Grupy krwi i przeciwciała na czerwone krwinki w czasie ciąży

Transkrypt

1 Grupy krwi i przeciwciała na czerwone krwinki w czasie ciąży Podczas ciąży przeprowadzane są badania mające na celu rozpoznanie grupy krwi oraz wykrycie istnienia przeciwciał na czerwone krwinki. Badania te przeprowadzane są zazwyczaj na początku ciąży i ponawiane w ostatnich trzech miesiącach. Broszurka ta wyjaśnia doniosłość grup krwi i przeciwciał w okresie ciąży Zawiera ona też szczegóły dotyczące powstrzymania wytwarzania się przeciwciał, które mogą spowodować tzw. zespół hemolityczny noworodka (zwany również konfliktem serologicznym). Co to są grupy krwi? Czerwone krwinki są najbardziej rozpowszechnionymi komórkami krwi w krwiobiegu. Rozprowadzają one po organiźmie tlen do oddychania. Czerwone krwinki posiadają na swojej powierzchni naturalne związki chemiczne, które stanowią o grupach krwi. Owe grupy krwi dziedziczy się po rodzicach. Cztery główne grupy krwi to: grupa O, grupa A, grupa B oraz grupa AB, ale posiadamy również inną grupę krwi, zwaną D [lub czynnikiem Rh]. Czynnik (antygen) ten może być dodatni [Rh +], (obecny) lub ujemny [Rh -] (nieobecny). a więc np. można posiadać grupę A z czynnikiem D lub grupę A bez czynnika D. Oprócz grup ABO i D, każdy ma pomniejsze grupy krwi. Dwie pomniejsze grupy krwi, mające doniosłe znaczenie w czasie ciąży to 'c' [mała litera 'c'] oraz 'K' [Kell]. Co to są przeciwciała na czerwone krwinki? Przeciwciała to naturalna samoobrona organizmu przeciwko wszelkim obcym dla niego ciałom, jak np. wirus, szczepionka lub inna grupa krwi. Są one częścią składową systemu odpornościowego i chronią organizm przed szkodliwymi atakami, jak zakażenia. Mogą się wytworzyć, gdy krwinki składające się z innej grupy krwi, przedostaną się do krwiobiegu. Może się to zdarzyć poprzez przetaczanie krwi lub w czasie ciąży. Jak się wytwarzają te przeciwciała w czasie ciąży? Pewna liczba krwinek płodu może 'przeciekać' do organizmu kobiety ciężarnej. Zwykle zdarza się to w czasie porodu. Jeśli grupa krwi noworodka jest inna od grupy krwi matki, jej system odpornościowy może wytworzyć przeciwciała. Zdarza się to rzadko. Jedynie u trzech na 100 kobiet ciężarnych pojawiają się przeciwciała, z których większość jest nieszkodliwa. Ilustracje na następnej stronie wykazują tego przebieg. Blood Groups and Red Cell Antibodies in Pregnancy POLISH 1

2 Jak wytwarzają się przeciwciała na czerwone krwinki w czasie ciąży Czerwone krwinki matki Czerwone krwinki Przeciwciało matki A. Ten płód ma odmienną grupę krwi od swojej matki. Można to stwierdzić na podstawie czerwonych krwinek matki i jej dziecka. B. Krew płodu może przedostać się poprzez łożysko do krwi matki. Na tym rysunku krew płodu przedostała się do krwi matki. W rzadkich przypadkach jej organizm wyodrębnia te komórki jako obce i wytwarza przeciwciała do ich zwalczania. C. Przeciwciała mogą się przedostać poprzez łożysko matki do krwi płodu. Krwinki płodu mogą zostać uszkodzone, jeśli te przeciwciała są wymierzone na ich grupę krwi. Blood Groups and Red Cell Antibodies in Pregnancy POLISH 2

