Józef Korczak Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu. Żywność funkcjonalna

Transkrypt

1 Józef Korczak Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Żywność funkcjonalna Poznań, 15 czerwca 2013

2 Promocja zdrowego stylu życia dbałość o zdrowie podejmowanie aktywności fizycznej zapotrzebowanie na żywność o najwyższej wartości odżywczej zapotrzebowanie na żywność o określonych właściwościach prozdrowotnych

3 Niech żywnośd będzie Twoim lekarstwem, a lekarstwo Twoją żywnością (Hipokrates)

4 Uczestnicy rynku żywności Producent Hurtownik Konsument Dostępność i cena surowców Koszty produkcji Stały popyt i wysoki zysk Wysoka marża Małe ryzyko handlowe (duża trwałość) Walory marketingowe Łatwość zakupu Wysoka jakość za korzystną cenę Zgodność z osobistymi upodobaniami Walory użytkowe, odżywcze i prozdrowotne produktu Żywieniowiec, Dietetyk, Lekarz Konsument?

5 Rynek żywności funkcjonalnej Prognozy agencji badawczych szacowały w 2012 roku wartośd rynku żywności funkcjonalnej na świecie na ok. 170 mld euro W Polsce 1,2 mld euro

6 Nowe rodzaje żywności W praktyce rynkowej wielu krajów, w odniesieniu do żywności korzystnie działającej na zdrowie człowieka, stosuje się wiele pojęd, często się zazębiających, np.: Designer Foods, Agromedical Foods, Medifoods, Medical Food, Fortified Foods, Fitness Food, Wellness Food, VitaFoods, Therapeutic Food, Performance Food, Pharma Food, Nutraceutical

7 Terminy opisujące walory zdrowotne żywności w języku polskim Termin Plusy Minusy Zdrowa żywność Żywność specjalnego przeznaczenia Żywność funkcjonalna - Zwięzłość - Powszechność - Definicja ustawowa - Jednoznaczne kryteria klasyfikacji - Zwięzłość - Powszechność stosowania - Niepoprawność - Brak definicji ustawowej - Niejednoznaczne kryteria klasyfikacji - Rozwlekłość - Brak uniwersalizmu - Powszechna niezrozumiałość - Brak definicji ustawowej - Nieprecyzyjność semantyczna Żywność bioaktywna - Zwięzłość - Brak definicji ustawowej (?) - Niepoprawność semantyczna - Niejednoznaczne kryteria klasyfikacji (Gawęcki, 2012)

8 Termin opisujący walory zdrowotne żywności W języku polskim bardziej odpowiednim terminem będzie: żywność prozdrowotna Pro - pierwszy człon wyrazów łączący się z przymiotnikami, określający pozytywny stosunek do tego, co oznacza drugi człon (Słownik języka polskiego PWN)

9 Tradycyjne pojęcie żywności Żywność Składniki odżywcze Jakość sensoryczna Efekt odżywczy Funkcje metaboliczne Preferencje Przyjemność Tradycje kulturowe 9

10 Nowa kategoria żywności Żywność Składniki odżywcze Jakość sensoryczna Składniki bioaktywne Efekt odżywczy Preferencje Dodatkowe Funkcje metaboliczne Przyjemność korzyści zdrowotne Tradycje kulturowe Żywność funkcjonalna 10

11 Nutraceutyki Nutrition Pharmaceuticals Nutraceuticals Nutraceutyki Substancje bioaktywne spożyte: z żywnością żywność funkcjonalna w postaci kapsułek, tabletek suplement diety 11

12 Nowa kategoria żywności w UE W Unii Europejskiej uznawaną jest definicja, która powstała w ramach europejskiego programu badawczego ( ) FUFOSE (Functional Food Science in Europe)

13 Nowa kategoria żywności Koncepcja żywności funkcjonalnej wywodzi się z tradycji Wschodu, zgodnie z którą nie ma wyraźnej różnicy między lekiem a pożywieniem Badania nad żywnością funkcjonalną zapoczątkowano właśnie w Japonii w połowie lat 80. XX wieku. Japończycy także jako pierwsi na świecie zdefiniowali ten typ produktów jako żywność o określonej przydatności zdrowotnej Food for Specified Health Use FOSHU

14 Nowe kategorie żywności w Japonii Rząd japoński wprowadził w 2001 roku system regulacji dotyczący żywności funkcjonalnej Przyjęto nowe obszerniejsze określenie żywność ze specjalnymi żywieniowymi deklaracjami (Food with Health Claims FHC) Odnosi się do żywności spełniającej normy ustalone przez rząd Pod pojęciem żywność FHC mieszczą się jej dwa rodzaje

