Programy naprawcze jako instrument działań Marszałka Województwa Podkarpackiego w zakresie poprawy jakości powietrza w regionie

Transkrypt

1 Programy naprawcze jako instrument działań Marszałka w zakresie poprawy jakości powietrza w regionie Andrzej Kulig Dyrektor Departamentu Ochrony Środowiska w Urzędzie Marszałkowskim w Rzeszowie, Grażyna Szafran-Ciach Kierownik Oddziału instrumentów środowiskowych, Departamentu Ochrony Środowiska, Urzędu Marszałkowskiego w Rzeszowie. Rzeszów, 13 października 2011r.

2 Duże znaczenie dla stanu zdrowia społeczeństwa, a także dla stanu środowiska przyrodniczego, ma ochrona powietrza przed zanieczyszczeniem. W minionym 20 leciu kraj nasz uczynił wielkie postępy w ograniczeniu emisji pyłów i gazów do powietrza, niemniej jednak w skali Unii Europejskiej emisja ta stale jest jeszcze znaczna. Wynika to przede wszystkim z faktu, że w Polsce węgiel jest ciągle podstawowym paliwem w pozyskiwaniu energii elektrycznej i cieplnej.

3 . Zanieczyszczenia powietrza są głównymi przyczynami globalnych zagrożeń środowiska i jednocześnie należą do najbardziej niebezpiecznych dla przyrody i człowieka, gdyż są mobilne i mogą skazić na dużych obszarach praktycznie wszystkie komponenty środowiska.

4 Ze względu na sposób w jaki zanieczyszczenia dostają się do atmosfery są one dzielone na dwie grupy: -zanieczyszczenia pierwotne, emitowane do atmosfery bezpośrednio ze źródeł emisji,. - zanieczyszczenia wtórne, powstające w atmosferze w wyniku reakcji chemicznych między zanieczyszczeniami pierwotnymi, jak również składnikami powietrza atmosferycznego zwykle w nim występującymi. Wśród zanieczyszczeń pierwotnych istotny wpływ na stan jakości powietrza mają: dwutlenek siarki, tlenki azotu oraz pyły, które pochodzą głównie z wytwarzania ciepła i energii elektrycznej, transportu oraz przemysłu.

5 Cele ustawowe w zakresie zarządzania jakością powietrza wskazuje art. 85 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska. Zobowiązuje on do: 1) utrzymania poziomów substancji w powietrzu poniżej określonych dla nich poziomów dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach, 2) zmniejszania poziomów substancji w powietrzu, gdy nie są one dotrzymane co najmniej do poziomów dopuszczalnych (na terenie województwa występują przekroczenia poziomu dopuszczalnego pyłu PM 10 oraz pyłu PM 2,5), 3) zmniejszania i utrzymania poziomów substancji w powietrzu poniżej poziomów docelowych albo poziomów celów długoterminowych lub co najmniej na tych poziomach (na terenie województwa występują przekroczenia poziomu docelowego benzo(a)pirenu).

6 Standardy jakości powietrza określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008r. w sprawie poziomu niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47, poz. 281). Ponadto w 2008r. weszła w życie dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008r. w sprawie czystszego powietrza dla Europy (dyrektywa CAFE), która wprowadziła nowe mechanizmy dotyczące zarządzania jakością powietrza w strefach i aglomeracjach oraz nowe normy jakości powietrza (poziom docelowy/ dopuszczalny) dotyczące drobnych cząstek pyłu zawieszonego PM 2,5 w powietrzu.

7 Narzędziem, które umożliwia zarządzanie jakością powietrza w regionie są naprawcze programy ochrony powietrza. Podstawą do ich opracowania są przekroczenia standardów jakości powietrza wykazane w corocznej ocenie jakości powietrza wykonywanej przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w trybie art. 89 ust 1 Poś w oparciu o wyniki pomiarów monitoringu powietrza.

8 Celem programu ochrony powietrza jest wskazanie : -przyczyn powstawania zanotowanych przekroczeń, -kierunków i zakresów działań naprawczych zmierzających do poprawy jakości powietrza. Działania określone w programie muszą być zintegrowane z istniejącymi planami, programami, strategiami i wpisywać się w realizację celów makroskalowych oraz celów regionalnych i lokalnych. Konieczne jest przy tym uwzględnienie uwarunkowań gospodarczych, ekonomicznych i społecznych. Uchwalone w drodze uchwały sejmiku województwa w trybie art. 91 ust 3 i 5 ustawy Poś programy ochrony powietrza stanowią akt prawa miejscowego.