3 Dlaczego grupy krwi i przeciwciała na czerwone krwinki mają tak doniosłe znaczenie gdy jestem w ciąży? Istnieją trzy główne powody: 1. Jeśli zachodzi potrzeba przetoczenia krwi. Jeśli zachodzi potrzeba przetoczenia krwi, przetaczana krew musi być z właściwej grupy. Musi ona również być zgodna z ewentualnie posiadanymi przeciwciałami. 2. Aby zapewnić właściwą opiekę matce i dziecku. W przypadku gdy badania wykażą u matki obecność przeciwciał na krew dziecka, może być wymagane dodatkowe leczenie. Jaki wpływ mogą mieć na moje dziecko przeciwciała na czerwone krwinki? Przeciwciała są zazwyczaj nieszkodliwe, ale mogą się przemieszczać z krwiobiegu matki do krwi płodu. Czerwone krwinki płodu mogą zostać uszkodzone jeśli te przeciwciała są wymierzone na jego grupę krwi. Ilustracje na stronie 2-giej wykazują tego przebieg. W większości przypadków nie wywiera to szkodliwego wpływu na dziecko. Jednakże pewne przeciwciała, zwłaszcza jeśli są silne, są w stanie zniszczyć czerwone krwinki noworodka. Dziecko może stać się anemiczne i nabawić się żółtaczki po urodzeniu. To schorzenie to właśnie zespół hemolityczny noworodka. Przeciwciało anty-d powoduje najczęściej występującą odmianę. Nazywa się to również konfliktem serologicznym. Przeciwciała pozostają we krwi matki i będą również mogły uszkodzić czerwone krwinki następnego dziecka, o ile będzie ono posiadało tę samą grupę krwi, co pierwsze. Co będzie, gdy okaże się, że mam przeciwciała na krew mojego dziecka? Jeśli wykryte zostaną przeciwciała, będzie możliwość regularnych badań krwi celem sprawdzenia ich poziomu. Płód będzie poddany badaniom USG. Jest to środek ostrożności, gdyż z reguły leczenie nie jest potrzebne. W przypadku jednak, gdy poziom przeciwciał znacznie wzrośnie, poród może zostać przyspieszony. Noworodek może również być przebadany tuż po porodzie celem sprawdzenia czy jest anemiczny. Czasami może zaistnieć potrzeba przetoczenia krwi płodu w macicy. Zdarza się to bardzo rzadko i przeprowadzane jest na specjalistycznych oddziałach szpitalnych. Nazywa się to wewnątrzmacicznym przetaczaniem krwi. Które przeciwciała przysparzają najwięcej kłopotów? Najczęściej występują kłopoty z przeciwciałem anty-d. Może to wywołać konflikt serologiczny u noworodka. Wywołany on jest w przypadku gdy w grupie krwi matki występuje brak czynnika D, natomiast znajduje się on w grupie krwi noworodka. Istnieje możliwość powstrzymania wytwarzania się przeciwciał na czynnik D, zob. następną stronę. Anty-c (mała litera 'c') oraz anty-k (Kell) to inne przeciwciała, które mogą spowodować zespół hemolityczny noworodka. Blood Groups and Red Cell Antibodies in Pregnancy POLISH 3