15 Nowa kategoria żywności w Japonii - żywność zawierająca funkcjonalne składniki odżywcze Food with Nutritient Function Claims FNFC żywność, która w składzie posiada pewne dodatki, aktualnie to 12 witamin i 5 substancji mineralnych Jeśli żywność ta spełnia odpowiednie normy, to może być dowolnie przetwarzana i dystrybuowana bez potrzebnej rejestracji oraz informowania organów prawnych

16 Nowa kategoria żywności w Japonii - żywność o określonym przeznaczeniu zdrowotnym (Food for Special Health Use FOSHU) żywność, która posiada w swym składzie substancje o działaniu prozdrowotnym, których fizjologiczny wpływ na organizm ludzki jest ogólnie znany, a spożycie jej ma skutkować utrzymaniem zdrowia Do dystrybuowania żywności FOSHU konieczne jest badanie jej bezpieczeństwa i pozytywnego oddziaływania na zdrowie, które musi zostać zatwierdzone przez ministra zdrowia i opieki

17 Nowe produkty na rynku w Japonii

18 Nowe produkty na rynku w Japonii Japończycy preferują słodycze

19 Co to jest żywność funkcjonalna? pochodzenia naturalnego, może być wzbogacona lub zmodyfikowana poza dostarczaniem składników odżywczych korzystnie wpływa na zdrowie - może zmniejszać ryzyko rozwoju pewnych chorób zwłaszcza tzw. cywilizacyjnych - ogólnie poprawia stan zdrowia i samopoczucie musi przypominać żywność konwencjonalną musi wykazywać korzystne działanie w ilościach, które mogą być dostarczane z normalną zbilansowaną dietą nie mogą to być ani kapsułki, ani tabletki

20 Podstawowe wymagania dla żywności funkcjonalnej posiadanie naukowo udowodnionego korzystnego działania na stan zdrowotny organizmu posiadanie oświadczenia żywieniowego i zdrowotnego

21 Klasyfikacja żywności funkcjonalnej Różny podział ze względu na szereg kryteriów, najczęściej wyróżnia się cztery grupy: 1. naturalna żywność bogata w składniki prozdrowotne, 2. żywność, w której zwiększono dostępność prozdrowotnych składników, 3. żywność, do której dodano składnik lub składniki prozdrowotne, 4. żywność, z której usunięto składniki niepożądane, w tym antyżywieniowe

22 Klasyfikacja żywności funkcjonalnej Inny podział uwzględnia jej oddziaływanie na organizm człowieka, również na cztery grupy: 1. Produkty wpływające istotnie na zdrowie poprzez: hamowanie rozwoju chorób cywilizacyjnych, osłabianie dolegliwości chorób przewlekłych, poprawne żywienie podczas choroby, oddziaływanie lecznicze, dostarczanie większej ilości składników odżywczych w danych stanach fizjologicznych, opóźnianiu procesów życiowych organizmu.

23 Klasyfikacja żywności funkcjonalnej 2. Produkty wpływające na wydolność fizyczną organizmu dzięki: ułatwieniu w wykonywaniu intensywnego wysiłku fizycznego, zapewnieniu wzmożonej wydolności umysłowej i fizycznej, osłabianiu przejawów stresu i zmęczenia, poprawie regeneracji organizmu.

24 Klasyfikacja żywności funkcjonalnej 3. Żywność specjalna i dietetyczna dla: osób z nietolerancjami i alergiami pokarmowymi, osób wymagających projektowanych specjalnych diet, osób z zaburzeniami metabolizmu, osób wymagających długookresowego żywienia sondą, dzieci, niemowląt, kobiet w ciąży i karmiących.

25 Klasyfikacja żywności funkcjonalnej 4. Produkty kształtujące dobrostan organizmu dzięki: poprawie nastroju i percepcji, polepszeniu samopoczucia psychicznego, wzmożeniu wydolności umysłowej, dodaniu związków psychoaktywnych, prekursorów neuromediatorów

26 Oświadczenie żywieniowe i zdrowotne Wymagania związane ze stosowaniem oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych określa Rozporządzenie Komisji Europejskiej nr 432/2012

27 Oświadczenie żywieniowe Jest to każde oświadczenie, które stwierdza, sugeruje lub daje do zrozumienia, że żywność ma szczególne właściwości odżywcze, ze względu na energię lub składniki odżywcze, np.: - zawiera witaminę C, źródło potasu, wysoką zawartość białka, podwyższoną zawartość wapnia, - nie zawiera sodu, cukru. Przedsiębiorca może stosować jedynie oświadczenia żywieniowe, jeżeli jego produkt spełnia zawarte w załączniku warunki. Na przykład zastosowanie oświadczenia Niska zawartość cukrów jest możliwe w sytuacji, gdy produkt zawiera nie więcej niż 5 g cukrów na 100 g produktów stałych lub 2,5 g cukrów na 100 ml dla produktów płynnych

