ASPEKTY JĘZYKOWE W TWORZENIU SERWISÓW INTERNETOWYCH

Transkrypt

1 ASPEKTY JĘZYKOWE W TWORZENIU SERWISÓW INTERNETOWYCH Barbara Filipczyk Grzegorz Filipczyk Wprowadzenie Wraz z rozwojem sieci Internet pojawiły się nowe moŝliwości sprostania wymogom współczesnej gospodarki charakteryzującej się duŝą dynamiką zmian. Obserwowana globalizacja gospodarki wymusza na obiektach gospodarczych stosowanie takich rozwiązań, które pozwalają łatwo komunikować się z innymi uczestnikami rynku (szerzej zob. [Cheng2004]). Technologie internetowe oferują wiele atrakcyjnych rozwiązań z punktu widzenia zastosowań biznesowych niwelujących bariery między organizacjami wspierającymi komunikowanie się np. opracowanie i upowszechnianie standardów przemysłowych, otwartą niezaleŝną platformę sprzętowo-programową, moŝliwość integracji istniejących informacji w ramach organizacji, itp. Podstawową formą wykorzystania Internetu w organizacji są serwisy internetowe. Strona internetowa stała się współczesną wizytówką firmy, która zawiera róŝnorodne informacje dotyczące działalności danej organizacji. W najprostszej postaci strona WWW pełni rolę informacyjną. Coraz częściej jednak statyczne strony zastąpione zostają dynamicznymi odpowiednikami o rozbudowanej funkcjonalności. Technologie takie jak PHP, ASP, Java, CGI, ActivX umoŝliwiają dynamiczne kreowanie zawartości stron WWW, tworzenie rozbudowanych serwisów internetowych, a takŝe indywidualizację i dostosowanie do osobistych preferencji osób odwiedzających serwis. JednakŜe przygotowując projekt naleŝy rozpatrywać nie tylko aspekty techniczne serwisu internetowego ale takŝe uwarunkowania językowe i kulturowe potencjalnych grup odbiorców tworzonego serwisu. Wielojęzykowość serwisów internetowych Internet to globalne medium, które posiada zasięg międzynarodowy. Zatem poŝądane jest by tworzone serwisy internetowe miały róŝne wersje językowe. Analizując procesy tworzenia serwisów zauwaŝa się, Ŝe w pierwszej kolejności

2 ROZDZIAŁ II są one tworzone w języku ojczystym, dopiero później, tłumaczone są na język obcy (języki obce)- w zaleŝności od przewidywanej grupy odbiorców serwisu. Tu pojawia się wiele problemów dotyczących poprawnego opracowania danej wersji językowej. Jak powszechnie wiadomo, prawie kaŝdy kraj, region posługuje się odmiennym językiem, wartościami, symbolami, zasadami, humorem, gestami, rozumieniem kolorów, itd. Proste tłumaczenie tekstu z jednego języka na inny bez odniesienia się i zaadoptowania językowych i kulturowych róŝnic, powoduje Ŝe przekazywana wiadomość nie jest skuteczna. W stosunku do tłumacza wymaga się by biegle posługiwał się danym językiem obcym i znał zwyczaje panujące w danym kraju, jak równieŝ był specjalistą w danej dziedzinie [Majka 2005]. Projektując serwis internetowy naleŝy uwzględnić fakt, Ŝe uŝytkownikami końcowymi mogą być osoby pochodzące z róŝnych krajów. W projekcie serwisu internetowego konieczne jest unikanie zaleŝnych kulturowo symboli, które mogą okazać się niejasne dla międzynarodowego odbiorcy. Wiele jest teŝ symboli, które w poszczególnych kulturach są rozumiane odmiennie. Istnieje lista elementów, o których nie moŝna zapomnieć w procesie tworzenia serwisu internetowego. Są to między innymi [Watkins2001]: format daty, łącznie z ustawieniami kalendarza i nazwami dni i miesięcy, format czasu (12-godzinny lub 24-godzinny), format walut i inne informacje związane z pieniędzmi (np. podatki), format liczb (separator dziesiętny, kropka tysięczna), czcionki (nazwy, rozmiary w przypadku czcionek najlepszą praktyką jest stosowanie tam gdzie to jest moŝliwe CSS (ang. Cascading Style Sheets). CSS umoŝliwia zmianę czcionek dla wszystkich stron w jednym miejscu. Ogranicza to liczbę tagów jakie muszą przeszukać informatycy), sposób pisania adresu, w tym równieŝ format kodu pocztowego, format nazwiska (np. podwójne nazwisko jak w krajach hiszpańskojęzycznych), numery telefonu, jednostki miar, rozmiary papieru, znaczenie uŝycia pewnych kolorów (np. czerwony = stop). Projektanci serwisów internetowych nie mogą pomijać zagadnień dotyczących lokalizacji i internacjonalizacji tworzonych projektów. Internacjonalizacja i lokalizacja serwisów internetowych Internacjonalizacja to proces takiego przygotowania aplikacji, aby łatwo moŝna ją było przetłumaczyć na dowolny język. Programiści nie tłumaczą pro- 186

