie. Stąd krótka droga do nihilizmu. Oczywiście każdy z nas w swoim życiu doświadcza nie raz cierpienia i smutku, przygnębienia i rozpaczy, poniżenia i wzgardy, ale póki emocje nie dezorganizują nam życia, nie mamy do czynienia z chorobą psychiczną. Natomiast jeśli smutek, poczucie bezsensu życia i negacja samego siebie utrzymują się dłużej, może to przerodzić się w poważne zaburzenia psychiczne, które trzeba leczyć. Ludzie cierpiący na zaburzenia psychiczne często są odtrącani, izolowani, uważani za niebezpiecznych. Po prostu gorsi. Bywa, że pracownik na zwolnieniu od psychiatry nie ma po co wracać do pracy. Czy ten stereotyp się zmienia, czy jest coraz gorzej? - W moim odczuciu na szczęście to się zmienia. Znam wielu pracodawców w Siedlcach, którzy bardzo mądrze podchodzą do problemu i szanują swoich pracowników niezależnie od tego, na jaką chorobę się leczą. I co najważniejsze nie wyrzucają ich za to z pracy. Ale wiem też, że bywa odwrotnie. Że ludzie chorzy psychicznie, szczególnie dotknięci cięższymi postaciami choroby, bywają wykorzystywani przez przez innych w różny sposób. Jeśli wykonują jakieś dorywcze prace, to rzadko dostają za to pieniądze. W tym kontekście warto pokusić się o refleksję, że choroba psychiczna może dotkąć każdego z nas niezależnie od rasy, wykształcenia czy statusu materialnego. MM 14

17 Kondycja psychiczna Zdrowie na co dzień Kiedy zaleca się bezwzględną hospitalizację chorego psychicznie? - Przede wszystkim wtedy, kiedy zagraża on sobie i innym. Przesłanką do umieszczenia chorego w szpitalu psychiatrycznym są np. kolejne próby samobójcze i mamy wielu takich pacjentów. Często taka decyzja wiązała się z chwilowym kryzysem, a nie była wynikiem poważnej choroby psychicznej. Wskazaniem do hospitalizacji są również zachowania agresywne spowodowane nasileniem objawów psychotycznych. Są też sytuacje, kiedy najbliżsi traktują szpital jak przechowalnię, chcąc pozbyć się chorego z domu, chociaż ten mógł być razem z nimi. Niedawna śmierć samobójcza Robina Williamsa, gwiazdy światowego kina, znów ożywiła medialną dyskusję na temat depresji. Oto na własne życie targnął się ktoś, kto kojarzony był z sukcesem, szczęściem, radością, bo dostarczał ją milionom widzów na świecie. Był kochany przez miliony. Wielu nie mieści się w głowie jego decyzja. Przecież miał wszysko mówią. - Trwałe szczęście nie zależy od sukcesu ani od ilości pieniędzy. Wielu osobom ze świecznika bardzo trudno przyznać się do słabości i do strachu. Trudniej też rozstać się im z tym, co już osiągnęli. Nigdy nie poznamy przyczyny śmierci Williamsa, bo to jest tajemnica. Ale takie przypadki jakkolwiek przewrotnie to zabrzmi - pomagają innym zauważyć cierpienie bliskich i zgłosić się po pomoc. Media też przy takiej okazji nagłaśniają temat samej choroby, zwracając uwagę na poważny problem, który dotyka miliony ludzi na świecie. Mam nadzieję, że część z nich zgłosi się do lekarza. Spotykając się na co dzień z opiekunami chorych dowiaduję się od nich, że dopiero w momencie pojawienia się choroby u kogoś z rodziny oni dowiedzieli się, że jest w Siedlcach psychiatra, że można skorzystać z profesjonanej pomocy. Że to nie wstyd pójść do lekarza i poprosić o wsparcie. Kiedyś leczenie psychiatryczne traktowane było jako krzywda. Dziś postrzegane jest znacznie lepiej. Jak powinniśmy postępować z osobą z zaburzeniami psychicznymi? Jakich błędów się wystrzegać? - Starać się nie kłócić. Nie korygować ich sądów. Raczej ustępować niż eskalować konflikt. Nie stawiać bariery: ja jestem zdrowy, a ty chory, więc ja jestem górą, ale stawiać granice: czego na pewno nie można choremu robić. Ale przede wszystkim okazywać mu szacunek. To bardzo trudna rola. Często opiekunowie chorych psychicznie sami trafiają do psychiatry Nihilizm egzystencjalny głosi brak celu, sensu, znaczenia i wartości życia. W filozofii społecznej nihilizm jest czasami wykorzystywany do określenia takiego stanu społecznego, w którym jednostki są przeświadczone o braku celu wraz z doświadczeniem pustoty