28 Oświadczenie zdrowotne oznacza każde oświadczenie, które stwierdza, sugeruje lub daje do zrozumienia, że istnieje związek pomiędzy kategorią żywności, daną żywnością lub jednym z jej składników, a zdrowiem

29 Oświadczenia zdrowotne są dopuszczalne jedynie pod warunkiem umieszczenia informacji przy etykietowaniu, a jeżeli ono nie występuje przy prezentacji i w reklamie: - stwierdzenia wskazujące na znaczenie zrównoważonego sposobu żywienia i zdrowego trybu życia; - ilości środka spożywczego i poziom jego spożycia niezbędnych do uzyskania korzystnego działania, o którym mówi oświadczenie; - w stosownych przypadkach, stwierdzenia skierowane do osób, które powinny unikać danego środka spożywczego; - odpowiedniego ostrzeżenia w przypadku produktów, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia, jeżeli są spożywane w nadmiarze

30 Oświadczenia zdrowotne Prawo ogranicza stosowania niektórych oświadczeo zdrowotnych określając, że niedozwolone są: - oświadczenia, które sugerują, że niespożycie danej żywności mogłoby mied wpływ na zdrowie; - oświadczenia, które odwołują się do szybkości lub wielkości obniżenia masy ciała; - oświadczenia, które odwołują się do zaleceo poszczególnych lekarzy lub specjalistów w zakresie zdrowia i innych stowarzyszeo niewymienionych w rozporządzeniu. Uznano również, że napoje o zawartości alkoholu większej niż 1,2% nie mogą byd opatrywane oświadczeniami zdrowotnymi.

31 Oświadczenia zdrowotne dzielimy na: funkcjonalne (inne niż dotyczące zmniejszenia ryzyka choroby) - oparte na znanych dowodach naukowych - oparte na nowych dowodach naukowych dotyczące zmniejszenia ryzyka choroby dotyczące zdrowia i rozwoju dzieci

32 Oświadczenia zdrowotne funkcjonalne nazywane potocznie oświadczeniami funkcjonalnymi oznaczają każdą treść, która opisuje lub powołuje się na rolę żywności (lub jej składników) we wzroście, rozwoju lub funkcjach organizmu Oświadczenia można stosować, jeżeli są: - oparte na ogólnie zaakceptowanych dowodach naukowych, - zrozumiałe dla przeciętnego konsumenta, - spełniają ogólne warunki. np.: Biotyna bierze udział w utrzymaniu prawidłowego stanu skóry i błon śluzowych.

33 Oświadczenia zdrowotne funkcjonalne oświadczenia, które wydają się oświadczeniami żywieniowymi, np. - zawiera prebiotyczny błonnik, - zawiera składniki o właściwościach antyoksydacyjnych, są również uznawane za oświadczenia funkcjonalne ponieważ informują o pewnej funkcji jaką dana żywność pełni

34 Przykłady oświadczeń zdrowotnych

35 Oświadczenie zdrowotne Składnik Oświadczenie Warunki stosowania oświadczenia Betaglukany Beta-glukany pomagają w utrzymaniu prawidłowego poziomu cholesterolu we krwi Oświadczenie może być stosowane wyłącznie w odniesieniu do żywności, która zawiera co najmniej 1 g beta-glukanów pochodzących z owsa, jęczmienia, otrębów owsianych, jęczmiennych lub mieszanek tych źródeł na porcję. Aby oświadczenie mogło być stosowane, podaje się informację, że korzystne działanie występuje w przypadku spożywania dziennie 3 g beta-glukanów pochodzących z owsa, jęczmienia, otrębów owsianych, jęczmiennych lub mieszanek tych beta-glukanów.

36 Oświadczenie zdrowotne Składnik Oświadczenie Warunki stosowania oświadczenia Betaina Betaina przyczynia się do utrzymania prawidłowego metabolizmu homocysteiny Oświadczenie może być stosowane wyłącznie w odniesieniu do żywności zawierającej 500 mg betainy na określoną porcję. Aby oświadczenie mogło być stosowane, podaje się informację, że korzystne działanie występuje w przypadku spożywania 1,5 g betainy dziennie Warunki lub ograniczenia stosowania danej żywności, dodatkowe wyjaśnienia lub ostrzeżenia Aby oświadczenie mogło być stosowane, podaje się informację dla konsumenta, że dzienne spożycie przekraczające 4 g może znacznie zwiększyć poziom cholesterolu we krwi.

