Wyjazdy i powroty z emigracji mieszkańców województwa śląskiego. wyniki badań

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Wyjazdy i powroty z emigracji mieszkańców województwa śląskiego. wyniki badań"

Transkrypt

1 Wyjazdy i powroty z emigracji mieszkańców województwa śląskiego wyniki badań

2 Zespół autorski: Dagmara Bieńkowska Justyna Szymańska Cezary Ulasiński Marta Gruszka Małgorzata Majka Weronika Chodacz Bartosz Trzaskalski Natalia Nowak-Trojnar Wyjazdy i powroty z emigracji mieszkańców województwa śląskiego wyniki badań opracowanie w ramach projektu Realizator projektu Kierunek Śląsk D. Bieńkowska, C. Ulasiński, J. Szymańska Kraków, ul. Szlak 65 biuro 1004 tel./fax , cds@cds.krakow.pl Publikacja dystrybuowana bezpłatnie Copyright by Centrum Doradztwa Strategicznego, Kraków 2011 wpływ potencjału społeczno-ekonomicznego migrantów powrotnych na rozwój województwa śląskiego w kontekście przygotowania regionu na przyjęcie powracających Kraków 2011

3 Wprowadzenie Prezentowane wyniki badań zostały zgromadzone w ramach projektu pn. Kierunek Śląsk wpływ potencjału społeczno-ekonomicznego migrantów powrotnych na rozwój województwa śląskiego w kontekście przygotowania regionu na przyjęcie powracających współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej. Celem tego realizowanego od października 2010 r. do marca 2012 r. projektu jest: oszacowanie obecnej skali wyjazdów zagranicznych i powrotów do województwa śląskiego oraz prognoza tego zjawiska w perspektywie pięcioletniej; nakreślenie społeczno-demograficznego profilu wyjeżdżających i powracających; określenie losów i planów zawodowych tej grupy; wskazanie podstawowych plusów i minusów wyjazdów zagranicznych zarówno dla samego migranta i jego rodziny, jak i w znacznie szerszej perspektywie dla całego regionu. Zakładamy, że osiągniecie ww. celów badawczych umożliwi sformułowanie odpowiedzi na pytanie: co można zrobić, by wykorzystać potencjał tych, którzy wracają? Opracowanie Wyjazdy i powroty z emigracji mieszkańców województwa śląskiego wyniki badań to najważniejsze informacje z przygotowanego przez nas raportu pn. Migracja powrotna w województwie śląskim w latach skala zjawiska, potencjał oraz pogłębiona charakterystyka powracających, który stanowi podsumowanie pierwszej fazy (diagnostycznej) realizacji projektu Kierunek Śląsk. Celem fazy diagnostycznej było rozpoznanie zjawiska wyjazdów i powrotów z emigracji mieszkańców województwa śląskiego, zarówno w ujęciu ilościowym (Ile osób wyjechało na przestrzeni ostatnich lat? Ile osób zdecydowało się na powrót?), jak i jakościowym (Kto wyjeżdżał? Dlaczego? Jaki jest bilans wyjazdu dla samego migranta i jego rodziny?). W ramach tej fazy przeprowadziliśmy badania wśród ogółu mieszkańców województwa śląskiego (wywiady telefoniczne na próbie gospodarstw domowych), jak i wśród tych, którzy po zakończeniu swojej przygody migracyjnej osiedlili się w tym regionie (indywidualne i grupowe wywiady pogłębione, badania z wykorzystaniem techniki ankiety online/papi (ang. Paper And Pencil Interview) 5

4 na próbie migrantów powrotnych). Badaniom tym towarzyszyły studia przypadków śląskich migranckich gospodarstw domowych. W opracowaniu Wyjazdy i powroty z emigracji mieszkańców województwa śląskiego wyniki badań prezentujemy najważniejsze wnioski, jakie płyną z analizy zgromadzonego materiału badawczego, rozpoczynając od przedstawienia statystyk dotyczących skali zjawiska wyjazdów i powrotów, planów migracyjnych tych, którzy zakończyli swoją przygodę emigracyjną, jak i nadal przebywających za granicą (rozdział pierwszy) oraz profilu społeczno-demograficznego migrantów (rozdział drugi). Rozdział trzeci to analiza plusów i minusów wyjazdu z perspektywy samego migranta i jego najbliższych. Pewnego rodzaju podsumowaniem wcześniejszych zagadnień jest rozdział czwarty, w którym prezentowane są strategie emigracyjne i reemigracyjne. Chodzi w nich o wydzielenie wśród emigrantów i migrantów powrotnych podgrup różniących się przede wszystkim charakterem zachowań migracyjnych (np. cel wyjazdu, przyczyny powrotu), postrzeganiem pobytu za granicą w kategorii sukcesu bądź porażki, sytuacją na rynku pracy. Wszystkie zagadnienia poruszane w opracowaniu Wyjazdy i powroty z emigracji mieszkańców województwa śląskiego wyniki badań rozwijane są w raporcie Migracja powrotna w województwie śląskim w latach skala zjawiska, potencjał oraz pogłębiona charakterystyka powracających. Dodatkowo, raport ten zawiera analizę przyczyn emigracji, problemu szoku poemigracyjnego, a przede wszystkim prezentację doświadczeń pięciu śląskich rodzin, związanych z wyjazdem i powrotem jednego z członków z zagranicy. Te indywidualne historie pozwalają bliżej przyjrzeć się kwestiom związanym z wpływem emigracji na życie rodzinne i powiązaniom tych decyzji z sytuacją ekonomiczną rodzin, wychodząc poza statystyczne zestawienia. Rozdział pierwszy Skala wyjazdów i powrotów do województwa śląskiego Z wywiadów telefonicznych zrealizowanych w ramach projektu Kierunek Śląsk wynika, że nieco ponad 7% gospodarstw domowych w województwie śląskim to gospodarstwa, z których co najmniej jedna osoba w okresie: styczeń 2004 kwiecień 2011 wyjechała za granicę na okres dłuższy niż trzy miesiące. Około 43,5% członków tych gospodarstw wróciło już do kraju 1. Rysunek 1. Odsetek emigranckich gospodarstw domowych w województwie śląskim. 7,4% gospodarstw posiada doświadczenia emigracyjne 43,5% przedstawicieli tych gospodarstw wróciło do domu 1 W ramach projektu Kierunek Śląsk jako migranta powrotnego (reemigranta) traktowaliśmy osobę, która w momencie realizacji badania: była w wieku produkcyjnym; wróciła z zagranicy w latach ; osiedliła się po powrocie na terenie województwa śląskiego (mieszka lub pracuje/uczy się); pracowała (legalnie bądź nielegalnie) lub uczyła się za granicą dłużej niż trzy miesiące. Analogicznie, emigrantem była osoba, która: była w wieku produkcyjnym; wyjechała za granicę w latach i pracowała tam (legalnie bądź nielegalnie) lub uczyła się od co najmniej trzech miesięcy; przed wyjazdem mieszkała na terenie województwa śląskiego. 6 7

5 Odsetek gospodarstw domowych, których członkowie wyjeżdżali za granicę, najwyższy jest w powiatach: raciborskim (12,2%), lublinieckim (11,8%), m. Żory (11,6%). Najniższe wartości przyjmuje natomiast w powiatach: m. Świętochłowice (2,3%), m. Ruda Śląska (4,2%), m. Bytom (4,4%). Rysunek 2. Odsetek emigranckich gospodarstw domowych w poszczególnych powiatach województwa śląskiego m. Świętochłowice 2,3% m. Bytom 4,4% m. Gliwice 7,8% m. Chorzów 4,5% m. Rybnik 8,1% m. Zabrze 6,1% raciborski 12,2% m. Żory 11,6% m. Jastrzębie-Zdrój 9,6% gliwicki 9,3% wodzisławski 7,1% m. Piekary Śląskie 5,7% kłobucki 8,6% lubliniecki 11,8% tarnogórski 9,3% będziński 5,7% mikołowski 5,1% bieruńsko -lędziński 5,4% pszczyński rybnicki 6,2% cieszyński 7,6% 7,4% m. Częstochowa 8,5% bielski 8,1% m. Ruda Śląska 4,2% częstochowski 8,8% myszkowski 10,5% żywiecki 8,9% zawierciański 5,9% m. Tychy 8,8% m. Siemianowice Śląskie 4,5% m. Jaworzno 7,6% m. Dąbrowa Górnicza 9,0% m. Bielsko-Biała 7,4% m. Katowice 5,4% m. Mysłowice 6,6% m. Sosnowiec 6,8% dominującym motywem była chęć dołączenia do bliskich będących już na emigracji 2. Przyjęta na potrzeby projektu definicja migranta zarobkowego jest dość szeroka obejmuje ona wszystkich, którzy mają doświadczenia związane z pracą za granicą. W tej grupie są więc zarówno osoby, które wyjechały w celach czysto zarobkowych i takie, które podejmowały wprawdzie na emigracji zatrudnienie, ale przywiezienie do kraju oszczędności nie było dla nich celem samym w sobie. Z przeprowadzonych wywiadów telefonicznych wynika, że ponad 82% tej zbiorowości jako główny motyw wyjazdu podało chęć podjęcia na emigracji pracy, natomiast 8% wybrało inną opcję (edukacja, dołączenie do kogoś bliskiego), deklarując równocześnie, że pracowało za granicą zarobkowo. W ostatnich latach mieszkańcy województwa śląskiego wyjeżdżali przede wszystkim do Wielkiej Brytanii (34,6%) oraz Niemiec (20,0%). Dość dużą popularnością cieszyła się Holandia i Irlandia (po 10%). Rysunek 3. Kierunki emigracji mieszkańców województwa śląskiego. Australia 0,3% Kanada 0,3% USA 3,4% 9,5% 34,6% 2,7% Islandia 0,2% 10,7% 1,9% 0,9% 0,9% 20,0% 0,1% 0,8% 1,6% 0,3% 1,2% 0,1% 0,2% 0,1% 4,0% 1,3% 0,1% 0,6% 0,1% 0,3% 0,2% 2,9% 0,3% 0,3% Zdecydowana większość wyemigrowała w celach czysto zarobkowych (82%). Co dziesiąty badany udał się za granicę w celach edukacyjnych (np. w ramach programów wymiany studenckiej), kolejne 2% by odbyć praktykę lub staż. W wypadku pozostałych osób (6%) 2 Odsetek ten nie odzwierciedla faktycznego udziału w grupie reemigrantów osób, w wypadku których cel główny wyjazdu był inny niż praca bądź nauka za granicą (np. wyjazd o charakterze turystycznym, dołączenie do bliskich) w badaniu wzięli udział wyłącznie emigranci, którzy w trakcie pobytu na emigracji podjęły aktywność zawodową lub edukacyjną. 0,3% 8 9

6 MOTYWY POWROTU Większość reemigrantów wyjechała z kraju z zamiarem powrotu. Około 27% badanych było otwartych na to, co przeniesie los swoją decyzję o ewentualnym zakończeniu pobytu na emigracji uzależniali od rozwoju wypadków. Jedynie 13% respondentów planowało przenieść się za granicę na stałe splot różnorodnych okoliczności spowodował, że jednak wrócili, jak wynika z badania przeprowadzonego z wykorzystaniem techniki ankiety online / papi. Dlaczego ci, którzy nie mieli sprecyzowanych planów, zdecydowali się jednak na powrót? Co zdecydowało o tym, że ci, którzy od początku nie zamierzali osiedlić się za granicą na stałe, zdecydowali się na reemigrację w danym momencie? Ogólnie rzecz ujmując, migranci wracają najczęściej z powodów osobistych (niemal 44% wskazań). Kwestie związane z życiem zawodowym były kluczowe w wypadku niespełna 17% respondentów. Co trzeci migrant wrócił, bo po prostu zrealizował cel wyjazdu por. wykres 1. Wykres 1. Motywy powrotu do kraju. 43,7% 6,3% 16,7% 33,3% powrót ze względu na pracę powrót z powodów osobistych wróciłem/am, bo zrealizowałem/am cel wyjazdu inny powód Wśród przyczyn powrotów z powodów osobistych na pierwszy plan wysuwa się wątek rodziny ze względu na bliskich do kraju wróciło niemal 76% badanych deklarujących powrót z powodów osobistych. Wątek ten pojawia się w kilku kontekstach. Najbardziej oczywisty to tęsknota za najbliższymi, którzy zostali w kraju, ale są także inne: a) powrót, by założyć w kraju rodzinę motyw ten jest charakterystyczny dla młodych par, które wyjechały, by odłożyć pieniądze na start w kraju. b) rodzinna decyzja o życiu w Polsce: Pojechałem za chlebem, za pieniędzmi. Znajomi jeździli na jakieś tam truskawki, więc po prostu pojechałem z nimi. Tak się zaczęła moja przygoda z Norwegią. I wracałem tam, bo mi się po prostu spodobało. Na tyle były to dobre zarobki, że później mogłem w miarę godnie żyć z tych oszczędności, które przywiozłem. Pół roku tam, pół roku tutaj. Nie było komfortowo, ale jakoś się człowiek przyzwyczaił. Jak taki bocian, który zarabia i przyjeżdża z tymi pieniędzmi. Nie zostałem na stałe, bo rodzina się nie zgodziła na przeprowadzkę. Było małe dziecko, żona się nie zdecydowała na przeniesienie. Trzeba było podjąć męską decyzję: albo jesteśmy rodziną i mieszkamy razem, albo każde mieszka w swoim świecie. mężczyzna, 38 lat, czteromiesięczny pobyt w Norwegii c) powrót, bo ustała przyczyna (związana z sytuacją rodzinną), która uzasadniała wyjazd najczęściej chodzi tu o takie sytuacje, kiedy rodzic, który emigrował, by podreperować rodzinny budżet, wraca, bo dzieci się usamodzielniły i nie potrzebują już jego finansowego wsparcia. To jest jednak strasznie daleko. Wyjeżdżałem, jak dzieci były małe i chorowały bardzo, i ja jeździłem właśnie, żeby sponsorować apteki. Teraz dzieci już są duże i po cóż mi tam jeździć? mężczyzna, 49 lat, wielokrotne pobyty w Niemczech d) powrót, bo pojawiły się kłopoty rodzinne: Wróciłam, bo zaczęły się problemy z córką. Przerwała studia i w ogóle wpadła w jakieś takie złe towarzystwo. Ja to wszystko wiążę z moim wyjazdem. Po moim wyjeździe córka poczuła się zupełnie beztrosko, gospodyni domu. Zaczęła sprowadzać różnych kolegów, koleżanki do domu, połowa rzeczy poznikała, została poniszczona. kobieta, 51 lat, ośmiomiesięczny pobyt w Wielkiej Brytanii e) powrót w rodzinne strony. Jak wynika ze statystyk prezentowanych na wykresie 1, popularnym motywem powrotu był fakt, że migrant zrealizował swój plan. Wśród tych osób najliczniejszą grupę (62%) stanowili 10 11

