Międzynarodowa Konferencja naukowo-szkoleniowa

Transkrypt

1 Międzynarodowa Konferencja naukowo-szkoleniowa Innowacyjność w kształceniu, praktyce pielęgniarskiej i badaniach naukowych. 90-lecie powstania Uniwersyteckiej Szkoły Pielęgniarek i Opiekunek Zdrowia w Krakowie" Audytorium Maximum Uniwersytetu Jagiellońskiego Streszczenia prac Kraków, września 2015 roku

2 Honorowy Patronat Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy Organizator Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Współorganizatorzy Małopolska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Urząd Miasta Krakowa 2

3 Komitety Komitet Honorowy Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego Lena Kolarska-Bobińska Minister Pracy i Polityki Społecznej Władysław Kosiniak-Kamysz Wojewoda Województwa Małopolskiego Jerzy Miller Marszałek Województwa Małopolskiego Marek Sowa Prezydent Miasta Krakowa Jacek Majchrowski Metropolita Krakowski Ks. Kardynał Stanisław Dziwisz Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego Wojciech Nowak Prorektor Uniwersytetu Jagiellońskiego ds. Collegium Medicum Piotr Laidler Prezydent Międzynarodowej Rady Pielęgniarek (ICN) Judith Shamian Prezes Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych Grażyna Rogala-Pawelczyk Konsultant Krajowy w dziedzinie Pielęgniarstwa Maria Kózka Dyrektor ds. Zdrowia Publicznego w Dyrekcji Generalnej Zdrowia i Ochrony Konsumentów (DG SANCO) Komisji Europejskiej Andrzej Ryś Komitet Organizacyjny Przewodnicząca: Joanna Bonior Zastępca Przewodniczącej: Iwona Bodys-Cupak Członkowie: Małgorzata Dziedzic, Mirosława Dzikowska, Anna Gawor, Jakub Lickiewicz, Stanisław Łukasik, Anna Majda, Iwona Malinowska-Lipień, Dorota Matuszyk, Marcin Mikos Anita Orzeł- Nowak, Iwona Oskędra, Joanna Pokorska, Maciej Rogala, Marta Szeliga, Maja Szymaczek, Elżbieta Walewska, Joanna Zalewska-Puchała, Aleksandra Ziółkowska Komitet Naukowy Przewodniczący: Tomasz Brzostek Zastępca Przewodniczącego: Agnieszka Gniadek Członkowie: Joanna Bonior, Bożena Czarkowska-Pączek, Antoni Czupryna, Danuta Dyk, Ryszard Gajdosz, Aleksandra Gaworska-Krzemińska, Elżbieta Grochans, Jolanta Jaworek, Elżbieta Krajewska- Kułak, Maria Kózka, Maciej Małecki, Marek Motyka, Michał Nowakowski, Andrzej Pilc, Lucyna Płaszewska-Żywko, Janusz Pokorski, Krystyna Rożek-Piechura, Małgorzata Schlegel- Zawadzka, Janusz Skalski, Maria Szewczyk, Barbara Ślusarska, BeataTobiasz-Adamczyk, Grażyna Wójcik, Irena Wrońska, Danuta Zarzycka Komitet Redakcyjny Iwona Bodys-Cupak, Joanna Bonior, Anna Gawor, Agnieszka Gniadek, Anna Majda, Iwona Malinowska-Lipień, Iwona Oskędra, Lucyna Płaszewska-Żywko 3

4 Spis treści Sesja Plenarna Stanisław Dziedzic Między młodopolską legendą a twardymi realiami kształcenia pielęgniarek. Anna Rydlówna Maria Kózka, Beata Cholewka Analiza stanu pielęgniarstwa polskiego...16 Grażyna Wójcik Udział pielęgniarek w kreowaniu polityki zdrowotnej...16 Stanisława Golinowska Wyzwania dla polityki zdrowotnej wynikające z przemian wykonywania zawodu pielęgniarskiego i przemian na współczesnym rynku pracy. Perspektywa globalna, europejska i krajowa Sesja: Kształcenie pielęgniarek zmiany i perspektywy cz. 1 Danuta Zarzycka Aktualne tendencje w kształceniu zawodowym pielęgniarek a potrzeby zdrowotne Hanna Grabowska Mapowanie pojęć ICNP w procesie pielęgnowania pacjentów z przewlekłą niewydolnością serca...19 Mariusz Panczyk, Magdalena Woynarowska Sołdan, Jarosława Belowska, Aleksander Zarzeka, Joanna Gotlib Analiza porównawcza przebiegu i efektywności kształcenia e-lerningowego studentów pielęgniarstwa w zakresie Rzetelność w badaniach naukowych Zygmunt Pucko Idea troski wezwaniem do innowacji w pielęgniarstwie Mariusz Panczyk, Henryk Rebandel, Jarosława Belowska, Aleksander Zarzeka, Joanna Gotlib Kryteria selekcji kandydatów na studiach II stopnia na kierunku pielęgniarstwo pięcioletnia analiza retrospektywna Joanna Gotlib, Elżbieta Grochans, Anna Jurczak, Marzanna Stanisławska, Mariusz Panczyk Analiza wyników egzaminów z Podstaw pielęgniarstwa jako wstęp do standaryzacji egzaminu testowego badania wieloośrodkowe. Doniesienie wstępne Aneta Kościołek, Irena Wrońska, Wiesław Fidecki, Mariusz Wysokiński, Dorota Kulina Satysfakcja absolwentów kierunku pielęgniarstwo z wybranych aspektów kształcenia Sesja: Badania naukowe w pielęgniarstwie cz. 1 Danuta Dyk Polska adaptacja narzędzi do badań w pielęgniarstwie..27 Mirosława Dzikowska, Maria Kózka, Maria Merklinger-Soma, Krzysztof Gajda Ryzyko odleżyn i ich występowanie w grupie chorych przyjmowanych do leczenia szpitalnego na oddziały zachowawcze

5 Dorota Pilch, Mirela Sienkiewicz, Elżbieta Grochans, Marzanna Stanisławska, Daria Matyka- Schneider Analiza porównawcza satysfakcji z pracy i życia pielęgniarek pracujących w systemie tradycyjnym i Primary Nursing Ewa Kawalec Kajstura, Iwona Malinowska Lipień, Tomasz Brzostek, Agata Reczek Częstość występowania komponentów zespołu metabolicznego wśród osiemnastoletniej młodzieży ocena zmian w zakresie rocznej obserwacji Aurelia Sega, Ilona Nowak, Paweł Iwaszczuk, Anna Andrychiewicz, Aleksandra Władymiruk Ocena występowania bólu, sedacji oraz delirium wśród pacjentów w Oddziale Intensywnej Terapii Ilona Nowak, Joanna Rudek, Aurelia Sega, Aleksandra Władymiruk Pacjenci z chorobliwą otyłością w oddziale intensywnej terapii Martyna Pakulska, Bożena Gorzkowicz Zachowania zdrowotne u chorych z miażdżycą tętnic obwodowych na przykładzie pacjentów oddziału chirurgicznego...34 Renata Stępień, Kazimiera Zdziebło, Grażyna Wiraszka, Beata Posłuszna Czynniki ryzyka zdrowotnego występujące u pacjentów korzystających z Programu Badań Przesiewowych (PBP) dla wczesnego wykrywania raka jelita grubego...35 Sesja Komunikacja terapeutyczna z pacjentem Helena Wrona Polańska Lecząca moc kontaktu: pielęgniarka pacjent. Perspektywa psychologiczna Bohdan Wasilewski Grupa Balinta jako metoda szkolenia pielęgniarek i lekarzy w zakresie umiejętności komunikowania się z pacjentem Ludmiła Marcinowicz Komunikowanie się w podstawowej opiece zdrowotnej z perspektywy pacjentów...39 Grażyna Cepuch, Lucyna Tomaszek, Katarzyna Wojtas Przygotowanie pielęgniarek do udzielania wsparcia pacjentom z chorobą nowotworową doniesienie wstępne Helena Motyka, Katarzyna Motyka Empatia i asertywność pielęgniarek w opiece nad pacjentami chorymi psychicznie i w opiece nad pacjentami chorymi somatycznie Joanna Surmacka, Marek Motyka Problem komunikacji klinicznej z pacjentem hospitalizowanym Marek Motyka, Elżbieta Szufnarowska, Anna Sądel, Julian Dutka Wsparcie psychiczne udzielane pacjentom przygotowywanym do endoprotezoplastyki stawu kolanowego a przebieg okresu pooperacyjnego Sesja Bezpieczeństwo pacjenta w ujęciu holistycznym cz. 1 Maciej Małecki Edukacja jako kluczowy element w interdyscyplinarnej opiece diabetologicznej - miejsce pielęgniarki w zespole terapeutycznym

6 Cinzia Sestini, Gabriele Savignani, Sebastiano Bagnara, Riccardo Tartaglia, Tommasso Bellandi Czynnik ludzki a bezpieczeństwo pacjenta, czas pomyśleć o podręczniku komunikowania się...47 Tomasz Jurek Bezpieczeństwo prawne w pracy pielęgniarki i położnej Anna Andrychiewicz, Krzysztof Sładek Analiza bezpieczeństwa stosowania analgosedacji podczas badania bronchofiberoskopowego Rafał Szpakowski, Grażyna Dykowska, Adam Fronczak, Patrycja W. Zając Bezpieczeństwo pacjenta- ramy teoretyczne Sesja: Badania naukowe w pielęgniarstwie cz. 2 Elżbieta Grochans Interdyscyplinarność badań w pielęgniarstwie Izabela Chmiel, Maciej Górkiewicz, Tomasz Brzostek Gromadzenie subiektywnych samoocen nastroju pacjentów w zakładach opieki długoterminowej drogą wywiadu twarzą w twarz z zastosowaniem standardowej skali psychometrycznej Renata Stępień, Anna Dajer Zachowania zdrowotne młodzieży w okresie późnej adolescencji Maria Kózka, Maria Cisek, Teresa Gabryś, Dorota Ksykiewicz, Lucyna Przewoźniak, Piotr Brzyski, Maria Ogarek, Krzysztof Gajda, Tomasz Brzostek Jakość opieki a metody planowania obsad pielęgniarskich w szpitalach polskich biorących udział w projekcie RN4CAST Anna Andruszkiewicz, Aldona Kubica, Marta Nowik, Piotr Michalski, Halina Idczak Ocena gotowości do wypisu pacjentów z chorobami przewlekłymi Aneta Trzcińska, Czesław Marcisz, Anna Kliś, Grażyna Franek, Mariola Bartusek Praca zmianowa u pielęgniarek a zaburzenia hormonalne powodujące nadwagę i otyłość Jarosława Belowska, Mariusz Panczyk, Aleksander Zarzeka, Halina Zmuda-Trzebiatowska, Barbara Kot-Doniec, Joanna Gotlib EVIDENCE-BASED PRACTICE PROFILE QUESTIONNAIRE adaptacja kwestionariusza do badania wiedzy, postaw i umiejętności w zakresie EBP w grupie polskich pielęgniarek Sesja: Problematyka agresji w systemie opieki zdrowotnej Thomas Nag TERMA trening dla personelu w zakresie radzenia sobie z agresją i przemocą Jakub Lickiewicz Agresja i przemoc w opiece medycznej przegląd literatury. 64 Marzanna Stanisławska, Sławomira Siudowska, Anna Jurczak, Elżbieta Grochans Mobbing i wypalenie zawodowe w wybranych środowiskach pracy Marek Motyka, Małgorzata Kamińska, Małgorzata Kochman Stres przed zabiegiem operacyjnym a przebieg okresu pooperacyjnego u pacjentów po wszczepieniu endoprotezy stawu biodrowego

7 Anna Jurczak, Anna Włoś, Dorota Branecka Woźniak, Elżbieta Grochans Problem agresji wśród pracowników ochrony zdrowia Alicja Kamińska, Joanna Łatka, Justyna Ćmiel, Iwona Bodys Cupak Przyczyny, częstotliwość i skutki stresu w pracy pielęgniarki Kazimiera Zdziebło, Bożena Zboina, Aneta Lesiak Sytuacje stresogenne w środowisku pracy pielęgniarek Sesja: Kształcenie pielęgniarek zmiany i perspektywy cz. 2 Barbara Ślusarska Implementacje praktyczne klasyfikacji diagnoz i interwencji pielęgniarskich dla pielęgniarstwa polskiego.. 71 Renata Rabiasz, Hanna Kachaniuk Skala Pielęgniarskich Kompetencji Społecznych wstępne wyniki walidacji Joanna Gotlib, Aleksander Zarzeka, Mariusz Panczyk, Piotr Gębski, Lucyna Iwanow, Marcin Malczyk, Jarosława Belowska Analiza jakości pytań z końcowego testu zaliczeniowego z przedmiotu Prawo w medycynie dla studentów pielęgniarstwa na platformie egzaminów elektronicznego ASK Systems Iga Wąsowska, Maria Kózka Opinie pielęgniarek na temat wykorzystywania dowodów naukowych w praktyce zawodowej Jarosława Belowska, Mariusz Panczyk, Aleksander Zarzeka, Halina Zmuda-Trzebiatowska, Barbara Kot-Doniec, Joanna Gotlib Evidence Based Practice Analiza wiedzy i postaw pielęgniarek w zależności od wykształcenia...78 Ewa Kądalska, Halina Zmuda Trzebiatowska Analiza przydatności szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie pielęgniarstwa opieki paliatywnej oraz wykorzystania kwalifikacji specjalistów w celu zapewnienia jakości opieki paliatywno-hospicyjnej...80 Zofia Sienkiewicz, Grażyna Wójcik, Irena Wrońska, Jacek Imiela Wpływ podnoszenia kwalifikacji zawodowych na pozycję zawodową w pielęgniarstwie Sesja:Badania naukowe w pielęgniarstwie cz. 3 Grażyna Rogala Pawelczyk Badania naukowe warunkiem rozwoju pielęgniarstwa Dorota Matuszyk, Małgorzata Schlegel-Zawadzka, Paweł Jagielski, Małgorzata Dziedzic Jakość życia kobiet w przebiegu ciąży połogu i laktacji w zależności od stanu odżywienia przed ciążą...84 Anna Mierzwa, Marek Klimek Wybrane metody preindukcji i indukcji porodu stosowane w krakowskich szpitalach Kazimiera Płoch, Agnieszka Pszeniczna, Beata Fryc-Przybyłowska, Anna Mierzwa, Małgorzata Dziedzic Wiedza i opinie studentek o antykoncepcji hormonalnej Mariola Banaszkiewicz, Anna Ciecieląg, Anna Andruszkiewicz, Katarzyna Betke, Alicja Marzec Zachowania zdrowotne i ich wybrane predyktory a jakość życia kobiet w okresie okołomenopauzalnym na przykładzie kobiet uzależnionych od alkoholu

8 Anna Mazurkiewicz, Barbara Prażmowska Stany zapalne żeńskich narządów płciowych i ich wpływ na jakość życia kobiet w wieku prokreacyjnym Dorota Matuszyk, Małgorzata Schlegel -Zawadzka, Paweł Jagielski, Małgorzata Dziedzic Zależność pomiędzy matczynym wskaźnikiem masy ciała a parametrami antropometrycznymi Kazimiera Płoch, Małgorzata Dziedzic, Dorota Matuszyk, Ewelina Frączek Czynniki sprzyjające skuteczności leczenia zagrażającego poronienia wśród hospitalizowanych kobiet Sesja: Problemy etyczne i prawne we współczesnym pielęgniarstwie Irena Wrońska Etyka we współczesnym pielęgniarstwie Marek Wojczyk Postęp w medycynie- pielęgniarki wobec dylematów etycznych XXI wieku Ilona Rozalska Walszek, Aleksandra Wróbel, Anna Aftyka Poziom wiedzy pielęgniarek na temat regulacji prawnych dotyczących wykonywania zawodu: doniesienia wstępne Danuta Kunecka Negatywne zachowania w miejscu pracy pielęgniarek zatrudnionych w szpitalach klinicznych...95 Marta Szabat Wartości moralne zawarte w kodeksie etyki zawodowej pielęgniarek i położnych RP w świetle medycznych modeli komunikacyjnych Jan Hartman Emancypacja zawodowa pielęgniarek u progu XXI wieku Małgorzata Marcysiak, Miłosz Marcysiak, Grażyna Skotnicka Klonowicz Postawy życiowe zwolenników i przeciwników eutanazji Sesja: Bezpieczeństwo pacjenta w ujęciu holistycznym cz. 2 Paweł Krawczyk Postępowanie w sytuacjach kryzysowych w anestezjologii i intensywnej terapii. Zastosowania nowoczesnych pomocy poznawczych listy kontrolne Janusz Pokorski Bezpieczeństwo pacjenta, zdarzenia niepożądane i błędy medyczne Marta Rorat Kultura bezpieczeństwa i kultura represji w ustawie z dnia 5 grudnia 2008 r o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi Aleksandra Gaworska- Krzemińska, Agata Flis, Agnieszka Zimmermann, Hanna Grabowska Bezpieczne zarządzanie produktami leczniczymi w praktyce pielęgniarskiej Sesja: Badania naukowe w pielęgniarstwie cz. 4- opieka geriatryczna Izabela Wróblewska, Jerzy Błaszczuk Hospitalizacja jako czynnik stresogenny pacjentów powyżej 60 roku życia