znaczeniowej wszelkich regulacji i unormowań prawnych, zwyczajowych, czy kulturowych. - To prawda. Mam takie przypadki, kiedy np. córka opiekująca się przez wiele lat chorą na Alzheimera mamą, zachorowała na depresję i obecnie się leczy. Nie tylko obciążenie psychiczne, związane z całodobową opieką nad chorymi, doprowadza do takiego stanu. Wiemy z autopsji, że wiele osób musi w takiej sytuacji zrezygnować z pracy. Dodatkowo więc na co dzień borykają się z brakiem pieniędzy. Nie każdy wytrzymuje takie obciążenia. Jak Pani ocenia opiekę psychologiczno-psychiatryczną w Siedlcach? - Myślę, że jesteśmy w dobrej sytuacji. W Siedlcach funkcjonuje kilka przychodni zdrowia psychicznego, mamy oddział szpitalny i oddział pobytu dziennego. Ten ostatni został utworzony w naszym szpitalu przeszło rok temu. Mogą z niego korzystać pacjenci codziennie od godz. 8 do 15, mając zapewnioną całodzienną opiekę, w tym m.in. rehabilitację. Myślę, że dla opiekunów chorych to duże odciążenie od ich obowiązków. Brakuje natomiast w Siedlcach zespołu lecznictwa środowiskowego, który polega na odwiedzaniu chorych w ich domach przez lekarzy i pielęgniarki, ale mam nadzieję, że w nieodległej przyszłości taki powstanie. Osobom, które chciałyby uzyskać pomoc w opiece nad chorym przypominam, że mogą zgłosić się także do Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie, który ma w swojej ofercie specjalistyczne usługi opiekuńcze. Pracownik ośrodka za niewielką odpłatnością będzie im pomagał przy chorym czy w załatwieniu codziennych spraw, jak chociażby wizycie z bliskim u lekarza czy wykupieniu leków. Pani dokor. Jak mamy żyć, żeby nie zwariować mówiąc kolokwialnie, czyli jak troszczyć się o swoje zdrowie psychiczne? - Przede wszystkim otaczać się ludźmi, którzy są nam życzliwi. Którzy nas nie krytykują i nie oceniają. Cieszyć się drobiazgami. Sprawiać sobie drobne przyjemności i to samo czynić bliźnim. Często się uśmiechać, także do samego siebie. Mieć do siebie dystans i dawać sobie przyzwolenie na porażki, bo one są częścią egzystencji. Odganiać od siebie złe wspomnienia, a skupiać się na tych przyjemnych i pozytywnych. Zażywać ruchu na świeżym powietrzu i korzystać ze słońca, a kiedy jesteśmy zmęczeni odpoczywać bez poczucia winy. Dla naszego zdrowia psychicznego ważne jest pomaganie innym, nieskupianie się tylko na sobie. Uczmy się też asertywnych zachowań nie raniąc innych, domagajmy się poszanowania naszych praw. Dbajmy o przyjaźnie. Nawet, jeśli ktoś nas zaniedbuje, żywiąc urazę, pierwsi wyciągnijmy rękę. Czego by Pani życzyła chorym w Światowym Dniu Zdrowia Psychicznego? - Przede wszystkim zdrowia, zrozumienia przez najbliższych, dobrych lekarzy i terapeutów. Dziękuję za rozmowę Monika Mikołajczuk 15

18 Zdrowie kobiety Kiedy mięśniaki wymagają leczenia i jakie są skutki niepodjęcia terapii? - Mięśniaki wymagają leczenia, gdy dają powyższe objawy, gdy szybko rosną (podejrzenie złośliwości lub przemiany w złośliwe mięsaki) i gdy ich obraz jest podejrzany w badaniu usg. Mięśniaki operować czy nie? Rozmowa z lekarzem Waldemarem Hahnem, położnikiem i ginekologiem Mięśniaki macicy występują u co piątej kobiety po 35 roku życia, a u co drugiej 50-latki, która miesiączkuje. Czym tłumaczyć tę statystykę? - Etiologia mięśniaków jest nieznana, jednak na pewno znaczenie w ich powstawaniu mają estrogeny - hormony kobiece produkowane przez jajniki, których nadmiar nie równoważony przez progesteron produkowany przez jajnik w drugiej fazie cyklu i w ciąży sprzyja powstawaniu mięśniaków. Ciąże i regularne cykle miesiączkowe nie sprzyjają wzrostowi mięśniaków. Im bliżej menopauzy (ostatniej miesiączki) jajniki produkują mniej progesteronu i do głosu dochodzą estrogeny, które - jak wspomniałem - wpływają na rozwój mięśniaków. Jakie są rodzaje mięśniaków i co sprzyja ich powstawaniu? - Mięśniaki są to łagodne guzy macicy wywodzące się z tkanki mięśniowej, z której zbudowana jest macica. W zależności od tego, gdzie one powstają, wyróżniamy następujące rodzaje: mięśniaki