RECENZJA pracy doktorskiej mgr inż. Krzysztofa Kopera pt. Struktura modelu zarządzania cyklem życia obiektów technicznych

Transkrypt

1 Dr hab. inż. Andrzej Tomporowski Profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy Instytut Technik Wytwarzania Al. Prof. S. Kaliskiego 7, Bydgoszcz RECENZJA pracy doktorskiej mgr inż. Krzysztofa Kopera pt. Struktura modelu zarządzania cyklem życia obiektów technicznych 1. PODSTAWA OPRACOWANIA RECENZJI Recenzję opracowałem na pisemne zlecenie Dziekana Wydziału Maszyn Roboczych i Transportu Politechniki Poznańskiej Pana prof. dr hab. inż. Franciszka Tomaszewskiego, z dnia , wraz z załączonym egzemplarzem pracy doktorskiej. W ocenie rozprawy przyjąłem kryteria wynikające z obowiązującej Ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki. 2. CHARAKTERYSTYKA PRACY Działalność człowieka wywiera ogromny wpływ na środowisko przyrodnicze. Rozwijająca się cywilizacja doprowadziła do zachwiania równowagi klimatycznej Ziemi. Odnotowuje się wiele prób diagnozy aktualnego stanu środowiska oraz opracowuje się sposoby przeciwdziałania jego degradacji. Na popularności zyskują koncepcje zrównoważonego rozwoju. W efekcie tworzone są studia nad możliwym oddziaływaniem wytworów człowieka na środowisko, w tym obiektów technicznych. Wszelkie praktyczne działania, które mają na celu ocenę wpływu człowieka na środowisko nabierają zatem coraz większego znaczenia. Dotyczy to również sfery projektowania, konstruowania, wytwarzania, eksploatacji i zagospodarowania maszyn. Technika środowiskowej oceny cyklu życia nie zawsze pozwala na wykorzystanie wyników w praktyce. W przypadku zarządzania cyklem życia, kluczową rolę odgrywa związek pomiędzy zagadnieniami zrównoważonego rozwoju a myśleniem w kategoriach cyklu życia w praktyce. W związku z powyższym prace poznawcze i utylitarne prowadzone w tym obszarze mają duże znaczenie. Do tego typu prac zaliczyć można z pewnością rozprawę doktorską Pana mgr inż. Krzysztofa Kopera. Recenzowana praca doktorska napisana została na 133 stronach, ujętych w 8 rozdziałów, spisy: literatury, tabel i rysunków oraz streszczenia w języku polskim i angielskim. W pierwszym rozdziale, pt. Wprowadzenie, przedstawiono tło i genezę powstania pracy, nakreślono obszar problemowy oraz podano zakres prowadzonych analiz. W rozdziale drugim, pt. Koncepcja zarządzania cyklem życia obiektów technicznych, szczegółowo przedstawiono koncepcję zrównoważonego rozwoju oraz koncepcję myślenia w kategoriach cyklu życia, uwzględniając m.in. środowiskową ocenę cyklu życia, rachunek kosztów cyklu życia, społeczną ocenę cyklu życia, zintegrowaną politykę produktową i

2 ekoefektywność. Przybliżono metodykę zarządzania cyklem życia (LCM), której przejawy szeroko omówiono. Rozdział trzeci, pt. Cel i zakres pracy, został poświęcony sformułowaniu celu głównego i omówieniu celów szczegółowych oraz przedstawieniu zakresu rozprawy. W rozdziale czwartym, pt. Model zarządzania cyklem życia obiektu technicznego, zawarto omówienie głównych założeń autorskiego modelu oceny oddziaływań środowiskowych, ekonomicznych i społecznych oraz zestawiono z nim współczesne techniki oceny wymienionych oddziaływań. Zawarto również opis zaproponowanej przez autora procedury zarządzania cyklem życia obiektów technicznych oraz sposobu użycia danych w opracowanym modelu. W rozdziale piątym, pt. Wybór i charakterystyka obiektu badawczego, przedstawiono informacje na temat wyboru i charakterystyki obiektu analizy - automatu do pakowania produktów w kubki, typu 245 KSP firmy Trepko. Rozdział szósty, pt. Realizacja i wyniki analiz cyklu życia, poświęcono zilustrowaniu oraz interpretacji wyników realizacji analiz ilościowych