9 Marlena Padykuła, Maria Kózka Zaburzenia funkcji poznawczych u pacjentów w wieku geriatrycznym leczonych zachowawczo Iwona Oskędra, Beata Zych, Agnieszka Skorupska Król, Barbara Puzio Satysfakcja pacjentów w starszym wieku z opieki środowiskowej świadczonej w ramach Podstawowej Opieki Zdrowotnej Grażyna Puto, Bożena Targosz, Iwona Repka, Lucyna Ścisło, Zofia Musiał Rozpoznawanie uzależnień i współuzależnień od alkoholu i tytoniu wśród osób starszych Ilona Kuźmicz, Tomasz Brzostek, Maciej Górkiewicz Stan funkcjonalny a sprawność ruchowa osób objętych stacjonarną opieką długoterminową Barbara Kubik, Aldona Tabiś, Urszula Romanowska, Kazimiera Moździerz Ocena wybranych aspektów jakości życia u pacjentów w przedziale wiekowym lat, przed i po zabiegu usunięcia zaćmy Marlena Padykuła, Iwona Repka, Grażyna Puto Satysfakcja z życia opiekunów osób starszych Sesja: Nauki podstawowe i nowe technologie Barbara Tudek Naprawa uszkodzeń DNA w patologii raka jelita grubego Peter C. Konturek Transfer mikroflory bakteryjnej w schorzeniach przewodu pokarmowego Jolanta Jaworek, Joanna Szklarczyk, Michalina Kot, Joanna Bonior, Marta Góralska, Urszula Czech Ochronny wpływ melatoniny oraz jej metabolitu AFMK w przebiegu ostrego zapalenia trzustki Joanna Bonior, Piotr Cenarowicz, Artur Dembiński, Michalina Kot, Romana Tomaszewska, Anna Leja-Szpak, Katarzyna Nawrot Porąbka, Piotr Pierzchalski, Zygmunt Warzecha, Jolanta Jaworek Zastosowanie greliny do OUN tłumi ostre zapalenie trzustki via nerwy czuciowe Lucyna Ścisło, Elżbieta Walewska, Stanisław Kłęk, Antoni Szczepanik, Antoni Czupryna, Jan Kulig Wpływ immunomodulującego żywienia dojelitowego na wskaźniki układu odpornościowego u pacjentów po zabiegu operacyjnym z powodu raka żołądka Piotr Pierzchalski, Paweł Link-Lenczowski, Marta Jastrzębska, Anna Leja-Szpak, Katarzyna Nawrot-Porąbka K, Joanna Szklarczyk, Joanna Bonior, Jolanta Jaworek Kompleksy AKT-1 hamują indukowaną promieniowaniem gamma i agonistami PPAR-gamma apoptozę w komórkach raka jelita grubego Tomasz Ozimek, Natalia Galuszka, Katarzyna Milian-Ciesielska, Tomasz Banaś, Miłosz Pietrus, Krzysztof Okon, Marcin Mikos, Grzegorz Juszczyk, Kazimierz Pitynski U kobiet po menopauzie ekspresja Gamma-glutamyl transferazy (GGT) w raku endometrioidalnym endometrium (ECC) maleje w rakach nisko zróżnicowanych i zaawansowanych klinicznie

10 Sesja: Varia Anna Bednarek, Lucia Dimunova, Jana Rakova, Alina Zabiega Powikłania dostępów naczyniowych u pacjentów dializowanych potrzeba edukacji pielęgniarskiej Anna Kliś, Aneta Trzcińska Opina pielęgniarek i położnych na temat transplantacji narządów Anna Bednarek Decyzje wakcynologiczne rodziców a profesjonalna edukacja o szczepieniach Maciej Załuski Korzystne i niekorzystne efekty procesów myślenia obecne w grupie pacjentów chorych somatycznie Małgorzata Paplaczyk, Anna Gawor, Gabriela Ciura Ocena jakości życia pacjentów z bólem przewlekłym w przebiegu choroby niedokrwiennej kończyn dolnych Lucyna Płaszewska Żywko, Sabina Krupa Satysfakcja zawodowa pielęgniarek oddziałów kardiochirurgicznych w Polsce i w Wielkiej Brytanii Anna Szetela, Ewa Kocot Pakiety szkoleniowe dla profesjonalistów zdrowotnych poprawa dostępności i jakości świadczeń dla migrantów i mniejszości etnicznych, w tym Romów raport z projektu MEM-TP Kazimiera Zdziebło, Grażyna Nowak Starz, Renata Stępień Satysfakcja zawodowa pielęgniarek Sesja: Sesja studencka Beata Polak, Marzena Wojtas, Dominika Zoldi Porównanie zachowań zdrowotnych i występowanie czynników ryzyka zaburzeń odżywiania wśród młodzieży i dorosłych anoreksja i bulimia Katarzyna Mucha, Iwona Oskędra, Joanna Moszkowicz, Anna Piskorz, Anna Nowacka Jakość życia ludzi chorujących na łuszczycę w wieku lat Natalia Ślusarczyk, Elżbieta Węgiel, Patrycja Starzyk Ocena wybranych zachowań zdrowotnych studentów Aldona Wróbel, Anna Majda Religijność i akceptacja choroby wśród pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów Katarzyna Olek, Ewelina Milewska Ocena wiedzy kobiet na temat nietrzymania moczu Anna Delimat, Renata Tokarska Wpływ mediów na sposób ukończenia ciąży i długość okresu karmienia piersią przez matki Anna Nawalana, Magdalena Baran Sposoby radzenia sobie ze stresem młodzieży gimnazjalnej zamieszkałej w mieście i na wsi

11 Magdalena Baran, Anna Nawalana Uogólnione poczucie własnej skuteczności młodzieży gimnazjalnej zamieszkałej w mieście i na wsi Sesja: Sesja plakatowa Kształcenie pielęgniarek zmiany i perspektywy Joanna Gotlib, Mariusz Panczyk, Piotr Gębski, Gabriela Olędzka, Jarosława Belowska, Aleksander Zarzeka, Marcin Malczyk Analiza jakości egzaminacyjnych pytań testowych z przedmiotu Mikrobiologia dla studentów pielęgniarstwa jako metoda przygotowania bazy pytań do egzaminu wspomaganego komputerowo Łasak, Joanna Miarka, Wojciech Klapa: Pielęgniarstwo polskie w dwudziestoleciu międzywojennym w świetle publikacji i archiwaliów Badania naukowe w pielęgniarstwie Mariola Seń, Grażyna Dębska, Dorota Lizak Wielochorobowość a jakość życia osób po 65 roku życia pozostających pod opieką Podstawowej Opieki Zdrowotnej Lucyna Tomaszek, Grażyna Cepuch, Beata Fugiel Problem zaburzenia snu u pielęgniarek kształcących się na studiach niestacjonarnych Iwona Malinowska Lipień, Danuta Kołodziej, Ewa Kawalec- Kajstura, Teresa Gabryś, Agata Reczek, Angelika Syska Czynniki wpływające na honorowe oddawanie krwi przez krwiodawców na Podkarpaciu Aneta Suder, Anna Dziad, Patrycja Ostrogórska, Katarzyna Lorenc, Iwona Opach, Agnieszka Kulig, Julia Nawrot, Agnieszka Gniadek Nieinwazyjna wentylacja u noworodków tryby oddechowe dostępne w aparacie Infant Flow SiPAP Agata Reczek, Anna Czech, Ewa Kawalec-Kajstura, Iwona Malinowska-Lipień Wybrane problemy pielęgnacyjne chorej z ostrym zespołem wieńcowym studium przypadku Patrycja Ostrogórska Katarzyna Lorenc, Agnieszka Gniadek Problemy dermatologiczne w okresie noworodkowym Patrycja Ostrogórska, Katarzyna Lorenc, Agnieszka Gniadek Możliwość przeniesienia wirusa HIV z zakażonej matki na dziecko w okresie okołoporodowym postępowanie diagnostyczno terapeutyczne i pielęgniarskie Iwona Oskędra, Ewa Broszkiewicz, Beata Zych Stosowanie suplementów diety przez osoby w wieku starszym Katarzyna Wojnar Gruszka Kontrowersje w ewakuacji treści z dróg oddechowych u chorych wentylowanych mechanicznie w kontekście prewencji VAP Beata Ogórek Tęcza, Elżbieta Kaczmarska Nawyki żywieniowe i ocena stanu wiedzy a jakość życia pacjentów rehabilitowanych w środowiskowych domach samopomocy

12 Joanna Zalewska Puchała, Agata Sowa, Anna Majda, Iwona Bodys Cupak Poczucie zadowolenia z życia studentów pielęgniarstwa Barbara Gugała, Beata Penar-Zadarko Pielęgniarka jako edukator w chorobie niedokrwiennej serca Violetta Cebulska, Violetta Koźlak, Anetta Polok, Violetta Jachimowicz, Robert Koźlak Pozycja zawodowa i społeczna pielęgniarek funkcjonariuszy Służby Więziennej a czynniki ją warunkujące Gabriela Ciura, Wojciech Klapa, Małgorzata Paplaczyk Potrzeby edukacyjne pacjentów otyłych z nadciśnieniem tętniczym leczonych zachowawczo Grażyna Cepuch, Marianna Zięba, Beata E Zych Postawy rodziców dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym Anna Nowacka, Ewa Neuman, Anna Piskorz, Joanna Moszkowicz, Katarzyna Mucha, Maciej Polak, Renata Wolfshaut-Wolak Syndrom wypalenia zawodowego u pielęgniarek studiujących na poziomie magisterskim a radzenie sobie ze stresem Lucyna Tomaszek, Grażyna Dębska, Ewa Kurleto-Kalitowska Certyfikat Szpital bez bólu a praktyka pielęgniarska w postępowaniu przeciwbólowym Lucyna Ścisło, R Domanus, Elżbieta Walewska, Grażyna Puto, Antoni Szczepanik, Szymon Pietruszka, Karolina Bruszkiewicz Analiza porównawcza powikłań u pacjentów z tętniakiem aorty brzusznej leczonych metodą tradycyjną oraz implantacji stent-graftu Małgorzata Kołpa, Barbara Wywrot- Kozłowska, Beata Jurkiewicz, Aneta Grochowska Czynniki determinujące akceptację i przystosowanie do choroby nowotworowej Agnieszka Skrzypek, Konrad Jabłoński, Marta Szeliga, Anna Mazur, Michał Nowakowski Ocena wpływu zmęczenia związanego z pracą w godzinach nocnych na ruchy gałek ocznych zwanych sakadami u pielęgniarek Agnieszka Muszyńska, Małgorzata Kołpa Analiza zachowań zdrowotnych wśród chorych leczących się na stabilną chorobę niedokrwienną serca oraz porównanie ich do osób zdrowych Alicja Marzec, Anna Andruszkiewicz, M Basińska, M Banaszkiewicz Poczucie własnej skuteczności ważnym predyktorem zachowań zdrowotnych osób palących Agnieszka Gniadek, Iwona Bodys Cupak, Agnieszka Poskróbek Zachowania ryzykowne oraz prozdrowotne wśród pacjentów poddawanych hemodializie Anna Nowacka, Karolina Kocot, Anna Piskorz Ocena sposobu żywienia i zachowań dietetycznych pacjentów z chorobą niedokrwienną serca Alicja Ziółkowska, Iwona Repka, Grażyna Puto Opinie studentów medycyny i pielęgniarstwa na temat opieki paliatywnej w pediatrii Anna Kloc, Lidia Łaś Porównanie wiedzy i opinii studentów pielęgniarstwa oraz kierunków niezwiązanych z naukami medycznymi na temat stosowania uporczywej terapii Marzena Wojtas, Beata Polak, Dominika Zoldi Poziom wiedzy studentek na temat raka piersi

13 Dominika Zoldi, Beata Polak, Marzena Wojtas Wiedza studentów administracji publicznej na temat WZW typu C Problemy etyczne i prawne we współczesnym pielęgniarstwie Patrycja Elżbieciak, Iwona Repka, Patrycja Zurzycka Poglądy zespołu ratownictwa medycznego na temat eutanazji Aneta Grochowska, Halina Sopel, Barbara Kubik, Kazimiera Moździerz, Urszula Romanowska Wiedza i postawy studentów wobec osób w stanie terminalnym Małgorzata Marcysiak, Maria Strzelecka, Bożena Ostrowska, Małgorzata Zagroba, Ewa Wiśniewska Kodeks etyki zawodowej teoria a praktyka Aleksander Zarzeka, Mariusz Panczyk, Jarosława Belowska, Halina Zmuda Trzebiatowska, Barbara Kot-Doniec, Lucyna Iwanow, Joanna Gotlib Recepty pielęgniarskie wiedza i postawy pielęgniarek i położnych wobec rozszerzenia kompetencji zawodowych Mirosława Felsmann, Anna Andruszkiewicz Znaczenie troski w opiece nad osobami starszymi w opinii pielęgniarek na tle innych członków zespołu terapeutycznego Ilona Kuźmicz, Iwona Malinowska Lipień, Tomasz Brzostek Korzyści i trudności związane z nadaniem pielęgniarkom nowych uprawnień Nauki podstawowe i nowe technologie Urszula Wójtowicz Efektywność telemedycyny w zdalnym monitorowaniu pacjenta z astmą Katarzyna Nawrot Porąbka, Anna Leja Szpak, Joanna Bonior, Joanna Szklarczyk, Urszula Czech Michalina Kot, Piotr Pierzchalski, Jolanta Jaworek Wpływ L- kinureniny na wydzielanie amylazy trzustkowej u szczurów Anna Leja Szpak, Piotr Pierzchalski, Marta Góralska, Katarzyna Nawrot-Porąbka, Joanna Bonior, Martyna Jastrzębska, Jolanta Jaworek Melatonina i jej metabolit AFMK zwiększa wrażliwość komórek nowotworowych trzustki (PANC-1) na gemcitabinę Paweł Link Lenczowski, Monika Bubka, D. Butter Terry, Anna Lityńska Analiza ekspresji glikosfingolipidów (GSLs) w pierwotnych i metastatycznych komórkach czerniaka ludzkiego Komunikacja terapeutyczna z pacjentem Maciej Załuski Regulacja emocji jako jeden z aspektów komunikacji terapeutycznej Małgorzata Poznańska Poprawienie kompetencji komunikacyjnych czynnikiem zwiększającym efektywność pracy pielęgniarki i położnej

14 Jacek Mesterhazy Wykorzystanie aspektów dialogowych w kształtowaniu umiejętności komunikacyjnych u studentów pielęgniarstwa Varia Anna Mikołajczyk, Patrycja Ostrogórska, Agnieszka Gniadek Jeden pacjent, dwa cewniki opis przypadku Małgorzata Kołpa, Aneta Grochowska, Agnieszka Jankowicz-Szymańska Porównanie jakości życia i natężenia bólu u pacjentów leczonych z powodu dyskopatii odcinka lędźwiowego kręgosłupa Elżbieta Cipora, Bożena Ogrodnik, Ewa Smoleń Wybrane aspekty jakości życia kobiet po mastektomii doniesienie wstępne Elżbieta Walewska, Lucyna Ścisło, Antoni Szczepanik, Anna Nowak, Małgorzata Gądek, Katarzyna Machnik Palenie tytoniu wśród pacjentów z chorobami układu sercowo- naczyniowego Agnieszka Strzelecka Subiektywna ocena pacjentów dotycząca postaw personelu medycznego podstawowej opieki zdrowotnej w świetle satysfakcji z usług medycznych Marta Szeliga, Agnieszka Skrzypek Akceptacja choroby u pacjentów obejmowanych stacjonarną formą opieki paliatywnej Anna Mikołajczyk, Patrycja Ostrogórska, Agnieszka Gniadek Problemy psychospołeczne pacjentów dializowanych Anna Mikołajczyk, Patrycja Ostrogórska, Agnieszka Gniadek Przewlekła choroba nerek opieka pielęgniarska w procesie diagnostyczno- terapeutycznym Aneta Suder, Julia Nawrot, Anna Dziad, Patrycja Ostrogórska, Katarzyna Lorenc, Agnieszka Gniadek Zaburzenia mogące wystąpić u noworodków matek z cukrzycą Anna Okońska, Jolanta Jaworek, Kazimiera Płoch, Renata Tokarska, Elżbieta Sibiga Znieczulenie do cięcia cesarskiego w opinii położnic Anna Majda, Joanna Zalewska Puchała, Iwona Bodys Cupak, Alicja Kamińska, Marcin Suder Rozpowszechnienie czynników ryzyka sercowo- naczyniowego wśród wyznawców Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego zamieszkujących teren Polski Południowej Beata Penar Zadarko, Barbara Gugała Wizerunek współczesnej pielęgniarki w oddziale szpitalnym w opinii pacjentów i ich rodzin Lucyna Płaszewska Żywko, Dorota Pawlas Wpływ reklamy telewizyjnej na zachowania zdrowotne dzieci i młodzieży Marta Majorczyk, Magdalena Baran, Jolanta Jaworek Wpływ leczenia inhibiotami TNF-α na zapalenie błony naczyniowej oka u pacjentów z zesztywniającym zapaleniem stawów kręgosłupa (ZZSK)- opinia pacjentów Kazimiera Płoch, Katarzyna Grela, Zbigniewa Kolarczyk, Elżbieta Sibiga Opieka pielęgniarska Zgromadzenia Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego w Krakowie na przełomie XIX i XX wieku

15 Maria Merklinger-Soma, Roman Pfitzner, Mirosława Dzikowska Pojęcie zdrowia w opinii pacjentów po wszczepieniu sztucznych zastawek serca leczonych antagonistami witaminy K Alicja Kamińska, Barbara Pławecka, Iwona Bodys Cupak, Joanna Łatka, Zofia Musiał Wpływ stresu na aktywność zawodową pielęgniarek pracujących w krakowskich szpitalach Anita Orzeł-Nowak, Natalia Bińkiewicz-Śmiałek, Lucyna Ścisło, Elżbieta Walewska Postawy rodziców przedszkolaków wobec szczepień ochronnych Bożena Freund, Jakub Kołodziejczyk Konceptualizacja wartości profesjonalizmu zawodowego pielęgniarek/pielęgniarzy Partnerzy Konferencji Platynowy Sponsor Konferencji Partnerzy Patronat Medialny