7 ci, którzy wyjeżdżając z kraju, założyli, jak długo przebywać będą za granicą. Powrót nastąpił więc zgodnie z planem po upływie z góry ustalonego okresu. Już w momencie wyjazdu wiedziałam, że wrócę po roku. To była tylko kwestia tego, czy wrócę w sierpniu, czy we wrześniu. Wróciłam do domu pod koniec sierpnia. Miałam miesiąc wolnego, zanim się zacznie rok akademicki. kobieta, 26 lat, roczny pobyt w Holandii Osobną grupę tworzą ci, którzy wyjechali z takim planem, by przywieźć do kraju określoną sumę. W momencie, kiedy migrant już ją odłoży, wraca tak było w 28% wypadków. Pojechałem dorobić trochę. Chciałem odłożyć na lepszy samochód. Sprowadziłem sobie auto: żadnych bajerów, proste, szybkie. Popracowałem za granicą pół roku na budowie. Praca od rana do wieczora, szybko, dużo i wydajnie. mężczyzna, 39 lat, półroczny pobyt w Niemczech Powrót w związku z faktem, że migrant zrealizował swój plan jest charakterystyczny dla tych, którzy wyjechali w celach stricte zarobkowych. Sporadycznie zdarza się, że ten motyw wskazują migranci, dla których aspekt finansowy nie był najważniejszy, choć takie przypadki także się zdarzają (np. ukończenie kursu, studiów). Tabela 1. Plany migrantów powrotnych. Plany migrantów powrotnych Czy planuje Pan/i ponowny wyjazd w perspektywie 12 miesięcy? nie, nie planuję 69% nie wiem 6% tak, zamierzam wyjechać 25% Na jak długo zamierza Pan/i wyjechać? planuję wyjazd na stałe 17% planuję dłuższy wyjazd (powyżej roku), ale nie na stałe 21% planuję wyjazd na krótki okres (do roku) 50% jeszcze nie wiem 12% Tabela 2. Plany emigrantów. Plany emigrantów Czy planuje Pan/i powrót do Polski? nie, nie planuję 31% nie wiem 28% PLANY MIGRACYJNE Większość (69%) tych, którzy wrócili na teren województwa śląskiego, nie zamierza ponownie wyjeżdżać w perspektywie najbliższego roku. Sprecyzowanych planów nie ma natomiast 6% badanych. Spośród tych, którzy deklarują, że wyemigrują (25%), co drugi myśli o krótkim wyjeździe, trwającym nie dłużej niż rok. Tylko 17% chce wyjechać na stałe. Jakie plany mają ci, którzy nadal przebywają na emigracji? Z naszych badań wynika, że jedna piąta spośród nich (40%) chce wrócić do kraju, choć zazwyczaj nie są w stanie sprecyzować, kiedy to nastąpi. Najczęściej deklarują jednak, że będzie to powrót na stałe. Życie na emigracji wybiera natomiast niemal co trzeci. Dość liczna jest grupa tych, którzy nie mają sprecyzowanych planów i nie wiedzą, czy (i ewentualnie kiedy) wrócą do kraju (28%). tak, zamierzam wrócić na pewien czas, ale nie na stałe 3% tak, zamierzam wrócić na stałe 38% Kiedy zamierza Pan/i wrócić do kraju? w ciągu najbliższych 12 miesięcy 22% w perspektywie roku dwóch lat 21% w perspektywie dwóch pięciu lat 18% po upływie co najmniej pięciu lat 9% nie wiem 30% 12 13

8 Rozdział drugi Kto wyjeżdża? Kto wraca? Z badań w projekcie Kierunek Śląsk wynika, że w ostatnich latach na wyjazd za granicę decydowały się przede wszystkim osoby młode i dobrze wykształcone. 38% spośród nich nie skończyło 30 lat, kolejne 35% należało do przedziału wiekowego lat. Większość miała wykształcenie wyższe (38% wobec 18% wśród ogółu mieszkańców województwa śląskiego w wieku produkcyjnym), co czwarty migrant średnie zawodowe. Z naszych badań wynika, że na wyjazd chętniej decydowali się mężczyźni w grupie emigrujących udział kobiet to 46%, podczas gdy w populacji województwa śląskiego stanowią one większość (niemal 52%). Emigrantki są jednak statystycznie lepiej wykształcone od emigrantów (co druga ma wykształcenie wyższe). Z kolei wśród mężczyzn przeważają posiadający wykształcenie zawodowe: aż 30% legitymowało się średnim zawodowym, a kolejne 25% zasadniczym zawodowym. Wykres 2. Wykształcenie i płeć osób wyjeżdżających z województwa śląskiego. Trudno odpowiedzieć jednoznacznie na pytanie, na ile zjawisko emigracji mieszkańców województwa śląskiego ma charakter drenażu mózgów i związanego z tym odpływu specjalistów. Choć udział osób z wykształceniem wyższym jest wysoki, to jednak co piąty wyjeżdżający nie miał żadnego doświadczenia na rynku pracy, bądź było ono niewielkie (łącznie do roku). Aż jedna trzecia emigrujących podjęła decyzję o wyjeździe, będąc studentem albo uczniem lub bezpośrednio po ukończeniu szkoły. Wiele z tych osób wyjeżdżało w przekonaniu, że w ich wypadku jedyną szansą na finansowe uniezależnienie się od rodziców jest właśnie emigracja. Byliśmy w takim wieku z moim chłopakiem, że stwierdziliśmy, że wypadałoby się usamodzielnić, nie mieszkać już z rodzicami. Postanowiliśmy, że nie chcemy brać kredytów, takie mamy zasady. No i co tu zrobić, żeby się usamodzielnić w takim wypadku? Jedyną dla nas opcją było wyjechać za granicę i zarobić pieniądze na mieszkanie. Mieliśmy też w planach odłożyć na ślub i wrócić tutaj. To był główny powód wyjazdu. kobieta, 27 lat, półtoraroczny pobyt w Irlandii Odpływ osób młodych i wykształconych za granicę nie jest jednak trwały. W grupie powracających ci, którzy nie skończyli 30 lat, stanowią aż 45%, 39% emigrantów legitymuje się wykształceniem wyższym por. wykres 3. Wykres 3. Porównanie podstawowych cech demograficzno-społecznych emigrantów, reemigrantów oraz ogółu mieszkańców województwa śląskiego w wieku produkcyjnym. kobiety mężczyźni Wyższe 50% 28% odsetek osób w wieku lat 38% 45% migranci powrotni emigranci mieszkańcy woj. śląskiego w wieku produkcyjnym Średnie zawodowe 19% 30% 27% Średnie ogólne 22% 15% odsetek kobiet 52% 46% 40% 18% 22% 26% 35% odsetek osób w wieku lat Zasadnicze zawodowe 7% 25% Podstawowe, gimnazjalne lub niższe 2% 2% 39% 38% odsetek osób z wyższym wykształceniem wspomaganego komputerowo wywiadu telefonicznego (N: śląskich gospodarstw domowych) oraz danych GUS (Bank Danych Lokalnych)

9 finansowej: co piąte (7%) miało rosnące długi, a co dziesiątemu nie wystarczało na bieżące wydatki i zdarzało się, że było na minusie. Większość (40%) nie była w stanie nic odłożyć. Rozdział trzeci Plusy i minusy emigracji Zgodnie z podziałem zaproponowanym przez Pierre a Bourdieu, który został przyjęty w projekcie Kierunek Śląsk, każdy człowiek może dysponować trzema rodzajami kapitału: ekonomicznym, kulturowym i społecznym. Kapitał ekonomiczny to, najogólniej rzecz biorąc, oszczędności, jakie posiada jednostka. Jest to najczęściej kapitał finansowy całość środków wymienialnych na towary i usługi ale kapitał ten mogą stanowić także dobra materialne lub papiery wartościowe. Kapitał kulturowy to przede wszystkim cechy niematerialne: wiedza, umiejętności, kwalifikacje, doświadczenie zawodowe, styl życia. Kapitał społeczny to m.in. sieć kontaktów, wzajemnych relacji i znajomości 3. Podział ten jest przydatny przy analizie plusów i minusów emigracji w ujęciu indywidualnym, tj. próbie określenia tego, co migrant (i jego najbliżsi) może zyskać, a co stracić, decydując się na wyjazd z kraju 4. KAPITAŁ EKONOMICZNY, CZYLI CZY EMIGRACJA SIĘ OPŁACA? Pozyskanie kapitału ekonomicznego to najczęściej wskazywana korzyść z emigracji. Z naszych badań wynika, że 82% reemigrantów podczas pobytu za granicą udało się zgromadzić oszczędności, a niemal wszyscy są zdania, że zarobili więcej, niż mogliby zarobić, pracując w Polsce w tym samym czasie. Dla porównania zgodnie z danymi z Diagnozy Społecznej 2009 w Polsce tylko 31% gospodarstw domowych deklarowało posiadanie zaoszczędzonej sumy pieniędzy 5. Z statystykami prezentowanymi w Diagnozie Społecznej 2009 korespondują także nasze wyniki badań jeśli by przyjrzeć się sytuacji powracających sprzed wyjazdu za granicę, okaże się, że 17% gospodarstw znajdowało się w trudnej sytuacji 3 P. Bourdieu, The Forms of Capital, (w:) J. Richardson (red.), Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education, Greenwood Press, Nowy Jork 1986, s Analizie plusów i minusów emigracji z perspektywy makroekonomicznej poświęcone będzie osobne opracowanie Reemigracja w województwie śląskim a rozwój społeczno-gospodarczy regionu. Opracowanie to powstanie w grudniu 2011 r. 5 J. Czapiński, T. Panek (red.), Diagnoza społeczna Warunki i jakość życia Polaków, Rada Monitoringu Społecznego, Warszawa 2009, s. 61. Wykres 4. Sytuacja ekonomiczna reemigrantów przed wyjazdem za granicę. 34% 40% 10% 9% 7% Przywożone przez reemigrantów do kraju sumy nie były jednak wysokie. Dwie piąte spośród nich (39%) stwierdziły, że za granicą zaoszczędziły nie więcej niż 10 tysięcy złotych. Tylko co dwudziesty (4%) powracający odłożył więcej niż 100 tysięcy złotych. Wykres 5. Oszczędności zgromadzone za granicą. Powyżej zł Od do zł Od do zł Od do zł Od do zł Od do zł zł lub mniej Nie zgromadziłem oszczędności 1% 3% Mieliśmy rosnące długi, stale pożyczaliśmy pieniądze. Nie wystarczało nam na bieżace wydatki. Wystarczało nam na życie, ale nie byliśmy w stanie nic odłożyć. Odkładaliśmy drobne kwoty. Odkładaliśmy całkiem sporo. 7% 12% 16% 19% 18% 23%

10 Oszczędności zgromadzone podczas pobytu za granicą są przede wszystkim przeznaczane na życie bieżące po powrocie do Polski (36%). Drugim najpopularniejszym celem jest remont lub wyposażenie mieszkania czy domu (np. zakup sprzętu AGD, RTV, mebli). Na ten cel wydała pieniądze jedna trzecia powracających (33%). Co piąty spośród reemigrantów kupił samochód (20%). Co dziesiąty natomiast (12%) zainwestował w nieruchomość dom, mieszkanie lub działkę budowlaną. Zazwyczaj oszczędności przeznaczane były na więcej niż jeden cel. Pieniądze rozeszły się na rozrywki w dużej mierze, podróże. Nie wiem, czy część w samochód nie zainwestowałam. Nie pamiętam do końca. Ciągle miałam jakąś pulę pieniędzy, nawet dosyć sporą. Ale ona bardzo zaczęła topnieć, bo nie mogłam znaleźć pracy w Polsce. Aż stopniała zupełnie. kobieta, 29 lat, półtoraroczny pobyt w Irlandii Wykres 6. Przeznaczenie oszczędności zgromadzonych za granicą 6. 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Życie bieżace po powrocie 36% Remont lub wyposażenie mieszkania 33% Zakup samochodu 20% Zakup nieruchomości 12% 15% 9% Edukacja Założenie własnej firmy 9% 7% Hobby Spłata kredytu, długów Nadal w postaci oszczędności 15% Ważną korzyścią wyjazdów zagranicznych jest też uzyskanie niezależności finansowej, na co wskazuje większość młodych reemigrantów. W Polsce z tą pracą, którą teraz mam, łącząc ją ze studiami, nie jestem w stanie uniezależnić się od rodziców, bo nie jestem w stanie mieszkać sam, bo nie jestem w stanie utrzymać mieszkania. ( ) To jest bardzo dobre, bo to ci pozwala wkroczyć w taką dorosłość wcześniej. mężczyzna, 24 lata, liczne krótkie wyjazdy do Irlandii, Niemiec, Francji, Norwegii Zagraniczne zarobki stanowiły znaczne wsparcie budżetów domowych jeszcze przed powrotem migranta do Polski. Transferowanie pieniędzy najbliższym, którzy zostali w kraju, nie jest jednak zjawiskiem tak powszechnym, jak się zwykle uważa. Pracowałam wyłącznie ja, mąż był bez pracy i jeśli udało mi się zaoszczędzić trochę pieniędzy, to wysyłałam je córce, która mieszkała w naszym mieszkaniu razem z babcią. Córka wtedy też skończyła liceum, nie miała jeszcze pracy, więc był to wyjątkowo trudny czas, później było nieco lżej. kobieta, 53 lata, sześcioletni pobyt w Stanach Zjednoczonych Z naszych badań wynika, że jedna czwarta (27%) reemigrantów (14% kobiet i 35% mężczyzn), przebywając za granicą, regularnie przesyłała pieniądze do Polski. Jedna piąta natomiast (19%) transferowała oszczędności okazjonalnie. Najczęściej (37% ogółu transferujących) były to kwoty mieszczące się w przedziale złotych w skali miesiąca. Jedna czwarta przekazywała sumy między a złotych, co dziesiąta osoba (13%) natomiast przesyłała bliskim ponad złotych miesięcznie. Trzeba jednak pamiętać, że dane te dotyczą osób, które zadeklarowały, że regularnie transferowały pieniądze do Polski. Jeśli by odnieść je do wszystkich powracających, którzy pracowali za granicą, okaże się, że osoby te stanowią odpowiednio 9%, 6% i 3% tej populacji. 6 Wartości nie sumują się do 100, ponieważ respondenci w badaniu cati wskazywali wszystkie cele, na które przeznaczono środki