37 Oświadczenie o zmniejszeniu ryzyku choroby jest to każda treść, która stwierdza, sugeruje lub daje do zrozumienia, że: istnieje związek pomiędzy spożyciem danej żywności, a znaczącym zmniejszeniem jakiegoś czynnika ryzyka w rozwoju choroby dotykającej ludzi

38 Oświadczenie o zmniejszeniu ryzyku choroby Przedsiębiorca może korzystać z oświadczeń, pod warunkiem uzyskania indywidualnego zezwolenia na wpisanie oświadczenia do wspólnotowego wykazu dopuszczalnych oświadczeń Po wpisaniu danego oświadczenia do wykazu, może ono być wykorzystane przez każdy podmiot działający na rynku spożywczym, o ile wnioskodawca nie zastrzegł własnych danych naukowych, które udowadniają oświadczenie

39 Oświadczenie o zmniejszeniu ryzyka choroby Przykład oświadczenia: Beta-glukan pochodzący z owsa zmniejsza / redukuje stężenie cholesterolu we krwi. Redukcja stężenia cholesterolu może zmniejszać ryzyko rozwoju choroby niedokrwiennej serca Oświadczenie takie można umieścić w komunikacji produktu jedynie, gdy dostarcza on co najmniej 3 gramy betaglukanu dziennie Zgodnie z przepisami, oświadczeniu o zmniejszeniu ryzyka choroby powinien towarzyszyć zapis że "istnieje wiele czynników ryzyka wyżej wymienionej choroby i zmiana jednego z nich może wywierać korzystny wpływ lub go nie wywierać"

40 Oświadczenie o zmniejszeniu ryzyku choroby Każdy podmiot może ubiegać się o uzyskanie indywidualnego zezwolenia na wpisanie oświadczenia na listę dopuszczalnych oświadczeń dotyczących zmniejszenia ryzyka choroby. Wniosek musi zawierać: odpowiednią charakterystykę żywności, dowody naukowe potwierdzające oświadczenie, warunki stosowania oświadczenia, propozycję sformułowania oświadczenia, nazwę i adres wnioskodawcy

41 Oświadczenie odnoszące się do zdrowia i rozwoju dzieci jest to każda treść, która stwierdza, sugeruje lub daje do zrozumienia, że istnieje związek przyczynowoskutkowy pomiędzy spożyciem danej żywności a zdrowiem i rozwojem wyłącznie dzieci oświadczenia takie powinny mieć uzasadnienie naukowe, które odnosi się tylko i wyłącznie do dzieci

42 Naturalne składniki bioaktywne żywności lub dodawane Składniki bioaktywne Substancje fitochemiczne Przykłady Związki polifenolowe, flawonoidy, karotenoidy, kofeina, glikozydy, fitosterole Wpływ na zdrowie Przeciwdziałanie chorobom układu krążenia, nowotworom, usprawnianie procesów metabolicznych, poprawa nastroju

43 Zawartość antocyjanów w warzywach i owocach (mg/100 g produktu) Aronia Czerwone winogrona Wiśnia Czarna porzeczka Czerwona porzeczka Pomarańcza 200 Żurawina Malina Truskawka Pomidor Czerwone wino Czerwona kapusta 25

44 Zawartość fenoli ogółem w wybranych owocach (mg /100 g produktu) Owoce Całkowita zawartość polifenoli Aronia 2080 Czarna porzeczka 560 Wiśnie 460 Truskawki 225 Jeżyny 248 Maliny 126 Borówka 525 Borówka amerykańska Żurawina Śliwka Jabłko

45 Potencjał przeciwutleniający przypraw Produkt ORAC [µmol TE/100g próby] Goździki mielone 290 Oregano 175 Rozmaryn 165 Tymianek 157 Cynamon 131 Szałwia 120 Pietruszka 74 Bazylia 61 Pieprz biały 40 Pieprz czarny 34 Pieprz czerwony 19

46 Potencjał przeciwutleniający owoców Produkt ORAC [µmol TE/100g próby] Śliwka 6,1 Jabłko 3,1 Morela 1,1 Brzoskwinia 1,9 Grapefruit 1,6 Pomarańcze 0,4 Cytryny 1,3 Winogrono czerwone 1,8 Winogrono czarne 1,5 Winogrono białe/ziel. 1,0 Ananas 0,4 Granat 4,5 Czarna porzeczka 5,9 Żurawina 9,1

47 Potencjał przeciwutleniający warzyw Czerwona fasola 8,6 Brokuły 1,5 Kalafior 1,7 Kapusta 0,5 Kapusta czerw. 2,5 Szpinak 1,5 Marchew 0,7 Pomidory 0,4 Seler 0,5 Ziemniaki 0,6 Czosnek 5,7 Cebula 0,9 Sałata masłowa 1,4 Sałata lodowa 0,4 Kiełki rzodkiewki 2,2 Kiełki lucerny 1,5