3 TECHNOLOGIE INTERNETOWE I SYSTEMY E-BIZNESU gramu. JuŜ samo jego tworzenie odbywa się z myślą o późniejszym zastosowaniu na całym świecie. Stąd programy konstruowane są tak, aby późniejsze jego tłumaczenie było jak najprostsze. Istnieje szereg standardów ułatwiających takie programowanie [Argerich2003]: zestawy znaków i standardy kodowania znaków, parametry interfejsu uŝytkownika, takie jak format daty i waluty, definicje skrótów klawiaturowych dla znaków nieobecnych na klawiaturze, standardy wyświetlania komunikatów, na przykład komunikatów o błędach. Z kolei, lokalizacja to proces dostosowania technicznych środków przekazu do postaci, w jakiej będą akceptowane w krajach poza rynkiem docelowym, pod względem językowym, funkcjonalnym oraz kulturowym. Obsługa języka ojczystego. NLS (ang.: Native Language Support) jest ostatecznym celem zabiegów translacyjnych, stanowiąc połączenie internacjonalizacji i lokalizacji, i odnosi się do zdolności aplikacji do obsługi języków ojczystych uŝytkowników. Aplikacja działająca w środowisku międzynarodowym nie moŝe być ograniczona załoŝeniami co do: lokalnych konwencji językowych i kulturowych, wyświetlania komunikatów w określonym języku, obsługi ograniczonego zbioru zestawów znaków, obsługi procedur wprowadzania danych [Argerich2003]. NLS udostępnia bazę na podstawie której aplikacja moŝe obsługiwać nowe języki i zestawy kodowe. UmoŜliwia to przenoszenie aplikacji pomiędzy językami i konwencjami narodowymi. Najczęściej praktykowanym sposobem lokalizowania serwisów jest tłumaczenie ich na języki obce. Powstaje pytanie jakie wybrać języki i w jaki sposób przekazać informację o moŝliwości wyboru języka aplikacji. Najczęściej stosowane jest rozwiązanie, w którym część stron jest przetłumaczona, a część pozostaje w języku oryginalnym. Takie podejście wymaga specjalnych funkcji interfejsu, by umoŝliwić uŝytkownikom zmianę języka. Obecnie problem ten jest rozwiązywany przez udostępnienie uŝytkownikowi ręcznego wyboru języka. Problem ten moŝe być rozwiązany poprzez: stronę pośrednią, menu wyboru języka na stronie głównej, menu wyboru języka na kaŝdej stronie serwisu. Kolejnym problemem jest sposób organizacji treści wielojęzykowych serwisów internetowych. 187

4 ROZDZIAŁ II Metody organizacji treści wielojęzykowych serwisów internetowych Chcąc zapewnić wsparcie wielojęzykowości w serwisie internetowym moŝna zastosować jedną z wybranych metod organizacji treści serwisu np: generowanie dynamicznej zawartości treści, odtwarzanie serwisu czy teŝ selektywne odtwarzanie [Esteves 2004]. Metoda dynamicznego generowania zawartości treści serwisu W metodzie tej cała treść serwisu przechowywana jest w bazie danych. KaŜda ze stron posiada wartość identyfikującą język witryny. Za pomocą zmiennej sesji lub łańcucha zapytania wydobywa się z odpowiednich tablic treść dla wybranego języka, która ma zostać wyświetlona (rysunek 1). W przypadku minimalnej ilości grafiki, moŝe być ona przechowana w bazie danych w postaci pól typu BLOB (ang.: binary large object duŝy obiekt binarny). Innym sposobem jest utworzenie tablicy o następującej strukturze: Nazwa Angielski Niemiecki Francuski Przechowywanemu w ten sposób kaŝdemu obrazkowi moŝna nadać nazwę i przechowywać jedynie odpowiednie ścieŝki do róŝnych obrazków w bazie danych. Podczas umieszczania obrazka na stronie, naleŝy pobrać ścieŝkę z tablicy i wyciągnąć go z systemu plików. Baza danych Zawartość tekstowa Zawartość graficzna Wymaga dodatkowego panelu edycyjnego Wymaga dodatkowego panelu ładowania plików Rys.1. Organizacja treści w metodzie dynamicznego generowania zawartości Źródło: Opracowano na podstawie [Esteves 2004] 188