9 Na terenie województwa podkarpackiego zostały wdrożone do realizacji programy w zakresie ograniczenia emisji pyłu PM10: dla strefy miasto Przemyśl - rozporządzeniem Wojewody Nr 49 z dnia 22 sierpnia 2006r. w sprawie określenia programu ochrony powietrza dla strefy Miasto Przemyśl, opublikowanym w Dz. U. Woj. Podk. z 2006r. Nr 107, poz. 1500, dla strefy miasto Rzeszów - uchwałą Sejmiku z dnia 25 stycznia 2010r. Nr XLII/804/10 w sprawie określenia Programu ochrony powietrza dla strefy miasto Rzeszów, opublikowaną w Dz. U. Woj. Podk. z dnia 25 lutego 2010r., Nr 13 poz. 319, dla strefy powiat jasielski - uchwała Sejmiku z dnia 25 stycznia 2010r. Nr XLII/805/10 w sprawie określenia Programu ochrony powietrza dla strefy jasielskiej, opublikowaną w Dz. U. Woj. Podk. z dnia 26 lutego 2010r., Nr 14 poz. 338.

10 Programy te zawierają w swej treści harmonogram rzeczowo finansowy i czasowy dla działań naprawczych w okresie do 2020r, nakładający szereg obowiązków na: organy administracji, podmioty korzystające ze środowiska inne jednostki organizacyjne. Miarą efektu jaki przynosi ich realizacja są wyniki monitoringu jakości powietrza w poszczególnych strefach.

11 Przekroczenia dopuszczalnego stężenia 24-godzinnego pyłu PM10 przeanalizowano w układzie percentyli 90,4 ze stężeń 24-godz i stwierdzono że: -wielkości powyżej 35 w ciągu roku występują w ciągach komunikacyjnych; najwyższe wartości obserwujemy wzdłuż ul. Lwowskiej (DK4), W. Sikorskiego, ul. Warszawskiej, Lubelskiej, Al. L. Cieplińskiego, ul. Wiadukt Śląski i ul. Krakowskiej; - przekroczenia występują również na obszarze Śródmieścia, Staromieścia, Wilkowyi, Zalesia. - maksymalna wartość percentyla 90,4 w Rzeszowie wynosi 93,12 μg/m3,

12 W układzie stężeń średniorocznych: - na terenie miasta stwierdzono przekroczenia dopuszczalnego poziomu stężenia średniorocznego (w ciągu ulic: Lwowskiej (DK4), W. Sikorskiego, Warszawskiej, Al. L. Cieplińskiego, ul. Wiadukt Śląski i ul. Krakowskiej). - stężenia średnioroczne w Rzeszowie osiągają wielkość maksymalną 64,09 μg/m3,

13 Program ochrony powietrza dla strefy Miasto Rzeszów Za jakość powietrza na terenie miasta Rzeszowa w przeważającej mierze odpowiadają źródła emisji pochodzące z powszechnego korzystania ze środowiska (tzw. niska emisja). Wymagana wielkość redukcji ładunku pyłu PM10 emitowanego ze źródeł powierzchniowych, która ma doprowadzić do uzyskania stanu jakości powietrza zgodnego z wymaganiami przepisów ochrony środowiska wynosi ok. 45,12 Mg przy zakładanych średnich kosztach ok. 28 mln zł.

14 Przekroczenia dopuszczalnego stężenia 24-godzinnego pyłu PM10 przeanalizowano w układzie percentyli 90,4 ze stężeń 24-godz i stwierdzono, że: - wielkości powyżej 35 w ciągu roku występują w centrum miasta oraz w części północno-wschodniej miasta w ciągu ul. Bieszczadzkiej. Najwyższe stężenia występują wzdłuż ciągów komunikacyjnych: ul. 3 Maja, H. Kołłątaja, K. Wielkiego, Lwowskiej, T. Kościuszki, Metzgera, Marsz. J. Piłsudskiego, wysokie stężenia obserwowane są również na terenach: Śródmieścia, Os. Mickiewicza, os. M. Kopernika, os. Górka Klasztorna. - maksymalna wartość percentyla 90,4 w Jaśle wynosi 97,29 μg/m3,

15 W układzie stężeń średniorocznych: - na terenie miasta stwierdzono przekroczenia dopuszczalnego poziomu stężenia średniorocznego w ciągu ulic: ul. 3 Maja, H. Kołłątaja, K. Wielkiego. - stężenia średnioroczne w Jaśle osiągają wielkość maksymalną 60,59 μg/m3.

16 Program ochrony powietrza dla strefy jasielskiej Za jakość powietrza na terenie Jasła i powiatu jasielskiego w przeważającej mierze odpowiadają źródła emisji pochodzące z powszechnego korzystania ze środowiska. Wymagana wielkość redukcji ładunku pyłu PM10 emitowanego ze źródeł powierzchniowych, która ma doprowadzić do uzyskania stanu jakości powietrza zgodnego z wymaganiami przepisów ochrony środowiska wynosi ok. 31,24 Mg przy zakładanych średnich kosztach ok. 21 mln zł.

