Równowaga krótkookresowa prosty model IS-LM

Transkrypt

1 Równowaga krótkookresowa prosty model IS-LM Dr Mchał Gradzewcz Katedra Ekonom I KAE Makroekonoma II Wykład 8

2 Plan wykładu Ceny w krótk długm okrese co to są sztywnośc nomnalne? Założena modelu IS-LM Co to jest mnożnk Keynesowsk (mnożnk wydatków rządowych) czy jest on wysok? Wyprowadzene krzywej IS równowaga na rynku dóbr Wyprowadzene krzywej LM równowaga na rynku penądza Poltyka fskalna penężna w modelu IS-LM Ogranczena modelu IS-LM Lteratura: Burda, Wypłosz (2013) Makroekonoma. Podręcznk Europejsk, rozdzał 10 Mankw Macroeconomcs, 7th Edton, Worth Publshers, Harvard Unversty, 2010, rozdzał 10 11

3 Zachowane sę cen w gospodarce Charakter zachowana sę cen w gospodarce Dług okres ceny są gętke (doskonale elastyczne) każda zmana w parametrach nomnalnych gospodark rozładowuje sę w zmanach cen, ne wpływając na decyzje podmotów (które oparte są na zmennych realnych) alokacje zasobów w gospodarce (nazywane jest to dychotomą realnej nomnalnej strony gospodark można to ująć równanem loścowym penądza M തV = P തY) Krótk okres ceny są lepke ne muszą od razu dostosowywać sę do nowych parametrów nomnalnych gospodark. W konsekwencj zmany nomnalne (lub zmany popytu) mogą wpływać na realną stronę gospodark. Dlaczego? Ekonomśc źródła tego faktu upatrują w stnenu tzw. sztywnośc nomnalnych Co to są jake są przyczyny sztywnośc nomnalnych (nomnal rgdtes)? Koszty zmany cennków (menu costs) zmany cen są kosztowne frmy dokonują je nezbyt często, godząc sę na (newelką) utratę potencjalnych zysków Nedoskonała nformacja, która powoduje, że frmy ne potrafą dokładne rozróżnć, czy obserwowane przez nch zmany cen są zmanam cen ogólnych ( wtedy ne pownn reagować na ne wzrostem produkcj, bo to jest neopłacalne), czy zmanam cen ch wyrobów (co oznacza zmany cen relatywnych, na które pownn zareagować), wrócmy do tego wątku w modelu Lucasa Charakterem przeważających kontraktów (pomędzy partneram handlowym czy w relacjach pracodawca-pracownk), które są welookresowe są najczęścej zapsane w ujęcu nomnalnym (ne są ndeksowane, np. nflacją) Iluzja penądza (zmany cen ogólnych ne zawsze są postrzegane jako zmany sły nabywczej penądza) Badana nad procesem ustalana cen pokazują, że faktyczne ceny zmenane są przecętne co klka lub klkanaśce mesęcy (wrócmy jeszcze do tego tematu omawając model AD-AS)