śródścienne, które rosną w ścianie macicy mięśniaki podśluzówkowe, które rosną pod błoną śluzową macicy, tkanką wyścielającą wnętrze, czyli jamę macicy, mięśniaki podsurowicówkowe, które rosną na zewnątrz macicy pod surowicówką, czyli błoną wyścielającą macicę od zewnątrz. Na wzrost mięśniaków wpływa nierównowaga hormonalna hormonów płciowych estrogenów i progesteronu. Jakie objawy towarzyszą tej dolegliwości? - Dolegliwości ze strony mięśniaków zależą od ich wielkości i położenia. Nawet duże mięśniaki śródścienne i podsurowicówkowe mogą nie dawać dolegliwości, gdy natomiast małe mięśniaki podśluzówkowe mogą powodować obfite krwawienia miesiączkowe ze skrzepami prowadzące do ciężkich niedokrwistości. Mięśniaki ze względu na ich położenie w stosunku do sąsiednich narządów mogą dawać objawy z tych narządów. I tak na przykład mięśniak rosnący na przedniej ścianie macicy uciskający pęcherz moczowy może powodować częstomocz, rosnący na tylnej ścianie uciskający odbytnicę może powodować zaparcia a rosnący w bocznej ścianie może uciskać moczowody, prowadząc do wodonercza a nawet roponercza, czyli zablokowania nerki. Na czym polega leczenie mięśniaków? - Leczenie mięśniaków wymaga indywidualizacji, zależne jest od wieku pacjentki, od tego, czy planuje macierzyństwo, czy nie, jak wielkie i jak są położone mięśniaki, czy nie mamy podejrzeń procesu złośliwego. Główną metodą leczenia jest chirurgia i to zarówno oszczędzająca wyłuszczenie tylko mięśniaków, jak i radykalna, czyli wycięcie całej macicy. Mięśniaki podśluzówkowe możemy wycinać przez wykonanie histerskopii, to znaczy zabiegu polegającego na wprowadzeniu cienkiego instrumentu z optyką do jamy macicy przez szyjkę macicy i pod kontrolą wzroku wycięciu zmiany. Ostatnio na naszym rynku pojawił się lek, który w wielu przypadkach jest skuteczny i podczas trzymiesięcznej kuracji powoduje znaczne zmniejszenie mięśniaków, niestety wadą tej kuracji jest cena kilkaset złotych miesięcznie. Na czym polega metoda embolizacji i czy każda kobieta może poddać się zabiegowi? - Embolizacja polega na zamknięciu naczyń doprowadzających krew do mięśniaka. Wykonuje się te zabiegi na pojedynczych mięśniakach a polegają one na tym, że przez tętnicę udową, w pachwinie, wprowadza się cewnik, podaje kontrast i pod kontrolą rentgena umiejscawia się cewnik w miejscu, które chcemy zatkać, aby nie dochodziła tam krew do odżywiania mięśniaka, wtedy podaje się preparat embolizacyjny, który powoduje zamknięcie naczynia. Po kilku tygodniach nie ukrwiony mięśniak ulega zdecydowanemu zmniejszeniu. Jak postępować w przypadku, gdy na mięśniaki uskarża się kobieta w ciąży? Czy mogą one zagrażać zdrowiu matki i dziecka? Czy możliwy jest wówczas poród siłami natury? - Kobieta, która zaszła w ciążę mimo obecności mięśniaków ma duże szanse na donoszenie. Istnieje oczywiście ryzyko poronienia, porodu przedwczesnego czy przedwczesnego oddzielenia łożyska, ale będąc pod stałą kontrolą położnika można to ryzyko zdecydowanie zmniejszyć. Najcięższym powikłaniem, które może zagrażać życiu i zdrowiu matki oraz płodu jest przedwczesne oddzielenie łożyska. Na szczęście to powikłanie zdarza się bardzo rzadko. Poród drogami natury jest możliwy, gdy mięśniaki są położone wysoko, to znaczy w dnie lub w trzonie macicy. Mięśniaki położone w dolnym odcinku macicy mogą być przeszkodą i mogą uniemożliwić przejście płodowi drogami natury, wówczas należy wykonać cięcie cesarskie. A co wtedy, kiedy kobieta, mająca mięśniaki, chce zajść w ciążę? Co by Pan jej doradził? - Jeżeli są to mięśniaki podsurowicówkowe i małe mięśniaki śródścienne nie powinno być większych problemów z zajściem i donoszeniem ciąży. Gdy mamy do czynienia z mięśniakami podśluzówkowymi należy rozważyć ich wycięcie, gdyż mogą one być przeszkodą w zagnieżdżeniu jaja w macicy. Oczywiście każda pacjentka jest inna i każdy mięśniak jest inny, ewentualne propozycje postępowania należy indywidualizować. Rozmawiała Monika Mikołajczuk Lek. Waldemar Hahn specjalista położnik i ginekolog 16

19

20