oddziaływań środowiskowych, ekonomicznych oraz społecznych w cyklu życia obiektu badań. W rozdziale siódmym, pt. Zastosowanie modelu na przykładzie obiektu analizy, zaprezentowano łączną ocenę oddziaływań analizowanego obiektu, przedstawiono możliwości praktycznego wykorzystania autorskiego modelu oceny oddziaływań oraz sformułowano wytyczne do doskonalenia obiektu badań. W rozdziale ósmym, pt. Podsumowanie, zamieszczono najważniejsze wnioski merytoryczne, metodyczne, aplikacyjne i rozwojowe. Po rozdziale ósmym zamieszczony został spis cytowanych w rozprawie pozycji literaturowych oraz spis tabel i rysunków. Streszczenia w języku polskim i języku angielskim znajdują się przed główną treścią pracy. 3. OCENA PRACY Tematyka rozprawy Analiza treści zawartych w początkowych częściach recenzowanej pracy doktorskiej pokazuje, że Doktorant jest świadomy ogromnych wyzwań o charakterze środowiskowym, związanych z rozwojem industrialnej cywilizacji. Trafnie dostrzega potrzebę odpowiedniego zarządzania cyklem istnienia obiektów technicznych, uwzględniającego minimalizację ich negatywnego wpływu na środowisko, począwszy od etapu ekoprojektowania, a skończywszy na właściwym pro-środowiskowym zagospodarowaniu poużytkowym. Mgr inż. Krzysztof Koper trafnie zauważa, iż w dostępnej literaturze niejednokrotnie można odnaleźć analizy środowiskowego oddziaływania wielu produktów, jednak najczęściej tych o niewielkim stopniu złożoności ich budowy. Wymieniona tematyka badawcza rzadko odnosi się do maszyn i urządzeń. Większość z tego typu analiz została oparta o koncepcję cyklu istnienia. Przeprowadzane badania skupiają się przede wszystkim na analizie procesów wytwórczych obiektów technicznych, niezwykle rzadko poruszając 2

3 również problematykę projektowania, konstruowania i zagospodarowania po zakończeniu eksploatacji. Wydawać by się mogło, że pojedynczy obiekt techniczny nie stanowi istotnego zagrożenia środowiskowego, lecz biorąc pod uwagę efekt skali masowość tworzenia maszyn roboczych różnego typu lub niekiedy również ich wielkość może dojść do kumulowania się negatywnych skutków ich działalności. Należy zatem w taki sposób zarządzać cyklem życia maszyn i urządzeń, aby zmniejszyć niekorzystne oddziaływania spowodowane istnieniem obiektów technicznych. Dotychczas nie podejmowano prób sformułowania kryteriów podobieństwa lub przedstawienia typowej struktury LCM. Zasadnym jest podjęcie i rozwiązanie tego oryginalnego problemu metodologicznego, poprzez zaproponowanie autorskiego modelu opartego na zarządzaniu cyklem życia obiektów technicznych. Reasumując, mgr inż. Krzysztof Koper rzetelnie uwiarygodnił fakt, iż podjęta w rozprawie problematyka ma istotne znaczenie. Jest ona ważna zarówno dla rozwoju wiedzy ogólnej, jak i doskonalenia narzędzi zapobiegających powstawaniu negatywnych następstw środowiskowych na wszystkich etapach cyklu życia obiektów technicznych. Zaproponowany temat rozprawy jest aktualny i ważny zarówno z punktu widzenia naukowego i aplikacyjnego. Dobrze wpisuje się w aktualny trend naukowego poszukiwania pro-środowiskowych, wysoko efektywnych i wysoko sprawnych maszyn i urządzeń technicznych oraz nowych modeli odwzorowujących ich charakterystyki w całym cyklu ich istnienia. Należy stwierdzić, iż zawarty w rozprawie materiał, należy do grupy problemów budowy i eksploatacji maszyn. Geneza, cel i zakres pracy U bezpośrednich podstaw wybranego przez Doktoranta tematu pracy doktorskiej leży potrzeba odpowiedzialnego kształtowania obiektów technicznych w kierunku minimalizacji ich środowiskowych oddziaływań na każdym etapie ich cyklu życia. Doskonalenie i rozwój maszyn i urządzeń powinno być oparte na rzeczywistych