4 Założena modelu Keynesowskego (IS-LM) Ceny są stałe, zatem producenc dostosowują swoją produkcję, aby w całośc pokryć zmany popytu jest to bardzo slne założene sto za nm przekonane, że w krótkm okrese stneją newykorzystane zasoby w gospodarce (np. bezroboce jest trwałą cechą gospodarek) frmy mogą zawsze zaspokoć zwększony popyt zwększając zatrudnene produkcję w zasadze ne jest to błędna obserwacja założene, ale frmy mogą dojść do wnosku, że lepszą strategą (przynosząca m wększe zysk) jest ne zwększene produkcj, ale podnesene cen (wrócmy do tego na kolejnych wykładach) Ze stałośc cen wynka, że zmany stóp nomnalnych wpływają bezpośredno na stopy realne (na podstawe równana Fshera r = തπ) Upraszczające założena, w szczególnośc do reguł decyzyjnych podmotów, takch jak gospodarstwa domowe czy przedsęborstwa Przypomnając: Y = C + I + G + (X M) G egzogenczne (determnowane poltyką fskalną państwa) I = I(q, r, E ΔY ), wzrost r obnża I bezpośredno (wzrost kosztów kredytowana nwestycj) oraz poprzez q-tobna (wpływa negatywne na wycenę opłacalnośc projektów nwestycyjnych). Poneważ dla π = 0, r =, to I = I(), oraz I < 0 C = C(Ω, Y T), C jest funkcja majątku, ale ze względu np. na nedoskonałośc systemu fnansowego reaguje relatywne slne na beżący dochód do dyspozycj. Model ten wprowadza slne upraszczające założene, że konsumpcja zależy jedyne od beżącego dochodu C = C A + c(y T) X = X σ, Y, czyl eksport jest funkcją realnego kursu walutowego popytu zewnętrznego M = M(σ, Y), załóżmy dla uproszczena, że mport sprowadzany jest jedyne w celach zaspokojena częśc popytu konsumpcyjnego M = mc

5 Mnożnk Keynesowsk Równane tożsamoścowe Y = C + I + G + NX jest też w zasadze równanem wyrażającym równowagę na rynku dóbr. W równowadze podaż dóbr (determnowana przez dostępność czynnków produkcj technologę produkcj, która analzowalśmy jako funkcję produkcj) mus sę równać popytow (na który składają sę jego różne źródła, a które są zależne m.n. od stopy procentowej od pozomu wygenerowanego dochodu w gospodarce) Welkość Y = C A + cy + I + G + X mc = C A + cy + I + G + X m(c A + cy) Y 1 c + cm = I + G + X + C A 1 1 c(1 m) Y = 1 1 c(1 m) (I + G + X + C A) jest często nazywana mnożnkem keynesowskm, nformującym jak bardzo zmen sę produkcja, jeśl któryś z egzogencznych elementów popytu wzrośne o 1. Np. dla c = 0.8 oraz m = 0.5, mnożnk jest równy 1.66 czyl wzrost np. G o jednostkę powoduje nemal dwukrotny wzrost Y (jeśl m = 0, to mnożnk dla c = 0.8 wynos aż 5) Ważna uwaga! Jest to bardzo prosty trochę staromodny sposób lczena mnożnka popytowego. W rzeczywstośc zależy on od welu czynnków, a lteratura na ten temat jest bardzo szeroka daleka od jednoznacznośc: Przykładowo, z naszych rozważań nt. ekwwalencj rcardańskej wynka, że zmany wydatków rządowych mogą zostać znternalzowane (wzęte pod uwagę w procese planowana) przez GD jako równoważny wzrost opodatkowana w przyszłośc wtedy (w krańcowym przypadku) c = 0 Wemy równeż, że GD w różnorodny sposób reagują na zmany dochodów, np. rozsmarowując w dłuższym horyzonce dodatkowy popyt konsumpcyjny wywołany jedyne krótkotrwałym wzrostem dochodów, co powoduje, że c może być bardzo nske

6 Mnożnk fskalne czy w praktyce są one wysoke? Czynnk wpływające na welkość mnożnków: Otwartość gospodark (-) Sztywnośc rynku pracy, główne sztywnośc w dostosowanu płac (+) Znaczene automatycznych stablzatorów (-) Reżm kursu walutowego (płynny kurs mnejsze mnożnk) Wyjścowy pozom długu (-) Efektywność systemu podatkowego systemu wydatków (+) Stan konunktury (wększe mnożnk w recesjach) Interakcja z poltyką penężną (w szczególnośc slne ogranczona efektywność poltyk penężnej ZLB znacząco poprawa efektywność wydatków rządowych) Źródło: Boussard, de Castro, Salto (2012), Fscal Multplers and Publc Debt Dynamcs n Consoldatons, Economc Papers 460, European Commson Źródło: Batn, Eyraud, Forn, Weber (2014), Fscal Multplers: Sze, Determnants, and Use n Macroeconomc Projectons, IMF, Techncal Notes and Manuals