5 TECHNOLOGIE INTERNETOWE I SYSTEMY E-BIZNESU Komunikaty w tej metodzie mogą być przechowywane w bazie danych w podobnym formacie jak grafika z tą róŝnicą, Ŝe zamiast pola Nazwa naleŝy uŝyć jednoznacznego identyfikatora dla kaŝdego komunikatu. MoŜna się odwołać do tego komunikatu w odpowiednich stronach witryny. MoŜna takŝe zadeklarować tablicę, którą umieszcza się we wszystkich stronach, zawierających wszystkie komunikaty. Wśród wad tej metody wymieniana jest między innymi: niska wydajność witryny, przy duŝych rozbudowanych stronach, edycja strony wymaga bezpośredniej edycji zawartości tablic, lub teŝ stworzenia panelu administracyjnego do edycji kaŝdej strony w witrynie. Metoda ta jest dobra dla małych serwisów WWW zawierających mało treści i grafiki. Stworzenie pełnego panelu dla zarządzania zawartością jest wielkim wyzwaniem, które jednak nie gwarantuje niezawodności. Metoda odtwarzania serwisu Jest to najczęściej uŝywana metoda w sieci WWW. W podejściu tym strona główna, która jest opracowana w domyślnym języku serwisu WWW, znajduje się w katalogu głównym serwisu. W celu uzyskania serwisu w innym języku, naleŝy odtworzyć cały serwis w osobnym katalogu. Na kaŝdej stronie serwisu będzie umieszczone pole wyboru języka, które przekierowuje uŝytkownika do tej samej strony, która jest umieszczona w wybranej wersji językowej serwisu (rysunek 2). Strona główna (domyślny język) Język 1 Język 2 Język 3 Rys. 2. Organizacja treści w metodzie dynamicznego odtwarzania serwisu Źródło: Opracowano na podstawie [Esteves 2004] 189

6 ROZDZIAŁ II NaleŜy uŝywać właściwych narzędzi przy odtwarzaniu serwisu. Przy manualnym odtwarzaniu konieczna jest edycja wszystkich plików w serwisie oraz korekcja odsyłaczy do tych plików, aby wskazywały na strony w serwisie w języku źródłowym. PowaŜną wadą tej metody jest to, Ŝe kaŝda zmiana na stronie głównej musi zostać naniesiona we wszystkich innych wersjach językowych serwisu. JeŜeli wsparcie jest dla 3 języków, poza językiem domyślnym, zwiększy to trzykrotnie nakład pracy związany z jakimikolwiek modyfikacjami. Metoda odtwarzania selektywnego W odtwarzaniu selektywnym strona główna sama w sobie nie posiada Ŝadnej treści ani grafiki. RóŜnorodne obrazki znajdują się w odpowiednich katalogach oznaczonych EN, GR, ES, itd. ( rysunek 3). w zaleŝności od języków. Wszystkie pliki, które znajdują się w tych katalogach posiadają identyczne nazwy. Szablon strony (odwołania do plików zawierających róŝne wersje językowe) EN DE ES Rys. 3. Organizacja treści w modelu dynamicznego odtwarzania selektywnego Źródło: Opracowano na podstawie [Esteves2004] Zawartość (komunikaty, ostrzeŝenia javascript, itd.) moŝe być przechowywana w dwóch miejscach. Jednym ze sposobów jest przechowywanie wszystkich pojedynczych komunikatów w oddzielnych plikach tekstowych, lub alternatywnie moŝna umieścić je w tablicy, która jest dołączona do kaŝdego pliku ASP i wiadomość która ma się pojawić jest wywoływana z tej tablicy. KaŜda wersja 190

7 TECHNOLOGIE INTERNETOWE I SYSTEMY E-BIZNESU językowa ma swoją oddzielną tablicę, która znajduje się w jej katalogu. Tak więc dołączenie tablicy zaleŝy od języka wybranego przez uŝytkownika. Baza danych jest zaprojektowana do przechowywania informacji właściwych dla kaŝdej wersji językowej. W tym podejściu problem pojawia się tylko wtedy, gdy serwis ma być przeprojektowany. NaleŜy wtedy przetworzyć wszystkie pliki w katalogach wszystkich wersji językowych i zmienić wszystkie wywołania w plikach serwisu w celu dołączenia nowo stworzonych plików szablonów. UŜywając plików tekstowych do przechowywania głównej zawartości i przechowywania wszystkich jedno/dwu wierszowych komunikatów tablicy czy bazie danych, moŝe znacznie zmniejszyć czas nanoszenia prostych zmian zawartości. Podsumowanie Jak wynika z przedstawionych rozwaŝań problematyka związana z tworzeniem wielojęzykowych serwisów internetowych staje się coraz bardziej aktualna. Ma szczególne znaczenie zwłaszcza w odniesieniu do tych organizacji, które poprzez Internet planują ekspansje na rynki międzynarodowe. Przedstawione w artykule metody organizacji treści wielojęzykowych serwisów internetowych nie są w pełni zadawalające i wymagają dalszej rozbudowy i modyfikacji. Szczególnie interesującym kierunkiem rozwoju wydaje się być automatyzacja tłumaczenia treści zamieszczanych w serwisach internetowych. Literatura [Argerich2003] Argerich L., Choi W., Coggoshall J. i inni: Zawansowane programowanie PHP 4.Wydawnictwo Helion, Gliwice,2003 [Cheng2004] Cheng J.L.C., Hitt M.A (Editors): Managing Multinationals in Konwledge Economy: Economics, Culture and human resources. Elsevier, Oxford 2004 [Esteves2004] M. Esteves: Multi-language support [Majka2005] support.asp Majka A.: Tworzenie wielojęzykowego interfejsu aplikacji internetowych. Praca magisterska napisana pod kierunkiem J. Gołuchowskiego. AE Katowice, 2005 [Watkins2001] Watkins J.: Web Site Localization Lingo Systems,