16 Sesja Plenarna Stanisław Dziedzic Wydział Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Urząd Miasta Krakowa Między młodopolską legendą a twardymi realiami kształcenia pielęgniarek. Anna Rydlówna Between Young Poland legend and hard realities of nursing education. Anna Rydlówna Maria Kózka 1, Beata Cholewka 2 1.Konsultant Krajowy ds. pielęgniarstwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum ²Departament Pielęgniarek i Położonych Ministerstwo Zdrowia Analiza stanu pielęgniarstwa polskiego Analysis of Polish nursing condition Grażyna Wójcik 1,2 1 Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie 2 Wydział Nauk o Zdrowiu, Warszawski Uniwersytet Medyczny Udział pielęgniarek w kreowaniu polityki zdrowotnej Participation of nurses in creating health policy Stanisława Golinowska Instytut Zdrowia Publicznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Wyzwania dla polityki zdrowotnej wynikające z przemian wykonywania zawodu pielęgniarskiego i przemian na współczesnym rynku pracy. Perspektywa globalna, europejska i krajowa Challenges for health policy resulted from the changes in nursing profession and changes in contemporary labour market. Global, European and national perspective 16

17 Kształcenie pielęgniarek zmiany i perspektywy, cz. 1 17

18 Danuta Zarzycka Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Lublinie Aktualne tendencje w kształceniu zawodowym pielęgniarek a potrzeby zdrowotne Słowa kluczowe: transformacje kształcenia pielęgniarek, potrzeby zdrowotne społeczeństwa, determinanty zmian w kształceniu Wstęp: Współczesne postrzeganie czasu staje się metaforą niezwykłych wyzwań i możliwości dostępnych dla pielęgniarstwa i dla instytucji akademickich odpowiedzialnych za przygotowanie kolejnych pokoleń pielęgniarek. Zmiany społeczne, które towarzyszą realizowaniu procesu kształcenia wpływają nie tylko na to czego uczymy przyszłe pielęgniarki, ale także jak przygotowujemy do zawodu. Metodyka badań: Tendencje zmian w kształceniu zawodowym pielęgniarek zostaną przedstawione w oparciu o tematyczny przegląd piśmiennictwa, który pozwoli na wskazanie kierunków transformacji w kształceniu pielęgniarek na świecie oraz w rodzimym pielęgniarstwie, jak też zestawienie tych przeobrażeń z potrzebami zdrowotnymi Polaków tymi aktualnymi i prognozowanymi. Wyniki: W przeglądzie wybranych artykułów z Nursing Education Perspectives zwraca uwagę szczegółowa i dość obszerna analiza użyteczności metody kształcenia pielęgniarek w warunkach symulacji wysokiej wierności oraz towarzyszących wnioskach, które wskazują na jej skuteczność w kształtowaniu umiejętności i wiedzy oraz postawy studentów pielęgniarstwa. Jednocześnie zaledwie z nielicznych badań wynika, że metoda ta prognozuje bezpieczniejszą opiekę świadczoną przez tych samych studentów w warunkach klinicznych. W zapewnieniu bezpieczeństwa kulturowego w procesie globalizacji, podkreśla się znaczenie mniejszości narodowych, a od pielęgniarstwa oczekiwane jest kształcenie transkulturowe. Globalne kierunki zmian kształcenia pielęgniarek powinny wychodzić naprzeciw aktualnym i potencjalnym potrzebom zdrowotnym mieszkańców Polski. Wnioski: Reasumując, kierunki zmian kształcenia w pielęgniarstwie opierają się o wskaźniki bazujące na procesach społeczno-demograficznych oraz psychospołecznych odnoszonych do pojedynczych osób i całych zbiorowości, natomiast w pielęgniarstwie rodzimym ten sam proces jest odnoszony najczęściej do wyznaczników biomedycznych. Current trends in vocational training of nurses and health needs of society Keywords: transformations of nursing training, society health needs, determinants of changes in training Introduction: Current time perception becomes a metaphor of remarkable challenges and possibilities available for nursing and for academic institutions responsible for preparing next generations of nurses. Social changes that accompany implementation of training process influence not only what we teach future nurses but also how we prepare them for their job. Methods: Trends in vocational training of nurses will be presented on the basis of thematic review of the literature which allows indication of transformation directions in training nurses around the world as well as in Polish nursing. It will also enable comparison of these changes with the health needs of Polish people both current and forecasted. Results: In review of selected articles from Nursing Education Perspectives, what draws attention is detailed and quite extensive analysis of usefulness of nurses training method in the conditions of high-fidelity simulation and accompanying conclusions that indicate its effectiveness in creating skills and knowledge of nursing students. At the same time, only a few studies show that this method forecasts safer care provided by the same students in clinic conditions. In providing cultural safety in the process of globalisation, the meaning of national minorities is emphasized and the transcultural training is expected from nursing. Global directions of changes in nursing training should meet the current and potential healthy needs of inhabitants of Poland. Conclusions: Summing up, directions of changes in nursing training are based on indicators built on socio-demographic and psychosocial processes related both to single persons and whole communities. However, in nursing in Poland, the same process is related usually to biomedical indicators. 18

19 Hanna Grabowska Pracownia Umiejętności Pielęgniarskich, Wydział Nauk o Zdrowiu, Gdański Uniwersytet Medyczny Mapowanie pojęć ICNP w procesie pielęgnowania pacjentów z przewlekłą niewydolnością serca Słowa kluczowe: proces pielęgnowania; klasyfikacja; niewydolność serca Wstęp: Niewydolność serca (HF, heart failure) oznacza zespół zaburzeń wynikających z nieprawidłowości w zakresie budowy i czynności serca. W Polsce z rozpoznaną HF żyje około miliona osób, a szacuje się, że w ciągu 2 najbliższych dekad liczba ta wzrośnie o 25%. Niewydolność serca stanowi przyczynę wysokiej śmiertelności i hospitalizacji wśród osób po 65. roku życia oraz związanych z nią kosztów leczenia i niezdolności do pracy. Pacjent, poza rozwiązywaniem problemów dotyczących statusu fizjologicznego, wymaga kompleksowej opieki uwzględniającej również pozostałe sfery funkcjonowania chorego, w tym edukacji zdrowotnej. Cel pracy: Celem było ukazanie możliwości zastąpienia tradycyjnych diagnoz i działań pielęgniarskich frazami ICNP w procesie pielęgnowania chorego z niewydolnością serca. Materiał i metoda: W pracy zastosowano metodę analizy i krytyki wybranych pozycji piśmiennictwa polskiego (z lat ) uwzględniającego aspekty opieki pielęgniarskiej nad pacjentami z niewydolnością serca. Następnie przeprowadzono proces mapowania najczęściej występujących u chorych problemów pielęgnacyjnych oraz działań pielęgniarskich frazami opisującymi diagnozy, wynik i interwencje ICNP. Wyniki: Terminy zawarte w katalogu ICNP umożliwiają pełne zastąpienie tradycyjnych sformułowań opisujących diagnozy, wyniki oraz zakres podejmowanych przez pielęgniarkę interwencji wobec chorych z niewydolnością serca. Wnioski: Przegląd wybranych publikacji ukazał złożoność i różnorodność języka stosowanego przez Autorów do opisywania problemów pielęgnacyjnych występujących u chorych z HF. Sytuacja taka wydaje się mało komfortowa w perspektywie wdrażania i upowszechniania elektronicznej dokumentacji pielęgniarskiej w Polsce. Propozycję rozwiązania problemu stanowi ICNP, narzędzie proste, uniwersalne, jednoznaczne i co najistotniejsze wystandaryzowane. Cross-mapping the ICNP terms in the nursing of patients with chronic heart failure Keywords: nursing process, classification, heart failure Introduction: Heart failure (HF) is a syndrome resulting from abnormalities in the structure and function of the heart. In Poland, there are about 1 million people with diagnosed HF, and it is estimated that in the next 2 decades this number will increase by 25%. Heart failure is the cause of high mortality and hospitalization among people over 65 years old, as well as the disease-related medical costs and the inability to work. The patient, in addition to solving physiological problems, requires complex care that also takes into account other spheres of functioning of the patient, including health education. Aim of the study: The aim is to present the possibility of replacing the traditional diagnoses and nursing actions by the ICNP phrases in the nursing of patients with heart failure. Material and method. In this paper, a method of the analysis and critique of selected Polish literature from that included the aspects of the nursing care of patients with heart failure was used. Then the cross-mapping process of the most common nursing problems in patients and nursing actions with the phrases describing the diagnoses, results and interventions of the ICNP was conducted. Results: The terms included in the ICNP catalogue enable a complete replacement of the traditional phrases describing diagnoses, results and the scope of nursing interventions in patients with heart failure. Conclusion: A review of selected publications showed complexity and diversity of the language used by the authors to describe nursing problems of patients with HF. Such a situation does not seem comfortable in view of implementing and popularizing electronic nursing documentation in Poland. The ICNP is a proposal to solve the problem - it is a simple, versatile, unambiguous and - most importantly - standardized tool. 19

20 Mariusz Panczyk 1, Magdalena Woynarowska-Sołdan 2, Jarosława Belowska 1, Aleksander Zarzeka 1, Joanna Gotlib 1 1 Zakład Dydaktyki i Efektów Kształcenia, Wydział Nauki o Zdrowiu, Warszawski Uniwersytet Medyczny 2 Zakład Zdrowia Publicznego, Wydział Nauki o Zdrowiu, Warszawski Uniwersytet Medyczny Analiza porównawcza przebiegu i efektywności kształcenia e-learningowego studentów pielęgniarstwa w zakresie Rzetelności w badaniach naukowych Słowa kluczowe: kształcenie pielęgniarek, pomiar edukacyjny, ocena podsumowująca, efektywność e-learningu, zarządzanie e-learningiem. Wstęp: Sposób organizacji oraz zastosowane metody kształcenia e-learningowego mają wpływ na jakość procesu nauczani oraz rzetelność oceny osiągnięć edukacyjnych studentów. Cel pracy: Analiza Porównawcza dwóch sposobów organizacji e-kursów przeznaczonych dla studentów kierunku Pielęgniarstwo przeprowadzonych w latach 2012/13 i 2013/14 na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym (WUM) w ramach kształcenia w zakresie Rzetelność w badaniach naukowych. Materiał i metoda: 285 studentów studiów I stopnia na kierunku Pielęgniarstwo, w tym 141 z rocznika 2012/13 i 144 z rocznika 2013/14. Analizie porównawczej poddano dane pochodzące z raportów aktywności studentów oraz wyniki punktowe stanowiące ocenę za rozwiązane zadania przygotowane w formie krótkich odpowiedzi pisemnych (SAQs) lub generowane automatycznie sprawdziany testowe (MCQs). Wyniki: Studenci, którzy zaliczali e-kursu w formie SAQs spędzali znacząco dłuższy czas na platformie MoodleTM (229,1 ± 122,23 minut, r. akad. 2012/13), niż studenci zaliczający e-kurs w postaci MCQs (175,3 ± 93,38 minut, r. akad. 2013/14) (test U Manna-Whitneya = 7298,0, p = 0,0002). Poza tym, aktywność studentów w kolejnych miesiącach dla r. akad. 2012/13 była bardzo zbliżona w stosunku do aktywności z r. akad. 2013/14. Ocena rzetelności banku zadań testowych wskazuje na wysoki stopień wewnętrznej spójności zestawu egzaminacyjnego (α-cronbacha = 0,93, błąd standardowy = 0,12). Wnioski: Zastosowanie e-testu MCQs zapewniło rzetelną ocenę postępów studentów. Końcowy sprawdzian typu MCQs z ustalonym limitem czasowym zwiększa rzetelność pomiaru edukacyjnego. Niezależnie od przyjętego sposobu organizacji e-kursów, problemem był brak systematycznej pracy studentów w trakcie trwania całego semestru. Comparative analysis of the progress and effectiveness of e-learning education of nursing students in the subject of Reliability in scientific research Keywords: graduate nurse education, educational measurement, summative assessment, effectiveness of e-learning, e-learning management. Introduction: Organisation method and the applied e-learning methods of education impact the teaching process and the quality of the teaching process as well as reliability of evaluation of the students learning outcomes. Aim of the study: Comparative analysis of two ways of organising e-courses designed for students of nursing and conducted between the years 2012/13 and 2013/14 at the Medical University of Warsaw (MUW) within the framework of education in the subject of Scientific research in nursing concerning Reliability in scientific research. Material and method: 285 students of the I degree at the nursing Faculty, including 141 from 2012/13 and 144 from 2013/14. Data from reliability reports were analysed comparatively as well as the scored results that represented the assessments results for the solved tasks prepared in form of short written answers (SAQs) or tests generated automatically (MCQs). Results: Students who passed the e-course in form of SAQs spent a considerable longer amount of time on the MoodleTM platform (229.1 ± minutes, academic year of 2012/13) than students who passed the e-course taking MCQs (175.3 ± minutes, academic year of 2013/14) (U Manna-Whitney test = , p = ). Moreover, activities of students in consecutive months for the academic year of 2012/13 was similar to the activities of the academic year of 2013/14. Reliability evaluation of the pool of test questions points to a high degree of internal consistency of the exam set (α-cronbach = 0.93, standard error = 0.12). 20

21 Conclusions: Applying an MCQ e-test ensured a reliable evaluation of the students progress. The final MCQ type of a test with a set time limit increases the reliability of educational measurement. Regardless of the applied system of organising e-courses, lack of systematic work on part of the students presented the greatest problem throughout the whole semester. 21

22 Zygmunt Pucko Zakład Pedagogiki Medycznej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Idea troski wezwaniem do innowacji w pielęgniarstwie Słowa kluczowe: innowacja, moda, troska, zagrożenie Na terenie wielu dyscyplin naukowych termin innowacja nie tylko świętuje swoją popularność, lecz został podniesiony nieomal do rangi paradygmatu. Taka sytuacja ma również miejsce w pielęgniarstwie. Tu hołdowanie innowacyjności staje się ostatnio wręcz oznaką przystosowania do wymogów współczesności oraz zapowiedzi nowego jutra. W entuzjastycznym pędzie ku zmianom innowacja zaczyna być traktowana jako cel sam w sobie. Zapomina się przy tym o prawdzie, według której innowacja jest jedynie narzędziem na usługach troski. W stosunku do idei troski innowacja zawsze pozostaje czymś absolutnie wtórnym i całkowicie trosce podporządkowanym. Jest skutkiem troski, a nie jej przyczyną. To troska jest impulsem do jakościowej transformacji i całkowicie określa jej postać. Innowacja sama w sobie oderwana od troski może zagrażać pielęgniarstwu zejściem na odczłowieczające je manowce. The concept of care as a call for innovation in the field of nursing Keywords: innovation, tendency, care, threat Innovation- the term commonly present within various academic disciplines - has recently been raised almost to the level of paradigm. Such situation can be observed also in the field of nursing. Here, adherence to the principle of innovation has recently become a sign of adaptation to the requirements of contemporary times as well as an announcement of "new tomorrow". Innovation, which accompanies our enthusiastic rush to change the surrounding world, tends to be perceived as an end in itself. However, we often forget that innovation is only a tool in the service of care. In relation to the idea of care, innovation always remains something of a secondary, subordinated character. In other words it is the result of care, not its direct cause. It is the care itself which gives an impulse to the qualitative transformation and defines the character of this change. Therefore, innovation perceived separately from care may lead astray our understanding of the idea of nursing. 22

23 Mariusz Panczyk, Henryk Rebandel, Jarosława Belowska, Aleksander Zarzeka, Joanna Gotlib Zakład Dydaktyki i Efektów Kształcenia, Wydział Nauki o Zdrowiu, Warszawski Uniwersytet Medyczny Kryteria selekcji kandydatów na studia II stopnia na kierunek Pielęgniarstwo pięcioletnia analiza retrospektywna Słowa kluczowe: egzamin wstępny, selekcja kandydatów, ocena kompetencji, pomiar edukacyjny. Wstęp: Dbałość o wysokie standardy kształcenia i efektywne nauczenie w tak ważnym dla zdrowia publicznego zawodzie jak pielęgniarstwo, powinno iść w parze ze stałą kontrolą mechanizmów selekcji kandydatów na ten kierunek studiów. Cel pracy: Analiza kryteriów selekcji kandydatów oraz ocena jakości testowego egzaminu wstępnego na studia Pielęgniarskie II stopnia w Warszawskim Uniwersytecie Medycznym (WUM) w latach Materiał i metoda: W badaniu wykorzystano dane rekrutacyjne kandydatów na studia II stopnia na kierunku Pielęgniarstwo z lat (n = 2257, mediana wieku = 23 lata). Jakość egzaminu testowego oszacowano poprzez ocenę stopnia rzetelności (współczynnik α-cronbacha). Zdolności selekcyjną kryteriów rekrutacyjnych wykonano za pomocą analizy krzywych ROC dla dwóch kategorii przyjęty/nieprzyjęty. Wyniki: Analiza poszczególnych edycji wstępnego egzaminu testowego wskazuje na jego niedostateczną rzetelność (współczynnik α w przedziale ). Ponadto, w kolejnych latach proporcje pytań z poszczególnych obszarów tematycznych nie były jednakowe. Zaobserwowano wyraźną tendencję do nadreprezentatywności pytań związanych z tematyką pielęgniarstwa klinicznego (24% udziału w teście w 2009 roku i aż 66% w 2013 roku). Dla stosowanych kryteriów selekcji wykazano zróżnicowaną moc dyskryminacyjną. Wynik punktowy z egzaminu miał istotnie większą moc selekcji niż kryterium oparte na średniej ocen (krzywe ROC, P < ). Zaobserwowano także wysoką zdolność dyskryminacyjną pytań testowych z zakresu pielęgniarstwa klinicznego. Wnioski: Konieczne jest zmniejszenie roli selekcyjnej średniej ocen oraz punktowanych osiągnięć naukowych w procesie rekrutacji przy równoczesnym zwiększeniu znaczenia wyników z egzaminu testowego. Ponadto, należy zrewidować plan testu, tak aby narzędzie egzaminacyjne dobrze oceniało kluczowe domeny, które są niezbędne do efektywnego podjęcia studiów II stopnia na kierunku Pielęgniarstwo. Nursing student selection policies five-year retrospective analysis Keywords: nursing admissions examination, admission criteria, competency assessment, educational measurement. Introduction: Attention to high standards of education and effective teaching in professions such as nursing that are of great importance for the public health should correspond with constant monitoring of the mechanisms of selection of candidates for health science programmes. Aim of the study: Analyse admission criteria and to assess the quality of the admission exam for the MA programme in Nursing at the Medical University of Warsaw (MUW) between 2009 and Material and method: The study used the admission data of candidates for a Master's degree programme in Nursing in (n = 2257, median of age = 23 years). The reliability level was established by estimating Cronbach's α (reliability coefficient). ROC curve analysis for two categories (admitted/not admitted) was performed to estimate the selective capacity of the admission criteria. Results: An analysis of particular editions of the entrance exam demonstrated its insufficient reliability (α coefficient ranging between ). Subsequent editions of the exam involved diverse proportions of questions from particular thematic fields. A considerable tendency was observed towards favouring questions related to clinical nursing (24% of the total in the exam in 2009 and as much as 66% of the total in 2013). The discriminatory power for the adopted admission criteria was diverse. The point score obtained on the exam has a significantly greater selection power than the criterion based on grade point average (ROC curves, P < ). A high discriminatory power of the test questions regarding clinical nursing was also observed. Conclusions: The role of GPA and scoring scientific activity needs to be reduced and, at the same time, the importance of the results of the exam needs to be increased. Furthermore, a good quality test has to be capable of assessing the key domains that are necessary to effectively take on the Master programme in Nursing. 23