7 Krzywa IS równowaga na rynku dóbr Krzywa IS jest dana równanem wyprowadzonym neco wcześnej 1 Y = (I + G + X + C 1 c(1 m) A) Zatem Y = Y(), gdze Y < 0, a krzywa IS jest taką kombnacją oraz Y, dla których rynek dóbr jest w równowadze Obszar na prawo od krzywej IS odpowada nadwyżce podaży dóbr (dla danej stopy procentowej planowane wydatk są zbyt małe, co oznacza zbyt duże oszczędnośc), obszar na lewo nadwyżce popytu na dobra Nachylene krzywej IS jest zależne od wartośc mnożnka oraz wrażlwośc popytu nwestycyjnego na stopy procentowe, m są one wyższe, tym krzywa IS jest bardzej płaska (Y mocnej reaguje na zmany ): Nadwyżka popytu na dobra (S<I) A Nadwyżka podaży dóbr (S>I) B IS Y Y = 1 di 1 c(1 m) d < 0, poneważ di d < 0 Ruch po krzywej IS (przesunęce z A do B) jest obrazem reakcj (wzrostu) produkcj na zmany (spadek) stopy procentowej Przesunęca krzywej IS zmany egzogencznych elementów popytu (wydatk rządowe, popyt zagranczny, majątek GD oraz oczekwana) IS IS nowe Y

8 Krzywa LM równowaga na rynku penądza Przypomnjmy: popyt na penądz dany jest przez: M P = L Y,, gdze L Y > 0 oraz L < 0 Jeśl podaż penądza sę ne zmena, to wzrost popytu w gospodarce (Y) powoduje wzrost popytu na penądz (przesunęce krzywej popytu w prawo), czemu towarzyszy wzrost stopy procentowej () Dlaczego d > 0? Z różnczk zupełnej dostajemy: dy d M = L(Y,) L(Y,) dy + d, poneważ chcemy, aby P Y = 0 (chcemy, aby podaż penądza była stała), d M P zatem d = L(Y,)/ Y jest lczbą dodatną dy L(Y,)/ Przy stałej podaży penądza równowaga na rynku penężnym wymaga, aby wyższemu pozomow popytu odpowadała wyższa stopa procentowa odwzorowane to nazywane jest krzywą LM (dodatną zależnoścą pomędzy Y a, obrazującą różne punkty równowag na rynku penądza dla różnych pozomów produktu) Powyżej krzywej LM, dla danego Y stopa procentowa jest za wysoka, a popyt na penądz zbyt nsk (czyl stneje nadwyżka podaży penądza) odwrotne ponżej krzywej LM M P Nadwyżka podaży penądza s M P d d M P nowe M P LM Nadwyżka popytu na penądz Y

9 Krzywa LM Nachylene krzywej LM jest ona tym bardzej stroma, m bardzej popyt na penądz jest wrażlwy na zmany Y oraz m mnej popyt na penądz jest wrażlwy na zmany na poprzednm slajdze pokazalśmy, że d = L(Y,)/ Y dy L(Y,)/ Przykładowo, jeśl ഥM P = α + α Y Y, to = α Y α Y 1 α ( ഥM P ) Ruch gospodark po krzywej LM odpowada różnym pozomom stóp procentowych wymaganych do zrównoważena rynku penądza przy różnych pozomach produktu, gdy podaż penądza sę ne zmena Przesunęce krzywej LM oznacza zmanę podaży penądza (w szczególnośc, wzrost podaży penądza przesunęce krzywej LM w prawo) LM LM nowe Y