11 Wykres 7. Środki transferowane przez reemigrantów podczas pobytu za granicą (w skali miesiąca). 37% 17% 8% 25% 13% Mężczyźni transferowali do kraju wyższe kwoty od kobiet. Dwie piąte (41%) spośród reemigrantów deklarujących, że wspierali bliskich pozostających w kraju, w skali miesiąca przesyłały między a złotych. Taką kwotę transferowało tylko 17% reemigrantek. Ponadto sumę pomiędzy a złotych przekazywał bliskim co piąty mężczyzna (28%) i tylko co dziesiąta kobieta (13%), z których dwie piąte (42%) nie wysyłały do Polski więcej niż złotych. Wykres 8. Wysokość transferowanych środków w podziale na płeć. do 500zł zł zł zł pow. 5000zł Reemigrantów, którzy zadeklarowali, że wspierali bliskich pozostałych w kraju, zapytano także o to, jaką część budżetu domowego stanowiły przesyłane przez nich środki. Dla dwóch piątych (41%) migracyjnych gospodarstw domowych, które otrzymywały transfery finansowe z zagranicy, były one głównym źródłem utrzymania, a dla jednej trzeciej rodzin (32%) źródłem istotnym, ale nie najważniejszym. Dla jednej czwartej (27%) natomiast były tylko dodatkiem i rodzina poradziłaby sobie bez nich. Ponownie, jeśli by odnieść te dane do gospodarstw domowych ogółu powracających, okaże się, że rodziny utrzymujące się z transferów z zagranicy stanowią odpowiednio 8% i 6%. Środki przesyłane przez emigrantów w zdecydowanej większości przeznaczano na życie bieżące (78%), a także remont lub wyposażenie mieszkania (30%), edukację (10%), spłatę kredytu (8%), zakup nieruchomości (6%) oraz własną firmę (4%). Nie jest jednak regułą, że praca za granicą zawsze jest receptą na finansowe kłopoty. Niemal jedna piąta powracających (17%) zgodziła się ze stwierdzeniem, że w ich wypadku wyjazd nie przyniósł spodziewanych korzyści finansowych (15% kobiet i 22% mężczyzn). Cały czas byłem pod kreską. Szczególnie, jak już straciłem jedną pracę, to już totalna rzeźnia była, bo mój pracodawca mi płacił, ile chciał i kiedy chciał. ( ) To takie niepewne i nerwowe, ale przyzwyczaiłem się do takiej totalnej tymczasowości. mężczyzna, 36 lat, dwuletni pobyt w Czechach Ponadto 15% reemigrantów, będąc za granicą, korzystało ze świadczeń socjalnych. Po powrocie korzysta z nich jednak tylko 2%. powyżej zł 14% 21% 5% 8% 11% 42% 501 zł zł Załatwiałam jeszcze końcówkę tego zasiłku transferowego w Wojewódzkim Urzędzie Pracy. Trzy razy dostałam ten zasiłek. Potem byłam jako bezrobotna bez prawa do zasiłku. kobieta, 38 lat, dwuipółroczny pobyt w Irlandii 28% 13% 17% 41% zł zł zł zł KAPITAŁ KULTUROWY CZYLI CZY NA EMIGRACJI MOŻNA ROZWIJAĆ SIĘ ZAWODOWO? Ci, którzy wracają z emigracji, pytani o plusy wyjazdu w aspekcie życia zawodowego, najczęściej wskazują na dwie kwestie: poprawę znajomości języka obcego (90%) oraz wzrost wiary we własne siły (83%): 20 21

12 Na etapie mojego wyjeżdżania tam to był taki angielski, że się bałam mówić. Ale tam to przełamałam, bo musiałam to przełamać. Irlandczycy mówią jak popadnie, nie przestrzegają gramatyki, czasów w ogóle prawie nie używają i to było takie zachęcające, bo człowiek po prostu mówił i nie patrzył na te błędy. kobieta, 29 lat, półtoraroczny pobyt w Irlandii Wydaje się także, że osoby, które już z Polski wyjeżdżały z dużym kapitałem kulturowym, pozyskują go więcej za granicą. Znajomość języka obcego nabyli lub poprawili niemal wszyscy (99%) reemigranci z wykształceniem wyższym por. wykres 9. Wykres 9. Rozkład odpowiedzi na stwierdzenie nauczyłem(am) się/poprawiłem(am) znajomość języka obcego według wykształcenia reemigrantów. Wyższe Średnie zawodowe Średnie ogólne Zasadnicze zawodowe Podstawowe, gimnazjalne lub niższe 48% 86% 13% 1% 1% 5% 60% 27% 7% 54% 76% 1% 14% 7% 27% 12% 12% 23% 8% 15% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Zdecydowanie się zgadzam. Trudno powiedzieć. Zdecydowanie się nie zgadzam. Raczej się zgadzam. Raczej się nie zgadzam. Większość powracających do województwa śląskiego wyjeżdżała w celu podjęcia pracy zarobkowej. Można się więc spodziewać, że przynajmniej część z nich za granicą pozyskała nowe kwalifikacje zawodowe lub zdobyła doświadczenie w zawodzie wcześniej wykonywanym albo wyuczonym w Polsce. Rzeczywiście tak się dzieje dwie trzecie powracających (69%) deklaruje, że na emigracji zdobyli bogate doświadczenie zawodowe. Kwalifikacje w nowym zawodzie pozyskało natomiast nieco mniej, bo 60% reemigrantów. Wyniki te nie są bardzo zróżnicowane ani ze względu na wiek, ani płeć. Większość powracających (64%) twierdzi także, że na emigracji spotkała się z ciekawymi rozwiązaniami technologicznymi, 59% z wartymi powielania rozwiązaniami w zakresie zarządzania ludźmi i organizacji pracy por. wykres 10. Wykres 10. Kapitał kulturowy reemigrantów w podziale na płeć. Ukończyłem(am) za granicą szkołę/studia. Nauczyłem(am) się/poprawiłem(am) znajomość języka obcego. Zdobyłem(am) bogate doświadczenie zawodowe. Nabyłem(am) kwalifikacje, doświadczenie w nowym zawodzie. Ukończyłem(am) za granicą kursy, szkolenia zawodowe. Poznałem(am) ciekawe rozwiązania techniczne/technologiczne. Poznałem(am) ciekawe rozwiązania dotyczące zarządzania i organizacji pracy. Dzięki wyjazdowi znalazłem(am) lepszą pracę w Polsce po powrocie. Dzięki wyjazdowi mam obecnie wyższe zarobki w Polsce. Dzięki wyjazdowi pracuję na wyższym stanowisku. Z zagranicy przywiozłem(am) pomysł na własną firmę. Zwiększyła sie moja wiara we własne siły. 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 19% 12% 7% kobieta ogółem mężczyzna 39% 31% 26% 31% 29% 27% 24% 22% 21% 20% 18% 16% 21% 23% 24% 70% 69% 68% 67% 60% 65% 56% 64% 68% 63% 62% 61% 94% 90% 87% 90% 83% 79% 22 23

13 Doświadczenie zgromadzone podczas pracy za granicą ułatwiły, zdaniem niemal jednej trzeciej reemigrantów (29%), znalezienie im lepszej pracy po powrocie do Polski. Korzyść tę wskazało 31% kobiet i 27% mężczyzn, najczęściej ci z wykształceniem wyższym. Według części reemigrantów pracodawcy w województwie śląskim pozytywnie postrzegają fakt pracy za granicą: To nowe doświadczenie zawodowe, które procentuje. A jeśli pracuje się w firmie międzynarodowej, to już w ogóle jest to argument zdecydowanie przemawiający za przyjęciem do pracy. Oczywiście też dochodzi do tego znajomość języka. mężczyzna, 36 lat, trzyletni pobyt w Wielkiej Brytanii Stwierdzenie, że dzięki wyjazdowi możliwe było zdobycie lepszej pracy w Polsce, jeszcze częściej niż migranci zarobkowi, którzy byli za granicą zatrudnieni legalne, potwierdzali migranci edukacyjni (62%) i osoby wyjeżdżające w celu podjęcia stażu lub praktyki (47%). W najgorszej sytuacji znalazły się osoby, które pracowały nielegalnie za granicą. 81% z nich nie uważa, że emigracja pomogła im znaleźć w Polsce lepsze zatrudnienie por. wykres 11. Dwie piąte (40%) reemigrantów deklaruje, że w obecnie wykonywanej pracy wykorzystuje doświadczenie i umiejętności zdobyte za granicą. Na ten aspekt najczęściej wskazują najmłodsi reemigranci (połowa powracających w wieku lat w stosunku do jednej czwartej (23%) osób w wieku powyżej pięćdziesiątego roku życia). Częściej także osoby z wyższym wykształceniem (49%) niż średnim ogólnym (37%) i zasadniczym zawodowym (38%). Dla co piątego spośród śląskich reemigrantów powrót z zagranicy wiązał się także z awansem zawodowym: 18% spośród nich deklaruje, że dzięki wyjazdowi obecnie pracuje na wyższym stanowisku, a 22% po powrocie ma lepsze zarobki. Im wyższy poziom wykształcenia, tym większe szanse na to, że doświadczenie zdobyte za granicą przyczyni się do awansu zawodowego. Po powrocie na wyższym stanowisku dzięki emigracji pracuje co czwarta osoba (26%) z wykształceniem wyższym i co dziesiąta (10%) z wykształceniem zasadniczym zawodowym. Lepiej wykształceni reemigranci częściej również zauważają u siebie wzrost wynagrodzenia. Wskutek emigracji lepsze zarobki ma jedna trzecia (33%) powracających z wykształceniem wyższym i 17% ze średnim zawodowym. Wykres 11. Rozkład odpowiedzi na stwierdzenie dzięki wyjazdowi znalazłem lepszą pracę w Polsce po powrocie według celu wyjazdu za granicę reemigrantów. Utrata kapitału kulturowego Inny cel 75% Nauka Legalna praca zarobkowa 13% 38% 62% 72% 24% 4% 19% 29% 47% 81% Praktyka lub staż Nielegalna praca zarobkowa Zdecydowanie lub raczej zgadzam się. Trudno powiedzieć. Zdecydowanie lub raczej nie zgadzam się. Emigracja może jednak nieść ze sobą także utratę kapitału kulturowego dezaktualizację wiedzy, umiejętności i formalnych kwalifikacji zawodowych. Z naszych badań wynika, że większość reemigrantów (57%) za granicą pracowała w innym zawodzie niż ten wykonywany bądź wyuczony w Polsce. Migranci zarobkowi zwykle pracują w drugorzędnych sektorach rynków pracy krajów przyjmujących. Swoje zatrudnienie na emigracji postrzegają jako tymczasowe, są więc gotowi podjąć się mniej prestiżowych prac, niż byliby chętni podjąć w kraju pochodzenia 7. Część powracających do województwa śląskiego podczas pobytu za granicą zdawała sobie sprawę, że pomimo wyższego wykształcenia ma nikłe szanse na awans zawodowy: Obcokrajowcy nie dostają lepszej pracy. Tak jest. Ja się nie spotkałem z osobą, która przyjeżdża ot tak sobie po studiach i dostaje pracę w jakiejś korporacji, firmie. Jest to nie do osiągnięcia. Chyba że się ktoś tam wychował, ma rodzinę gdzieś wysoko postawioną, to może. mężczyzna, 28 lat, czteroletni pobyt w Wielkiej Brytanii 7 M. Piore, Birds of Passage. Migrant Labor and Industrial Societies, Cambridge University Press, Cambridge 1979, za: A. Górny, P. Kaczmarczyk, Uwarunkowania i mechanizmy migracji zarobkowych w świetle wybranych koncepcji teoretycznych, Prace migracyjne nr 49: 2003, s

14 Niemal połowa (42%) powracających deklaruje, że za granicą wykonywała pracę poniżej swoich kwalifikacji. Problem ten zdecydowanie częściej dotyka kobiet (52%) niż mężczyzn (35%) oraz osób młodszych (46% w grupie wiekowej lat) niż starszych (30% w grupie wiekowej 50+). Nie zaskakuje również, że poniżej kwalifikacji pracowała połowa 51% powracających z wykształceniem wyższym w porównaniu do jednej czwartej 26% z zasadniczym zawodowym por. wykres 12. dotknie ten problem. Z rynku pracy wypadła połowa powracających, którzy na emigracji żyli ponad pięć lat, i co czwarta osoba, która poza krajem nie mieszkała dłużej niż rok. Jednak powracający z krótkich wyjazdów (do pół roku) również dostrzegają u siebie ten problem (23%) por. wykres 13. Wykres 13. Rozkład odpowiedzi na stwierdzenie wypadłem z krajowego rynku pracy według długości pobytu za granicą. Wykres 12. Rozkład odpowiedzi na stwierdzenie za granicą wykonywałem pracę poniżej moich kwalifikacji według wykształcenia reemigrantów. Wyższe 31% 19% 5% 7% 37% powyżej 5 lat 2-5 lat 36% 44% 6% 17% 6% 28% 10% 5% 17% 32% Średnie zawodowe 31% 18% 7% 21% 23% 1-2 lat 13% 15% 8% 14% 51% Średnie ogólne Zasadnicze zawodowe Podstawowe, gimnazjalne lub niższe 14% 15% 23% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Zdecydowanie się zgadzam. Trudno powiedzieć. Zdecydowanie się nie zgadzam. 16% 9% 17% 34% 11% 8% 26% 41% 8% 8% 38% 31% Raczej się zgadzam. Raczej się nie zgadzam miesięcy do pół roku 17% 19% 8% 6% 24% 45% 3% 14% 18% 45% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Zdecydowanie się zgadzam. Trudno powiedzieć. Zdecydowanie się nie zgadzam. Raczej się zgadzam. Raczej się nie zgadzam. Co czwarty powracający (24%) za granicą pracował jako robotnik w przemyśle, transporcie, przetwórstwie spożywczym lub przy pracach budowlanych. Co dwudziesty (6%) natomiast w charakterze sprzątacza lub opiekuna. Podobny odsetek w zawodzie operatora maszyn lub pojazdów (5%) albo jako pracownik przy pracach prostych (5%). W sumie więc za granicą niemal cztery piąte reemigrantów wykonywały proste prace fizyczne. Wydaje się jednak, że śląscy pracodawcy nie są nastawieni negatywnie do reemigrantów. Tylko co dziesiąty (9%) spośród powracających odczuł niechęć z ich strony do siebie jako osoby, która wróciła z emigracji. Raczej więc brak orientacji na rynku i utrata kapitału kulturowego wpływa na trudności reemigrantów w pozyskaniu zatrudnienia por. wykres 14. Praca poniżej posiadanych kwalifikacji, nie w swoim zawodzie, przekłada się na to, że wiele osób po powrocie ma trudności z odnalezieniem się na krajowym rynku pracy. Co trzeci (34%) spośród reemigrantów stwierdził, że z powodu wyjazdu wypadł z polskiego rynku pracy. Im dłuższy pobyt na emigracji, tym większe prawdopodobieństwo, że migranta 26 27