24 Joanna Gotlib 1, Elżbieta Grochans 2, Anna Jurczak 2, Marzanna Stanisławska 2, Mariusz Panczyk 1 1 Zakład Dydaktyki i Efektów Kształcenia, Wydział Nauki o Zdrowiu, Warszawski Uniwersytet Medyczny 2 Zakład Pielęgniarstwa, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie Analiza wyników egzaminów z Podstaw pielęgniarstwa jako wstęp do standaryzacji egzaminu testowego badanie wieloośrodkowe. Doniesienie wstępne Słowa kluczowe: pomiar dydaktyczny, pielęgniarstwo, podstawy pielęgniarstwa, egzaminy końcowe, standaryzacja egzaminów Wstęp i cel pracy: Przedmiot Podstawy pielęgniarstwa realizowany jest podczas I roku studiów I stopnia na kierunku Pielęgniarstwo we wszystkich uczelniach wyższych oraz państwowych wyższych szkołach zawodowych. W większości uczelni przedmiot ten zakończony jest egzaminem. Celem pracy jest charakterystyka i wstępna analiza wyników egzaminów testowych z Podstaw pielęgniarstwa realizowanych w wybranych polskich uczelniach. Materiał i metody:wyniki egzaminów z przedmiotu Podstawy pielęgniarstwa dla studentów I roku studiów stacjonarnych I stopnia na kierunku Pielęgniarstwo w latach w Pomorskim Uniwersytecie Medycznym (PUM) oraz Warszawskim Uniwersytecie Medycznym (WUM). Analiza ilościowa i jakościowa egzaminów: analiza liczby studentów biorących udział w egzaminie oraz analiza konstrukcji egzaminów: łączna liczba pytań, liczba opcji odpowiedzi, liczba pytań usuniętych, minimalna i maksymalna liczba punktów, SD, rzetelność testu, liczba pytań z ujemną korelacją, łatwość testu. Wyniki: Egzamin testowy: PUM pytań, 4 opcje odpowiedzi, min. 41, max. 88, średnia liczba punktów: 67, 62. WUM - 60 pytań, 4 opcje odpowiedzi, min. 20, max.51, średnia liczba punktów: 38,33. Szczegółowa analiza porównawcza egzaminów była niemożliwa ze względu na brak danych. Wnioski:W analizowanych uczelniach, egzamin testowy z przedmiotu Podstawy pielęgniarstwa nie był wystandaryzowany, a jego organizacja różni się pomiędzy uczelniami. Należy wdrożyć spójny system gromadzenia danych z egzaminów testowych w uczelniach zainteresowanych standaryzacją egzaminów testowych umożliwiający porównywanie wyników egzaminów. Prezentowane wyniki badań mają wyłącznie charakter pilotażowy, dlatego też należy kontynuować badania w zakresie organizacji egzaminów testowych. Analysis of exam results for the "Basis of Nursing course as introduction to standardization of test exam a multicentre study. Pilot study Keywords: didactic measurement, nursing, basis of nursing, final exams, standarization of exams Introduction and aim of the study: Background and Aim of Study. The "Basis of Nursing course is run during the first year of a Bachelor's degree programme in Nursing at all higher schools and state higher vocational schools. This course ends with an exam in most schools. The study aimed to characterize and perform a preliminary analysis of the results of test exams for the "Basis of Nursing course conducted at selected Polish university-level schools. Material and methods: Exam results for the "Basis of Nursing course for the first-year full-time Bachelor students of Nursing between 2006 and 2012 at Pomeranian Medical University (PMU) and Warsaw Medical University (WMU). Quantitative and qualitative analysis of the exams: analysis of the number of students taking the exam and analysis of the exam structure: a total number of questions, number of answer options, number of questions removed, minimum and maximum number of points, SD, test reliability, number of questions with negative correlation, test easiness. Results: Test exam: PMU questions, 4 answer options, min. 41, max. 88, average score: WMU - 60 questions, 4 answer options, min. 20, max. 51, average score: A detailed comparative analysis of the exams was impossible due to the lack of data. Conclusions: The test exams for the "Basis of Nursing course in the two university-level schools were not standardized and their structure differed between the schools. There is a need to develop a coherent system of collecting data on test exams conducted in universities interested in standardizing exams that would allow for comparison of test results. The present study is pilot and the study needs to be continued with reference to the organisation of test exams. 24

25 Aneta Kościołek, Irena Wrońska, Wiesław Fidecki, Mariusz Wysokiński, Dorota Kulina Katedra Rozwoju Pielęgniarstwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Lublinie Satysfakcja absolwentów kierunku pielęgniarstwo z wybranych aspektów kształcenia Słowa kluczowe: satysfakcja, absolwent, kształcenie, pielęgniarstwo Wstęp: Młodzież kształcąc się na poziomie wyższym oczekuje nie tylko lepszych warunków pracy, ale także bierze pod uwagę emigrację do państw Wspólnoty Europejskiej. Badanie opinii absolwentów w kontekście satysfakcji ze studiowania jest zarówno elementem wpływającym na ocenę jakości kształcenia, jak również umożliwia poznanie ich planów zawodowych. Cel pracy: Poznanie satysfakcji absolwentów kierunku pielęgniarstwo z wybranych aspektów kształcenia. Materiał i metoda: Badanie przeprowadzono w dwóch etapach, w oparciu o metodę sondażu diagnostycznego, wykorzystując autorski kwestionariusz ankiety. Pierwszy etap realizowano w okresie od stycznia 2010 do lipca 2011 roku, a drugi od czerwca 2014 do stycznia 2015 roku. Sondażem objęto 362 absolwentów (stacjonarnych studiów pierwszego i drugiego stopnia) kierunku pielęgniarstwo w Uniwersytecie Medycznym w Lublinie. Zebrany materiał empiryczny poddano analizie opisowej i statystycznej. Wyniki i wnioski: Z danych empirycznych wynika, iż ogólne zadowolenie absolwentów Uniwersytetu Medycznego w Lublinie z Uczelni, kierunku studiów, usług edukacyjnych oraz wyuczonego zawodu jest dość wysokie. Pomimo, iż istnieje zróżnicowanie ocen dla poszczególnych kryteriów (ocena w skali od 1 do 5, gdzie 1 była najniższą oceną, a 5 najwyższą), to jednak respondenci jednomyślnie oceniają mocne i słabe strony procesu kształcenia. Zarówno w pierwszym jak i drugim etapie sondażu diagnostycznego absolwenci najlepiej ocenili przydatność przedmiotów zawodowych (I etap 4,32; II etap 4,22), natomiast najsłabiej ocenili równomierne obciążenie nauką w toku studiów (I etap 3,43; II etap 2,78). Analiza statystyczna wykazała wysoce istotną zależność (p<0,0001) między zadowoleniem z procesu kształcenia a deklaracją dalszego rozwoju zawodowego. Im lepsze efekty procesu kształcenia, tym wyższy poziom motywacji zawodowych. Nursing graduates satisfaction with selected aspects of their education process Keywords: satisfaction, graduate, education, nursing Introduction: Going into higher education, adolescents not only aim for better working conditions, but also consider emigrating to other EU countries. A poll in which graduates are queried about their satisfaction with studying constitutes an element contributing to the teaching quality evaluation, and also makes it possible to learn about their professional plans. Aim of the study: To learn about nursing graduates satisfaction with selected aspects of the education process. Material and method: The two-stage investigation was based on the diagnostic poll method, using Authors own survey questionnaire. The former stage was administered from January 2010 to July 2011, and the latter from June 2014 to January The survey comprised 362 nursing graduates (full-time first- and second- level studies) from the Medical University of Lublin. Collected material was analysed descriptively and statistically. Results and conclusions: The data proved nursing graduates to be generally satisfied with their University, the faculty they had selected, educational services and the profession they qualified for. Despite varied assessments of individual criterions (the scale ranged from 1 to 5, and 1 was the lowest while 5 the highest score), respondents were unanimous in their opinions on strong and weak aspects of their education process. Graduates gave highest notes, both in the 1st and the 2nd stage of the diagnostic poll, to the usefulness of their vocational subjects (1st stage 4.32, 2nd stage 4.22), whereas the lowest score was attributed to the even distribution of the study burden (1st stage 3.43, 2nd stage 2.78). Statistical analysis revealed a highly significant (p<0.0001) correlation between satisfaction with the education process and graduates declarations concerning their further professional development. The better the effects of the education process, the higher the level of the graduates vocational motivation. 25

26 Badania naukowe w pielęgniarstwie, cz.1 26

27 Danuta Dyk Zakład Pielęgniarstwa Anestezjologicznego i Intensywnej Opieki, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu Polska adaptacja narzędzi do badań w pielęgniarstwie Polish adaptation of the tools for research in nursing 27

28 Mirosława Dzikowska 1, Maria Kózka 1, Maria Merklinger-Soma 2, Krzysztof Gajda 3 1 Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Instytut Zdrowia, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu 3 Instytut Zdrowia Publicznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Ryzyko odleżyn i ich występowanie w grupie chorych przyjmowanych do leczenia szpitalnego na oddziały zachowawcze Słowa kluczowe: ryzyko odleżyn, odleżyna, profilaktyka, leczenie Wstęp: Aktualne badania naukowe wskazują, że występowania odleżyn u chorych hospitalizowanych jest nadal dużym problemem medycznym mającym wpływ zarówno na jakość jak i koszty opieki. Od lat w Polsce podejmowane są działania zakresie profilaktyki odleżyn oraz nowoczesnych metod ich leczenia. Na skuteczność wymienionych działań może mieć wpływ wczesne rozpoznanie ryzyka odleżyn i ich występowania. Cel badania: Celem badania była ocena ryzyka odleżyn i ich występowania w grupie chorych przyjmowanych do leczenia szpitalnego na oddziały zachowawcze Materiał i metoda: Badaniem objęto pacjentów w dniu przyjęcia do leczenia na oddziały: Alergologii, Gastroenterologii, Geriatrii, Kardiologii, Neurologii, Reumatologii i Rehabilitacji. Do zebrania danych wykorzystano: analizę dokumentacji medycznej, skalę Norton do oceny ryzyka odleżyny i skalę Torrance'a do oceny stopnia odleżyny. Do analizy danych wykorzystano pakiet statystyczny STATISTICA wersja 8. Wyniki: Ryzyko rozwoju odleżyn stwierdzono u 12 % wszystkich przyjmowanych do leczenia. Największy odsetek ryzyka rozwoju odleżyn występował u chorych przyjmowanych na Oddział Rehabilitacji (50%) i Neurologii (34%). Obecność odleżyn potwierdzono u 7% wszystkich badanych, w tym u ponad 3% w stopniu II. Najwyższy procent (27%) odleżyn potwierdzono u chorych przyjętych na Oddział Rehabilitacji. Wnioski: Ocena ryzyka odleżyn i ich występowanie przy przyjęciu do szpitala pozwala na wczesne rozpoznanie i wdrożenie właściwego postępowania profilaktycznego i leczenia. Risk of debicutus ulcers and their occurrence in the group of patients accepted to hospital treatment to conservative wards Keywords: risk of debicutus ulcers, debicutus ulcer, prevention, treatment Introduction: Present scientific research indicates that the occurrence of debicutus ulcers of hospitalized patients is still a great medical problem, which has the influence on both, the quality and cost of medical care. In Poland, for years, some actions have been taken within the scope of debicutus ulsers prevention and modern methods of their treatment. The effectiveness of the mentioned activities can be influenced by early diagnosis of debicutus ulcers risk and their occurrence. Aim of the study: The aim of the research was the assessment of debicutus ulcers risk and their occurrence in the group of patients accepted for hospital treatment to conservative wards. Material and method: The research comprised of 10,507 patients on admission day for treatment to the following wards: Allergology, Gastroenterology, Geriatrics, Cardiology, Neurology, Rheumatology and Rehabilitation. To collect the data there were used: analysis of medical records, Norton scale for debicutus ulcer s risk and Torrance scale for assessment of ulcer s degree. Data analysis was made on the basis of statistics Statistica version 8. Results: The risk of debicutus ulcers development was observed in 12% of all the patients accepted for treatment. The highest percentage of the risk of debicutus ulcers development was for/patients accepted to Rehabilitation Ward (50%) and Neurology Ward (34%). The presence of debicutus ulcers was confirmed at 7% of all examined, including above 3% on degree II/2nd. The highest percentage (27%) of debicutus ulcers was confirmed of the patients accepted to Rehabilitation Ward. Conclusions: The assessment of debicutus ulcer s risk and their occurrence while accepting to hospital allows for early diagnosis and implementation of appropriate prophylactic procedures and treatment. 28

29 Dorota Pilch 1, Mirela Sienkiewicz 2, Elżbieta Grochans 1, Marzanna Stanisławska 1, Daria Matyka-Schneider 1 1 Zakład Pielęgniarstwa, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie 2 Studenckie Koło Naukowe przy Zakładzie Pielęgniarstwa, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie Analiza porównawcza satysfakcji z pracy i życia pielęgniarek pracujących w systemie tradycyjnym i Primary Nursing Słowa kluczowe: satysfakcja zawodowa, satysfakcja z życia, pielęgniarstwo tradycyjne, Primary nursing Wstęp: Praca zawodowa stanowi nie tylko źródło zarobkowania, ale i satysfakcji. W polskich szpitalach dominującym systemem pracy pielęgniarskiej jest tradycyjny system opieki. W zdecydowanej mniejszości występuje model Primary nursing (PN) ukierunkowany na samodzielne podejmowanie decyzji zgodnie z kompetencjami zawodowymi, aktywność zawodową, kreatywność w zakresie edukacji zdrowotnej. Korzyści wynikające z wprowadzenia systemu PN to możliwość zapewnienia ciągłej, zindywidualizowanej opieki nad pacjentem, odpowiedzialność za efekty pielęgnowania. Cel pracy: Celem pracy było porównanie satysfakcji z pracy i życia pielęgniarek pracujących w systemie tradycyjnym i Primary nursing. Materiał i metody: Grupę badaną stanowiło 200 pielęgniarek zatrudnionych w systemie tradycyjnej opieki oraz PN. Do badań wykorzystano metodę sondażu diagnostycznego z zastosowaniem narzędzi standaryzowanych: Skali Satysfakcji z Życia (SWLS), Skali Satysfakcji z Pracy (CST) oraz autorskiego kwestionariusza dotyczącego samooceny aspektów pracy. Analizy statystycznej dokonano testem zależności chi2 z poprawką Yatesa oraz dokładnym testem Fishera. Za istotne przyjęto prawdopodobieństwo na poziomie (p<0,05). Wyniki: Pielęgniarki pracujące w systemie PN istotnie różniły się pod względem zadowolenia z pracy oraz częściej były zadowolone z życia (p<0,05). Pielęgniarki pracujące w systemie PN wyżej oceniały status zawodowy pielęgniarstwa (p=0,002), czuły się bardziej samodzielne (p=0,004). Trudności w godzeniu pracy zawodowej z życiem prywatnym występowały w obu grupach nie różnicując ich (p>0,05). Wnioski: Pielęgniarki pracujące w systemie Primary Nursing były bardziej usatysfakcjonowane pracą, lepiej oceniały możliwości rozwoju zawodowego i jego status społeczny. The comparison of satisfaction with work and life between nurses working in the traditional system and in the primary nursing Keywords: satisfaction with work, satisfaction with life, traditional nursing, primary nursing Introduction: Professional work is not only a source of earnings, but also satisfaction. In Polish hospitals, the traditional system of care is a dominant system of nursing work. The primary nursing (PN) model, oriented to professional activity, creativity in the field of health education, and making independent decisions in accordance with professional competence is definitely less common. The benefits of the implementation of the primary nursing system are responsibility for the results of nursing care and the possibility of providing continuous care adjusted to patients individual needs. Aim of the study: The aim of this study was to compare the satisfaction of nurses who work in two different systems, primary nursing and the traditional one. Material and methods: The study group consisted of 200 nurses employed in the traditional system and the primary nursing system. Research instruments were: the Satisfaction with Life Scale (SWLS), the Satisfaction with Work Scale (SWWS), and the authors questions concerning self-assessment of various aspects of work. Statistical analysis was conducted using the chi-square test with the Yates correction, and Fisher's exact test. The level of significance was set at p < Results: Nurses working in the primary nursing system were significantly more satisfied with their work and more satisfied with their lives (p < 0.05). Moreover, they rated occupational status of nursing as higher (p = 0.002) and felt more independent in making patient care related decisions (p = 0.004). Difficulties combining work with private life were found in both groups and no differences between the groups were observed (p > 0.05). Conclusions: Nurses working in the primary nursing system were more satisfied with work, higher assessed their possibility of professional development, and social status of their job. 29

