Warunki powstawania lodowców. Lodowce i lądolody. Granica wiecznego śniegu. Granica wiecznego śniegu. Granica wiecznego śniegu

Transkrypt

1 Warunki powstawania lodowców Lodowce i lądolody Zakres rozszerzony odpowiednio niska temperatura powietrza (ujemna średnia roczna temperatura) duże opady śniegu (większe niż jego ubytek) w miarę płaska rzeźba terenu (sprzyjająca gromadzeniu się śniegu) Granica wiecznego śniegu Granica wiecznego śniegu Granica wiecznego śniegu - wysokość (w m n.p.m.), powyżej której mogą powstawać lodowce. Wysokość występowania tej granicy zależy od: temperatury powietrza (im wyższa średnia roczna temperatura tym granica ta leży wyżej) wielkości opadów śniegu (im większe opady śniegu tym granica ta leży niżej) Granica wiecznego śniegu W strefie okołobiegunowej leży na poziomie morza pozwala to na tworzenie lodowców kontynentalnych (lądolodów) W miarę zbliżania się do równika granica wiecznego śniegu jest położona coraz wyżej przyczyną jest głównie wzrost średniej rocznej temperatury powietrza Granica wiecznego śniegu leży wyżej na zwrotnikach niż nad równikiem, gdyż są a zwrotnikach są wyższe średnie roczne temperatury oraz mniejsze opady w porównaniu z równikiem Etapy powstawania lodu lodowcowego 1. Śnieg 2. Firn lód ziarnisty powstający w wyniku wielokrotnego częściowego rozmarzania i zamarzania śniegu 3. Lód firnowy (mleczno-szary) powstaje pod wpływem nacisku wyżej położonych warstw śniegu i wsiąkającej wody. Duża ilość pęcherzyków powietrza powoduje, że nie jest przejrzysty 4. Lód lodowcowy (niebieskawy) dalsze ściskanie lodu przez rosnące warstwy śniegu powodują wyciśnięcie większości powietrza oraz zwiększenie gęstości lodu 1

2 Budowa lodowca górskiego Budowa lodowca górskiego Lodowiec górski składa się z dwóch podstawowych elementów: pola firnowego miejsce, które jest zawsze położone powyżej granicy wiecznego śniegu. Gromadzi się tu śnieg (pochodzący z opadów lub lawin), który stopniowo przekształca się w lód przeważa tu akumulacja jęzora lodowcowego wydłużona, dolna część lodowca powstająca, gdy w polu firnowym nagromadzi się za dużo lodu, który pod wpływem własnego ciężaru zaczyna się przemieszczać w dół, poniżej granicy wiecznego śniegu, gdzie zaczyna się topić - przeważa proces ablacji (topnienia śniegu) POLE FIRNOWE SZCZELINA BRZEŻNA ICEFALL - LODOSPAD JĘZOR LODOWCOWY 2

3 Lodowiec alpejski (dolinny, prosty) lodowiec dolinny składający się z pojedynczego pola firnowego i wypływającego z niego jęzora lodowcowego Czoło jęzora lodowcowego Lodowiec himalajski (dendryczny, dolinny złożony) - typ lodowca górskiego, w skład którego wchodzi wiele pól firmowych, a wypływające z nich jęzory łączą się w dolinie głównej w jeden wielki jęzor Lodowiec fieldowy (skandynawski, norweski) lodowiec, którego pole firnowe powstaje w postaci czapy lodowej na szczytowych płaskowyżach górskich (fieldach), może z niego wypływać kilka krótkich jęzorów lodowcowych. 3

4 Lodowiec piedmontowy (podgórski) typ lodowca, w którym z kilku pól firnowych wypływają długie jęzory. Docierają one do obszarów podgórskich, gdzie łączą się ze sobą tworząc rozległe pola lodowe Lodowiec pirenejski (cyrkowy, karowy) lodowiec składający się głównie z pola firnowego, brak jęzora lodowcowego lub jest on bardzo krótki wynika to z równowagi między akumulacji i ablacji w obrębie pola firnowego Lodowiec typu piedmontowego lodowiec Malaspina na Alasce Lodowce kontynentalne (lądolody) Lodowiec kontynentalny to rozległa, wypukła czasza lodowa pokrywająca znaczne obszary lądowe w strefie okołobiegunowej (na obszarach, gdzie granica wiecznego śniegu znajduje się na poziomie morza) 4