15 Wykres 14. Utrata kapitału kulturowego a płeć reemigrantów. pracy, gdybym nie wyjechał? Część powracających, zadając sobie takie pytanie, dochodzi do wniosku, że wyjazd zahamował ich rozwój zawodowy: Odczułem(am) niechęć ze strony pracodawców do mnie jako osoby, która wróciła z emigracji. Mam poczucie, że zmarnowałem(am) czas, podczas gdy inni rozwijali sie zawodowo 8% 9% 10% 6% 7% 10% Nie chcę wykonywać pracy fizycznej. Jest bardzo męcząca. ( ) Poza tym nie będę już pracować w moim zawodzie (tj. psychologia). Po pierwsze minęło już zbyt wiele czasu od momentu, kiedy skończyłam studia, a po drugie nie mam w ogóle doświadczenia w tym zawodzie. Teraz już nawet nie myślę, żeby wracać do tego. kobieta, 32 lata, ośmioletni pobyt w Wielkiej Brytanii Straciłem(am) orientację na rynku pracy w Polsce. Wypadłem(am) z krajowego rynku pracy. Po powrocie miałem(am) trudności ze znalezieniem odpowiedniej pracy. Za granicą wykonywałem(am) pracę poniżej moich kwalifikacji. kobieta ogółem mężczyzna 30% 29% 27% 33% 34% 36% 40% 41% 42% 35% 42% 52% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 7% badanych stwierdziło, że mają poczucie, że marnowali czas, podczas gdy ich rówieśnicy w kraju rozwijali się zawodowo: Te pierwsze miesiące po powrocie to był najgorszy okres w moim życiu. Dotarło do mnie, że ze wszystkich ról społecznych, jakie miałam przed wyjazdem, to wypadłam. Nie byłam już studentką, nie mogłam znaleźć pracy. Znajomi poukładali sobie życie, coś sensownego zawodowo robili, a ja byłam w takim zawieszeniu. kobieta, 29 lat, półroczny pobyt w Irlandii Uświadomienie sobie kosztu alternatywnego wyjazdów zagranicznych może stać się przyczyną powrotu: Zdałam sobie sprawę, że jeśli zostanę za granicą przez jeszcze pewien okres czasu, to po powrocie do Polski będę miała duże problemy ze znalezieniem pracy. Miałam również poczucie straty czasu, że przecież będąc w kraju, mogłabym ten czas inaczej spożytkować, między innymi na edukację zgodną ze swoim kierunkiem studiów. kobieta, 32 lata, siedmioletni pobyt w Wielkiej Brytanii To właśnie w kontekście problemów na rynku pracy powracający wypowiadają się o swoim pobycie za granicą jako o czasie straconym: Praca, którą wykonywałam, była na niskim szczeblu w drabinie awansu zawodowego. Myślę, że czas, który spędziłam w Ameryce, jest czasem straconym pod tym względem. kobieta, 53 lata, sześcioletni pobyt w Stanach Zjednoczonych Z postrzeganiem wyjazdu właśnie jako straconego czasu wiąże się zagadnienie kosztu alternatywnego, czyli potencjalnych możliwości utraconych w związku z podjęciem decyzji o wyjeździe z kraju. Wielu młodych reemigrantów, zastanawiając się nad plusami i minusami pracy za granicą, stawia sobie pytanie: jak wyglądałaby moja sytuacja na polskim rynku Sytuacja zawodowa po powrocie Choć emigracja może wiązać się z utratą orientacji na polskim rynku pracy, to jednak ogólnie rzecz ujmując, migranci lepiej radzą sobie na nim po powrocie niż przed wyjazdem. Wykres 15 przedstawia porównanie ich sytuacji zawodowej w momencie podejmowania decyzji o emigracji oraz po powrocie do województwa śląskiego. Wśród reemigrantów wyższy jest odsetek pracujących prawie połowa z nich jest zatrudniona w pełnym wymiarze godzin (przed wyjazdem jedynie co trzeci). Niższy jest także odsetek bezrobotnych (o trzy punkty 28 29

16 procentowe). Na wykresie 15 widać również, że niemal co dziesiąty spośród powracających prowadzi działalność gospodarczą. Co czwarty reemigrant (23%) twierdzi natomiast, że z zagranicy przywiózł pomysł na własną firmę. Wykres 15. Porównanie sytuacji zawodowej reemigrantów w chwili podjęcia decyzji o wyjeździe za granicę i po powrocie do województwa śląskiego (w momencie badania). Praca w pełnym wymiarze godzin Praca w niepełnym wymiarze godzin lub praca dorywcza Własna działalność gospodarcza Praca w rolnictwie Uczeń/student lub absolwent szkoły/uczelni Osoba bezrobotna Rencista lub emeryt Osoba niepracująca i nieszukająca zatrudnienia 0% 10% 20% 30% 40% 50% 3% 1% 0,5% 3% 5,5% 2% 3% 5% 7% w chwili podjęcia decyzji o wyjeździe 20% 17% po powrocie 9% 8% 33% 32% 49% Rozdział czwarty Strategie migrantów zarobkowych Podstawowy wniosek, jaki płynie z analizy statystyk dotyczących śląskich migrantów, jest taki, że to zbiorowość niezwykle zróżnicowana. Zróżnicowanie to jest widoczne, jeśli weźmiemy pod uwagę chociażby powody, które skłaniały migrantów do podjęcia decyzji o wyjeździe i powrocie, jak i na przykład plany co do tego, czy zostać w kraju na stałe, czy też ponowie wyjechać. W tej różnorodności można jednak wychwycić pewne schematy zachowań (zarówno w trakcie pobytu na emigracji, jak i po powrocie) i na tej podstawie wyróżnić grupy migrantów, dla których są one charakterystyczne. Te schematy składają się na strategie migracyjne, które ilustrują postawy i decyzje migranta, odnoszące się do takich kwestii, jak na przykład długość pobytu na emigracji, sposób gospodarowania oszczędnościami czy plany rozwoju zawodowego. Strategie migracyjne prezentowane już były w dwóch innych opracowaniach Centrum Doradztwa Strategicznego s.c., które powstały w ramach projektów Kierunek Dolny Śląsk oraz Kierunek Małopolska 8. Stanowiły one punkt wyjścia przy przygotowaniu strategii migrantów z terenu województwa śląskiego, niemniej jednak zostały zmodyfikowane z uwagi na specyfikę śląskich wyjazdów (np. nieco odmienny profil społeczno-demograficzny emigrantów i reemigrantów w ww. województwach). Bazą do dokonania tych modyfikacji były nie tylko wyniki badań ilościowych, ale przede wszystkim rozmowy ze śląskimi migrantami. STRATEGIE EMIGRANTÓW ZAROBKOWYCH W odniesieniu do zachowań emigrantów bazowaliśmy, podobnie jak w przypadku projektów Kierunek Dolny Śląsk i Kierunek Małopolska, na typologii, która została opracowana 8 Chodzi tu o opracowania pt. Migracja powrotna w województwie dolnośląskim skala zjawiska, potencjał oraz pogłębiona charakterystyka powracających oraz pt. Migracja powrotna w województwie małopolskim skala zjawiska, potencjał oraz pogłębiona charakterystyka powracających. Raporty te dostępne są na stronie:

17 przez zespół z Centre for Research on Nationalism, Ethnicity and Multiculturalism University of Surrey. Typologia zakłada podział przebywających w celach zarobkowych za granicą na cztery grupy: bocian, chomik, buszujący oraz łosoś. Reprezentanci tych grup różnią się przede wszystkim pod kątem: planów migracyjnych, jakie mają w momencie wyjazdu ( wyjeżdżam na chwilę / wyjeżdżam na stałe / nie mam sprecyzowanych planów zobaczę co się wydarzy ); szczegółowego celu wyjazdu ( wyjeżdżam przede wszystkim po to, by zgromadzić jak najwięcej oszczędności / wyjeżdżam, żeby spróbować życia za granicą, to ile w tym czasie zarobię i odłożę, nie jest dla mnie najważniejsze ); będącego konsekwencją celu wyjazdu podejścia do oszczędzania ( odkładam jak najwięcej i przesyłam do kraju / nie odkładam, bo życie za granicą kosztuje ); opinii co do możliwości rozwoju zawodowego za granicą ( za granicą nigdy nie jest się u siebie, człowiek jest skazany na pracę w imigranckich sektorach rynku pracy / dopiero za granicą można odnieść prawdziwy sukces ). Poniżej przedstawiono charakterystykę wyróżnionych typów strategii emigracyjnych. Rysunek 4. Typologia zachowań śląskich emigrantów i reemigrantów zarobkowych strategie emigracyjne. STRATEGIE EMIGRANTÓW granicami kraju. Bocian nie bierze pod uwagę takiej możliwości, by przenieść się za granicę na stałe (zazwyczaj zostawia w kraju małżonka / partnera i dzieci). Ma więc bardzo ściśle ustalone ramy czasowe pobytu na emigracji, często bowiem jego wyjazd ma charakter typowego wyjazdu na kontrakt: firma polska dostała zlecenie, szukała pracowników na rynek niemiecki. To było budownictwo. Kontrakt był ośmiomiesięczny (mężczyzna, 37 lat, ośmiomiesięczny pobyt w Niemczech). Zdarza się, że bocian wyjeżdża, korzystając z przysługującego mu w kraju urlopu. Jego specjalnością są też wyjazdy do prac sezonowych. Moja przygoda z emigracją zaczęła się w latach dziewięćdziesiątych. Miałem wtedy problemy z pracą i tak trochę przez przypadek pojechałem do Norwegii. Tak się mi spodobało, że regularnie tam wracałem. Pół roku byłem tam, pół roku tutaj. Tam byłem od wiosny do jesieni. Zimą nie było co robić, więc wracałem do kraju. W tej chwili mam pracę na etacie i troszeczkę dłużej jestem w Polsce, już drugi rok. mężczyzna, 38 lat, czteromiesięczny pobyt w Norwegii Z badań przeprowadzonych w ramach projektu wynika, że typowy bocian spędza za granicą 4 8 miesięcy. Jest to relatywnie krótki okres, dlatego też bocian nie może pozwolić sobie na szukanie pracy dopiero na miejscu. Wyjeżdża, mając ją więc nagraną, jest ściągany przez znajomych, którzy już są na emigracji. Nieustannie wykorzystuje i rozbudowuje swoje sieci migracyjne. Za granicą obraca się zazwyczaj w polskojęzycznych środowiskach. BOCIAN pół roku jestem w Norwegii, pół roku w Polsce MIGRANT CYRKULACYJNY OKAZJONALNY CHOMIK siedziałem na emigracji tak długo, aż udało mi się odłożyć na mieszkanie BUSZUJĄCY liczyłem na przygodę. Niczego nie planowałem SZUKAJĄCY PRZYGÓD ŁOSOŚ zakładałem, że wyjeżdżam na stałe SZUKAJĄCY SWOJEGO MIEJSCA NA RYNKU PRACY Bocian decyduje się na wyjazd z uwagi na wyższe niż w kraju (choć wciąż niskie jak na zachodnioeuropejskie warunki) zarobki: za granicą można szybko zarobić. Za jeden dzień pracy miałem pensję na poziomie tego, co tu ludzie zarabiają w pół miesiąca. To jest krótka piłka (mężczyzna, 35 lat, półroczny pobyt w Niemczech ). Bocian zazwyczaj pracuje w niskopłatnych sektorach zagranicznych rynków pracy, mimo to jest silnie nastawiony, by w tym z góry określonym okresie pobytu zgromadzić jak najwięcej oszczędności. Ogranicza więc mocno swoje wydatki, żyje często poniżej standardów, do których przywykł w kraju. Chętnie bierze wszelkie fuchy i pracuje w ramach nadgodzin. Ten tryb życia przekłada się na to, że zazwyczaj przywozi (bądź przesyła regularnie) do kraju oszczędności i jest to jego podstawowa korzyść z wyjazdu. Źródło: opracowanie własne na podstawie Polscy migranci w Londynie klasa społeczna i etniczność, J. Eade, S. Drinkwater, M. Garapich, University of Surrey, 2006 r. Typ Bocian Podstawową cechą wyróżniającą bociana na tle przedstawicieli pozostałych grup migrantów jest to, że już w momencie wyjazdu przewiduje on, jak długo przebywać będzie za Dzięki pracy za granicą nie musiałem się stresować, że dziecko powie, że potrzebuje nowe buty, a ja powiem, że nie mogę kupić, bo nie mam za co, bo nie mam pracy. Tu był ten komfort, że miałem świadomość, że jak pieniążki pójdą do kraju do rodziny, to ta rodzina żyje. Nie jest na marginesie. mężczyzna, 37 lat, ośmiomiesięczny pobyt w Niemczech 32 33

18 Oszczędności bocian przeznacza zazwyczaj na cele czysto konsumpcyjne. Remontuje mieszkanie, kupuje samochód albo wyprawia dziecku wesele. Część pieniędzy po prostu rozchodzi się. Jak już wskazaliśmy na rysunku 4, wśród bocianów można wyróżnić dwie podgrupy: ci, którzy traktują wyjazd w kategorii okazji (najczęściej ku temu, by podreperować domowy budżet); ci, dla których cykliczne wyjazdy za pracą stały się pomysłem na życie (migranci cyrkulacyjni). Zarówno jedni, jak i drudzy mają na koncie kilka czy nawet kilkanaście wyjazdów. W wypadku migranta cyrkulacyjnego odstępy czasu pomiędzy kolejnymi wyjazdami są zazwyczaj krótsze niż w wypadku bociana okazjonalnego, a przywożone bądź transferowane oszczędności znacznie częściej przeznaczane są na życie bieżące. Przedstawicielom pierwszej podgrupy (bocian okazjonalny) wyjazd umożliwia natomiast często sfinansowanie jakiegoś ekstra wydatku. Ogólnie rzecz ujmując, bocian wraca, bo upłynął czas, jaki planował spędzić za granicą: kontrakt był ośmiomiesięczny. Skończył się i wróciłem (mężczyzna, 37 lat, ośmiomiesięczny pobyt w Niemczech). Różne są natomiast przyczyny, które decydują o tym, że rezygnuje z kolejnych wyjazdów. Bociana okazjonalnego może zniechęcić do tego kroku przede wszystkim spadek opłacalności wyjazdów, zaś w wypadku migrantów cyrkulacyjnych chodzi często o zmęczenie takim trybem życia i kwestie rodzinne. Rozłąka nie jest czymś korzystnym, wyższe zarobki za granicą nie są w stanie wszystkiego zrekompensować. Po przeanalizowaniu za i przeciw postanowiłem już nie wyjeżdżać. Kontrakt się skończył i wróciłem na stałe. mężczyzna, 37 lat, ośmiomiesięczny pobyt w Niemczech Wśród bocianów okazjonalnych można wyróżnić dość specyficzną zbiorowość. Chodzi tu o kobiety, które w Polsce są nieaktywne zawodowo. Była taka sytuacja, że mąż dostał akurat świadczenia rehabilitacyjne, więc był w domu i mógł się zająć rodziną. Siostrzenica, która mieszkała za granicą, musiała wrócić do pracy i nie miała z kim zostawić dziecka. Podjęliśmy z mężem decyzję, że jadę. W końcu zawsze parę groszy się przyda. A ponadto jechałam w pewne miejsce, więc nie miałam jakichś większych rozterek. kobieta, 41 lat, półroczny pobyt w Irlandii W tych przypadkach plusem wyjazdów są nie tylko korzyści ekonomiczne, ale też zmiana stylu życia gospodarstwa emigracyjnego. W moim przypadku rodzina się usamodzielniła. Zaczęła sobie beze mnie radzić i okazało się, że każdy ma po dwie ręce. Do tej pory było tak, że potrafili zaprogramować każdy sprzęt, jakieś programy komputerowe znali, a zmywarki i pralki każdy się bał. kobieta, 44 lata, roczny pobyt w Niemczech Z badań przeprowadzonych w ramach projektu Kierunek Śląsk wynika, że statystyczny bocian to osoba w średnim wieku, pozostająca w związku małżeńskim i posiadająca dzieci. W strategię bociana częściej wpisują się zachowania migracyjne mężczyzn niż kobiet. Trudno natomiast jednoznacznie określić dominujący w tej grupie poziom wykształcenia. Z jednej strony wśród bocianów dużo jest osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym (ci zazwyczaj na emigracji podejmują pracę w swoim zawodzie), z drugiej z wykształceniem wyższym lub w trakcie nauki (np. wyjeżdżający do prac sezonowych nauczyciele oraz studenci). Typ Chomik Chomik, podobnie jak bocian, wyjeżdża w celu stricte zarobkowym. Nie ma jednak wyznaczonych ram czasowych pobytu za granicą. Powrót uzależnia od zgromadzenia założonej sumy pieniężnej (wracam, bo tyle, ile chciałem przywieźć, to już odłożyłem). Bywa, że kwota ta jest ściśle określona, bywa też wręcz przeciwnie migrant ma jedynie mgliste wyobrażenie w kwestii wysokości tej sumy: wyjechaliśmy, żeby zarobić pieniądze na jakiś start w Polsce (kobieta, 28 lat, dwuletni pobyt w Wielkiej Brytanii). Motyw zarobienia na start jest zresztą wśród chomików popularny. Charakterystyczne jest to, że chomika z kraju wypycha przekonanie, że zdobycie tej założonej kwoty w Polsce w jego wypadku byłoby bardzo trudne, jeśli nie niemożliwe: u nas na pewno nie zarobiłabym tyle, bo byłam bez studiów, bez doświadczenia. W Polsce młody człowiek nie może zarobić dużo (kobieta, 25 lat, pięciomiesięczny pobyt we Włoszech). Chomik, podobnie jak bocian, nie rozważa emigracji na stałe: dziecko jakbym miała, to na pewno chciałabym wychowywać je w Polsce. Nie wyobrażam sobie tak naprawdę życia gdzieś indziej (kobieta, 25 lat, pięciomiesięczny pobyt we Włoszech). Jego wyjazd ma zazwyczaj jednorazowy charakter i trwa dłużej niż wyjazd bociana. Podobnie jak w wypadku bociana, przywiezione do kraju oszczędności są podstawową korzyścią chomika z wyjazdu. Ceną jest zazwyczaj praca poniżej kwalifikacji: jest radość 34 35