30 Ewa Kawalec-Kajstura, Iwona Malinowska-Lipień, Tomasz Brzostek, Agata Reczek Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego i Środowiskowego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Częstość występowania komponentów zespołu metabolicznego wśród osiemnastoletniej młodzieży ocena zmian w okresie rocznej obserwacji Słowa kluczowe: zespół metaboliczny, komponenty, młodzież, promocja zdrowia Wstęp: Wyniki przeprowadzonych w ostatnich latach badań świadczą o wzroście częstości występowania składowych zespołu metabolicznego (ZM) wśród dorosłych, a także w grupie dzieci i młodzieży. Niewiele jest danych na temat rozpowszechnienia komponentów ZM w grupie młodych dorosłych oraz badań ukazujących kierunek ich zmian w kluczowym dla dalszego życia okresie, jakim jest końcowa faza adolescencji. Cel pracy: Ocena częstości występowania komponentów ZM oraz ich zmian w okresie rocznej obserwacji w grupie młodzieży kończącej szkołę ponadgimnazjalną. Materiał i metoda: Badania przeprowadzono dwukrotnie w odstępie 12 miesięcy wśród 141 uczniów szkoły ponadgimnazjalnej, w wieku lat. Badania obejmowały pomiar obwodu talii i ciśnienia tętniczego krwi oraz oznaczenie stężenia HDL-cholesterolu, TG i glukozy z krwi żylnej. Wyniki zinterpretowano w oparciu o kryteria IDF z 2007 roku. W analizach statystycznych za poziom istotności przyjęto wartość p<0,05. Wyniki: Po 12 miesiącach istotnie zwiększyła się liczba osób, u których obwód talii spełniał kryteria rozpoznawanie ZM ogółem (p=0,004) i wśród kobiet (p=0,009). Wzrosła znamiennie częstość rozpoznawania podwyższonych wartości ciśnienia tętniczego w badanej grupie (p<0,001) oraz wśród mężczyzn (p<0,001). W okresie roku zaobserwowano istotny wzrost średnich wartości obwodu talii (71,71 vs 74,93 cm; p<0,001) i skurczowego ciśnienia tętniczego krwi (114,30 vs 122,09 mmhg; p<0,001), zarówno w grupie kobiet (69,89 vs 72,99 cm; p<0,001 i 112,76 vs 118,72 mmhg; p<0,001,) i mężczyzn (76,12 vs 79,66 cm; p<0,001 i 118,05 vs 130,31 mmhg; p<0,001). Wśród mężczyzn nastąpił wzrost stężenia TG (0,95 do 1,13 mmol/l; p=0,016). Wnioski: Stwierdzony, w okresie 12 miesięcznej obserwacji, znamienny wzrost komponentów ZM wśród badanej młodzieży wskazuje na potrzebę identyfikacji i monitorowania tych zmian celem podjęcia skutecznych działań promocji zdrowia. Occurrence of components of metabolic syndrome in 18-year-olds: assessment of changes within a one-year observation period Keywords: metabolic syndrome, components, youth, health promotion Introduction: The results of the studies carried out in the recent years reveal that there has been an increase in the occurrence of components of metabolic syndrome (MS) in adults as well as in children and adolescents. There are few data concerning the occurrence of components of metabolic syndrome in young adults or studies showing the direction of their changes in the final stage of adolescence, which is a period crucial for the development of further life. Aim of the study: To assess the occurrence of components of MS and their changes within a one-year observation period in a group of youth graduating from a secondary school. Material and methods: The study was carried out twice, with a 12-month interval, among 141 secondary school students aged The study involved the measurements of waist circumference and blood pressure as well as concentrations of HDL-cholesterol, TG and venous blood glucose. The results were assessed on the basis of the IDF criteria from the year In the statistical analyses the value of p<0.05 was set as the significance level. Results: After 12 months there was a significant increase in the number of individuals whose waist circumference fulfilled the criteria of diagnosing metabolic syndrome in general (p=0.004) and in women (p=0.009). The occurrence of elevated values of blood pressure increased significantly in the assessed group (p<0.001) and in men (p<0.001). After a year a significant increase in the mean values was observed concerning waist circumference (71.71 vs cm; p<0.001) and systolic blood pressure ( vs mmhg; p<0.001), both in women (69.89 vs cm; p<0.001 and vs mmhg; p<0.001,) and in men (76.12 vs cm; p<0.001 and vs mmhg; p<0.001). Among men there was an increase in TG concentration (0.95 to 1.13 mmol/l; p=0.016). Conclusions: The significant increase in the occurrence of components of metabolic syndrome observed within 12 months among the assessed youth reveals a need to identify and monitor these changes in order to undertake effective actions for health promotion. 30

31 Aurelia Sega 1, Ilona Nowak 1,2, Paweł Iwaszczuk 3, Anna Andrychiewicz 4, Aleksandra Władymiruk 1 1 IX Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Szpital Uniwersytecki w Krakowie 2 Studia doktoranckie Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 3 II Katedra Chorób Wewnętrznych, Szpital Uniwersytecki w Krakowie 4 Oddział Pulmonologii, Szpital Uniwersytecki w Krakowie Ocena występowania bólu, sedacji oraz delirium wśród pacjentów w Oddziale Intensywnej Terapii Słowa kluczowe: skale behawioralne oceny bólu, pobudzenie, majaczenie, sedacja, OIT Wstęp: W Oddziale Intensywnej Terapii (OIT) zaleca się monitorowanie bólu, sedacji i majaczenia. Większość chorych nie może komunikować się z otoczeniem, dlatego do oceny bólu powinno stosować się skale behawioralne. Cel badania: Ocena bólu, głębokości sedacji i ryzyka majaczenia u pacjentów w OIT Materiał i metoda: Badania przeprowadzono u 17 chorych dokonując łącznie 180 obserwacji. Do oceny bólu zastosowano Behavioral Pain Scale (BPS) oraz Critical Care Pain Observation Tool (CCPOT). Głębokość sedacji oceniano za pomocą Richmond Agitation Sedation Scale (RASS), natomiast obserwację w kierunku występowania majaczenia dokonywano za pomocą arkusza Confusion Assesment Method Intensive Care Unit (CAM-ICU). Wyniki: W skali BPS przeważał wynik 3 (54,4% obserwacji) oznaczający brak bólu, wynik 4 oznaczający występowanie bólu występował w 15% obserwacji, średnia wynosiła 3,71 SD=1,35. W skali CCPOT przeważał wynik 0 oznaczający brak bólu (38,8%), średnia 1,43 SD=1,46. W 16 obserwacjach wystąpił dodatni wynik w arkuszu CAM-ICU (16,7%). W skali RASS przeważała głęboka sedacja (-5) 29% obserwacji, natomiast średnia wynosiła -2,30 SD=2,31. Najczęściej stosowanym opioidem był fentanyl (42, 6% obserwacji). Stwierdzono korelację między wiekiem a wynikiem w skali CCPOT osoby starsze odczuwały większy ból (R =0,203; p=0,005). Stosowanie fentanylu związane było z silniejszą sedacją w skali RASS niż w przypadku morfiny (p<0,001), przy porównywalnej skuteczności analgezji w skali BPS. Wnioski: Wśród pacjentów hospitalizowanych w OIT należy zastosować behawioralne skale oceny bólu. Codzienne obserwacje pomagają utrzymać pacjenta w płytszej sedacji oraz pozwalają lepiej kontrolować ból. Istnieje konieczność dalszych badań zmierzających do poprawy i ulepszenia sposobu kontrolowania bólu, głębokości sedacji oraz występowania delirium u pacjentów hospitalizowanych w OIT. Assessment of pain, sedation and delirium among patients in the Intensive Care Unit Keywords: behavioral pain skale, sedation, delirium, ICU Introduction: In the Intensive Care Unit (ICU) monitoring is recommended for pain, sedation and delirium. Most patients can not communicate with the environment, and therefore to assess pain should be applied behavioral scales Aim of the study: To assess pain, depth assessment of sedation and patient monitoring for evidence of delirium (delirium). Material and methods: The research included 17 patients making a total of 180 observed for the occurrence of pain, sedation and delirium. Was used to Behavioral Pain Scale (BPS) and Critical Care Pain Observation Tool (CCPOT). The depth of sedation assessed using sedation Richmond Agitation Scale (RASS), while observation in the direction of incidence of delirium made with a sheet of Confusion Assesment Method Intensive Care Unit (CAM-ICU) Results: The pain assessment scale BPS prevailed result of 3 (54.4% of observations) indicating no pain score of 4 indicating the presence of pain occurred in 15% of the observations, the average was 3.71 SD = On a scale CCPOT prevailed result 0 indicating no pain (38.8%), average 1.43 SD = The 16 observations A positive result in the sheet CAM-ICU (16.7%). On a scale of RASS prevailed deep sedation (-5) - 29% of observations, while the average was SD = The most commonly used opioid was fentanyl (42, 6% of the observations). It was found a correlation between age and the result on a scale CCPOT - older people felt more pain (R = 0.203; p = 0.005). The use of fentanyl has been associated with sedation stronger scale RASS than morphine (p <0.001), with comparable efficacy analgesia scale BPS. Conclusions: Among patients hospitalized in the ICU there is a need for a behavioral features pain scales. Daily observations help to keep the patient in the shallower sedation and allow you to better control the pain. There is a need for further research aimed at improving and improvement of the process control pain, deep sedation and the occurrence of delirium in hospitalized patients in the ICU. 31

32 Ilona Nowak 1,2 Joanna Rudek 1, Aurelia Sega 1, Aleksandra Władymiruk 1 1 Klinika Alergii i Immunologii, Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Szpital Uniwersytecki w Krakowie 2 Studia doktoranckie, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Pacjenci z chorobliwą otyłością w oddziale intensywnej terapii Słowa kluczowe: oddział intensywnej terapii, pacjent chorobliwie otyły, pielęgnacja Wstęp: Zapewnienie optymalnej opieki u pacjentów chorobliwie otyłych w oddziałach intensywnej terapii (OIT) stanowi wyzwanie dla całego zespołu terapeutycznego. Gwarancja skuteczności terapii i bezpieczeństwa pacjentów bariatrycznych bazuje na holistycznym i interdyscyplinarnym działaniu zgodnie z zaplanowanym schematem postępowania. Cel pracy: Rozpoznanie i przedstawienie problemów terapeutycznych oraz organizacyjnych związanych z leczeniem i pielęgnacją pacjentów chorobliwie otyłych w oddziale intensywnej terapii. Materiał i metody: Dane zebrano na podstawie: aktualnej analizy piśmiennictwa polskiego i zagranicznego, opierając się na bazie PubMed/MEDLINE. W pracy wykorzystano również doświadczenia własne z OIT. Wyniki: Otyłość jest obecnie uznawana za jedną z chorób cywilizacyjnych. Badania potwierdzają jej związek przyczynowo-skutkowy z występowaniem chorób układu krążenia chorób układu oddechowego, układu kostnostawowego czy zaburzeniami metabolicznymi i niektórymi nowotworami. Odsetek chorych z otyłością olbrzymią, wzrasta szybciej niż z umiarkowaną otyłością. W rezultacie wzrasta również populacja pacjentów z otyłością leczonych w OIT. Chorzy otyli są bardziej narażeni na wystąpienie powikłań, przez co wydłuża się okres hospitalizacji. Leczenie i pielęgnacja chorych bariatrycznych w krytycznym stanie niesie za sobą wyzwanie dla całego zespołu. Do problemów terapeutycznych i pielęgnacyjnych należą: trudności w monitorowaniu parametrów życiowych i zabezpieczeniu dostępu naczyniowego, zapewnienie drożności dróg oddechowych (trudna intubacja, możliwość przygięcia/rozłączenia układu), zaburzenia mechaniki oddychania (wzrost oporu w drogach oddechowych, zaburzenia pracy przepony, hiperwentylacja), obliczenie właściwego zapotrzebowania energetycznego, kontrola glikemii, odleżyny (utrudniona pielęgnacja skóry i zmiany pozycji, szczególnie u nieprzytomnych i/lub mechanicznie wentylowanych), powikłania zakrzepowo-zatorowe, nieadekwatna farmakoterapia (brak schematów dawkowania leków), zakażenia (w tym sepsa). Wnioski: Pielęgnacja i leczenie pacjenta bariatrycznego w OIT stanowi wyzwanie dla całego zespołu terapeutycznego. Wymaga rzetelnej wiedzy, umiejętności oraz właściwej organizacji pracy. Holistyczne opieka oraz opracowanie standardów i procedur dotyczących pielęgnacji i leczenia pacjentów chorobliwie otyłych może bezpośrednio wpływać na jakość opieki i gwarantować skuteczność terapeutyczną. Większość OIT charakteryzuje się niewłaściwym przygotowaniem organizacyjno-technicznym do opieki nad pacjentami bariatrycznymi. Patients with morbid obesity in ICU Keywords: intensive care unit, morbidly obese patient, nursing care Introduction: Provide optimal care of morbidly obese patients in intensive care units (ICU) is a challenge for the entire therapeutic team. Guarantee effectiveness of the therapy and safety of bariatric patients is based on a holistic and interdisciplinary activity according to the planned scheme of conduct. Aim of the study: Identification and presentation of therapeutic and organizational problems associated with treatment and care of morbidly obese patients in intensive care unit. Material and methods: Data were collected based on current overview of the literature, relying on PubMed/MEDLINE. The paper also used personal experience on the ICU. Results: Obesity is now recognized as one of the diseases of civilization. Studies confirm its causal relationship with the occurrence of cardiovascular diseases to respiratory diseases, osteoarticular system or metabolic disorders, and some cancers. The proportion of patients with morbid obesity is increasing faster than with moderate obesity. As a result, also increases the population of obese patients treated in the ICU. Obese patients are more likely to have complications especially associated with longer ICU stay. Clinical and nursing care for critically ill, morbidly obese patient is challenging for the entire intensive care unit (ICU) team. The therapeutic and nursing problems include the monitoring difficulties such as measurement of vital signs, and securing of vascular access, the provision of the airway (difficult intubation, the possibility of rapid changing / disconnection device), disorders of respiratory mechanics (increased airway resistance, abnormal diaphragmatic position, hyperventilation), calculated proper energy requirements, glycemic control (glycemic derangement), pressure sores (skin care dented and repositioning especially in unconscious and/or on mechanical ventilation), thromboembolism, inadequate drug dosing (no universal dosage regimens of drugs),infections(sepsis). 32

33 Conclusions: Care and treatment of bariatric patient in the ICU is challenging for the entire therapeutic team. It requires solid knowledge, skills and proper organization of work. Holistic care and develop standards and procedures for the care and treatment of morbidly obese patients can directly affect the quality of care and ensure therapeutic efficacy. Most ICU is characterized by improper preparation of organizational and technical for bariatric patient care. 33

34 Martyna Pakulska 1, Bożena Gorzkowicz 2 1 Oddział Chirurgii Ogólnej, Chirurgii Naczyniowej i Transplantacyjnej, Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Zespolony w Szczecinie 2 Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego i Ratunkowego, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie Zachowania zdrowotne u chorych z miażdżycą tętnic obwodowych na przykładzie pacjentów oddziału chirurgicznego Słowa kluczowe: miażdżyca, zachowania zdrowotne Wstęp: Miażdżyca jest jedną z podstawowych przyczyn chorób XXI wieku. Zachowania zdrowotne o pozytywnym i wysokim natężeniu mogą w znaczący sposób spowolnić negatywny proces zmian jakie powoduje miażdżyca. Cel pracy: Analiza zachowań zdrowotnych pacjentów z miażdżycą naczyń obwodowych leczonych chirurgicznie, z uwzględnieniem wpływu płci, wykształcenia, miejsca zamieszkania oraz rodzaju zabiegu do których pacjenci zostali zakwalifikowani. Materiał i metody: Badania przeprowadzono w terminie od sierpnia 2014 roku do marca 2015 roku w grupie 102 pacjentów zakwalifikowanych do zabiegów: usunięcia płytek miażdżycowych - endarectomii, przezskórnej angioplastyki PTA lub pomostowania naczyniowego by-pass. Wykorzystano metodę sondażu diagnostycznego z zastosowaniem standaryzowanego kwestionariusza Inwentarza Zachowań Zdrowotnych Zygfryda Juczyńskiego a w celu uzupełnienia danych narzędziem własnego autorstwa. Wyniki: Stwierdzono przeciętne nasilenie zachowań zdrowotnych, grupa 51,96% badanych pacjentów nie paliło papierosów, a średnia długość nałogu u osób palących wynosiła 32,05 lat. Coroczne badanie cholesterolu wykonywało 43,14% badanych a codzienny pomiar ciśnienia tętniczego krwi wykonywało 35,29% respondentów niestety 8,18% osób w ogóle nie dokonywało tego pomiaru. W sferze aktywności fizycznej, najliczniejszą grupę stanowiły osoby deklarujące całkowity brak aktywności - 34,31%. Osoby, które chorowały na cukrzycę stanowiły 39,21% badanych, z czego 12,50% w ogóle nie dokonywało pomiaru glikemii. Wnioski: Nie stwierdzono istotnej statystycznie zależności pomiędzy płcią i wykształceniem a zachowaniami zdrowotnymi. Wykazano istotny wpływ miejsca zamieszkania na zachowania zdrowotne (p<0,05). Osoby cierpiące na cukrzycę nie różniły się w nasileniu zachowań zdrowotnych od pacjentów bez cukrzycy. Pacjenci wymagają nieustającej i zindywidualizowanej edukacji ze strony personelu medycznego aby wzmacniać motywację do zmiany oraz utrzymania nowych zachowań zdrowotnych. Health behaviors of the patients with peripheral atherosclerosis on the examples of surgical patients Keywords: atherosclerosis, health behaviors Introduction: Atherosclerosis is one of the basic causes of diseases in XXI century. Positive health behaviors of high intensity can significantly slow down the negative process which is caused by atherosclerosis. Aim of the study: Analysis of health behaviors of patients with atherosclerosis treated surgically, including the impact of gender, education, place of residence and type of operation to which patients were enrolled. Material and methods: The research method of diagnostic survey was conducted from August 2014 until March 2015 on a group of 102 patients enrolled to: endarterectomy, PTA or by pass of the lower extremities. The technique of questionnaires was used with a standardized questionnaire of Behavioral Health Inventory by Zygfryd Juczyński and for complement of the data with the using of author s tool. Results: Examined group of patients showed an average intensification of health behavior patterns, 51.96% of the patients smoked cigarettes, and the average length of addiction lasted years. Only 43.14% of respondents checked cholesterol level once a year. Daily blood pressure measurement showed 35.29% of respondents, but 8.18% of respondents didn t measure it at all. In terms of physical activity, the largest group were those who did not showed any activity %. People who have had diabetes accounted for 39.21% of respondents, 12.50% of them didn t check blood glucose levels at all. Conclusions: There was no significant relationship between gender and education and health behavior, but the influence of place of residence in health behaviors showed statistical significance (p <0.05). People with diabetes did not differ in the intensity of health behaviors compared to those without diabetes. Patients require constant and individualized education from the medical personnel in order to increase motivation to change and to maintain the new health behaviors. 34