4 3. Aby dowiedzieć się czy się nie posiada czynnika D Jeśli nie posiadam czynnika D, to co to dla mnie oznacza? Istotnym jest by mieć ustaloną grupę krwi we wczesnym okresie ciąży. Kobiety nie posiadające czynnika D, zostaną powiadomione o potrzebie leczenia, mającego na celu powstrzymanie wytworzenia się przeciwciał na czynnik D. Jest to istotne. Jeśli wytworzą się przeciwciała na czynnik D w istniejącej ciąży, mogą one mieć wpływ na następną ciążę, jeśli dziecko będzie posiadało grupę krwi z czynnikiem D. Jak mogę zapobiec wytwarzaniu się przeciwciał na czynnik D? W przypadku braku czynnika D, można powstrzymać wytwarzanie się przeciwciał poprzez przyjęcie zastrzyków zawierających "gotowe" przeciwciało. To nieszkodliwe przeciwciało usuwa czerwone krwinki płodu z krwi matki, zanim jej organizm wytworzy szkodliwe przeciwciała do zwalczania czynnika D. Zastrzyki wytworzone są z osocza krwi, pochodzącego od odpowiednio dobranych krwiodawców. Występują one także pod nazwą 'profilaktyczne przeciwciała na czynnik D' lub 'immunoglobulina przeciw czynnikowi D'. Stosuje się je skutecznie od ponad 30 lat. Kiedy zajdzie potrzeba poddania się leczeniu? W przypadku braku czynnika D, leczeniu należy się poddać w następujących okresach: Podczas ciąży leczenie rutynowe Jeśli występuje brak czynnika D, powinno się przyjmować przeciwciało anty-d w ciągu trzech ostatnich miesięcy ciąży. Nazywa się to rutynową profilaktyką przedporodową. Podaje się zazwyczaj zastrzyki w 28-mym i 34-tym tygodniu ciąży, aczkolwiek może być podany zastrzyk jedynie w 28-mym tygodniu. W czasie ciąży w pewnych sytuacjach Pewne sytuacje mogą spowodować przeciekanie komórek płodowych do krwiobiegu matki. Przeciekanie może nastąpić, gdy miały miejsce następuje sytuacje: leczenie szpitalne na wskutek poronienia lub w celu zapobiegawczym przed poronieniem przerwanie ciąży Uraz brzucha wywołany np. samochodowym pasem bezpieczeństwa lub upadkiem krwawienie z pochwy pewne badania, takie jak punkcja owodni (polegająca na pobraniu małej próbki płynu owodniowego otaczającego płód) obrócenie płodu w przypadku położenia miednicowego (pupcią do dołu) poprzez lekarza lub położną. W którymkolwiek z powyższych przypadków należy przyjąć zastrzyk zawierający anty-d będąc w ciąży ponad 12 tygodni. Należy mieć zrobiony zastrzyk w przeciągu trzech dni od któregoś z tych zajść, ale może być skuteczny jeszcze do 10 dni później. Lekarz lub położna powinni udzielić informacji. Zastrzyk nie będzie miał wpływu na dziecko. Blood Groups and Red Cell Antibodies in Pregnancy POLISH 4

5 Po porodzie Noworodek zostanie przebadany po porodzie. Jeśli okaże się, że grupa krwi noworodka zawiera czynnik D, ważnym będzie przyjęcie przez matkę zastrzyka zawierającego anty-d w przeciągu 3 dni od porodu. Należy zapytać lekarza lub położną o dodatkowe informacje. A jeśli nie życzę sobie by przyjąć zastrzyki z anty-d? Gdy proponowany będzie zastrzyk zawierający anty-d, bądź w czasie ciąży lub po porodzie, ma się prawo zdecydować czy go przyjąć czy nie. Przyjęcie zastrzyka z anty-d jest zalecane ze względu na to, że chroni on ewentualne przyszłe dzieci przed konfliktem serologicznym. Więcej informacji można uzyskać od lekarza lub położnej. Bliższe informacje W razie pytań lub niejasności dotyczących informacji w tej broszurce, proszę zwrócić się do swojego lekarza lub położnej. Poniższe adresy sieciowe mogą również okazać się przydatne: Zarys przedporodowych badań kontrolnych: Rutynowa przedporodowa profilaktyka związana z czynnikem D: Przydatne terminy od A do Z: Anemia: poziom czerwonych krwinek we krwi poniżej normy. Anty-D: przeciwciało, atakujące czerwone krwinki z czynnikiem D. Przyczyna konfliktu serologicznego. Czynnik Rh + lub czynnik Rh -: grupy krwi z czynnikiem D lub bez czynnika D. Grupy krwi: ABO i D (Rh) to grupy krwi, np. A z czynnikiem D (Rh +) lub A bez czynnika D (Rh -). Grupa krwi składa się z naturalnych związków chemicznych znajdujących się na powierzchni czerwonych krwinek. Immunoglobulina anty-d: gotowe anty-d, podawane celem powstrzymania organizmu od wytwarzania własnych, szkodliwych przeciwciał anty-d. Konflikt serologiczny: zespół hemolityczny noworodka spowodowany przeciwciałem anty-d. Osocze: płynny składnik krwi. Profilaktyczne anty-d wyrabiane jest z osocza krwi, pochodzącego od odpowiednio dobranych krwiodawców. Profilaktyczne anty-d: gotowe anty-d, podawane kobietom nie posiadającym czynnika D celem powstrzymania ich organizmu do wytwarzania własnego, szkodliwego anty-d. (zob. również 'immunoglobulina anty-d'. Blood Groups and Red Cell Antibodies in Pregnancy POLISH 5