19 z zarobionych pieniędzy. Bo z tego, co się tam robiło, to niekoniecznie (mężczyzna, 28 lat, czteromiesięczny pobyt w Niemczech). Ten negatywny aspekt wyjazdu chomik wskazuje znacznie częściej niż bocian. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest to, że dość pokaźna grupa bocianów pracuje za granicą w swoim zawodzie, chomikom zaś zdarza się to sporadycznie, co wynika z faktu, że wśród chomików więcej niż wśród bocianów jest osób z wyższym wykształceniem, które z braku perspektyw na znalezienie za granicą pracy odpowiadającej ich kwalifikacjom, decydują się na zatrudnienie w typowo imigranckich sektorach zagranicznych rynków pracy. Chomik rzadko myśli o ponownym wyjeździe, stara się odnaleźć się w kraju. Jego losy na polskim rynku pracy są jednak różne. Jeśli wyjeżdżał z kraju z pomysłem na siebie, a zdobyte za granicą pieniądze miały być środkiem do wdrożenia go w życie, wyjazd zazwyczaj okazuje się strzałem w dziesiątkę: za granicą zarobiłam na start. Przyjechałam i otworzyłam swoją firmę. W sumie w tej chwili zarabiam tyle samo, co we Włoszech (kobieta, 25 lat, pięciomiesięczny pobyt we Włoszech). Gorzej, jeżeli cel, na który gromadzone były za granicą środki, jest czysto konsumpcyjny (np. zakup mieszkania), a dodatkowo pobyt na emigracji był na tyle długi, że chomik wypadł zupełnie z krajowego rynku pracy. Niestety ten drugi scenariusz dość często pojawia się w wypadku chomika. Wiele chomików to bowiem osoby, które wyjechały bezpośrednio po ukończeniu szkoły średniej lub studiów i nie mają w ogóle doświadczenia na polskim rynku pracy. Typ Buszujący Buszujący jako jedyny spośród omawianych typów emigrantów wyjeżdża z kraju, nie mając sprecyzowanych oczekiwań co do wyjazdu i planów, czy zostaje na emigracji na zawsze czy też nie: myślałem, że jeżeli nie uda mi się zaczepić za granicą to i tak posiedzę sobie miesiąc, może dwa, a jak się uda, to może to być całe życie. Ja tak naprawdę nie myślałem o tym nawet (mężczyzna, 31 lat, czteroipółletni pobyt w Wielkiej Brytanii). Charakterystyczne jest to, że praca zarobkowa za granicą nie jest dla buszującego priorytetem. Pracy długo nie mogłem znaleźć, bo pierwszy tydzień to bardziej imprezowałem ze znajomym, niż szukałem. Pieniędzy dużo nie miałem, bardzo szybko się tam rozchodziły. W pewnym momencie musiałem już iść do pracy. I udało się ją znaleźć. Nie bardzo była zgodna z moimi kwalifikacjami, ale nie wybrzydzałem, chciałem się po prostu zaczepić. mężczyzna, 28 lat, trzyletni pobyt w Irlandii To podejście, skrajnie inne niż w przypadku bociana i chomika powoduje, że zupełne odmienne są w dla buszującego plusy i minusy wyjazdów. Korzyści są zazwyczaj niewymierne, choć zdarza się, że ułatwiają znalezienie pracy po powrocie do Polski. Przyjechałam do Polski właściwie bez oszczędności. To może był tysiąc, dwa, może trzy tysiące funtów. Po trzech latach! Ale w ostatnim roku naprawdę sporo podróżowałam. Ogromnym plusem wyjazdu jest też to, że dzisiaj potrafię płynnie dogadać się z każdym Anglikiem. I to bardzo pomaga na rynku pracy w Polsce. kobieta, 36 lat, trzyletni pobyt w Wielkiej Brytanii Zdecydowana większość buszujących jest zdania, że pobyt na emigracji nie był czasem straconym: liczyłem na przygodę. Nie zawiodłem się. Bardzo jestem zadowolony, nie żałuję w ogóle, że wyjechałem. Wszystko mi się udało: zobaczyłem kawałek świata, inną kulturę (mężczyzna, 28 lat, trzyletni pobyt w Irlandii). Dlaczego więc buszujący decyduje się na powrót do kraju? Po pierwsze może w grę wchodzić chęć stabilizacji i zmęczenie prowadzonym trybem życia: wróciliśmy, bo planowaliśmy z żoną dziecko, jakieś ustatkowanie się, bo za granicą szaleliśmy mocno (mężczyzna, 28 lat, trzyletni pobyt w Irlandii). Częstym powodem powrotu jest uświadomienie sobie (zazwyczaj po pewnym okresie fascynacji krajem emigracji), że na dłuższą metę trudno o realizację zawodową za granicą: na pewno to, co robiłam za granicą (opieka nad dziećmi), nie było szczytem marzeń. Wiedziałam, że w końcu muszę coś zrobić ze swoim życiem (kobieta, 36 lat, trzyletni pobyt w Wielkiej Brytanii). Obok buszujących, dla których wyjazd jest przede wszystkim życiową przygodą, można wyróżnić takich, którzy wyemigrowali, szukając swojego miejsca na rynku pracy. Jest to dość liczna podgrupa buszujących. Największym zagrożeniem zarówno dla jednej, jak i drugiej podgrupy buszujących szukających pracy w Polsce po powrocie z zagranicy są negatywne reakcje pracodawców, którzy postrzegają pobyt na emigracji w kategorii dziury w życiorysie. Nie jest to jednak, jak wynika z cytowanej poniżej wypowiedzi, sytuacja bez wyjścia. Jak chcesz znaleźć jakąś pracę po takim wyjeździe, to bardzo ważna jest umiejętność sprzedania tej dziury w cv, bo taki wyjazd w zasadzie jest traktowany jako dziura. Ja w swoim cv miałam wpisany pobyt w Wielkiej Brytanii od 2003 r. do 2006 r. Od razu było pytanie: Co pani robiła, bo tu jest dziura? To była kwestia wytłumaczenia i sprzedania siebie. Trzeba umieć się sprzedać. kobieta, 36 lat, trzyletni pobyt w Wielkiej Brytanii 36 37

20 Buszujący jeśli odnajdzie się na polskim rynku pracy, często porzuca myśl o ponownym wyjeździe: mam tu ciekawą pracę. Zarabiam nieźle. Nie myślę o wyjeździe. Poza tym mam kredyt na mieszkanie, więc przez 30 lat muszę mieć stałą wypłatę. A każdy wyjazd wiąże się z tym, że potem trzeba do czegoś wrócić, a nikt nie będzie tego kredytu za mnie spłacał (kobieta, 36 lat, trzyletni pobyt w Wielkiej Brytanii). Typ Łosoś Łosoś wyjeżdżając z kraju, ma podobnie jak bocian i chomik sprecyzowane plany migracyjne. Nie zamierza on jednak, w przeciwieństwie do wyżej wymienionych, wracać. Urządza się więc za granicą: kupuje tam mieszkanie, szuka pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami. Wśród łososi można wyróżnić dwie podgrupy: tych, którzy wyjechali z przekonaniem, że za granicą ich kariera będzie rozwijać się szybciej wyjazd jako wybór ciekawszej opcji (tj. przewaga czynników przyciągających przy podejmowaniu decyzji o emigracji); tych, którzy wyjechali z przekonaniem o braku perspektyw rozwoju w Polsce (również życia na założonym przez siebie poziomie) wyjazd jako jedyna opcja (tj. przewaga czynników wypychających przy podejmowaniu decyzji o emigracji): Polska mnie zawsze drażniła, dlatego chciałem stąd wyjechać. Nie trafiłem też tutaj na taką ofertę pracy, która zainteresowałaby mnie. Ludzi, którzy skończyli zarządzanie, u nas jest tak dużo, że płaca, na jaką można liczyć, to minimalna krajowa. Za takie pieniądze nie można myśleć o wynajęciu jakiegoś mieszkania, a mieszkać z rodzicami zupełnie mi się nie uśmiechało. mężczyzna, 28 lat, trzyletni pobyt w Holandii Łososia w odróżnieniu od chomika czy bociana, nie zadowala praca w typowo imigranckich sektorach zagranicznych rynków pracy (choć na początku zazwyczaj takie właśnie zajęcia wykonuje). Po kilku latach (a czasem nawet kilku miesiącach) udaje mu się znaleźć zatrudnienie odpowiadające posiadanym kwalifikacjom: jestem tak naprawdę ambitny, to nie jest tak, że ja tam pojechałem składać opakowania czy malować pokoje. To były tylko początki. Uczyłem się tego kraju, bo tam wszystko funkcjonuje inaczej. Potem poszedłem do poważnego holenderskiego biura pośrednictwa pracy i dostałem ofertę pracy umysłowej (mężczyzna, 28 lat, trzyletni pobyt w Holandii). Mimo że łosoś zazwyczaj jest zadowolony ze swoich zarobków, sporadycznie transferuje pieniądze do kraju, a jeśli już, to dla rodziców bądź rodzeństwa, bo własną rodzinę zakłada na emigracji. Inwestuje w życie za granicą, więc często nie posiada oszczędności (nie odkładałem jakichś większych sum, bo ja nie spodziewałem się, że będę wracał do Polski. To było nieplanowane). Charakterystyczne jest to, że łososia irytuje podejście chomików i bocianów do kwestii oszczędzania. Bardzo nie lubię takich Polaków, którzy wyjeżdżają za granicę, by ciułać w skarpetę. Tworzą negatywną opinię na temat naszego kraju. Oni są odbierani jako drobni ciułacze. Ja rozumiem: ktoś wyjeżdża na kontrakt, na rok jedzie, ma w Polsce rodzinę i chce przywieźć pieniądze. Ale mimo wszystko ci ludzie, którzy tam wyjeżdżają i ciułają każdy grosz, to jednak trochę jest uwłaczające. mężczyzna, 28 lat, trzyletni pobyt w Holandii Łosoś wraca na stałe do kraju bardzo rzadko, często z powodu problemów osobistych (np. choroba kogoś bliskiego). Jego powrót jest w zdecydowanej większości przypadków nieplanowany. Chciałem zostać za granicą, ustatkować się, założyć tam rodzinę. Dziewczynę miałem w Polsce, chciałem przygotować grunt, ściągnąć ją tam do siebie. Przyjechała, ale nie wyszło nam niestety i cały plan padł. Decyzję o powrocie podjąłem tylko i wyłącznie ze względów osobistych. Po takiej siermiężnej kłótni z nią, w trakcie której za dużo rzeczy zostało powiedzianych, spakowałem się i wróciłem do Polski. mężczyzna, 28 lat, trzyletni pobyt w Holandii Łosoś dobrze radzi sobie na rynku pracy po powrocie. Wykorzystuje zdobytą za granicą wiedzę, kontakty. Często jednak gdy ustaje przyczyna, dla której wrócił do Polski (np. śmierć osoby bliskiej, którą się opiekował), podejmuje decyzję o ponownej emigracji. W kraju jest go jednak w stanie zatrzymać ciekawa oferta pracy. Strategie emigracyjne w ujęciu statystycznym Zdecydowanie najpopularniejszą strategią emigracyjną wśród śląskich migrantów powrotnych była strategia bociana w trakcie pobytu za granicą wybrał ją co drugi badany. Dość dużą popularnością cieszyła się też strategia chomika, którą przyjęła jedna piąta ankietowanych. Z mniejszym zainteresowaniem spotkały się strategie buszującego i łososia wybrało je odpowiednio 16% i 10% śląskich reemigrantów. W wypadku strategii bociana i chomika zaznacza się równowaga, jeśli chodzi o liczbę reprezentujących ją kobiet 38 39

Raport cząstkowy - Migracje z województwa lubelskiego

Raport cząstkowy - Migracje z województwa lubelskiego Raport cząstkowy - Migracje z województwa lubelskiego Zebranie informacji na temat migrantów z danego obszaru stanowi poważny problem, gdyż ich nieobecność zazwyczaj wiąże się z niemożliwością przeprowadzenia

Bardziej szczegółowo

I. KATOWICKI RYNEK PRACY. 1. Stopa bezrobocia

I. KATOWICKI RYNEK PRACY. 1. Stopa bezrobocia I. KATOWICKI RYNEK PRACY 1. Stopa bezrobocia Stopa bezrobocia na koniec lutego 2004r. wyniosła 8,2% i w stosunku do lutego 2003r. zmalała o 0,2%. Natomiast w stosunku do miesiąca poprzedniego utrzymała

Bardziej szczegółowo

Zaraz wracam albo i nie

Zaraz wracam albo i nie Zaraz wracam albo i nie Skala powrotów, motywacje i strategie życiowe reemigrantów z województwa śląskiego pod redakcją Justyny Szymańskiej, Cezarego Ulasińskiego, Dagmary Bieńkowskiej opracowanie w ramach

Bardziej szczegółowo

PRACUJĄCY W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM W 2006 R.

PRACUJĄCY W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM W 2006 R. Opracowania sygnalne PRACUJĄCY W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM W 2006 R. Urząd Statystyczny w Katowicach, ul. Owocowa 3, 40 158 Katowice www.stat.gov.pl/katow e-mail: SekretariatUsKce@stat.gov.pl tel.: 032 779

Bardziej szczegółowo

DZIECI I MŁODZIEŻ W WIEKU 0-18 LAT BĘDĄCYCH POD OPIEKĄ LEKARZA PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ (RODZINNEGO), U KTÓRYCH STWIERDZONO CUKRZYCĘ E10-E14

DZIECI I MŁODZIEŻ W WIEKU 0-18 LAT BĘDĄCYCH POD OPIEKĄ LEKARZA PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ (RODZINNEGO), U KTÓRYCH STWIERDZONO CUKRZYCĘ E10-E14 CUKRZYCA DZIECI I MŁODZIEŻ W WIEKU 0-18 LAT BĘDĄCYCH POD OPIEKĄ LEKARZA PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ (RODZINNEGO), 2010 2012 2013 2014 2015 (stan w dniu 31.XII) liczby bezwzględne Polska 13999 13993

Bardziej szczegółowo

Jaworzno, dn

Jaworzno, dn Jaworzno, dn. 30.06.2015 Strona 1 z 10 Zdawalność matury 2015 - ogółem Nowa formuła egzaminu obecnych na 29 944 75,7 17924 80,8 12020 68,0 Wielkość miejscowości (położenie) Zdawalność matury 2015 podział

Bardziej szczegółowo

Stopa bezrobocia w Katowicach w poszczególnych miesiącach 2013r. oraz 2014r.