48 Potencjał przeciwutleniający wina i orzechów Wino Melrot 2,7 Wino Zinfandel 2,4 Wino różowe 1,0 Wino białe 0,4 Orzechy włoskie 13,5 Orzechy laskowe 9,6 Pistacje 7,7 Migdały 4,5 Orzechy włoskie przyczyniają się do poprawy elastyczności naczyń krwionośnych Oświadczenie może być stosowane wyłącznie w odniesieniu do żywności zapewniającej spożycie 30 g orzechów włoskich dziennie. Aby oświadczenie mogło być stosowane, podaje się informację dla konsumenta, że korzystne działanie występuje w przypadku spożywania 30 g orzechów włoskich dziennie

49 Zastrzeżenia do fitozwiązów o właściwościach przeciwutleniajacych Liczne badania dotyczące działania przeciwutleniającego, oparte na błędnych przesłankach lub niestabilnych biomarkerach z wątpliwym wpływem na choroby Wiele przeciwutleniaczy żywieniowych jest absorbowanych w krwiobiegu ale biologiczne znaczenie nie zawsze jest jasne Liczne badania zostały przeprowadzone jedynie na zwierzętach, do których często używano nieistotnych dawek

50 Niekorzystne skutki działania fitozwiązków alergie pokarmowe (białka, peptydy, olejki eteryczne cytrusów i przypraw korzennych) efekt rozwalniający (alkohole wielowodorotlenowe) nasilenie objawów egzemy (składniki bioaktywne wosków, mięty, cynamonu, wanilii, lubczyku, jałowca, kminku) hamowanie trawienia białek i wchłaniania aminokwasów przez polisacharydy nieskrobiowe obniżanie biodostępności niektórych witamin przez frakcje błonnika ( A, β-karoten, D, E, B 2 i kwas foliowy) - obniżenie biodostepności składników mineralnych (Fe, Ca, Zn) niebezpieczne dla zdrowia toksyczne lub antyodżywcze reakcje (polifenole, tioglikozydy, saponiny) interakcje z lekami

51 Naturalne składniki bioaktywne żywności lub dodawane Składniki bioaktywne Bakterie fermentacji mlekowej (probiotyki) Przykłady Lactobacillus acidophilus, L. plantarum, L. rhamnosus, Bifidobacterium bifidum Wpływ na zdrowie Zapobieganie zaparciom, nowotworom jelita grubego, zmniejszanie poziomu cholesterolu, stymulacja układu odpornościowego

52 Bakterie probiotyczne Funkcja uznane przez EFSA w oświadczeniach zdrowotnych dotyczy tylko obecności w jogurtach żywych bakterii i łagodzenia objawów nietolerancji laktozy

53 Naturalne składniki bioaktywne żywności lub dodawane Składniki bioaktywne Oligosacharydy (prebiotyki) Przykłady Rafinoza, stachioza, laktoza, oligofruktoza, oligogalaktoza, inulina Wpływ na zdrowie Stymulacja rozwoju probiotycznej flory jelitowej, zmniejszenie poziomu cholesterolu we krwi, zapobieganie zaparciom

54 Naturalne składniki bioaktywne żywności lub dodawane Składniki bioaktywne Cholina i lecytyna Przykłady Sojowa, rzepakowa, jajeczna Wpływ na zdrowie Usprawnienie funkcjonowania centralnego układu nerwowego, ułatwienie metabolizmu tłuszczów

55 Naturalne składniki bioaktywne żywności lub dodawane Składniki bioaktywne Błonnik pokarmowy Przykłady Pektyny, betaglukany, guar, alginiany, karageny, ksantan, ligniny, skrobia oporna Wpływ na zdrowie Przeciwdziałanie zaparciom, nowotworom jelita grubego, zmniejszanie poziomu cholesterolu we krwi

56 Funkcje preparatów błonnika i warunki określone w oświadczeniach zdrowotnych uznane przez EFSA Preparat błonnikowy Poziom cholesterolu Indeks glikemiczny Β-glukany 3g dziennie 4g na 30g cukr. przyswajalnych Chitozany 3g dziennie Pektyny 6g dziennie 10g w posiłku Guma guarowa 10g dziennie Skrobia oporna Otręby pszenne 10g dziennie 14% og. skrobi HPM Celuloza 5g dziennie 4g w posiłku Arabinoksylan 8g na 100g cukr. przysw. Przewód pokarmowy Objętość kału Objętość kału Czas pasażu