35 Renata Stępień 1, Kazimiera Zdziebło 1, Grażyna Wiraszka 2, Beata Posłuszna 3 1 Zakład Onkologii i Pielęgniarstwa Onkologicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach 2 Zakład Chorób Wewnętrznych, Kardiologii i Pielęgniarstwa Internistycznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach 3 Poradnia Gastrologiczna, Specjalistyczny Szpital im. Św. Łukasza w Końskich Czynniki ryzyka zdrowotnego występujące u pacjentów korzystających z Programu Badań Przesiewowych (PBP) dla wczesnego wykrywania raka jelita grubego Słowa kluczowe: rak jelita grubego, czynniki ryzyka Wstęp: Rak jelita grubego stanowi istotny problem kliniczny. Badania kontrolne i prewencja mogą być skuteczną metodą w zapobieganiu chorobie, jej wczesnym rozpoznaniu oraz skutecznym leczeniu. Cel pracy: Celem przeprowadzonych badań była analiza czynników ryzyka zdrowotnego występujących u pacjentów zgłaszających się do wykonania kolonoskopii w ramach Programu Badań Przesiewowych (PBP) dla wczesnego wykrywania raka jelita grubego. Materiał i metoda: Grupę badaną stanowiło 130 pacjentów, którzy w okresie od do roku zgłosili się do Poradni Gastrologicznej Specjalistycznego Szpitala im. Św. Łukasza w Końskich celem wykonania kolonoskopii w ramach PBP dla wczesnego wykrywania raka jelita grubego. W badaniach zastosowano metodę sondażu diagnostycznego z wykorzystaniem kwestionariusza ankiety w opracowaniu własnym. Wyniki: Najliczniejszą grupę stanowili pacjenci w przedziale wiekowym lat (n=55, 42% ). Rodzinne występowanie raka jelita grubego dotyczyło 47% (n=61) badanych. Z powodu nieswoistych zapaleń jelit leczyło się 13% pacjentów. Najczęstszą dolegliwością występującą u pacjentów były zaparcia i wzdęcia (n=72; 55%). Blisko połowa badanych (n=63;48%) nie wprowadziło do swojej diety żadnych modyfikacji mających na celu zmniejszeni ryzyka zachorowania na raka jelita grubego. Brak aktywności fizycznej na przestrzeni ostatniego tygodnia od wykonania badania charakteryzował 84% badanych. Do palenia tytoniu przyznało się 55% ankietowanych. W badanej grupie pacjenci istotnie częściej prezentowali zachowania antyzdrowotne w zakresie diety, stosowania używek oraz aktywności fizycznej (p<0,001). Najbardziej istotnym czynnikiem stratyfikacyjnym determinującym zachowania zdrowotne w badanej grupie było wykształcenie (p<0,05). Wnioski: Pacjentów korzystających z Programu Badań Przesiewowych (PBP) dla wczesnego wykrywania raka jelita grubego charakteryzowało wysokie narażenie na czynniki ryzyka. Obciążenie rodzinne występowaniem raka jelita grubego nie jest czynnikiem motywującym do zmiany zachowań zdrowotnych. Health risk factors occurring in patients using Screening Program (SP) for early detection of colorectal cancer Keywords: colorectal cancer, risk factors Introduction: Colorectal cancer is a significant clinical problem. Checkups and prevention can be an effective method in preventing disease, its early diagnosis and effective treatment. Aim of the study: The aim of this study was to analyze the health risks present in patients presenting to a colonoscopy within the Screening Program (SP) for early detection of colorectal cancer. Material and methods: The study group consisted of 130 patients who in the period from to was reported to Gastrological Clinic Specialist Hospital. St. Horse Luke in order to perform a colonoscopy within the PBP for the early detection of colorectal cancer. Results: The largest group of patients aged years (n = 55, 42%). Familial colon cancer, 47% (n = 61) tested. Because of inflammatory bowel it healed 13% of patients. The most common ailment in patients suffering were constipation and flatulence (n = 72; 55%). Nearly half of respondents (n = 63; 48%) did not introduce to your diet any modifications designed to reduce the risk of developing colon cancer. Lack of physical activity over the last week from an audit characterized by 84% of respondents. Smoking tobacco admitted 55% of respondents. In the study group patients presented significantly more often antyzdrowotne behavior in terms of diet, the use of stimulants and physical activity (p <0.001). The most important factor in determining stratification health behaviors in the study group were education (p<0.05). Conclusions: Patients using Screening Program (SP) for early detection of colorectal cancer characterized by high exposure to risk factors. A family incidence of colorectal cancer is not a motivator to change health behaviors. 35

36 Komunikacja terapeutyczna z pacjentem 36

37 Helena Wrona-Polańska Katedra Psychologia Zdrowia, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie Lecząca moc kontaktu: pielęgniarka pacjent. Perspektywa psychologiczna Słowa kluczowe: relacja terapeutyczna, zdrowie, stres, choroba Wstęp: Funkcja pielęgniarki w zespole terapeutycznym zmieniała się w zależności od panującego w medycynie modelu zdrowia - biomedycznego czy holistyczno-funkcjonalnego. Cel pracy: Ukazanie terapeutycznej roli kontaktu pielęgniarka pacjent z punktu widzenia psychologicznego w oparciu o Funkcjonalny Model Zdrowia Heleny Wrony-Polańskiej, w którym zdrowie jest funkcją twórczego radzenia sobie ze stresem (Wrona-Polańska 2003). Istotną rolę w tym modelu pełnią zasoby podmiotowe, które bezpośrednio i pośrednio wpływają na zdrowie Materiał i metoda: Przebadano141 osób po transplantacji szpiku kostnego leczonych w Klinice Hematologii UJ CM. Zastosowano wywiad standaryzowany i techniki kwestionariuszowe do badania stylów i strategii radzenia oraz zasobów poczucia koherencji i samooceny. Zdrowie zdefiniowano operacyjnie wykorzystując skale szacunkowe dla pacjenta i dla lekarza. Wyniki: Analiza wyników ujawniła predyktory zdrowia subiektywnego: zdrowie obiektywne (.413) i poczucie sensowności (.244) oraz przeżywany stres (-.285) i strategia koncentracji na emocjach (-.193). Wyniki te ukazują złożoną terapeutyczną rolę pielęgniarki - instrumentalno-behawioralną polegającą na łagodzeniu bólu i cierpienia, poznawczą - informowanie o czekających zabiegach diagnostycznych i terapeutycznych, a także sposobach przygotowania się do nich oraz emocjonalną łagodzenie napięć i stresów oraz wyzwalanie pozytywnych emocji. Wnioski: Autorski Funkcjonalny Model Zdrowia zastosowany w analizie pracy pielęgniarek ukazał złożoność kontaktu pielęgniarka pacjent i jego terapeutyczne i promujące zdrowie znaczenie: łagodzenie bólu i cierpienia - funkcja. instrumentalna, informowanie o czekających badaniach i zabiegach - funkcja poznawcza, oraz wyzwalanie pozytywnych emocji - funkcja. emocjonalna. The therapeutic power of contact: nurse - patient. Psychological perspective Keywords: therapeutic relations, health, stress, illness Introduction: The role of nurse in the therapeutic team was changing depends on the prevailing medical model of health - biomedical or holistic and functional. Aim of the study: The aim of this research is to show the therapeutic role of nurse - patient contact from a psychological perspective based on the Functional Model of Health created by Helena Wrona-Polanska, in which health is a function of creative coping with stress (Wrona-Polańska 2003). Personal resources have an important role in this model and affect health directly and indirectly. Materials and method: 141 people after bone marrow transplantation - treated in the Department of Hematology UJ CM - were examined. There were used standardized interview and questionnaire techniques to study the styles and coping strategies and resources - sense of coherence and self-esteem. Health was operationally defined using an estimate scale for the patient and for the doctor. Results: Analysis of the results revealed predictors of subjective health: health objective (.413) and a sense of meaningfulness (.244) and experienced stress (-.285) and strategy of concentration on emotions (-.193). These results reveal a complex, instrumental and behavioral, therapeutic role of nurses - consisting in relieving pain and suffering, cognitive - informing about waiting diagnostic and therapeutic procedures, as well as how to prepare for them, and emotional - easing of tension and stress and trigger positive emotions. Conclusions: Author's Functional Model of Health used in the analysis of nurses work show the complexity of the nurse - patient contact and its therapeutic and health-promoting significance: relieving of pain and suffering - instrumental function, informing about waiting research and treatments - cognitive function and triggering a positive emotions - emotional function. 37

38 Bohdan W. Wasilewski Instytut Psychosomatyczny, Warszawa Balint group as a method of training nurses and doctors in communication skills with patients Developed over sixty years ago by Michael Balint, method of group meetings for practitioners to improve the quality of doctor-patient contact, is widely considered today as a tool of education and training of health workers. The method has not lost its importance, and is still considered as a support tool in education of the physicians and nurses. Kari P. Cataldo and colleagues (2005) emphasize the role of Balint groups in the development of empathy in physicians. Physicians participating in the Balint training, develop qualities essential for the quality of medical services, they have better relationships with patients, acquire skills enabling them to find proper treatment of psychological problems of the patient. Acquired by the doctor skills lead to reductions in work-related stress and increase career satisfaction. This is confirmed by observations and reports of many research teams (eg. Scheingold, 1980; Samuel, 1987; Elder, Samuel, 1987; Samuel, 1989; Salinsky, Sacklin, 2000; Maoz, 2003). The currently observed decline in the social acceptance of medical professions and negative situation of the healthcare and medical professions in the evaluation, results increase of the ratio of doctors and nurses, who are in a situation of mistrust and manifestations of aggression, limit contact with the patient to the just necessary for the implementation of medical procedures. This intensifies the loneliness associated with the profession of a nurse and a doctor, stealing time that could be devoted to family and personal matters, and also and results losing the support of the patient. This contributes to the rise in the professional group of doctors and nurses prevalence of burnout syndrome (ang. Burnout syndrome), which has been relatively recently was recognized as one of the major health risks connected with medical professions (Spickard et al., 2002 ; Shanafelt et al., 2003). Since almost 30 years have been published systematic observations of reduction symptoms of burnout through participation in Balint groups (Dokter et al., 1986). Investigations conducted at the Uppsala University have also shown, that doctors who regularly participated in Balint group training, become more competent in the management of patients psychosomatic and obtain greater job satisfaction (Kjeldmand et al., 2004). 38

39 Ludmiła Marcinowicz Zakład Medycyny Rodzinnej i Pielęgniarstwa Środowiskowego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku Komunikowanie się w podstawowej opiece zdrowotnej z perspektywy pacjentów Słowa kluczowe: komunikowanie się, podstawowa opieka zdrowotna, pacjent, wywiady pogłębione Wstęp: Umiejętność efektywnego komunikowania się z pacjentem jest jedną z kluczowych kompetencji lekarzy i pielęgniarek w podstawowej opiece zdrowotnej. Cel pracy: Poznanie, jakie aspekty komunikowania się postrzegają pacjenci podczas wizyty w placówkach podstawowej opieki zdrowotnej oraz przedstawienie udziału pacjenta w relacji ze świadczeniodawcą. Materiał i metoda: Dokonano syntezy trzech badań jakościowych dotyczących wizyty u lekarza rodzinnego z perspektywy pacjenta. Przedmiotem analizy są dane uzyskane z transkryptów 94 wywiadów pogłębionych z pacjentami w podstawowej opiece zdrowotnej (I badanie 28 wywiadów; II badanie 36 wywiadów; III badanie 30 wywiadów). Wyniki: Szczegółowa analiza danych pozwoliła określić następujące aspekty komunikowania się postrzegane przez pacjentów podczas wizyty: nawiązanie kontaktu, aktywne słuchanie, zadawanie pytań, informowanie i wyjaśnianie oraz komunikowanie niewerbalne i cechy paralingwistyczne. Ustalono również następujące sposoby udziału pacjenta podczas wizyty: 1. ułatwianie przebiegu wizyty poprzez stosowanie się do zaleceń, otwartość na współpracę oraz stwarzanie miłej atmosfery podczas wizyty; 2. wnoszenie informacji na temat funkcjonowania organizmu, doświadczeń związanych z chorobą, sytuacji rodzinnej pacjenta; 3. wpływ na zadowolenie lub niezadowolenie z wizyty; 4. empatia. Oceniając opiekę pielęgniarską, respondenci zwracali uwagę przede wszystkim na podejście do pacjenta, używając takich sformułowań, jak miłe, uprzejme, sympatyczne. Wnioski: W relacji między pacjentem a świadczeniodawcą, obie strony mogą być dla siebie źródłem informacji oraz wsparciem emocjonalnym. Pacjent może w dużym stopniu przyczyniać się do personalizacji stosunków między nim a lekarzem lub pielęgniarką, czemu dodatkowo sprzyja powtarzalność, a często regularność interakcji. Wyniki badań mogą mieć znaczenie dla relacji pielęgniarka-pacjent w kontekście podstawowej opieki zdrowotnej. Communication in primary health care from patients' perspective Keywords: communication, primary health care, patient, in-depth interviews Introduction: The ability to effectively communicate with the patient is one of the key competencies of doctors and nurses in primary health care. Aim of the study: The aim of the study is to find out which aspects of communication are perceived by patients during their visit in primary health care institutions and to present the patient's contribution to the patient-provider relationship. Material and method: The research involved synthesis of three qualitative studies focused on visits to family doctor's from the patient's perspective. Data from the transcripts of 94 in-depth interviews with primary health care patients were analysed (1st study 28 interviews, 2nd study 36 interviews, 3rd study 30 interviews). Results: The following aspects of communication perceived by patients during the visit were determined thanks to detailed data analysis: establishing contact, active listening, asking questions, providing information and explanations, as well as non-verbal communication and paralinguistic qualities. Moreover, the following ways of patient's contribution to the relationship with the doctor were determined: 1. making the visit easier by observing the provider s instructions, openness to cooperation and creating a friendly atmosphere during the visit; 2. providing information on the functioning of his or her organism, experiences connected with the disease and family situation; 3. influence on the satisfaction or dissatisfaction with the visit; 4. empathy. When evaluating nursing care, the respondents mostly focused on nurses attitude towards the patients, using expressions such as nice, kind, or friendly Conclusions: In the patient-provider relationship, both sides can be a source of information and emotional support for each other. The patient can greatly contribute to personalising the relations with the doctor or nurse, which is additionally fostered by repeatability and regularity of interactions. The research results may be important for the nurse-patient relationship in the context of primary health care. 39

40 Grażyna Cepuch 1, Lucyna Tomaszek 2, Katarzyna Wojtas 1 1 Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Przygotowanie pielęgniarek do udzielania wsparcia pacjentom z chorobą nowotworową doniesienie wstępne Słowa kluczowe: wsparcie społeczne; zespół pielęgniarski; pacjent onkologiczny Wstęp: Wsparcie społeczne udzielane przez zespół pielęgniarski pacjentom onkologicznym, oraz kompetencje jakie zespół posiada pełnią ważną rolę w procesie diagnozowania, leczenia oraz zdrowienia. Cel pracy: Celem pracy była ocena zakresu wsparcia społecznego udzielanego przez pielęgniarki chorym onkologicznie, oraz obciążeń emocjonalnych i oczekiwań w zakresie poszerzania swoich kompetencji w tym obszarze. Materiał i metody: W badaniu wykorzystano Berlińską Skalę Wsparcia Społecznego (BSSS) oraz Kwestionariusz ankiety do oceny wsparcia udzielanego przez pielęgniarki. Badania przeprowadzono wśród 192 pielęgniarek pracujących w oddziałach onkologicznych. Do obliczeń statystycznych wykorzystano test Chi2 lub test Fishera. Wyniki: Praca z pacjentem onkologicznym stanowi znaczne obciążenie psycho-emocjonalne. Pielęgniarki czują się kompetentne do udzielenia wsparcia, pomimo deficytów wiedzy w tym obszarze. Wiek i staż pracy jest czynnikiem determinującym zakres udzielanego wsparcia. Pielęgniarki deklarują potrzebę dokształcania się w badanym obszarze. Wnioski: Podstawę kompetentnego udzielenia wsparcia powinno stanowić dobre przygotowanie teoretyczne i praktyczne zespołu pielęgniarskiego. Preparing nurses to support cancer patients preliminary report Keywords: social support; nursing team; cancer patient Introduction: Social support provided by a nursing team to cancer patients together with the team competence plays an important role in the process of diagnosis, treatment and recovery. Aim of the study: The aim of this study was the assessment of the extent of social support provided by nurses to cancer patients and their emotional burdens and expectations in terms of expanding the competence in this area. Material and methods: The study used the Berlin Social Support Scale (BSSS) and a questionnaire to assess the support provided by nurses. The study was conducted among 192 nurses working on oncology wards. For statistical calculations Chi2 test or Fisher's test was used. Results: Working with the oncological patients causes a considerable psycho-emotional burden. The nurses feel competent to provide support, despite the deficits of knowledge in this area. Age and experience are factors determining the scope of support. Nurses recognize the need for further training. Conclusions: Competent support should be base in a good theoretical and practical knowledge of the nursing team. 40