17 Program ochrony powietrza dla strefy Miasto Przemyśl W wyniku przeprowadzonej analizy wykazano, że sumaryczna emisja pyłu w 2003r. w Przemyślu wyniosła 1004 Mg. Głównym źródłem odpowiadającym za stan zanieczyszczenia powietrza pyłem jest niska emisja 630 Mg/rok (62,7 %). Źródła punktowe 347 Mg/rok (34,6 %) i źródła liniowe 27 Mg/rok (2,7%). Szacowane w 2005r. koszty realizacji zadań z programu z uwagi na działania związane z budową nowego bloku energetycznego wynosiły ponad 50 mln zł.

18 Z opracowywanych corocznych ocen jakości powietrza wynika, że na terenie miasta Przemyśla, miasta Rzeszowa i powiatu jasielskiego są obserwowane stężenia ponadnormatywne. W przypadku najbardziej zaawansowanego POP dla miasta Przemyśla w okresie jego realizacji w latach obserwowany jest wzrost ponadnormatywnych stężeń średniorocznych pyłu PM10 oraz liczby przekroczeń dobowych, co wskazuje na potrzebę zintensyfikowania działań wskazanych w programie.

19 Ze względu na wejście w życie dyrektywy CAFE wymagana jest aktualizacja obowiązującego programu dla miasta Przemyśla oraz uzupełnienia obowiązujących POP-ów o plany działań krótkoterminowych na wypadek zaistnienia stanów alarmowych. Ponadto z powodu niedostosowania przepisów krajowych do wymogów dyrektywy samorząd województwa musi kierować się bezpośrednio zapisami dyrektywy CAFE. Z tego powodu wymagana jest aktualizacja obowiązujących programów z uwzględnieniem nowego układu stref: -strefy miasto Rzeszów (jako miasta powyżej 100 tys. mieszkańców), -strefy podkarpackiej (jako pozostały obszar województwa).

20 W lipcu bieżącego roku Zarząd przystąpił do realizacji zadań polegających na sporządzeniu programów ochrony powietrza dla: - strefy miasto Rzeszów z uwagi na stwierdzone w powietrzu przekroczenia poziomu docelowego benzo(a)pirenu, - dla strefy podkarpackiej z uwagi na przekroczenia w powietrzu stężenia pyłu zawieszonego PM10, PM2,5 oraz benzo(a)pirenu. Aktualnie trwają końcowe prace przy pozyskiwaniu dotacji na ten cel ze środków NFOŚiGW i WFOŚiGW.

21 Harmonogram zakłada rozpoczęcie prac jeszcze w tym roku po wyborze wykonawcy w trybie przetargu. W I-szym etapie zostanie sporządzona inwentaryzacja źródeł emisji, a w II-gim etapie projekty programów. W trakcie zadania będą przeprowadzane konsultacje społeczne oraz opiniowanie projektów przez właściwych starostów/prezydentów miast oraz samorząd lokalny. Zakończenie zadania oraz skierowanie uchwał do Sejmiku zaplanowano na początek II kwartału 2012r.

22 W bieżącym roku realizując zadania naprawcze wynikające z obowiązujących programów ochrony powietrza oraz dostosowując system zarządzania jakością powietrza do wymogu art. 26 dyrektywy CAFE Zarząd przystąpił do utworzenia systemu informowania mieszkańców o aktualnym stanie zanieczyszczenia powietrza EkoPrognozy dla województwa podkarpackiego. Ma on na celu prognozowanie na dzień bieżący i dwa kolejne oraz ostrzeganie mieszkańców przed spodziewanym ponadnormatywnym zanieczyszczeniem powietrza. System jest opracowywany przez Politechnikę Warszawską i planowane jest jego uruchomienie pod koniec roku.

23 Podsumowując: -Skuteczne zarządzanie jakością powietrza i osiągnięcie celów wskazanych w programach ochrony powietrza wymaga nie tylko działań ze strony samorządów wojewódzkich i lokalnych. -Problem czystości powietrza, w sposób istotny wpływający na zdrowie mieszkańców, jest problemem społecznym. -Skuteczne zarządzanie jakością powietrza, realizacja POP-ów oraz osiągnięcie wymaganych norm nie będzie możliwe bez zmian systemowych na poziomie krajowym. - Krajowa polityka paliwowa i podatkowa powinna zachęcać do ograniczenia emisji zanieczyszczeń do powietrza poprzez wykorzystywanie paliw niskoemisyjnych oraz wdrażanie źródeł odnawialnych.

24 Z opracowanych programów ochrony powietrza wynika, że największe zagrożenia, a tym samym potencjał naprawczy znajduje się aktualnie w obszarze niskiej emisji (indywidualnych źródeł ciepła).

25 Dziękuję Państwu za uwagę