57 Naturalne składniki bioaktywne żywności lub dodawane Składniki bioaktywne Poliole Przykłady Sorbitol, ksylitol, maltitol, laktitol, izomalt Wpływ na zdrowie Zmniejszenie poziomu glukozy we krwi, hamowanie rozwoju próchnicy

58 Naturalne składniki bioaktywne żywności lub dodawane Składniki bioaktywne Aminokwasy, peptydy, białka Przykłady Kwas glutaminowy, kreatyna, karnityna, tauryna, tyrozyna, glutation, hydrolizatybiałkowe, koncentraty i izolaty białkowe z soi Wpływ na zdrowie Zapewnienie prawidłowej budowy tkanek, regulacja procesów metabolicznych, ułatwianie przyswajania składników mineralnych

59 Naturalne składniki bioaktywne żywności lub dodawane Składniki bioaktywne Wielonienasycone kwasy tłuszczowe Przykłady Z grupy omega-3: kwas linolenowy, eikozapentaenowy, dokozaheksaenowy Wpływ na zdrowie Przeciwdziałanie chorobom krążenia, hamowanie zapaleń i alergii, umożliwienie prawidłowego rozwoju układu nerwowego

60 Składnik tłuszczowy Funkcja Warunki stosowania Tłuszcz Wchłanianie witamin Nie określono Kw. nasycone Poziom cholesterolu Obniżenie o 30% Kw. linolowy Poziom cholesterolu 15% z 10g zalec. dziennego spożycia Kw. α-linolenowy Poziom cholesterolu 15% z 2g zalec. dziennego spożycia Fitosterole Poziom cholesterolu 0,8g dziennie DHA i EPA DHA Funkcje lipidów i warunki określone w oświadczeniach zdrowotnych uznane przez EFSA Poziom triglicerydów Regulacja ciśnienia krwi Funkcje serca Wzrok Funkcje mózgu 2-4 g dziennie 3g dziennie 250mg dziennie 250mg dziennie 250mg dziennie

61 Naturalne składniki bioaktywne żywności lub dodawane Składniki bioaktywne Witaminy Przykłady Z grupy B, D i antyoksydacyjne (A, C, E) Wpływ na zdrowie Regulacja procesów metabolicznych, neutralizacja wolnych rodników, stymulacja układu odpornościowego

62 Funkcje witamin w oświadczeniach zdrowotnych uznane przez EFSA Funkcja w organizmie Witaminy Przeciwutleniacz C, E, B 2 Wzrost odporności A, C, D, B 6, B 12 Funkcje mózgu i układu nerwowego C, biotyna, B 1, B 2, B 6, B 12, foliany, PP, kw. pantotenowy Układ kostny i zęby Skóra, włosy, tkanka łączna D, K A, biotyna, B 2, PP Funkcje wzroku A, B 2 Funkcje mięśni Krew, hemoglobina, transport tlenu Podział i różnicowanie komórek Hormony Metabolizm składników odżywczych D A, C, K, B 2, B 6, B 12, foliany A, D, B 12, foliany B 6, kw. pantotenowy C, biotyna, B 1, B 2, B 6, B 12, PP, kw. pantotenowy

63 Naturalne składniki bioaktywne żywności lub dodawane Składniki bioaktywne Składniki mineralne Przykłady Wapń, magnez, żelazo, cynk, selen, jod, mangan Wpływ na zdrowie Zapewnienie prawidłowej mineralizacji kości, regulacja procesów metabolicznych, stymulacja układu odpornościowego

64 Funkcje składników mineralnych w oświadczeniach zdrowotnych uznane przez EFSA Funkcja w organizmie Przeciwutleniacz Wzrost odporności Funkcje mózgu i układu nerwowego Układ kostny i zęby Skóra, włosy, tkanka łączna Funkcje wzroku Funkcje mięśni Krew, hemoglobina, transport tlenu Podział i różnicowanie komórek Hormony Metabolizm składników odżywczych Składnik mineralny Cu, Mn, Se Cu, Fe, Se, Zn Cu, Fe, J, K, Mg, Zn Ca, Mg, P, Cu, K, Mn, Zn, F Cu, J, Se, Zn Zn Ca, Cu, K, Mg Ca, Cu, Fe Ca, Fe, Mg, Zn J, Se, Zn Ca, Cr, Cu, Fe, J, Mg, Mn, Mo, P, Zn

65 Produkty uznane przez EFSA w kontroli masy ciała Zamiennik posiłku : Zastąpienie dwóch posiłków dziennie posiłkiem zastępczym o wartości energetycznej maks. 250kcal / porcję (utrata masy) lub jednego posiłku (utrzymanie masy) Zastąpienie diety zwyczajowej dietą o bardzo niskiej kaloryczności: kcal na dzień 100% pokrycia zalecanego spożycia witamin i skł. min. 50g pełnowartościowego białka 3g kw. linolowego i co najmniej 0,5g kw. α-linolowego 50g przyswajalnych węglowodanów Czas stosowania 8-16 tygodni