Stopa bezrobocia w Katowicach w poszczególnych miesiącach 2013r. oraz 2014r. I. KATOWICKI RYNEK PRACY 1. Stopa bezrobocia Stopa bezrobocia na koniec marca 2014r. wyniosła 5,7% i w stosunku do marca 2013r. zmalała o 0,1%. W stosunku do miesiąca poprzedniego stopa bezrobocia utrzymała

Bardziej szczegółowo

Raport Money.pl Obalamy mit - nie będzie masowych powrotów z emigracji. Autor: Bartłomiej Dwornik, Money.pl

Raport Money.pl Obalamy mit - nie będzie masowych powrotów z emigracji. Autor: Bartłomiej Dwornik, Money.pl Raport Money.pl Obalamy mit - nie będzie masowych powrotów z emigracji Autor: Bartłomiej Dwornik, Money.pl Wrocław, październik 2008 Cztery piąte emigrantów nie wróci do Polski w najbliższym czasie - wynika

Bardziej szczegółowo

CHARAKTERSTYKA SPOŁECZNO-DEMOGRAFICZNA MIESZKAŃCÓW WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO POWRACAJĄCYCH Z EMIGRACJI ZAROBKOWEJ W 2013 ROKU

CHARAKTERSTYKA SPOŁECZNO-DEMOGRAFICZNA MIESZKAŃCÓW WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO POWRACAJĄCYCH Z EMIGRACJI ZAROBKOWEJ W 2013 ROKU CHARAKTERSTYKA SPOŁECZNO-DEMOGRAFICZNA MIESZKAŃCÓW WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO POWRACAJĄCYCH Z EMIGRACJI ZAROBKOWEJ W 2013 ROKU Kielce, 10.09.2014 r. - wyniki badania - Analiza danych zastanych Mieszkańcy

Bardziej szczegółowo

MIGRACJE ZAROBKOWE POLAKÓW Agenda

MIGRACJE ZAROBKOWE POLAKÓW Agenda Agenda Migracje Zarobkowe Polaków Emigracja z Polski o o o o o o Skala emigracji Kierunki emigracji Profil potencjalnego emigranta Długość wyjazdów Bariery i motywacje Sytuacja geopolityczna Imigracja

Bardziej szczegółowo

MIGRACJE ZAROBKOWE POLAKÓW

MIGRACJE ZAROBKOWE POLAKÓW MIGRACJE ZAROBKOWE POLAKÓW Raport Work Service S.A. 1 SPIS TREŚCI RAPORT W LICZBACH 4 PREFEROWANE KRAJE EMIGRACJI 5 ROZWAŻAJĄCY EMIGRACJĘ ZAROBKOWĄ 6 POWODY EMIGRACJI 9 BARIERY EMIGRACJI 10 METODOLOGIA

Bardziej szczegółowo

TRZYLETNIE WSKAŹNIKI EWD GIMNAZJA W WOJ. ŚLĄSKIM źródło:

TRZYLETNIE WSKAŹNIKI EWD GIMNAZJA W WOJ. ŚLĄSKIM źródło: TRZYLETNIE WSKAŹNIKI EWD 2008-2010 GIMNAZJA W WOJ. ŚLĄSKIM źródło: http://gimnazjum.ewd.edu.pl/ 1 Od 2006 roku zespół EWD udostępnia gimnazjom tzw. kalkulator EWD oraz materiały szkoleniowe pozwalające

Bardziej szczegółowo

PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ WPISANE DO REJESTRU REGON W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM. STAN NA KONIEC 2007 R.

PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ WPISANE DO REJESTRU REGON W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM. STAN NA KONIEC 2007 R. Opracowania sygnalne PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ WPISANE DO REJESTRU REGON W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM. STAN NA KONIEC 2007 R. Urząd Statystyczny w Katowicach, ul. Owocowa 3, 40 158 Katowice www.stat.gov.pl/katow

Bardziej szczegółowo

Wyniki egzaminów. potwierdzających kwalifikacje w zawodzie. w powiatach województwa śląskiego. sesja od 17 czerwca do 4 lipca 2019 r.

Wyniki egzaminów. potwierdzających kwalifikacje w zawodzie. w powiatach województwa śląskiego. sesja od 17 czerwca do 4 lipca 2019 r. Wyniki egzaminów potwierdzających kwalifikacje w zawodzie w powiatach województwa śląskiego sesja od 17 czerwca do 4 lipca 2019 r. (Formuła od 2017 r.) Jaworzno 2019 Spis treści ZDAWALNOŚĆ EGZAMINÓW POTWIERDZAJĄCYCH

Bardziej szczegółowo

Warszawa, listopad 2009 BS/155/2009 POLACY PRACUJĄCY ZA GRANICĄ

Warszawa, listopad 2009 BS/155/2009 POLACY PRACUJĄCY ZA GRANICĄ Warszawa, listopad 2009 BS/155/2009 POLACY PRACUJĄCY ZA GRANICĄ W jednym z naszych ostatnich badań 1 zajęliśmy się po rocznej przerwie problemem migracji zarobkowych i wyjazdów stałych lub czasowych do

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY EGZAMIN W SESJI POPRAWKOWEJ W SIERPNIU 2018 R. DWIE FORMUŁY EGZAMINU TERMINY, MIEJSCE

EGZAMIN MATURALNY EGZAMIN W SESJI POPRAWKOWEJ W SIERPNIU 2018 R. DWIE FORMUŁY EGZAMINU TERMINY, MIEJSCE EGZAMIN MATURALNY EGZAMIN W SESJI POPRAWKOWEJ W SIERPNIU 2018 R. TERMINY, MIEJSCE Część pisemna 21 sierpnia 2018 r. (wtorek), godz. 9:00 Część ustna 21 22 sierpnia 2018 r. Miejsce przeprowadzenia szkoła,

Bardziej szczegółowo

Mobilnośd a rynek pracy w województwie lubelskim

Mobilnośd a rynek pracy w województwie lubelskim Mobilnośd a rynek pracy w województwie lubelskim Luty 2011 Michał Feliksiak Metodologia Badani to dorośli w wieku produkcyjnym: kobiety do 59 roku życia i mężczyźni do 64 lat. Respondenci byli losowani

Bardziej szczegółowo

PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ WPISANE DO REJESTRU REGON W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM.

PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ WPISANE DO REJESTRU REGON W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM. Opracowania sygnalne PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ WPISANE DO REJESTRU REGON W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM. STAN NA KONIEC 2009 R. Urząd Statystyczny w Katowicach, ul. Owocowa 3, 40 158 Katowice www.stat.gov.pl/katow

Bardziej szczegółowo

Bruksela, dnia 13 maja 2011 r. Badanie Eurobarometru na temat strategii Mobilna młodzież

Bruksela, dnia 13 maja 2011 r. Badanie Eurobarometru na temat strategii Mobilna młodzież MEMO/11/292 Bruksela, dnia 13 maja 2011 r. Bruksela, dnia 13 maja 2011 r. Badanie Eurobarometru na temat strategii Mobilna młodzież 53 proc. młodych Europejczyków chce pracować za granicą Ponad połowa

Bardziej szczegółowo

Dr Sławomir Sitek Uniwersytet Śląski

Dr Sławomir Sitek Uniwersytet Śląski Projekt badawczy Społeczno-gospodarcze i przestrzenne kierunki zmian regionalnego oraz lokalnych rynków pracy województwa śląskiego SGP WSL Człowiek najlepsza inwestycja Dr Sławomir Sitek Uniwersytet Śląski

Bardziej szczegółowo

Fakty i mity dotyczące polskiego rynku pracy i migracji - wprowadzenie do dyskusji panelowej Warszawa, 9 lipca 2008 r.

Fakty i mity dotyczące polskiego rynku pracy i migracji - wprowadzenie do dyskusji panelowej Warszawa, 9 lipca 2008 r. Fakty i mity dotyczące polskiego rynku pracy i migracji - wprowadzenie do dyskusji panelowej Warszawa, 9 lipca 2008 r. Dr Jakub Wiśniewski Departament Analiz i Strategii Stopa bezrobocia w Polsce spada,

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY 2011 W SZKOŁACH PONADGIMNAZJALNYCH DLA DOROSŁYCH W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM. sesja wiosenna

EGZAMIN MATURALNY 2011 W SZKOŁACH PONADGIMNAZJALNYCH DLA DOROSŁYCH W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM. sesja wiosenna EGZAMIN MATURALNY 2011 W SZKOŁACH PONADGIMNAZJALNYCH DLA DOROSŁYCH W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM sesja wiosenna Jaworzno 2011 SPIS TREŚCI 1. WPROWADZENIE... 3 2. ZDAWALNOŚĆ EGZAMINU MATURALNEGO... 4 3. ZDAWALNOŚĆ

Bardziej szczegółowo

Wojewódzki Urząd Pracy Obserwatorium Rynku Pracy. Niepełnosprawni w województwie śląskim Stan na r. KATOWICE

Wojewódzki Urząd Pracy Obserwatorium Rynku Pracy. Niepełnosprawni w województwie śląskim Stan na r. KATOWICE Wojewódzki Urząd Pracy Obserwatorium Rynku Pracy Niepełnosprawni w województwie śląskim Stan na 30.06.2011r. KATOWICE 1 UWAGI WSTĘPNE W informacji na temat bezrobocia niepełnosprawnych wykorzystano dane

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY 2013 W SZKOŁACH PONADGIMNAZJALNYCH DLA DOROSŁYCH W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM

EGZAMIN MATURALNY 2013 W SZKOŁACH PONADGIMNAZJALNYCH DLA DOROSŁYCH W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM EGZAMIN MATURALNY 2013 W SZKOŁACH PONADGIMNAZJALNYCH DLA DOROSŁYCH W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM Jaworzno 2013 Strona 1 z 15 Strona 1 z 12 SPIS TREŚCI 1. WPROWADZENIE 3 2. ZDAWALNOŚĆ EGZAMINU MATURALNEGO 4 2.1.

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY 2010 W SZKOŁACH PONADGIMNAZJALNYCH DLA DOROSŁYCH W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM

EGZAMIN MATURALNY 2010 W SZKOŁACH PONADGIMNAZJALNYCH DLA DOROSŁYCH W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM EGZAMIN MATURALNY 2010 W SZKOŁACH PONADGIMNAZJALNYCH DLA DOROSŁYCH W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM sesja wiosenna Jaworzno 2010 Strona 1 z 10 1. WPROWADZENIE Opracowanie przedstawia wyniki egzaminu maturalnego

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY 2012 W SZKOŁACH PONADGIMNAZJALNYCH DLA DOROSŁYCH W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM

EGZAMIN MATURALNY 2012 W SZKOŁACH PONADGIMNAZJALNYCH DLA DOROSŁYCH W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM EGZAMIN MATURALNY 2012 W SZKOŁACH PONADGIMNAZJALNYCH DLA DOROSŁYCH W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM Jaworzno 2012 SPIS TREŚCI 1. WPROWADZENIE... 3 2. ZDAWALNOŚĆ EGZAMINU MATURALNEGO... 4 2.1. CZĘŚĆ USTNA EGZAMINU

Bardziej szczegółowo

Warszawa, grudzień 2014 ISSN 2353-5822 NR 162/2014 POAKCESYJNE MIGRACJE POLAKÓW

Warszawa, grudzień 2014 ISSN 2353-5822 NR 162/2014 POAKCESYJNE MIGRACJE POLAKÓW Warszawa, grudzień 2014 ISSN 2353-5822 NR 162/2014 POAKCESYJNE MIGRACJE POLAKÓW Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 14 stycznia 2014 roku Fundacja Centrum Badania

Bardziej szczegółowo

11 lat polskiej emigracji zarobkowej w Unii Europejskiej

11 lat polskiej emigracji zarobkowej w Unii Europejskiej 11 lat polskiej emigracji zarobkowej w Unii Europejskiej Raport Euro-Tax.pl Kwiecień 2015 W 11 lat Polacy zarobili 996 miliardów złotych w UE W ciągu 11 lat naszej obecności w strukturach Unii Europejskiej,

Bardziej szczegółowo

Wnioski z raportu ewaluacji końcowej VI edycji projektu Żyj finansowo! czyli jak zarządzać finansami w życiu osobistym

Wnioski z raportu ewaluacji końcowej VI edycji projektu Żyj finansowo! czyli jak zarządzać finansami w życiu osobistym Wnioski z raportu ewaluacji końcowej VI edycji projektu Żyj finansowo! czyli jak zarządzać finansami w życiu osobistym zrealizowanego w roku szkolnym 2013/2014 1 Wnioski Celem badania ewaluacyjnego jest

Bardziej szczegółowo

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ ZAINTERESOWANIE PODJĘCIEM PRACY W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ BS/47/2004 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, MARZEC 2004

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ ZAINTERESOWANIE PODJĘCIEM PRACY W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ BS/47/2004 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, MARZEC 2004 CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl

Bardziej szczegółowo

Młode kobiety i matki na rynku pracy

Młode kobiety i matki na rynku pracy OTTO POLSKA Młode kobiety i matki na rynku pracy Raport z badania OTTO Polska 2013-03-01 OTTO Polska przy wsparciu merytorycznym stowarzyszenia Aktywność Kobiet na Dolnym Śląsku przeprowadziła badanie

Bardziej szczegółowo

Egzamin maturalny 2015 w województwie śląskim

Egzamin maturalny 2015 w województwie śląskim Egzamin maturalny 2015 w województwie śląskim Informacje o wynikach Jaworzno 2015 Wydział Badań i Analiz Strona 1 z 25 Informacje o wynikach Wydział Badań i Analiz Strona 2 z 25 Informacje o wynikach SPIS

Bardziej szczegółowo

Obcokrajowcy i imigranci a język polski. Polacy a języki obce. Na podstawie Polskiego Sondażu Uprzedzeń 2013

Obcokrajowcy i imigranci a język polski. Polacy a języki obce. Na podstawie Polskiego Sondażu Uprzedzeń 2013 Obcokrajowcy i imigranci a język polski. Polacy a języki obce. Na podstawie Polskiego Sondażu Uprzedzeń 2013 Karolina Hansen Marta Witkowska Warszawa, 2014 Polski Sondaż Uprzedzeń 2013 został sfinansowany

Bardziej szczegółowo

PROGRAM MONITOROWANIA REGIONALNEGO RYNKU PRACY

PROGRAM MONITOROWANIA REGIONALNEGO RYNKU PRACY PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO kłobucki 1 PROGRAM MONITOROWANIA REGIONALNEGO RYNKU PRACY częstochowski lubliniecki myszkowski zawierciański tarnogórski będziński gliwicki 8 4 2 3 10 6 7

Bardziej szczegółowo

Studenci na rynku pracy. Raport badawczy Student w pracy 2018

Studenci na rynku pracy. Raport badawczy Student w pracy 2018 Raport badawczy Student w pracy 2018 SPIS TREŚCI Slajdy Metodologia badania 3 Podsumowanie wyników 4 Szczegółowe wyniki badania 7 Struktura demograficzna 18 Kontakt 20 METODOLOGIA BADANIA v Celem badania

Bardziej szczegółowo

Bezrobocie w województwie śląskim w I półroczu 2012 r.