przesłankach. W literaturze wyraźnie widoczny jest brak opracowań traktujących tematykę zarządzania cyklem życia w kompleksowy sposób, w tym modelowych propozycji realizacji w praktyce koncepcji LCM obiektów technicznych. Opisana wyżej sytuacja stała się podstawą do podjęcia realizacji recenzowanej pracy i miała stanowić wkład w rozwój badań i próbę oceny oddziaływań powstających na wszystkich etapach cyklu istnienia maszyny roboczej stanowiącej obiekt badań. Główne elementy metodyczne: cel zasadniczy i cele szczegółowe, pojawiają się w trzecim rozdziale pracy (str ). Cel główny to opracowanie struktury modelu zarządzania cyklem życia obiektów technicznych na przykładzie wybranego obiektu technicznego, którym będzie maszyna stosowana w przemyśle spożywczym, zgodnie z koncepcją zarządzania cyklem życia, ujętego w wymiarze środowiskowym, ekonomicznym i społecznym. Pięć celów szczegółowych, przedstawiono w porządku chronologicznym realizacji. Są to: 1) opracowanie podstawowych założeń modelu zarządzania cyklem życia, w tym określenie granic zarządzanego systemu obiektu, 3

4 2) opracowanie propozycji kryteriów oceny oddziaływań społecznych w cyklu życia obiektu technicznego i sposobu ich obliczania, 3) przeprowadzenie ilościowej: środowiskowej, ekonomicznej i społecznej oceny cyklu życia wybranego obiektu technicznego, 4) określenie zależności pomiędzy efektami działań doskonalących, a zmianą poziomu oddziaływań w poszczególnych aspektach cyklu życia obiektu technicznego, 5) określenie typowych uwarunkowań sprawnego i skutecznego zarządzania cyklem życia obiektów technicznych. W dalszej części pracy Autor konsekwentnie przedstawił warunki osiągnięcia głównego celu pracy oraz zrealizowania celów szczegółowych. W rozprawie mgr inż. Krzysztof Koper podał kryterium pozwalające na stwierdzenie osiągnięcia głównego celu pracy. W ostatnim rozdziale pracy Doktorant przedstawił i uzasadnił osiągnięcie celu głównego i celów szczegółowych (str. 122). Stwierdzić zatem można, że od strony metodycznej w pracy określono wszystkie podstawowe elementy realizacyjne pracy: cel główny i cele szczegółowe, strukturę zadań do wykonania oraz zakres pracy, nie sformułowano jednak jasno problemu badawczego i nie postawiono tezy lub hipotezy badawczej. Sformułowane cele badawcze konsekwentnie uwzględniano w trakcie wykonywania pracy i wypowiedziano się o nich w podsumowaniu rozprawy. Zagadnienie badawcze pracy Jak już wspomniano, w pracy wytyczono do osiągnięcia jeden cel główny i pięć szczegółowych. Wszystkie postawione sobie przez Doktoranta cele można potraktować jako badawcze. Cele szczegółowe charakteryzują się różnym ciężarem gatunkowym dla sumarycznych wyników rozprawy i różnym nakładem pracy (dominujący jest tu wkład wynikający z realizacji zadań 1-3) oraz o różnych akcentach (np. cele 1, 2 i 5 posiadają charakter wyraźnie analityczny i postulatywny, w odróżnieniu od pozostałych, o charakterze naukowo-badawczym). Dla osiągnięcia głównego celu pracy, badania przeprowadzone przez Doktoranta składały się z dwóch części, co uzasadnione jest specyfiką problemu rozpatrywanego w pracy i narzędziami stosowanymi do jego rozwiązania. Pierwszą z nich stanowiło opracowanie autorskiego modelu zarządzania cyklem życia obiektów technicznych. Zaproponowana procedura LCM opiera się na iteracji cyklu PDCA, a jej ogólną postać zaprezentowano na rysunku 4.5 (str. 79). Składa się ona z dwunastu etapów: określenia wymagań interesariuszy (P.1), określenia celów realizacji procedury (P.2), oceny oddziaływań (ekowydajności obiektu) i jej prezentacji (P.3), identyfikacji najbardziej uciążliwych oddziaływań (D.1), analizy współzależności między oddziaływaniami (D.2), określenia i wyboru rozwiązań dla minimalizacji negatywnych oddziaływań (D.3), ponownej oceny oddziaływań (ekowydajności obiektu) i jej prezentacji (C.1), określenia rezultatów zaproponowanych rozwiązań wobec postawionych celów (C.2), określenia stopnia spełnienia wymagań interesariuszy (C.3), prezentacji efektów wdrożenia wybranego rozwiązania (A.1), określenia warunków i sposobu wdrożenia rozwiązań (A.2) oraz opracowania wytycznych dla kolejnej iteracji procedury (A.3). Warto podkreślić, że autorski model zawiera wieloaspektową prezentację oceny oddziaływań, zarówno w 4

5 wymiarze środowiskowym, ekonomicznym, jak i społecznym. Stanowi to oryginalny wkład Autora w rozwój metodologii LCM. W drugiej części badań przeprowadzono analizę środowiskową (LCA), ekonomiczną (LCC) i społeczną (SLCA) wybranego obiektu badawczego (maszyny pakującej dla przemysłu spożywczego) we wszystkich etapach jego cyklu życia. Na uwagę zasługuje fakt, że mgr inż. Krzysztof Koper nie pominął ważnych elementów związanych z badaniami LCA, jak np.: określenie granic analizowanego systemu, wyznaczenie jednostki funkcjonalnej i ustalenie ram czasowych (str ). Uzyskane wyniki badań pozwoliły na realizację sześciu pierwszych elementów zaproponowanej procedury LCM (wraz z wnioskami dla doskonalenia cyklu życia obiektu badań). W obszarze zasadniczych dla pracy kwestii struktury i wielkości oddziaływań środowiskowych, podkreśla się fakt przedstawienia wielkości tych wpływów dla poszczególnych etapów cyklu życia badanego obiektu, to jest dla wytwarzania, eksploatacji i zagospodarowania. Ustosunkowując się do sposobu rozwiązania zadań badawczych rozprawy należy stwierdzić, iż mgr inż. Krzysztof Koper skrupulatnie wykonał bardzo obszerną pracę nad opracowaniem modelu zarządzania cyklem życia obiektów technicznych i jego praktycznym zastosowaniem na przykładzie rzeczywistej maszyny roboczej i w konsekwencji udowodnił zasadność przyjętych założeń. Reasumując, praca przynosi bardzo dużo ciekawego poznawczo materiału w obszarze metodologii zarządzania cyklem istnienia maszyn i urządzeń. Przegląd literatury Mgr inż. Krzysztof Koper zawarł w pracy odniesienia do 124 pozycji literaturowych. Są to w przeważającej mierze publikacje pochodzące z ostatnich lat, w większości anglojęzyczne, głównie pozycje z zakresu oceny cyklu istnienia, szeroko rozumianej ekologii i nauk pochodnych oraz budowy i eksploatacji maszyn. Rozpoznanie literaturowe problematyki pracy można uznać za bardzo dobre. Autor cytuje także prace własne (4 artykuły, w tym 2 anglojęzyczne i 2 samodzielne) co również świadczy o jego osobistym dorobku w zakresie podjętej tematyki pracy. W spisie literaturowym znajdują się dwie pozycje (nr 18 i 103), na które Autor nie powołuje się w treści rozprawy. Co do zakresu i sposobu cytowania nie mam zastrzeżeń. To samo odnosi się do sposobu powoływania się na pozycje literaturowe. Układ i redakcja pracy Praca posiada poprawny układ. W rozdziale pierwszym zamieszczono wprowadzenie do pracy, omówiono genezę i nakreślono obszar problemowy. Na podstawie dokonanego przeglądu aktualnej literatury przedmiotu (rozdział 2) przyjęto cel główny i cele szczegółowe pracy (rozdział 3). W kolejnej części rozprawy przybliżono metodykę prowadzonych analiz, obiekt badań oraz opracowano autorski model zarządzania cyklem życia obiektów technicznych (rozdziały 4-5). W następnych rozdziałach (rozdział 6-7) przedstawiono wyniki badań oraz praktyczne zastosowanie autorskiego modelu. Ostatni rozdział stanowi podsumowanie zawierające bardzo wiele wniosków pogrupowanych w czterech obszarach wnioski merytoryczne, metodyczne, aplikacyjne i rozwojowe. 5