66 Zalecane dzienne spożycie naturalnych produktów żywnościowych wg Amerykańskiego Stowarzyszenia Dietetyków Produkt Zalecane spożycie na dzień Efekt zdrowotny herbata zielona lub czarna 4-6 filiżanek/dzień obniżanie ryzyka nowotworów przewodu pokarmowego białko sojowe 25 g/dzień obniżanie poziomu LDL białko sojowe 60 g/dzień łagodzenie dolegliwości menopauzalnych czosnek mg/dzień obniżanie ciśnienia krwi czosnek warzywa i owoce ryby bogate w kwasy tłuszczowe z rodziny n-3 sok z winogron lub czerwone wino 1 świeża cebula/dzień 5-9 porcji/dzień powyżej 180 g/tydzień 240 g/dzień obniżanie poziomu cholesterolu we krwi obniżenie ryzyka nowotworów prostaty, jelita grubego, piersi oraz obniżenie ciśnienia krwi obniżenie ryzyka niedokrwiennej choroby serca ograniczenie agregacji płytek krwi

67 Nowa żywność bioaktywna o zaprogramowanych właściwościach prozdrowotnych

68

69 Opracowanie produktów spożywczych dla wybranych jednostek chorobowych: 1. cukrzyca typu I 2. otyłość 3. nadciśnienie tętnicze łagodne/umiarkowane 4. zaburzenia niedoboru żelaza

70 Etapy projektu A - Rozeznanie rynku dla produktów bioaktywnych B Badanie wrażliwości sensorycznej grup docelowych C - Wybór surowców bogatych w związki bioaktywne D - Separacja i koncentracja bioaktywnych składników E Właściwości chemiczne, reologiczne i sensoryczne pozyskanych frakcji F Ocena bezpieczeństwa otrzymanych preparatów G - Projektowanie finalnej postaci produktów spożywczych H - Ochrona produktu i stabilizacja czynnika aktywnego (pakowanie i zwiększenie biodostępności składników)

71 I - Opracowanie technologii w skali laboratoryjnej J - Opracowanie koncepcji linii technologicznych do przemysłowych nowych produktów K - Wyprodukowanie partii próbnych wybranych produktów w skali pilotowej L - Ocena składu, bezpieczeństwa i wartości żywieniowej produktów finalnych Ł - Wyprodukowanie partii produktów w skali przemysłowej M - Badana żywieniowo-kliniczne N - Badania rynkowe nowych linii produktów

72 - 200 osób - czas trwania 9 tygodni - kryteria włączenia i wyłączenia - grupy randomizowane Badana żywieniowo-kliniczne OTYŁOŚĆ

73 Produkty zaproponowane do badań żywieniowoklinicznych dla otyłości: - owsianka czekoladowa z ekstraktem herbaty żółtej - musli z owocami morwy - chleb razowy z ekstraktem z morwy - kasza pszenna z ekstraktem herbaty żółtej - makaron z ekstraktem z pokrzywy - wafle ryżowe z ekstraktem herbaty żółtej - chleb chrupki z ekstraktem herbaty żółtej - kisiel porzeczkowy z ekstraktem herbaty żółtej - maślanka owocowa z ekstraktem z morwy

74 Biomarkery przyjęte w badaniach żywieniowoklinicznych dla otyłości: - wskaźniki antropometryczne - skład masy ciała -badania biochemiczne krwi: adyponektyna, leptyna, morfologia, OB, Fe i TIBC, kreatynina, ALAT, ASPAT, bilirubina, GGTP, fosfataza zasadowa, cholesterol (HDL,LDL), triglicerydy, apolipoproteina A-1 i B, insulina, glukoza (obciążenie OGTT), kwas moczowy, hscrp (białko C-reaktywne), homocysteina, PAI-1 (inhibitor aktywatora plazminogenu, NA, K, tlenek azotu, aldehyd dimalonowy, wit. E, wit. C, β-karoten, izoprostany, AOPP (Advanced oxidation protein products), NAG (N acetyl-beta-d-glucosaminidase), Peroksydaza glutationowa (GPX), reduktaza glutationowa, dysmutaza ponadtlenkowa (SOD), TAS (Total Antioxidant Status)

75 Elementy końcowe wyniku projektu: dokumentacja technologiczna produkcji innowacyjnej żywności wyniki badań rynkowych pokazujące reakcje konsumenckie na nowe produkty wyniki badań klinicznych umożliwiające wystąpienie o deklaracje żywieniowe i zdrowotne dla opracowanych produktów