Bezrobocie w województwie śląskim w I półroczu 2012 r. Urząd Statystyczny w Katowicach ul. Owocowa 3, 40 158 Katowice e-mail: SekretariatUsKce@stat.gov.pl tel.: 32 779 12 00 fax: 32 779 13 00, 258 51 55 OPRACOWANIA SYGNALNE Bezrobocie w województwie śląskim

Bardziej szczegółowo

Mobilność zawodowa i przestrzenna osób młodych w Polsce. młodzieŝ. Gdańsk Jarosław Oczki

Mobilność zawodowa i przestrzenna osób młodych w Polsce. młodzieŝ. Gdańsk Jarosław Oczki młodzieŝ Gdańsk 12.12.2012 Konferencja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Mobilność zawodowa i przestrzenna osób młodych w Polsce Jarosław Oczki

Bardziej szczegółowo

Opracowania sygnalne BEZROBOCIE W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM W I PÓŁROCZU 2010 R. Urząd Statystyczny w Katowicach, ul. Owocowa 3, 40 158 Katowice

Opracowania sygnalne BEZROBOCIE W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM W I PÓŁROCZU 2010 R. Urząd Statystyczny w Katowicach, ul. Owocowa 3, 40 158 Katowice Opracowania sygnalne BEZROBOCIE W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM W I PÓŁROCZU 2010 R. Urząd Statystyczny w Katowicach, ul. Owocowa 3, 40 158 Katowice www.stat.gov.pl/katow e-mail: SekretariatUsKce@stat.gov.pl tel.:

Bardziej szczegółowo

Biuro Karier i Monitorowania Losów Absolwentów SGGW w Warszawie. Badanie losów absolwentów. Warszawa, 2013

Biuro Karier i Monitorowania Losów Absolwentów SGGW w Warszawie. Badanie losów absolwentów. Warszawa, 2013 Biuro Karier i Monitorowania Losów Absolwentów SGGW w Warszawie Badanie losów absolwentów Warszawa, Cel badania Charakterystyka społeczno-demograficzna absolwentów Aktualny status zawodowy absolwentów

Bardziej szczegółowo

Badanie na temat mieszkalnictwa w Polsce

Badanie na temat mieszkalnictwa w Polsce Badanie na temat mieszkalnictwa w Polsce BADANIE NA REPREZENT ATYWNEJ GRUPIE POLEK/POLAKÓW Badanie realizowane w ramach projekru Społeczne Forum Polityki Mieszkaniowej współfinansowanego z Funduszy EOG

Bardziej szczegółowo

OSZCZĘDNOŚCI I ZAKUPY W LUTYM WARSZAWA, MARZEC 2000

OSZCZĘDNOŚCI I ZAKUPY W LUTYM WARSZAWA, MARZEC 2000 CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-58 - 95, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl

Bardziej szczegółowo

Raport: Oczekiwania studentów względem rynku pracy

Raport: Oczekiwania studentów względem rynku pracy Raport: Oczekiwania studentów względem rynku Wyniki badań Plany kariery Brak planów rozwoju zawodowego jest powszechnym problemem występującym w Polsce. Zdaniem ekspertów tego rodzaju plany powinny być

Bardziej szczegółowo

ZDAWALNOŚĆ EGZAMINU MATURALNEGO 2009 W SZKOŁACH PONADGIMNAZJALNYCH DLA DOROSŁYCH

ZDAWALNOŚĆ EGZAMINU MATURALNEGO 2009 W SZKOŁACH PONADGIMNAZJALNYCH DLA DOROSŁYCH ZDAWALNOŚĆ EGZAMINU MATURALNEGO 2009 W SZKOŁACH PONADGIMNAZJALNYCH DLA DOROSŁYCH 1. Informacje dotyczące wszystkich maturzystów szkół dla dorosłych egzamin maturalny w roku szkolnym 2008/2009 Tabela 1.

Bardziej szczegółowo

Analiza Powiatu Tarnogórskiego

Analiza Powiatu Tarnogórskiego RYNEK PRACY Analiza Powiatu Tarnogórskiego Powiat tarnogórski i jego gminy na tle Województwa Śląskiego w 2008 roku. Agencja Rozwoju Lokalnego AGROTUR S.A. 2009-12-31 1. INFORMACJE OGÓLNE Powiat tarnogórski

Bardziej szczegółowo

Kwartał III, 2017 Q Województwo śląskie. str. 1

Kwartał III, 2017 Q Województwo śląskie. str. 1 Q3 2017 Województwo śląskie str. 1 Adecco Poland jest światowym liderem wśród firm doradztwa personalnego, który posiada 5600 placówek w ponad 60 krajach. W Polsce działamy od 1994 roku. Wykorzystując

Bardziej szczegółowo

KOMUNIKATzBADAŃ. Styl jazdy polskich kierowców NR 86/2017 ISSN

KOMUNIKATzBADAŃ. Styl jazdy polskich kierowców NR 86/2017 ISSN KOMUNIKATzBADAŃ NR 86/2017 ISSN 2353-5822 Styl jazdy polskich kierowców Przedruk i rozpowszechnianie tej publikacji w całości dozwolone wyłącznie za zgodą CBOS. Wykorzystanie fragmentów oraz danych empirycznych

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY 2015

EGZAMIN MATURALNY 2015 EGZAMIN MATURALNY 2015 analiza wyników I LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO im. Karola Miarki w Mikołowie Oprac. Adam Loska Egzamin maturalny w I LO Mikołów Do egzaminu maturalnego w roku szkolnym 2014/2015 przystąpiło

Bardziej szczegółowo

Polacy o planowanej zmianie napięcia z 220V na 230V

Polacy o planowanej zmianie napięcia z 220V na 230V Polacy o planowanej zmianie napięcia z 220V na 230V Warszawa, październik 2002 r. Zdecydowana większość badanych (65%) potwierdza, że zetknęła się z informacją o tym, iż w najbliższej przyszłości zostanie

Bardziej szczegółowo

Warszawa, listopad 2011 BS/138/2011 PRACA POLAKÓW ZA GRANICĄ

Warszawa, listopad 2011 BS/138/2011 PRACA POLAKÓW ZA GRANICĄ Warszawa, listopad 2011 BS/138/2011 PRACA POLAKÓW ZA GRANICĄ Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 13 stycznia 2011 roku Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej ul.

Bardziej szczegółowo

Program Operacyjny Kapitał Ludzki. Działanie 6.2 Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczości i samozatrudnienia

Program Operacyjny Kapitał Ludzki. Działanie 6.2 Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczości i samozatrudnienia Program Operacyjny Kapitał Ludzki Działanie 6.2 Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczości i samozatrudnienia wdrażane przez Wojewódzki Urząd Pracy w Katowicach ZESTAWIENIE PROJEKTÓW W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM,

Bardziej szczegółowo

Zadanie 3. Temat 1. Zbieranie danych, obliczanie współczynników wielorakich dla raka płuca; określenie rejonów endemii

Zadanie 3. Temat 1. Zbieranie danych, obliczanie współczynników wielorakich dla raka płuca; określenie rejonów endemii Zadanie 3. Temat 1. Zbieranie danych, obliczanie współczynników wielorakich dla raka płuca; określenie rejonów endemii Prof. dr hab. n. med. B. Zemła Centrum Onkologii Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie

Bardziej szczegółowo

Czy warto studiować? Czy warto studiować? TNS Październik 2013 K.067/13

Czy warto studiować? Czy warto studiować? TNS Październik 2013 K.067/13 Podsumowanie Warto czy nie warto studiować? Jakie kierunki warto studiować? Co skłania młodych ludzi do podjęcia studiów? Warto! Medycyna! Zdobycie kwalifikacji, by łatwiej znaleźć pracę! Trzy czwarte

Bardziej szczegółowo

Młodzież 2010. Plany, dążenia i aspiracje Materialne warunki życia i dostęp do technologii informacyjnej Znajomości języków obcych

Młodzież 2010. Plany, dążenia i aspiracje Materialne warunki życia i dostęp do technologii informacyjnej Znajomości języków obcych Młodzież 2010 Plany, dążenia i aspiracje Materialne warunki życia i dostęp do technologii informacyjnej Znajomości języków obcych Barbara Badora, CBOS PLANY, DĄŻD ĄŻENIA I ASPIRACJE ŻYCIOWE MŁODZIEM ODZIEŻY

Bardziej szczegółowo

Ruch migracyjny w Małopolsce migranci powrotni. Streszczenie

Ruch migracyjny w Małopolsce migranci powrotni. Streszczenie Ruch migracyjny w Małopolsce migranci powrotni Streszczenie Kraków 2017 Autorzy opracowania: Realizator wywiadów jakościowych: Wydawca: pracownicy Małopolskiego Obserwatorium Rozwoju Regionalnego Anna

Bardziej szczegółowo

WYNAGRODZENIA POLAKÓW ZA GRANICĄ W 2016 ROKU RAPORT EURO-TAX.PL

WYNAGRODZENIA POLAKÓW ZA GRANICĄ W 2016 ROKU RAPORT EURO-TAX.PL WYNAGRODZENIA POLAKÓW ZA GRANICĄ W 2016 ROKU RAPORT EURO-TAX.PL LIPIEC 2017 W 2016 ROKU ZAROBKI POLAKÓW ZA GRANICĄ WYNIOSŁY PONAD 119 MLD ZŁ Rok 2016 w porównaniu z rokiem poprzednim przyniósł nieznaczny

Bardziej szczegółowo

Raport miesiąca - Współczesna emigracja Polaków

Raport miesiąca - Współczesna emigracja Polaków Raport miesiąca - Współczesna emigracja Polaków Tematem wrześniowych badao Zielonej linii była współczesna emigracja Polaków. Postanowiliśmy poznad jej zasięg, kierunki oraz przyczyny wyjazdów. Zapytaliśmy

Bardziej szczegółowo

Otwieramy firmę żeby więcej zarabiać

Otwieramy firmę żeby więcej zarabiać Otwieramy firmę żeby więcej zarabiać Mężczyzna, w wieku do 40 lat, wykształcony, chcący osiągać wyższe zarobki i być niezależny taki portret startującego polskiego przedsiębiorcy można nakreślić analizując

Bardziej szczegółowo

Czy na pewno jesteś szczęśliwy?

Czy na pewno jesteś szczęśliwy? Czy na pewno jesteś szczęśliwy? Mam na imię Kacper i mam 40 lat. Kiedy byłem małym chłopcem nigdy nie marzyłem o dalekich podróżach. Nie fascynował mnie daleki świat i nie chciałem podróżować. Dobrze się

Bardziej szczegółowo

Warszawa, październik 2013 BS/135/2013 WYJAZDY WYPOCZYNKOWE I WAKACYJNA PRACA ZAROBKOWA UCZNIÓW

Warszawa, październik 2013 BS/135/2013 WYJAZDY WYPOCZYNKOWE I WAKACYJNA PRACA ZAROBKOWA UCZNIÓW Warszawa, październik 2013 BS/135/2013 WYJAZDY WYPOCZYNKOWE I WAKACYJNA PRACA ZAROBKOWA UCZNIÓW Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 11 stycznia 2013 roku Fundacja

Bardziej szczegółowo

Raport. Badanie Losów Absolwentów. Technologia Żywności. i Żywienie Człowieka

Raport. Badanie Losów Absolwentów. Technologia Żywności. i Żywienie Człowieka RPk-0332/5/10 Raport Badanie Losów Absolwentów Technologia Żywności i Żywienie Człowieka 2010 Marlena Włodkowska Emilia Kuczewska Biuro Karier 1. Cel badań Badania ankietowe przeprowadzone wśród pierwszych

Bardziej szczegółowo

Pieniądz w gospodarstwie domowym. Pieniądze ma się po to, aby ich nie mieć Tadeusz Kotarbiński

Pieniądz w gospodarstwie domowym. Pieniądze ma się po to, aby ich nie mieć Tadeusz Kotarbiński Pieniądz w gospodarstwie domowym Pieniądze ma się po to, aby ich nie mieć Tadeusz Kotarbiński Od wieków pieniądz w życiu każdego człowieka spełnia rolę ekonomicznego środka wymiany. Jego wykorzystanie

Bardziej szczegółowo

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ OPINIA PUBLICZNA O KONTRAKCIE Z NORWEGIĄ NA DOSTAWĘ GAZU DO POLSKI BS/166/2001 KOMUNIKAT Z BADAŃ

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ OPINIA PUBLICZNA O KONTRAKCIE Z NORWEGIĄ NA DOSTAWĘ GAZU DO POLSKI BS/166/2001 KOMUNIKAT Z BADAŃ CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-58 - 95, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl

Bardziej szczegółowo

Problem badawczy Przeprowadzenia badania ewaluacyjnego projektu realizowanego w ramach Poddziałania 6.1.3

Problem badawczy Przeprowadzenia badania ewaluacyjnego projektu realizowanego w ramach Poddziałania 6.1.3 Problem badawczy Przeprowadzenia badania ewaluacyjnego projektu realizowanego w ramach Poddziałania 6.1.3 Przeprowadzenia badania ewaluacyjnego projektu realizowanego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał

Bardziej szczegółowo

Wyjazdy do pracy za granicę

Wyjazdy do pracy za granicę KOMUNIKAT Z BADAŃ ISSN 2353-5822 Nr 146/2018 Wyjazdy do pracy za granicę Listopad 2018 Przedruk i rozpowszechnianie tej publikacji w całości dozwolone wyłącznie za zgodą. Wykorzystanie fragmentów oraz

Bardziej szczegółowo

- 1 - Internetowe sondaże. TEMAT: Młody Rolnik. 2001-2011 Martin&Jacob

- 1 - Internetowe sondaże. TEMAT: Młody Rolnik. 2001-2011 Martin&Jacob - 1-2001-2011 Martin&Jacob Internetowe sondaże TEMAT: Młody Rolnik Wrocław, 2014 - 2-2001-2011 Martin&Jacob Informacje o badaniu Grupa docelowa Technika wywiadów Internauci, Użytkownicy Agrofoto.pl CAPI

Bardziej szczegółowo

Postawy Polaków wobec oszczędzania i wydawania pieniędzy

Postawy Polaków wobec oszczędzania i wydawania pieniędzy TNS grudzień 2013 K.079/13 Informacja o badaniu TNS Polska przeprowadził badanie postaw Polaków wobec oszczędzania. Respondentów poproszono o ustosunkowanie się do kilkunastu stwierdzeń dotyczących różnych

Bardziej szczegółowo

INFORMACJA WSTĘPNA O WYNIKACH SPRAWDZIANU 2008 W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM

INFORMACJA WSTĘPNA O WYNIKACH SPRAWDZIANU 2008 W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM INFORMACJA WSTĘPNA O WYNIKACH SPRAWDZIANU 2008 W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania

Bardziej szczegółowo

Zdawalność egzaminów. w sesji letniej 2015 r.