5 LĄDOLÓD - SCHEMAT Lądolód Antarktyczny Prawie cały obszar Antarktydy (95,5% powierzchni) pokryty jest największym na kuli ziemskiej lądolodem, o średniej grubości ok m, maksymalnie ok m. Objętość masy lodowej szacowana jest na ok. 30 mln km 3. Lądolód ten na znacznych obszarach wkracza w obszary morskie, tworząc rozległe lodowce szelfowe. Niewielkie obszary Antarktydy nie pokryte lodem, zwane są oazami, znajdują się w nich jeziora odmarzające w lecie i małe strumyki. Lądolód Grenlandzki Główny element krajobrazu Grenlandii to wielka czasza lodowca pokrywająca 1,8 mln km 2 (80% powierzchni wyspy). Miąższość lodu dochodzi do 2 tys. metrów, a objętość wynosi niecałe 3 mln km 3. Powierzchnia lodowca wznosi się, osiągając w centrum Grenlandii wysokość trzech tys. m n.p.m. Spływające masy lodowe docierają do wybrzeży licznymi językami o szerokości dochodzącej do 100 km. Nunataki szczyty gór wystające ponad powierzchnię lodowca 5

6 Lodowiec szelfowy Lodowiec szelfowy - zewnętrzna część lądolodu lub lodowca piedmontowego, którego podstawa znajduje się pod poziomem morza. Część brzeżna lodowca szelfowego unosi się swobodnie na powierzchni morza i jest zakończona klifem lodowym (barierą lodową). Odrywają się od niej góry lodowe. Oaza antarktyczna Lodowiec szelfowy Lodowiec szelfowy Lód morski Góra lodowa (stołowa) Bariera lodowa 6

7 Około 8/9 objętości góry lodowej znajduje się pod wodą Góra lodowa stołowa Lód morski Lód morski - lód powstający w morzu, w temperaturze wody ok. 1 C do 2 C, zależnie od jej zasolenia ( 1,91 C przy zasoleniu 35 ). Tworzy się w morzach polarnych, a także w morzach wyższych i średnich szerokościach geograficznych. Lód morski różni się od lodu słodkowodnego m.in.: zasoleniem, które jednak na ogół nie przekracza 1%. W średnich szer. geogr. lód morski pojawia się sezonowo, na ogół późną jesienią, i zanika w okresie jesiennoletnim; w wyższych szerokościach (w morzach polarnych) utrzymuje się trwała pokrywa lodowa zmieniająca jednak zależnie od pory roku swój zasięg, grubość i gęstość; masa lodu morskiego przyrasta od spodu o około 1,5 5,0 m rocznie, a całkowita miąższość może dochodzić do 9 m. 7

8 LUTY 1979 LUTY 2013 PAŹDZIERNIK 1979 PAŹDZIERNIK

9 Wieloletnia zmarzlina Wieczna lub wieloletnia zmarzlina, zwana też czasem wieczną marzłocią lub marzłocią trwałą lub zlodowaceniem podziemnym jest to zjawisko trwałego (minimum dwa kolejne lata) utrzymywania się przypowierzchniowej części skorupy ziemskiej w temperaturze poniżej punktu zamarzania wody niezależnie od pory roku. Powstaje w warunkach suchego i jednocześnie zimnego klimatu (o średniej temperaturze powietrza poniżej - 8 C). Marzłoć wieczna (łącznie z lodowcami) pokrywa 26% powierzchni Ziemi. Wieloletnia zmarzlina W miesiącach letnich wierzchnia warstwa gruntu - do około 2 metrów - ulega rozmarznięciu (przypowierzchniową warstwę rozmarzającą latem nazywamy warstwą czynną), wskutek czego staje się on często grząskim bagnem, w głąb którego nie może (z powodu zamarzniętych głębszych warstw) wsiąknąć nadmiar wody. Sytuacja ta utrudnia rozwój roślinności, uniemożliwiając m.in. zasiedlanie pokrytych wieczną zmarzliną obszarów drzewom o głębszym systemie korzeniowym, także z powodu niedostatecznej spoistości gleby w miesiącach letnich. Dawniej zmarzlina znacząco utrudniała wznoszenie budynków. Oparcie fundamentów na zmarzlinie powoduje stopniowe wtapianie się budynku i osiadanie, nieraz o kilka metrów. 9