6 Poprawnie zredagowane streszczenia (w języku polskim i angielskim) dobrze służą szybkiemu zapoznaniu się z tematyką pracy. Strona ilustracyjna pracy jest na dobrym poziomie. Rysunki, schematy i tabele wykonane są starannie i czytelnie. W tekście występują jednak nieliczne błędy edytorskie i stylistyczne. Reasumując, można stwierdzić, że treść pracy jest zgodna z jej przedmiotem i tytułami rozdziałów. Rozdziały są zaplanowane prawidłowo i często kończą się syntetyzującymi uogólnieniami, wnioskami i ustaleniami. Proporcje objętościowe części literaturowostudialnej pracy i części eksperymentalnej są nieco zachwiane na niekorzyść tej drugiej, mimo, że opis instrumentarium badawczego wydaje się być dla rozprawy wystarczający. 4. UWAGI KRYTYCZNE W mojej opinii praca nie zawiera zauważalnych błędów merytorycznych. Nasuwają się jednak dwie uwagi o charakterze dyskusyjnym: 1) W pracy nie sformułowano hipotezy, tezy czy jednoznacznie problemu badawczego, chociaż cel pracy przybliża podjętą problematykę. Pewnym mankamentem rozprawy jest jednostkowość przyjętego obiektu analizy, co nieco zmniejsza wiarygodność zawartych w pracy rozważań. W pracach naukowych dąży się do uniwersalizacji ich charakteru. Uniwersalność wykorzystania metody powinna być potwierdzana na kilku obiektach (przynajmniej bardzo zbliżonych lub podobnych). Oparcie procedury badawczej o jeden, pojedynczy obiekt zmniejsza nieco wiarygodność rozważań. 2) W pracy brakuje załączników z danymi, które pozwoliłyby na weryfikację uzyskanych wyników, np. z bardzo solidnie wykonanych procedur LCA. Autor w rozdziale 4-tym przygotowuje czytelnika na szczegółowe analizy badawcze w zakresie ocen zarządzania cyklem życia wybranego obiektu badań. W konsekwencji Doktorant nie wykorzystuje tej wiedzy w części tzw. eksperymentalnej co wzmocniłoby niewątpliwie aplikacyjny charakter opracowanego autorskiego modelu. Pewien niedosyt budzą uproszczone analizy: LCC, SLCA. Uwagi drobne W pracy zdarzają się drobne niedoskonałości o znacznie mniejszym znaczeniu: 1) Autor w rozprawie zamiennie stosuje pojęcia: wyrób i produkt - nie definiując ich znaczenia. 2) Autor naprzemiennie używa pojęć: obiekt techniczny, maszyna, automat- 245KSP oraz: wartość dodana, łańcuch wartości, łańcuch produktu. Z treści jednak nie wynika jednoznaczność tych określeń. 3) Realizacja celu szczegółowego nr 1 opisana jest w podrozdziałach 4.2 i 6.1 brak jest jednak odniesienia w podsumowaniu. 4) Realizacja celu szczegółowego nr 5 wydaje się być nieprecyzyjne i niejednoznacznie opisana. Str. 3 numery stron wszystkich rozdziałów i podrozdziałów począwszy od Celu i zakresu pracy, w spisie treści nie są zgodne z rzeczywistymi numerami w rozprawie, niezgodność spowodowana jest nieprawidłowym nr str. rozdziału 3-ego (jest 37, powinna być 38), 6

7 Str. 17 numer strony, jest 18 winien być 17, Str jest: "...została omówiona szczegółowo w podrozdziale ", winno być: "...została omówiona szczegółowo w podrozdziale ", Str jest: "...została omówiona szczegółowo w podrozdziale ", winno być: "...została omówiona szczegółowo w podrozdziale ", Str. 219 jest: "...została omówiona szczegółowo w podrozdziale ", winno być: "...została omówiona szczegółowo w podrozdziale ", Str. 35 tematyka współzależności aspektów pojawia się w pracy wielokrotnie, głównie w podrozdziale 7.2, gdzie są podane przykłady, Str. 36 podrozdział treść podsumowania jest w zasadzie powtórzeniem treści zawartych wcześniej, stąd w tym miejscu nie wnosi nowych wartości poznawczych, Str zły nr podrozdziału: jest 4.9 winien być 4.7, Str jest: Cykl PDCA zilustrowany jest poniżej (rys. 4.3)., winno być: Cykl PDCA zilustrowany jest poniżej (rys. 4.4)., Str. 771 jest: Ogólną postać procedury w podziale na fazy cyklu PDCA przedstawia rys.4.4., winno być: Ogólną postać procedury w podziale na fazy cyklu PDCA przedstawia rys.4.5, Str. 127 pozycja literaturowa [18] nie jest przywołana w treści rozprawy, Str. 127 pozycja literaturowa [103] nie jest przywołana w treści rozprawy. 