Zdawalność egzaminów. w sesji letniej 2015 r. egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe w powiatach województwa śląskiego w sesji letniej 2015 r. Spis treści egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe w powiatach woj. śląskiego w sesji

Bardziej szczegółowo

OPINIE STUDENTÓW NA TEMAT ZATRUDNIENIA W POLSCE I ICH CZEKIWAŃ WOBEC PRACY

OPINIE STUDENTÓW NA TEMAT ZATRUDNIENIA W POLSCE I ICH CZEKIWAŃ WOBEC PRACY RAPORT Z BADAŃ OPINIE STUDENTÓW NA TEMAT ZATRUDNIENIA W POLSCE I ICH CZEKIWAŃ WOBEC PRACY Teresa Kupczyk Wrocław 2018 Egzemplarz bezpłatny Copyright by: OTTO Work Force Polska sp. z o. o. Spis treści Wstęp...

Bardziej szczegółowo

Warszawa, grudzień 2010 BS/160/2010 PRACA POLAKÓW ZA GRANICĄ

Warszawa, grudzień 2010 BS/160/2010 PRACA POLAKÓW ZA GRANICĄ Warszawa, grudzień 2010 BS/160/2010 PRACA POLAKÓW ZA GRANICĄ Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 4 lutego 2010 roku Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej ul.

Bardziej szczegółowo

INFORMACJE O WYNIKACH EGZAMINU GIMNAZJALNEGO 2011 W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM

INFORMACJE O WYNIKACH EGZAMINU GIMNAZJALNEGO 2011 W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM INFORMACJE O WYNIKACH EGZAMINU GIMNAZJALNEGO 2011 W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM JAWORZNO 2011 SPIS TREŚCI 1. Wstę p... 3 2. Informacje o uczniach (sł uchaczach) przystę pują cych do egzaminu gimnazjalnego...

Bardziej szczegółowo

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT 629-35-69, 628-37-04 UL. ŻURAWIA, SKR. PT. 24 INTERNET http://www.cbos.pl OŚRODEK INFORMACJI 693-46-92, 625-76-23 00-503 WARSZAWA E-mail: sekretariat@cbos.pl

Bardziej szczegółowo

Program Operacyjny Kapitał Ludzki. Działanie 6.2 Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczości i samozatrudnienia

Program Operacyjny Kapitał Ludzki. Działanie 6.2 Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczości i samozatrudnienia Program Operacyjny Kapitał Ludzki Działanie 6.2 Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczości i samozatrudnienia wdrażane przez Wojewódzki Urząd Pracy w Katowicach ZESTAWIENIE PROJEKTÓW W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM,

Bardziej szczegółowo

Raport cząstkowy - Migracje zagraniczne

Raport cząstkowy - Migracje zagraniczne Raport cząstkowy - Migracje zagraniczne Jedną z najważniejszych i bardzo powszechnych form mobilności są migracje zagraniczne. Ich znaczenie wzrosło zwłaszcza po przystąpieniu przez Polskę do Unii Europejskiej,

Bardziej szczegółowo

Wyniki badań losów zawodowych absolwentów KUL, rok ukończenia 2014 Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Wyniki badań losów zawodowych absolwentów KUL, rok ukończenia 2014 Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Wyniki badań losów zawodowych absolwentów KUL, rok ukończenia 2014 Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Lublin, lipiec 2016 Celem badania jest uzyskanie informacji na temat satysfakcji z ukończonych

Bardziej szczegółowo

Zarządzanie talentami w polskich przedsiębiorstwach - wyniki badań

Zarządzanie talentami w polskich przedsiębiorstwach - wyniki badań Zarządzanie talentami w polskich przedsiębiorstwach - wyniki badań Informacja o badaniu Pomimo trudnej sytuacji na rynku pracy, zarówno polskie jak i międzynarodowe przedsiębiorstwa coraz częściej dostrzegają

Bardziej szczegółowo

Finansowy Barometr ING

Finansowy Barometr ING Finansowy Barometr ING Międzynarodowe badanie ING na temat postaw i zachowań wobec oszczędzania w Polsce i na świecie Wybrane wyniki badania przeprowadzonego dla Grupy ING przez IPSOS Styczeń 2014 r. O

Bardziej szczegółowo

Do trzeciej grupy należeli absolwenci, którzy zdecydowali się na podjęcie zatrudnienia, ponieważ nie dostały się na studia dzienne.

Do trzeciej grupy należeli absolwenci, którzy zdecydowali się na podjęcie zatrudnienia, ponieważ nie dostały się na studia dzienne. RAPORT Z ANKIETY DLACZEGO WOLISZ PRACOWAĆ NIŻ STUDIOWAĆ? AUTOR: JUSTYNA KOSTRZEWSKA justyna.kostrzewska@szybko.pl, tel. 662-873-037 WARSZAWA, 25 MARCA 2010 Serwis rekrutacyjny SzybkoPraca.pl przeprowadził

Bardziej szczegółowo

Egzamin maturalny 2012 w województwie śląskim. Informacje o wynikach

Egzamin maturalny 2012 w województwie śląskim. Informacje o wynikach Egzamin maturalny 2012 w województwie śląskim Informacje o wynikach Jaworzno 2012 Spis treści WSTĘP 3 1. Informacje o przystępujących do egzaminu w roku 2012 3 2. Informacje o absolwentach ubiegających

Bardziej szczegółowo

KOMUNIKATzBADAŃ. Wybrane wskaźniki położenia materialnego a stabilność zatrudnienia NR 148/2015 ISSN 2353-5822

KOMUNIKATzBADAŃ. Wybrane wskaźniki położenia materialnego a stabilność zatrudnienia NR 148/2015 ISSN 2353-5822 KOMUNIKATzBADAŃ NR 148/2015 ISSN 2353-5822 Wybrane wskaźniki położenia materialnego a stabilność zatrudnienia Przedruk i rozpowszechnianie tej publikacji w całości dozwolone wyłącznie za zgodą CBOS. Wykorzystanie

Bardziej szczegółowo

Zielone powiaty województwa śląskiego

Zielone powiaty województwa śląskiego Zielone powiaty województwa śląskiego Raport analityczny opracowany w oparciu o Indeks Zielonych Powiatów Strona2 Spis treści Koncepcja Indeksu Zielonych Powiatów... 3 Metodologia badawcza... 4 Indeks

Bardziej szczegółowo

KOMUNIKATzBADAŃ. Praca za granicą NR 175/2016 ISSN

KOMUNIKATzBADAŃ. Praca za granicą NR 175/2016 ISSN KOMUNIKATzBADAŃ NR 175/2016 ISSN 2353-5822 Praca za granicą Przedruk i rozpowszechnianie tej publikacji w całości dozwolone wyłącznie za zgodą CBOS. Wykorzystanie fragmentów oraz danych empirycznych wymaga

Bardziej szczegółowo

Warszawa, listopad 2012 BS/149/2012 WYJAZDY ZAROBKOWE ZA GRANICĘ

Warszawa, listopad 2012 BS/149/2012 WYJAZDY ZAROBKOWE ZA GRANICĘ Warszawa, listopad 2012 BS/149/2012 WYJAZDY ZAROBKOWE ZA GRANICĘ Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 11 stycznia 2012 roku Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej

Bardziej szczegółowo

Warszawa, listopad 2010 BS/146/2010 WAKACJE UCZNIÓW WYJAZDY WYPOCZYNKOWE I PRACA ZAROBKOWA

Warszawa, listopad 2010 BS/146/2010 WAKACJE UCZNIÓW WYJAZDY WYPOCZYNKOWE I PRACA ZAROBKOWA Warszawa, listopad 2010 BS/146/2010 WAKACJE UCZNIÓW WYJAZDY WYPOCZYNKOWE I PRACA ZAROBKOWA Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 4 lutego 2010 roku Fundacja Centrum

Bardziej szczegółowo

JAK POLACY UCZĄ SIĘ JĘZYKÓW OBCYCH?

JAK POLACY UCZĄ SIĘ JĘZYKÓW OBCYCH? JAK POLACY UCZĄ SIĘ JĘZYKÓW OBCYCH? Warszawa, październik 2000! Prawie jedna czwarta (23%) Polaków deklaruje, że obecnie uczy się lub w najbliższym czasie zamierza uczyć się języka obcego, przy tym 16%

Bardziej szczegółowo

Badanie Losów Absolwentów Wychowanie Fizyczne 2010

Badanie Losów Absolwentów Wychowanie Fizyczne 2010 RPk-0332/1/10 Badanie Losów Absolwentów Wychowanie Fizyczne 2010 Marlena Włodkowska Biuro Karier 1. Cel badań Badania ankietowe przeprowadzone wśród pierwszych absolwentów kierunku wychowanie fizyczne

Bardziej szczegółowo

Postawy Polaków wobec rynku pracy Matki w pracy.

Postawy Polaków wobec rynku pracy Matki w pracy. Matki w pracy. Raport z badania ilościowego CATIBUS 1 63125482 Michał Węgrzynowski Warszawa, maj 2015 2 Informacje o badaniu Podstawowe informacje o projekcie TIMING Badanie przeprowadził instytut Millward

Bardziej szczegółowo

Polacy o ślubach i weselach

Polacy o ślubach i weselach K.052/12 Polacy o ślubach i weselach Warszawa, sierpień 2012 roku Zwolenników poglądu, że pary po ślubie są szczęśliwsze od par, które żyją bez ślubu, jest znacznie mniej niż osób, które nie wierzą w ślub

Bardziej szczegółowo

Raport dla X Liceum Ogólnokształcącego im. Królowej Jadwigi w Warszawie

Raport dla X Liceum Ogólnokształcącego im. Królowej Jadwigi w Warszawie ANALIZA PREFERENCJI ABSOLWENTÓW MAZOWIECKICH SZKÓŁ ŚREDNICH Raport dla X Liceum Ogólnokształcącego im. Królowej Jadwigi w Warszawie Studenckie Koło Naukowe Metod Ilościowych Warszawa, 2012 r. Opis badania

Bardziej szczegółowo

KOSZALIŃSKA WYŻSZA SZKOŁA NAUK HUMANISTYCZNYCH

KOSZALIŃSKA WYŻSZA SZKOŁA NAUK HUMANISTYCZNYCH KOSZALIŃSKA WYŻSZA SZKOŁA NAUK HUMANISTYCZNYCH LOSY ZAWODOWE ABSOLWENTÓW KWSNH STUDIA I STOPNIA ROCZNIK 2012 RAPORT Z BADAŃ Andrzej MICHALSKI, Tomasz BLAR Jarosław STANILEWICZ. AKADEMICKIE BIURO KARIER

Bardziej szczegółowo

FINANSOWY BAROMETR ING: Wiedza finansowa

FINANSOWY BAROMETR ING: Wiedza finansowa FINANSOWY BAROMETR ING: Wiedza finansowa Międzynarodowe badanie ING na temat wiedzy finansowej konsumentów w Polsce i na świecie Wybrane wyniki badania przeprowadzonego dla Grupy ING przez TNS NIPO Maj

Bardziej szczegółowo

Pracodawca dla inżyniera. Raport badawczy

Pracodawca dla inżyniera. Raport badawczy Pracodawca dla inżyniera Raport badawczy Kwiecień 2012 Cele i metodologia badania Głównym celem projektu było rozstrzygnięcie plebiscytu Pracodawca dla Inżyniera przeprowadzonego przez organizację studentów

Bardziej szczegółowo

KOMUNIKATzBADAŃ. Wyjazdy wypoczynkowe i wakacyjna praca zarobkowa uczniów NR 135/2016 ISSN

KOMUNIKATzBADAŃ. Wyjazdy wypoczynkowe i wakacyjna praca zarobkowa uczniów NR 135/2016 ISSN KOMUNIKATzBADAŃ NR 135/2016 ISSN 2353-5822 Wyjazdy wypoczynkowe i wakacyjna praca zarobkowa uczniów Przedruk i rozpowszechnianie tej publikacji w całości dozwolone wyłącznie za zgodą CBOS. Wykorzystanie

Bardziej szczegółowo

Monitorowanie losów zawodowych absolwentów WAT Badanie pilotażowe 2013

Monitorowanie losów zawodowych absolwentów WAT Badanie pilotażowe 2013 Monitorowanie losów zawodowych absolwentów WAT Badanie pilotażowe 2013 Raport z monitorowania losów zawodowych absolwentów 1/50 Informacje ogólne Badanie zostało przeprowadzone w dniach 19.03.2013 02.0.2013

Bardziej szczegółowo

Gotowość Polaków do współpracy

Gotowość Polaków do współpracy KOMUNIKAT Z BADAŃ ISSN 2353-5822 Nr 30/20 Gotowość Polaków do współpracy Luty 20 Przedruk i rozpowszechnianie tej publikacji w całości dozwolone wyłącznie za zgodą. Wykorzystanie fragmentów oraz danych

Bardziej szczegółowo

Jaki jest Polak. Oszczędny? Zysk za wszelką. czy każda cena za bezpieczeństwo? OSZCZĘDZAJĄCY TO PRZEDE WSZYSTKIM GRUPA USTATKOWANYCH

Jaki jest Polak. Oszczędny? Zysk za wszelką. czy każda cena za bezpieczeństwo? OSZCZĘDZAJĄCY TO PRZEDE WSZYSTKIM GRUPA USTATKOWANYCH OSZCZĘDZAJĄCY TO PRZEDE WSZYSTKIM GRUPA USTATKOWANYCH Wśród posiadaczy oszczędności wyróżniliśmy 4 segmenty psychograficzne, wyodrębnione ze względu na percepcję i podejście do ryzyka. ŻYJĄCY W ŚWIECIE

Bardziej szczegółowo

TRZYLETNIE WSKAŹNIKI EWD 2010-2012

TRZYLETNIE WSKAŹNIKI EWD 2010-2012 TRZYLETNIE WSKAŹNIKI EWD 2010-2012 LICEA OGÓLNOKSZTAŁCĄCE W WOJ. ŚLĄSKIM źródło: http://matura.ewd.edu.pl W zestawieniu uwzględniono te powiaty, w których są co najmniej 4 licea 1 Od 2010 r. publikowane

Bardziej szczegółowo

Sylwester Sylwester TNS Grudzień 2014 K.088/14

Sylwester Sylwester TNS Grudzień 2014 K.088/14 Informacja o badaniu Koniec roku już tuż tuż, ale zanim nastanie Nowy Rok czeka nas jeszcze ostatni wieczór 2014 roku Sylwester. Czy Polacy lubią świętować Sylwestra? Co będą robili w Sylwestra? Czy mają

Bardziej szczegółowo

OSZCZĘDZAM NA MIESZKANIE VS. OSZCZĘDZAM NA ŻYCIU OSZCZĘDZAM NA (KOGO? CO?) VS. OSZCZĘDZAM NA (KIM? CZYM?)

OSZCZĘDZAM NA MIESZKANIE VS. OSZCZĘDZAM NA ŻYCIU OSZCZĘDZAM NA (KOGO? CO?) VS. OSZCZĘDZAM NA (KIM? CZYM?) OSZCZĘDZAM NA MIESZKANIE VS. OSZCZĘDZAM NA ŻYCIU OSZCZĘDZAM NA (KOGO? CO?) VS. OSZCZĘDZAM NA (KIM? CZYM?) 1. Proszę odpowiedzieć na pytania. 1 1.1. Na co wydajesz oszczędności? 1.2. Na czym oszczędzasz?

Bardziej szczegółowo