76 Taka żywność funkcjonalna, spełniająca wymagania? 76

77 Taka żywność funkcjonalna? Czy taka? 77

78 Wnioski 1. Nowe potrzeby żywieniowe konsumentów sprzyjają szybkiemu rozwojowi rynku żywności funkcjonalnej 2. Producenci żywności tworzą nowe wyroby spożywcze pomimo braku regulacji w prawie żywności funkcjonalnej 3. Istnieje niebezpieczeństwo powstawania nowych błędów żywieniowych ze względu na brak dostatecznie udokumentowanych badań klinicznych nad wpływem substancji biologicznie aktywnych 4. System dopuszczania na rynek produktów spożywczych jako żywności funkcjonalnej wymaga stosowania procedur opartych o rzetelne badania naukowe oraz poprawne znakowanie deklaracjami żywieniowo-zdrowotnymi 5. Wzrasta edukacyjna i doradcza rola żywieniowców i dietetyków w stosunku do konsumentów oraz producentów żywności i preparatów substancji biologicznie aktywnych

79 Wnioski 1. Nowe potrzeby żywieniowe konsumentów sprzyjają szybkiemu rozwojowi rynku żywności funkcjonalnej 2. Producenci żywności tworzą nowe wyroby spożywcze pomimo braku regulacji w prawie żywności funkcjonalnej 3. Istnieje niebezpieczeństwo powstawania nowych błędów żywieniowych ze względu na brak dostatecznie udokumentowanych badań klinicznych nad wpływem substancji biologicznie aktywnych 4. System dopuszczania na rynek produktów spożywczych jako żywności funkcjonalnej wymaga stosowania procedur opartych o rzetelne badania naukowe oraz poprawne znakowanie deklaracjami żywieniowo-zdrowotnymi 5. Wzrasta edukacyjna i doradcza rola żywieniowców i dietetyków w stosunku do konsumentów oraz producentów żywności i preparatów substancji biologicznie aktywnych

80 Wnioski 1. Nowe potrzeby żywieniowe konsumentów sprzyjają szybkiemu rozwojowi rynku żywności funkcjonalnej 2. Producenci żywności tworzą nowe wyroby spożywcze pomimo braku regulacji w prawie żywności funkcjonalnej 3. Istnieje niebezpieczeństwo powstawania nowych błędów żywieniowych ze względu na brak dostatecznie udokumentowanych badań klinicznych nad wpływem substancji biologicznie aktywnych 4. System dopuszczania na rynek produktów spożywczych jako żywności funkcjonalnej wymaga stosowania procedur opartych o rzetelne badania naukowe oraz poprawne znakowanie deklaracjami żywieniowo-zdrowotnymi 5. Wzrasta edukacyjna i doradcza rola żywieniowców i dietetyków w stosunku do konsumentów oraz producentów żywności i preparatów substancji biologicznie aktywnych

81 Wnioski 1. Nowe potrzeby żywieniowe konsumentów sprzyjają szybkiemu rozwojowi rynku żywności funkcjonalnej 2. Producenci żywności tworzą nowe wyroby spożywcze pomimo braku regulacji w prawie żywności funkcjonalnej 3. Istnieje niebezpieczeństwo powstawania nowych błędów żywieniowych ze względu na brak dostatecznie udokumentowanych badań klinicznych nad wpływem substancji biologicznie aktywnych 4. System dopuszczania na rynek produktów spożywczych jako żywności funkcjonalnej wymaga stosowania procedur opartych o rzetelne badania naukowe oraz poprawne znakowanie deklaracjami żywieniowo-zdrowotnymi 5. Wzrasta edukacyjna i doradcza rola żywieniowców i dietetyków w stosunku do konsumentów oraz producentów żywności i preparatów substancji biologicznie aktywnych

82 Wnioski 1. Nowe potrzeby żywieniowe konsumentów sprzyjają szybkiemu rozwojowi rynku żywności funkcjonalnej 2. Producenci żywności tworzą nowe wyroby spożywcze pomimo braku regulacji w prawie żywności funkcjonalnej 3. Istnieje niebezpieczeństwo powstawania nowych błędów żywieniowych ze względu na brak dostatecznie udokumentowanych badań klinicznych nad wpływem substancji biologicznie aktywnych 4. System dopuszczania na rynek produktów spożywczych jako żywności funkcjonalnej wymaga stosowania procedur opartych o rzetelne badania naukowe oraz poprawne znakowanie deklaracjami żywieniowo-zdrowotnymi 5. Wzrasta edukacyjna i doradcza rola żywieniowców i dietetyków w stosunku do konsumentów oraz producentów żywności i preparatów substancji biologicznie aktywnych

83 Dziękuję za uwagę 83