6 Profilaktyka: podawanie leków celem zapobiegania wytworzeniu się szkodliwych komplikacji. Przeciwciała: wytwarzane są przez system odpornościowey celem zwalczania zakażeń lub jakichkolwiek obcych ciał, które przedostaną się do krwi. Przeciwciała na czerwone krwinki: przeciwciała wytwarzane są przez system odpornościowy celem zwalczania zakażeń lub jakichkolwiek obcych ciał, które przedostaną się do krwi. Przeciwciała na czerwone krwinki to naturalna samoobrona organizmu przeciwko czerwonym krwinkom odmiennym od własnych. Przeciwciała mogą zniszczyć czerwone krwinki. Punkcja owodni: badanie wykonywane czasami w czasie ciąży celem sprawdzenia rozwoju płodu w macicy. Mała próbka płynu owodniowego otaczającego płód pobrana jest do analizy laboratoryjnej. Rutynowa profilaktyka przedporodowa: zastrzyki gotowego przeciwciała anty-d, podawane kobietom nie posiadającym czynnika D celem powstrzymania ich organizmu od wytwarzania własnego, szkodliwego przeciwciała anty-d. Podawane są w końcu ciąży i w sytuacjach, które mogą spowodować przesiąkanie czerwonych krwinek płodowych do krwi matki. Wewnątrzmaciczne przetoczenie krwi: przetoczenie krwi płodu w łonie matki. Przetaczaniem krwi zajmują się specjaliści pracujący na specjalistycznych oddziałach szpitalnych. Zespół hemolityczny noworodka: anemia i żółtaczka u noworodków spowodowana przeciwciałami matki, które niszczą czerwone krwinki płodu. Żółtaczka: zawyżony poziom szkodliwych substancji pochodzących z rozpadu czerwonych krwinek. Nadaje ona niemowlęciu żółty kolor skóry i oczu. Ochrona danych W celu zapewnienia skutecznej i dobrej opieki Oddział Krwiodawstwa i Przeszczepów (NHS Blood and Transplant) prowadzi ewidencję wszelkich przeprowadzanych w nim badań, jak też wskazówek przekazywanych danej kadrze lekarskiej. Zebrane dane będą bezpiecznie przechowywane, gwarantując każdemu prawa ku temu na mocy Ustawy o Ochronie Danych z r Ze względu na to, że zespół hemolityczny noworodka zdarza się rzadko, prosimy szpitale o udostępnianie nam szeregu szczegółów tuż po porodzie każdego noworodka, u którego został on rozpoznany. Informacja ta pomaga nam w poszerzaniu wiedzy i zapewnieniu najlepszej opieki wszystkim matkom i ich dzieciom. Dodatkowe egzemplarze tej broszurki można uzyskać z Oddziału Krwiodawstwa i Przeszczepów (NHS Blood and Transplant). Tel.: Oddział Krwiodawstwa i Przeszczepów (NHS Blood and Transplant) to specjalistyczna jednostka Służby Zdrowia. Blood Groups and Red Cell Antibodies in Pregnancy POLISH 6