41 Helena Motyka 1, Katarzyna Motyka 2 1 Zakład Pedagogiki Medycznej, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Psychiatrii i Opieki Środowiskowej, Kraków Empatia i asertywność pielęgniarek w opiece nad pacjentami chorymi psychicznie i w opiece nad pacjentami chorymi somatycznie Słowa kluczowe: umiejętności interpersonalne, opieka pielęgniarska Wstęp: Można przyjąć, że najważniejsze umiejętności interpersonalne potrzebne pielęgniarkom w skutecznym komunikowaniu się z pacjentami to empatia i asertywność. Wydaje się, że pielęgnowanie pacjentów z zaburzeniami psychicznymi stawia przed pielęgniarkami wyższe wymagania w zakresie umiejętności interpersonalnych, w porównaniu z pielęgnacją pacjentów psychicznie zdrowych. Tym samym można oczekiwać, że pielęgniarki psychiatryczne cechuje wyższy poziom empatii i asertywności w porównaniu z ich koleżankami z oddziałów poza psychiatrycznych. Cel pracy: Ocena poziomu empatii i asertywności u pielęgniarek pracujących z pacjentami ze schorzeniami psychicznymi i pielęgniarek pracujących z pacjentami chorymi somatycznie. Materiał i metoda: W badaniu uczestniczyło 120 pielęgniarek, w tym 60 pracujących na oddziałach psychiatrycznych i 60 pracujących na oddziałach innych niż psychiatryczny, Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie. Poziom empatii mierzono testem IRI M. Davisa, a poziom asertywności oceniano za pomocą testu Mapa Asertywności M. Król-Fijewskiej Wyniki: Wykazano brak różnic poziomu empatii i asertywności u pielęgniarek zatrudnionych w oddziałach psychiatrycznych i w oddziałach o charakterze somatycznym. Stwierdzono natomiast pozytywną, statystycznie istotną (p=0,01) zależność pomiędzy wiekiem pielęgniarek a zdolnością do przyjmowania cudzej perspektywy, co jest jedną z ważnych cech empatii. Wnioski: Poziom empatii i asertywności posiadany przez pielęgniarki jest niezależny od rodzaju oddziału, w którym są one zatrudnione. Wraz z wiekiem pielęgniarek rośnie ich empatia poznawcza, a zwłaszcza gotowość do przyjmowania cudzej perspektywy (a więc także spojrzenia na sprawy oczyma pacjenta). Dla podniesienia jakości opieki pielęgniarskiej wskazane byłyby organizowanie szkoleń doskonalących z zakresu komunikowania się z pacjentem, a zwłaszcza umiejętności przyjmowania jego perspektywy, szczególnie dla pielęgniarek z krótkim stażem pracy. Empathy and assertiveness of nurses providing care to patients with psychological and somatic disorders Keywords: interpersonal skills, nursing care Introduction: It seems that providing care to psychologically ill patients requires more developed interpersonal skills than helping patients without psychological disorders. Therefore, one might expect that psychiatric nurses would be more empathetic and assertive than their colleagues from other wards. Aim of the study: The aim of the study was to assess empathy and assertiveness levels of nurses working with patients with psychological and without psychological disorders. Respondents and methodology: The study covered 120 nurses from the Kraków University Hospital, including 60 psychiatric nurses and 60 nurses from wards other than psychiatric. Empathy levels were measured with Davis IRI test, whereas assertiveness was determined using the Assertiveness Map developed by M. Król-Fijewska. Results: No differences were found between empathy and assertiveness levels of nurses working on psychiatric and non-psychiatric wards. A positive and statistically material correlation (p=0.01) was discovered between the nurses age and their ability to adopt a different person s point of view, which is one of key components of empathy. Conclusions: Nurses empathy and assertiveness is unrelated to the type of ward on which they work. As nurses age, their cognitive empathy increases especially their ability to adopt different viewpoints (including the ability to look at things as their patients do). Quality of nursing care could be improved by training nurses to communicate with patients and adopt their points of view. Such training sessions could focus especially on relatively unexperienced nurses. 41

42 Joanna Surmacka, Marek Motyka Zakład Psychologii Zdrowia, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Problemy w komunikacji klinicznej z pacjentem hospitalizowanym Słowa kluczowe: stres hospitalizacji, komunikacja urazowa, komunikacja terapeutyczna Wstęp: Przyjęcie roli chorego oraz konieczność hospitalizacji, zwłaszcza jeśli pojawia się ona niespodziewanie, powoduje silny stres. Jego redukcja wymaga szczególnych starań ze strony lekarzy i pielęgniarek. Biorąc pod uwagę liczne źródła frustracji i stresu towarzyszących chorobie i hospitalizacji, a także ich związek z jakością opieki medycznej, postanowiono prześledzić główne rodzaje problemów pojawiających się w obszarze komunikacji klinicznej, na jakie skarżą się pacjenci. Cel pracy: Charakterystyka najczęstszych problemów występujących w obszarze komunikowania się chorych z personelem medycznym szpitala. Materiał i metoda: W analizie wykorzystano 50 losowo wybranych opisów z listów nadesłanych do redakcji jednego z popularnych magazynów, która zaprosiła czytelników do podzielenia się swymi doświadczeniami z pobytu w szpitalu własnymi lub pochodzącymi od osób im bliskich. Opisy dotyczyły pacjentów dorosłych, w różnym wieku i z różnych oddziałów szpitalnych, z terenu całej Polski. Wykorzystano metodę analizy dokumentów. Wyniki: Zdecydowana większość wymienianych problemów wiązała się z szeroko rozumianą komunikacją w kontaktach z personelem szpitala. Najwięcej osób, wskazywało na urazowo przeżywane doświadczenia związane ze sposobem przekazywania im informacji przez personel medyczny (około 80% opisów), ograniczanie się personelu do wykonania przy pacjencie czynności instrumentalnych bez podejmowania prób nawiązania relacji terapeutycznej (około 50% opisów), problem lekceważenia doświadczanych przez pacjentów lęków i obaw (36%) oraz problem braku poszanowania intymności w trakcie wykonywania czynności higienicznych lub w trakcie badań lekarskich (28%). Wnioski: Terapeutyczna komunikacja z pacjentem, czyli komunikacja odpowiadająca podstawowym potrzebom emocjonalnym pacjentów jest wciąż deficytowym narzędziem opieki szpitalnej i w większym stopniu postulatem niż rzeczywistym fragmentem tej opieki. Clinical communication problems involving hospitalised patient Keywords: hospitalisation stress, trauma communication, therapeutic communication Introduction: Assuming the role of a patient and dealing with the realities of hospitalisation is stressful, especially when unexpected. Stress mitigation requires special attention on part of doctors and nurses. Given the numerous sources of frustration and stress related to illness and hospitalisation, as well as their connection to healthcare quality, we decided to study the most common types of clinical communication problems, as indicated by patients. Aim of the study: To define the most common problems in clinical communication between patients and medical personnel. Material and methods:.the analysis was based on 50 randomly selected letters to the editor of one of the popular yournals, which asked its readers to share their hospital experiences whether personal or by relating to someone close to them. The stories featured adult patients of different ages hospitalised in different wards across Poland. The applied method was document analysis. Results:The vast majority of problems concerned broadly understood communication with the staff. Most respondents mentioned traumatic experiences connected to receiving information from the hospital s personnel (80%), described staff acting instrumentally without even trying to establish a therapeutic relationship (50%), had their fears and anxieties ignored or belittled (36%) and felt that their intimacy was not respected during physical examinations or hygiene procedures (28%). Conclusions:Therapeutic communication with the patient, i.e. communication which meets patients basic emotional needs, is still extremely rare in hospitals, becoming an aspiration rather than an actual component of care. 42

43 Marek Motyka 1, Elżbieta Szufnarowska 2, Anna Sądel 2, Julian Dutka 2 1 Zakład Psychologii Zdrowia, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Oddział Chirurgii Ortopedyczno-Urazowej, Szpital im. Żeromskiego, Kraków Wsparcie psychiczne udzielane pacjentom przygotowywanym do endoprotezoplastyki stawu kolanowego a przebieg okresu pooperacyjnego Słowa kluczowe: komunikacja terapeutyczna, endoprotezoplastyka, zabieg chirurgiczny Wstęp: Wsparcie psychiczne pacjentów przygotowywanych do poważnych zabiegów chirurgicznych ma duże znaczenie dla przebiegu leczenia. Teza ta, w formie ogólnej uznawana w środowisku medycznym, stosunkowo rzadko bywa poddana sprawdzeniu w kontrolowanych warunkach klinicznych. Cel badań: Celem badań była ocena wpływu przygotowania psychicznego pacjentów, u których wykonano zabieg endoprotezoplastyki stawu kolanowego, na przebieg okresu pooperacyjnego. Materiał i metoda: W badaniu brało udział 60 pacjentów oddziału ortopedyczno-urazowego, z których 30 osób zakwalifikowano do grupy eksperymentalnej, a 30 do grupy kontrolnej. Grupę kontrolną przygotowywano do zabiegu operacyjnego w sposób standardowy, podczas gdy w grupie eksperymentalnej pielęgniarka przeprowadziła z każdym z pacjentów dodatkową rozmowę o charakterze o charakterze wyjaśniająco-wspierającym, zgodnie z zasadami komunikacji terapeutycznej. Wyniki: W grupie eksperymentalnej uzyskano wyraźną poprawę przebiegu okresu pooperacyjnego w porównaniu z grupą kontrolną. Wykazano istotne różnice w zakresie czasu uzyskania sprawności poza łóżkiem (w trzeciej dobie po zabiegu 8 osób w grupie eksperymentalnej, a tylko 1 w grupie kontrolnej, Chi2 = 10, 51, p < 01), a także w mniejszym, łącznym zużyciu leków nasennych i przeciwbólowych (Chi2 = 6,12, p < 0,05). Ponadto w grupie eksperymentalnej odnotowano lepsze samopoczucie pacjentów po zabiegu (zdecydowanie dobre samopoczucie po zabiegu w dniu wypisu u 27 osób z grupy eksperymentalnej i u 9 z grupy kontrolnej, Chi2 = 22,714, p <0,001), a także większą satysfakcję z opieki pielęgniarskiej (29 osób zdecydowanie zadowolonych z opieki w grupie eksperymentalnej i 9 osób w grupie kontrolnej, Chi2 = 20,362, p < 0,001) oraz z pobytu w oddziale (wysoka ocena oddziału przez 26 osób z grupy eksperymentalnej i 7 osób z grupy kontrolnej, Chi2 = 24,334, p < 0,001). Wnioski: Wsparcie psychiczne udzielane przez pielęgniarkę w okresie przedoperacyjnym pacjentom przygotowywanym do zabiegu endoprotezoplastyki stawu kolanowego wpływa w sposób wymierny na poprawę subiektywnych i obiektywnych wskaźników przebiegu okresu pooperacyjnego. The effect of psychological support on post-surgical recovery of patients undergoing knee replacement surgery Keywords: therapeutic communication, joint replacement, surgery Introduction: The psychological support of patients during preparation for serious surgical procedures has a material impact on the course of treatment. This assumption, though generally accepted by medical professionals, has rarely been verified in clinical conditions. Aim of the study: The aim of this study was to assess the effect of psychological preparation of patients on their post-surgical recovery following a knee replacement procedure. Material and methods/ Respondents and methodology. Approximately 60 patients of the orthopaedic and trauma surgery ward took part in the study, divided into a control group and an experimental group of 30 patients each. The control group underwent standard preparations for the surgery, whereas each patient from the experimental group also spoke with a nurse, who provided information and support in line with the principles of therapeutic communication. Results: Patients from the experimental group recovered from surgery visibly better than their counterparts from the control group. Material differences were recorded in the pace in which patients recovered physical ability and selfreliance (8 patients 3 days after surgery from the experimental group and only one person in control group, Chi2 = 10, 51, p < 01), as well as use of soporifics and analgesics (Chi2 = 6,12, p < 0,05). Furthermore, the experimental group patients reported better moods following the surgery (definitely good moods after surgery was reported by 27 patients from the experimental group and by 9 patients from the control group on the day of leaving the ward, Chi2 = 22,714, p <0,001), and higher levels of satisfaction with nursing care (29 patients definitely satisfied with nursing care form the experimental group and 9 patients from the control group, Chi2 = 20,362, p < 0,001) and their time at the ward (high evaluation of the ward declared by 26 patients from the experimental group and by 7 patients from the control group, Chi2 = 24,334, p < 0,001). 43

44 Conclusions: Psychological support provided by a nurse prior to knee replacement surgery materially improves subjective and objective indicators of post-surgical recovery. 44

45 Bezpieczeństwo pacjenta w ujęciu holistycznym, cz.1 45

46 Maciej Małecki Wydział Lekarski, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Edukacja jako kluczowy element w interdyscyplinarnej opiece diabetologicznej - miejsce pielęgniarki w zespole terapeutycznym Education as a key element in interdisciplinary diabetes care - a place of nurse in a therapeutic team 46

47 Cinzia Sestini 1,4, Gabriele Savignani 2, Sebastiano Bagnara 3, Riccardo Tartaglia 4, Tommasso Bellandi 4 1 Health Agency Arezzo, Tuscany, Italy 2 Group Corporate Risk Management Clinic, Arezzo, Tuscany, Italy 3 Cognitive Psychology and Ergonomics, University of Sassari, Sassari, Italy 4 Centre for Clinical Risk Management and Patient Safety, Tuscany, Italy Czynnik ludzki a bezpieczeństwo pacjenta, czas pomyśleć o podręczniku komunikowania się Rozumienie znaczenia czynnika ludzkiego to jedna z głównych kompetencji programu bezpieczeństwa pacjenta WHO i wielu innych instytucji krajowych i międzynarodowych. Ergonomia (HFE) skupia uwagę na interakcjach pomiędzy człowiekiem, technologią i organizacją w kontekście środowiska materialnego i kulturowego. Komunikowanie się jest jednym z kluczowych kierunków badań naukowych i działań praktycznych ergonomii, nauki stosowanej stawiającej za cel poprawę sprawności systemu poprzez doskonalenie interakcji pomiędzy jego komponentami (Carayon, 2011). Mamy wiele przykładów dobrej praktyki w zakresie pracy zespołowej z zastosowaniem zasad i metod ergonomii w badaniu i doskonaleniu międzyludzkich interakcji oraz sprawności zespołu (Gawande, 2011). Zastosowanie technik symulacji w szkoleniu i ocenianiu kompetencji staje się standardem w doskonaleniu umiejętności indywidualnych i zespołowych (Swedalis, 2013), a problemy koordynacji opieki są definitywnie związane z interakcją mikrosystemu klinicznego i wsparcia ze strony technologii informacyjnych (Ovretveit, 2012). W pracy lekarzy i pielęgniarek działania manualne mają zasadnicze znaczenie, szczególnie w chirurgii i pielęgnowaniu. Działania manualne w przypadku lekarzy i pielęgniarek kształtują sposób myślenia, stawiania diagnozy i wykonywania działań leczniczych. Co więcej, komunikacja niewerbalna może być ważniejsza w koordynowaniu prac zespołu oraz w interakcji lekarz-pacjent. Stosownie do pojawiających się dowodów na istnienie poznania drogą cielesną (embodied cognition), rozumowanie, odbiór wrażeń, pamięć i uwaga rozwijają się w wyniku interakcji pomiędzy istotą ludzką i jej środowiskiem (Glenberg, 2010), tak więc wiedza rozwija się dzięki interakcjom społecznym, a dobra sprawność jest wynikiem skutecznej komunikacji pomiędzy profesjonalistami, zespołem i instytucją. Niestety, inicjatywy w zakresie bezpieczeństwa pacjenta są często wprowadzane w sposób formalny poprzez procedury i protokoły. Należy przemyśleć ponownie organizację służby zdrowia i szkolenie w tym zakresie wspólnie z pacjentami i osobami uczestniczącymi w tym procesie nieformalnie. Naukowe badania obecne i przyszłe winny zainteresować się tą luką w wiedzy aby przemyśleć ponownie organizację usług zdrowotnych, kształcenie klinicystów i sposób, w jaki świadczenia medyczne są współtworzone i współwykonywane przy udziale pacjentów i osób uczestniczących w nich nieformalnie. The human factors in patient safety, time for rethinking the manual of communication Understanding the human factors is one of the core competences of the patient safety curriculum, according to the WHO and many other national and international institutions. The human factors and ergonomics science (HFE) has its focus on interactions between humans, technologies and organizations within a physical and cultural environment. Clearly, communication is one of the key focus of research and practice of HFE, that for its nature of applied science has the objective to improve the performance of the systems through the design of better interactions between its components (Carayon, 2011).To date, we have many examples of good practices in teamwork where HFE principles and methods are applied to study and improve inter-personal interactions and overall team performance (Gawande, 2011), the use of simulation in evaluation and training is becoming a standard for individual and team skills (Svedalis, 2013) and the problems of coordination of care are definitively a matter of interactions between clinical microsystems with the support of information technologies (Ovretveit, 2012).In the work of doctors and nurses, manual activities are at the basis of the delivery of care, especially in surgery and nursing. These manual activities shape the way doctors and nurse think, elaborate a diagnosis and enact a treatment. Moreover, non-verbal communication could be more important for team coordination as well as for doctor-patient interactions. According to the emerging evidence on embodied cognition, reasoning, as well as perception, memory and attention develop as a result of the interactions between the human being and her environment (Glenberg, 2010), therefore knowledge develops thanks to the social interactions and good performance is the result of an effective communication and coordination between professionals, teams and units. Unfortunately, the initiatives on patient safety are often implemented only after formal rules, procedures and protocols. 47