5. PODSUMOWANIE Według mojej wiedzy, zawartych w rozprawie rozważań literaturowych i relacji z badań własnych, odkryto i opisano wiele ważnych dla budowy i eksploatacji maszyn zależności. Należy podkreślić rolę poznawczą i badawczą przedmiotowych zagadnień zmierzających do rozwiązania istotnego problemu naukowego. Autor poprzez realizację kolejnych etapów pracy badawczej uwierzytelnił poprawność przyjętej metodyki, zmierzającej do osiągnięcia wyznaczonego celu. Doktorant wykazał się znajomością zagadnień z zakresu budowy i eksploatacji maszyn. Przedstawiony do recenzji materiał, oryginalność przyjętej w rozprawie metodyki identyfikacji i oceny środowiskowych oddziaływań (również społecznych), generowanych przez złożone obiekty techniczne, są potwierdzeniem umiejętności Doktoranta w zakresie samodzielnego prowadzenia pracy naukowo badawczej. Praca posiada wymiar praktyczny, z uwagi na autorski model zarządzania cyklem życia obiektów technicznych, który może znaleźć szerokie zastosowanie w ekoprojektowaniu maszyn i urządzeń oraz przyczynić się do rozwoju metod analiz proekologicznych, złożonych obiektów technicznych. 6. WNIOSKI KOŃCOWE W oparciu o przeprowadzoną ocenę przedmiotowej rozprawy doktorskiej stwierdzam, że: 1) Autor w wystarczający sposób rozwiązał sformułowane w pracy zadania zmierzające do celu poznawczego, tj. opracowania struktury zarządzania cyklem życia złożonych obiektów technicznych w wymiarze środowiskowym, ekonomicznym i społecznym. 2) Wyniki przedstawionej do oceny rozprawy doktorskiej stanowią podstawę do stwierdzenia, że określony na wstępie cel naukowy został osiągnięty. Rozprawa jest potwierdzeniem rzetelnie przygotowanego eksperymentu, zebrania dużej ilości danych do obliczeń środowiskowych, na podstawie obiektu rzeczywistego, a w konsekwencji przeprowadzenia dokładnych i solidnych obliczeń i prawidłowego wnioskowania. 7

8 3) Doktorant wykazał się znajomością niezbędnej do realizacji tematu wiedzy teoretycznej, którą wykorzystał w należytym stopniu podczas analizy i syntezy wyników oryginalnych badań. 4) Opiniowana praca, w szczególności metodyka badań oraz zawarte w niej wyniki, rozszerzają wiedzę o procesie projektowania, eksploatowania i poużytkowego zagospodarowania złożonych obiektów technicznych z poszanowaniem współczesnych terenów zrównoważonego rozwoju. W związku z powyższym uważam, że przedstawiona mi do oceny rozprawa doktorska autorstwa mgr inż. Krzysztofa Kopera, pt: Struktura modelu zarządzania cyklem życia obiektów technicznych spełnia w świetle obowiązujących, a wymienionych wcześniej przepisów wymagania stawiane pracom doktorskim. Wnioskuję do Rady Wydziału Maszyn Roboczych i Transportu Politechniki Poznańskiej o dopuszczenie Pana mgr inż. Krzysztofa Kopera do dalszych etapów przewodu doktorskiego. Uważam, iż z uwagi na: prezentowane walory pracy, wysoki poziom merytoryczny, aplikacyjność rozwiązanego problemu, oryginalność i uniwersalność zaproponowanego, nowatorskiego modelu procedury zarządzania cyklem życia złożonych obiektów technicznych, skorelowane działań dla zrównoważonego rozwoju z interesami użytkowników, społeczeństwa, producentów, uczestników łańcuchów dostaw (szczególnie kroki procedury P.1 i C.3) i egzemplifikację struktury modelu w warunkach rzeczywistych (oryginalne kroki procedury D.2 i C.3 skłaniające do ekoinnowacji), rozprawa zasługuje na wyróżnienie. Bydgoszcz,