10 Analza modelu IS-LM poltyka fskalna Złożene tych dwóch krzywych nazywane jest modelem IS-LM obrazuje łączną równowagę na rynku dóbr penądza Poltyka fskalna. Przesunęce w prawo krzywej IS (np. wzrost wydatków rządowych) powoduje wzrost produkcj zatrudnena czynnków produkcj, LM zwększone dochody z czynnków trafające do GD powodują wzrost popytu konsumpcyjnego (mnożnk) (gospodarka przesuwa sę z A do B), ale jednocześne zwększony popyt na penądz, co powoduje wzrost stopy procentowej ruch w górę po krzywej LM (wzrost hamuje początkowy wzrost zagregowanego popytu, główne ogranczając popyt nwestycyjny). A C IS B IS Gospodarka ostateczne przesuwa sę z punktu B do punktu C, przy wyższej produkcj (ale ne tak wysokej jak w punkce B, w którym ne ma dostosowana ) oraz wyższej stope procentowej Y

11 Analza modelu IS-LM poltyka penężna Poltyka penężna. Przesunęce w prawo krzywej LM (wzrost podaży penądza) wymaga spadku stopy procentowej, aby zrównoważyć rynek pracy przy nezmenonym początkowo popyce (co oznacza przesunęce w modelu IS-LM, początkowo z punktu A do punktu B). LM LM nowe Nższa stopa procentowa napędza jednocześne kredyt w gospodarce, powoduje wzrost nwestycj, a w konsekwencj zagregowanego popytu produkcj, A oraz w rezultace wzrost dochodów z czynnków produkcj (przekładający sę na wzrost konsumpcj). Wzrost aktywnośc gospodarczej powoduje wzrost popytu na penądz towarzyszący temu wzrost (nezbędny do zrównoważena rynku penężnego). B C IS Y Gospodarka przesuwa sę po nowej krzywej LM do nowego punktu równowag C

12 Wnosk Model IS-LM wydaje sę być bardzo dobrym narzędzem do krótkookresowej analzy wpływu zakłóceń (głowne zwązanych z oddzaływanem poltyk gospodarczej) na równowagę gospodarczą, w szczególnośc analzy egzogencznych zman Poltyk penężnej Poltyk fskalnej prowadząc do ustalena odpowednego dla gospodark polcy-mx stanowąc podwalny dla poltyk aktywnego zarzadzana popytem Rozumowane to (mocno oparte na Keynesowkch założenach) było często wykorzystywane w poltyce gospodarczej krajów zachodnch w latach 50-tych 60-tych (a czasam przebja też w dyskusjach obecne), ale jest bardzo uproszczone ne okazało sę welkm sukcesem, m.n. ze względu na: Konsekwencje, jake ekspansywna poltyka penężna ma dla nflacj (czyl sły nabywczej penądza) Konsekwencje, jake ekspansywna poltyka fskalna ma dla długu, jego oprocentowana wzrostu w dłuższym okrese (kedy trzeba spłacać wcześnej zacągnęte dług) Zwrócene uwag teoretyków makroekonom na fakt, że społeczeństwo ne jest neśwadome tych negatywnych skutków poltyk państwa stneją zjawska take jak: Ekwwalencja rcardańska (nawet w ogranczonym stopnu) ogranczona efektywność oddzaływana mpulsów fskalnych na zagregowany popyt Internalzacja tych skutków przez podmoty gospodarcze w swoch oczekwanach (nadmerna podaż penądza dzś to nadmerna nflacja jutro, a nadmerne wydatk rządowe dzś to obetnca wzrostu przyszłych podatków) odpowedna korekta dzsejszych zachowań, nwelująca początkowe zamerzena poltyk gospodarczej. W konsekwencj oczekwana podmotów mogą zmenć charakter obserwowanych przed zmaną poltyk zależnośc makroekonomcznych jest to sedno tzw. krytyk Lucasa, do której jeszcze wrócmy A co najważnejsze, model IS-LM ne uwzględna w ogóle strony podażowej gospodark reakcj przedsęborstw na zmany w poltyce państwa