48 You need to rethink the organization of health services and training of health care together with patients and informal caregivers. Present and future research should look into this knowledge gap, in order to re-think the organization of the healthcare services, the training of clinicians and the way services are co-designed and codelivered with patients and informal caregivers. 48

49 Tomasz Jurek Zakład Prawa Medycznego, Katedra Medycyny Sądowej, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Bezpieczeństwo prawne w pracy pielęgniarki i położnej Współcześnie medycyna jest pełna zagrożeń zarówno tych związanych z bezpieczeństwem pacjenta jak i personelu medycznego. Zamiany społeczne, rosnąca świadomość praw pacjenta, wzajemna utrata zaufania, postawy roszczeniowe czy wręcz agresywne sprawiają, że wykonywanie zawodów medycznych staje się niebezpieczne zagrożone odpowiedzialnością prawną. Światowa literatura zdefiniowała dwa przeciwstawne pojęcia kultura winy (i represji) oraz kultura bezpieczeństwa. Autor przedstawia elementy obu środowisk i uwarunkowania psychologiczne wynikające z ich wpływu na pracowników ochrony zdrowia. Wskazuje na zagrożenia i mechanizmy zabezpieczania przed nimi. Systemy raportowania i wykrywania zdarzeń niepożądanych, ich analiza i wprowadzanie procedur oraz algorytmów postępowania zwiększa zarówno bezpieczeństwo pacjentów jak i personelu. Ewolucja, zmierzająca do utworzenia kultury bezpieczeństwa ma kilka etapów: wzrost świadomości prawnej, poczucie zagrożenia, poszukiwanie bezpieczeństwa i budowanie systemu zabezpieczeń. Czynnikiem warunkującym jej przebieg jest rachunek zysków i strat, oraz motywacja (w tym finansowa). Polskie środowisko medyczne wkracza na drogę do kultury bezpieczeństwa, korzystając z rozwiązań państw Europy Zachodniej i USA, ucząc się na cudzych błędach. Legal safety of nurses and midwives Contemporary medicine has many safety-related hazards that concern both patients and medical personnel. Working in medical professions has become more difficult since medical personnel started to be legally liable. This results from various social changes, growing awareness of patients rights, mutual loss of trust, demanding attitudes and even aggressive behaviors. The world literature has defined two contrary notions the culture of fault (and repression) and the culture of safety. The author has presented elements of these two cultures with the psychological conditioning resulting from their influence on health-care professionals. The author has indicated hazards and safeguard mechanisms. Implementation of systems that report, detect and analyze adverse events, as well as of special procedures and procedural algorithms may increase the safety of medical personnel and patients. Creating the culture of safety is an evolution which involves several stages: raising people s legal awareness, fear, search for safety, building safeguard systems. Preparing the profit and loss account as well as motivating others (including financial incentive) are factors necessary in shaping the course of this evolution. The Polish medical profession adopts the culture of safety by imitating solutions of Western European countries and the USA, whilst learning from their mistakes. 49

50 Anna Andrychiewicz 1, Krzysztof Sładek 2 1 Oddział Kliniczny Pulmonologii, Szpital Uniwersytecki w Krakowie 2 Klinika Pulmonologii, Wydział Lekarski, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Analiza bezpieczeństwa stosowania analgosedacji podczas badania bronchofiberoskopowego Słowa kluczowe: analgosedacja, bezpieczeństwo pacjenta, bronchofiberoskopia Wstęp: Bronchofiberoskopia (BF) jest niezbędnym narzędziem w diagnostyce i leczeniu schorzeń układu oddechowego. Większość BF jest wykonywanych z użyciem analgosedacji, która istotnie zwiększa komfort badania i zadowolenie pacjenta. Powikłania mogą wystąpić w wyniku obu tych procedur. Ważnym zadaniem personelu medycznego jest zapewnienie pacjentowi bezpieczeństwa w trakcie i po badaniu BF. Cel pracy: Ocena bezpieczeństwa stosowania analgosedacji podczas BF i analiza powikłań po zakończeniu badania. Materiał i metoda: W badaniu uwzględniono 463 pacjentów poddawanych BF od sierpnia 2013 do czerwca 2014 roku. Bezpieczeństwo oceniano w trakcie badania pod względem monitorowanych zmian ciśnienia krwi, tętna i saturacji. Zapisywano też dawki leków, czas trwania procedury i działania niepożądane podczas BF (tj. bezdech, nadmierną aktywność ruchową, nadmierne pobudzenie kaszlowe, spadek ciśnienia krwi, bradykardię). Pacjenci wypełniali kwestionariusz po zakończeniu procedury i opisywali objawy powikłań, które pojawiły się po przebytym badaniu. Wyniki: Najczęstszymi powikłaniami w trakcie BF były: nadmierne pobudzenie kaszlowe (31,02%), tachykardia (23,26%), spadek saturacji (15,12%), nadpobudliwość ruchowa (7,96%). Rzadziej obserwowano bradykardię (2,04%), bezdech (1,43%) i hipotensję (0,41%). Po badaniu najczęstszymi objawami niepożądanymi zgłaszanymi przez pacjentów były: kaszel (43,63%), ból (24,84%), krwioplucie (15,59%), zawroty głowy (14,25%). Rzadziej występowały: duszność, nudności, gorączka, dreszcze. 87,03% pacjentów było zadowolonych z analgosedacji zastosowanej podczas BF i uważało, że jej użycie poprawiło jakość badania. Wnioski: Bronchofiberoskopia z zastosowaniem analgosedacji jest bezpieczna pod warunkiem zastosowania odpowiedniego monitorowania i postępowania zgodnie z wytycznymi i obowiązującymi procedurami. Analysis of safety analgosedation during bronchofiberoscopic examination Keywords: analgosedation, patient safety, bronchofiberoscopy Introduction: Bronchofiberoscopy (BF) is a tool required in diagnosis and treatment of respiratory diseases. BF examinations are usually performed under analgosedation, which indeed improves the comfort and satisfaction of patients. Possible complications may occur as a result of both of those procedures. An important task of the medical staff is to ensure safety for patients during and after BF examination. Aim of the study: This study was to assess the safety of analgosedation during BF and to analyse post-examination complications. Materials and methods: 463 patients undergoing BF between July 2013 and June 2014 were included in the study. Safety was evaluated in terms of monitored changes in blood pressures, heart rate and oxygen saturation. Was recorded also drug dosages, procedure duration and adverse events during BF (i.e. apnea, excessive motor activity, excessive cough, fall in blood pressure and bradycardia). Patients completed questionnaire after undergoing the procedure and described symptoms of complications that had appeared after undergoing the procedure. Results: The most frequent complications during BF included: the excessive increased cough (31.02%), tachycardia (23.26%), a drop in oxygen saturation (15.12%), or psychomotor hyperactivity (7.96%). Bradycardia (2.04%), apnea (1.43%) and hypotension (0.41%) were observed more rarely. The most common undesirable effects reported by patients after the examination were: cough (43.63%), pain (24.84%), hemoptysis (15.59%) and dizziness (14.25%). Breathlessness, nausea, fever and shiver were less frequent % of patients were satisfied with analgosedation during BF and believed its use improved the quality of examination. Conclusions: Bronchoscopy with analgosedation is safe providing that the adequate monitoring is ensured and the treatment is performed in accordance with the guidelines and current procedures.. 50

51 Rafał Szpakowski 1 Grażyna Dykowska 1 Adam Fronczak 1, Patrycja W. Zając 2 1 Zakład Zdrowia Publicznego, Wydział Nauki o Zdrowiu, Warszawski Uniwersytet Medyczny 2 Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego, Wydział Nauki Zdrowiu, Warszawski Uniwersytet Medyczny Bezpieczeństwo pacjenta ramy teoretyczne Słowa kluczowe: bezpieczeństwo pacjenta, zdarzenia niepożądane, holizm, system opieki zdrowotnej Bezpieczeństwo Pacjenta (ang. Patient Safety) stanowi jeden z sześciu wymiarów jakości według Instytutu Medycyny w Stanach Zjednoczonych (IOM, USA) Patient Safety jest pojęciem o szerokim zakresie znaczeniowym, dotyczy zasadniczych kwestii związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych np. komunikacja interpersonalna, wiedza i umiejętności osoby wykonującej zawód medyczny. Dotyczy także bardziej złożonych kwestii Systemu Opieki Zdrowotnej np. organizacja pracy, ergonomia pracy. Dualny charakter Bezpieczeństwa Pacjenta wynika z tego, że pacjent może być narażony na potencjalną szkodę w związku z opieką zdrowotną, jednakże ostatecznie jej nie doznać (zdarzenia niepożądane niedokonane). Bezpieczeństwo pacjenta odnosi się również do szkody faktycznie zaistniałej (zdarzenia niepożądane dokonane). Natomiast szkoda może upośledzać człowieka w sposób fizyczny lub psychiczny. Dualistyczny charakter Bezpieczeństwa Pacjenta można przedstawić za pomocą wymiaru technicznego (profesjonalizm działania) i wymiaru funkcjonalnego (profesjonalizm relacji). Tylko wieloaspektowe i skoordynowane działania w obszarze Bezpieczeństwa Pacjenta mogą stać się podstawą do osiągania wymiernych korzyści zarówno w sferze ekonomicznej i społecznej danego kraju. Patient safety the theoretical framework Keywords: patient safety, adverse events, holism, healthcare system Patient Safety is one of the six dimensions of quality according to the Institute of Medicine in the United States (IOM, USA). Patient Safety is a concept with a wide range of meaning, refers to the fundamental issues related to the provision of healthcare services - eg. interpersonal communication, knowledge and skills of the person performing the medical profession. It also applies to more complex issues Healthcare System - eg. the organization of work, ergonomics. The dual nature of Patient Safety stems from the fact that the patient may be exposed to potential harm associated with healthcare, but ultimately it does not suffer (Near-miss). Patient Safety also applies to the harm actually occurred (Adverse Events). The injury can impair a person in a physical or mental. Patient Safety dualistic character can be represented by technical dimension (professional activities) and functional dimension (professional relationships). Only multi-faceted and coordinated action in the area of Patient Safety can become the basis for the achievement of tangible benefits both in economic and social sphere of the country. 51

52 Badania naukowe w pielęgniarstwie, cz.2 52

53 Elżbieta Grochans Zakład Pielęgniarstwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie Interdyscyplinarność badań w pielęgniarstwie Słowa kluczowe: pielęgniarstwo, badania, interdyscyplinarność Tendencje rozwojowe badań naukowych w pielęgniarstwie wynikają głównie ze zmian zachodzących w opiece zdrowotnej. Te dotyczą większego znaczenia promocji zdrowia, redukcji ryzyka ostrego przebiegu choroby w przypadku pacjentów hospitalizowanych, zwiększonej liczby chorób przewlekłych, wzrastającej liczby pacjentów w podeszłym wieku, uwzględnienia różnic kulturowych i etnicznych, badań nad opieką paliatywną, postępu w dziedzinie genetyki, jakości życia i jakości opieki zdrowotnej oraz zastosowania nowych technologii. Badania naukowe z dziedziny pielęgniarstwa coraz częściej zwracają się ku biologicznym i behawioralnym aspektom, odzwierciadlając holistyczne podejście do zdrowia i choroby pojedynczych osób oraz ich rodzin. Stąd naturalną jest konieczność realizacji badań interdyscyplinarnych. Najbardziej ekscytujące możliwości badań naukowych w pielęgniarstwie dotyczą obszaru genetyki i genomu ludzkiego. Coraz częściej sugeruje się, że pielęgniarki powinny odgrywać bardziej znacząca rolę w dziedzinie genetyki, aby rozwijająca się wiedza była usystematyzowana zwłaszcza w postrzeganiu osoby w kontekście holistycznym. Problemy badawcze wynikające z powyższych założeń dotyczą: zrozumienia wzajemnych związków między genem - środowiskiem i zachowaniem rozwoju i użycia biologicznych, psychospołecznych i neuroimmunologicznych markerów udziału w biologiczno-psychospołecznych interwencjach zapewnienia doradztwa związanego ze zdrowiem genetycznym stworzenia i testowania modeli poznawczych dla podejmowania decyzji dotyczących czynników genetycznych i terapii genetycznej ustosunkowania się do dylematów i kwestii moralnych. Włączenie pielęgniarek w powyższe działania przyczyni się do rozwoju naukowego w pielęgniarstwie w kontekście badań interdyscyplinarnych. Interdisciplinary research in nursing Keywords: nursing, research, interdisciplinarity Trends in scientific research in the field of nursing are associated mainly with changes in the health care sector. These changes concern a greater importance attached to health promotion, a reduction of a risk of the acute course of the disease in hospitalised patients, a higher number of chronic diseases, an increasing number of elderly patients, cultural and ethnic differences, research on palliative care, advances in genetics, quality of life, quality of medical care, and the use of new technologies. Nursing scientific research more and more often takes into consideration biological and behavioural aspects, and reflects holistic approach to health and disease of individual people and their families. Hence, the necessity for interdisciplinary research. The most exciting possibilities of nursing scientific research are those related to genetics and human genome. It is increasingly often suggested that nurses should play a more significant role in the field of genetics in order to systematize the developing knowledge (especially that related to the holistic perception of a person). Research problems resulting from the above assumptions regard: understanding of mutual relationships between behaviour and genetic and environmental factors the development and use of biological, psychosocial and neuroimmunological markers participation in biological and psychosocial interventions counselling on genetic health issues developing and testing cognitive models for taking decisions concerning genetic factors and genetic therapy taking a stance on dilemmas and moral issues. Involvement of nurses in these issues will contribute to the scientific development of nursing in the context of interdisciplinary research. 53

54 Izabela Chmiel 1, Maciej Górkiewicz 2, Tomasz Brzostek 1 1 Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego i Środowiskowego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Emeryt-Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Gromadzenie subiektywnych samoocen nastroju pacjentów w zakładach opieki długoterminowej drogą wywiadu twarzą-w-twarz z zastosowaniem standardowej skali psychometrycznej Słowa kluczowe: starzy ludzie, opieka długoterminowa, CES-D, Barthel Cel badania: Celem pracy jest skonfrontowanie samoocen depresyjnych symptomów u pacjentów poddanych opiece długoterminowej, pomierzonych skalą Center for Epidemiologic Studies Depression (CES-D) z ocenami personelu sprawującego opiekę, pomierzonymi za pomocą Skali Obserwacyjnej Przygnębienia i Lęku (SOPL). Materiał i metoda: Badania kwestionariuszowe objęły 207 osób (135 kobiet i 72 mężczyzn) przebywających w placówce opieki długoterminowej w Krakowie (Polska) w roku Statystyczna analiza obejmowała potwierdzenie rzetelności i trafności danych, oraz badanie korelacji. Wyniki: Rzetelność skali CES-D potwierdzają wartości współczynnkia Cronbach a: alfa=0,82 i alfa=0,85 (dla kobiet i mężczyzn, odpowiednio), a trafność diagnostyczną istotna korelacja skali CES-D i SOPL-Depresja: R=0,50; p < 0,001. Różnice pomiędzy skalami CES-D i SOPL-Depresja potwierdza fakt, że skala Barthel jest istotnie skorelowana z SOPL-Depresja, R=-0,18 (p=0,01); ale nie jest skorelowana istotnie z CES-D, R=-0,08 (p=0,24). Wnioski: Wyniki badania uzasadniają postulat, żeby do badań kwestionariuszowych angażować nie tylko personel opiekuńczy, lecz także pacjentów, odpowiednio do ich zdolności umysłowych. Collecting subjective assessments of patents feelings at nursing homes by face-to-face reviewing with use of a standard psychometric scale Keywords: older people; long-term care; CES-D, Barthel Aim of the study: The study was aimed to confront the self-scores of the depressive symptoms obtained at the longterm care patients with Center for Epidemiologic Studies Depression (CES-D) scale versus scores made by careprovides with use of the Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS). Material and methods: The questionnaire survey was made at 207 residents (135 females and 72 males) of the longterm care in Krakow (Poland), at 2014 year. Statistical analyses included confirmation of the data reliability and validity, and the correlation analyses. Results: The reliability of CES-D scale was supported with Cronbach coefficient, alpha=0,82 and alpha=0,85 (for females and males respectively). The concurrent validity of CES-D scale was confirmed with significant correlation between CES-D and HADS-Depression scale, equal to R=0,50; p < 0,001. The distinction between CES-D and HADS-Depression scales was stated with finding that the correlation between HADS-Depression scale and Barthel Index was significant, R=-0,18 (p=0,01); but the correlation between CES-D scale and Barthel Index was insignificant, R=-0,08 (p=0,24). Conclusions: The results of the study supported the postulated recommendation, that not only the care-providers but also the patients should be engaged for filling out questionnaires, suitably to their cognitive ability. 54

55 Renata Stępień 1, Anna Dajer 2 1 Zakład Onkologii i Pielęgniarstwa Onkologicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach 2 Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach Zachowania zdrowotne młodzieży w okresie późnej adolescencji Słowa kluczowe: adolescencja, zachowania zdrowotne Wstęp: Zachowania zdrowotne kształtowane są w procesu socjalizacji i wychowania, który zaczyna się już od najmłodszych lat życia człowieka. rodzaj zachowań zdrowotnych podejmowanych w dzieciństwie, jak i młodości znacząco wpływa na styl życia w późniejszym okresie. Cel pracy: Celem przeprowadzonych badań była analiza czynników ryzyka zdrowotnego występujących u młodzieży w okresie późnej adolescencji. Materiał i metoda: Badaniem objęto 258 uczniów szkół średnich w wieku lat. Badania przeprowadzono w kwietniu 2015 roku na terenie miasta Końskie w województwie świętokrzyskim. W badaniach zastosowano metodę sondażu diagnostycznego z wykorzystaniem kwestionariusza ankiety w opracowaniu własnym. Wyniki: Przeprowadzone badania wskazują, iż ponad połowa badanych uczniów deklaruje brak zachowania zasad zdrowego stylu życia (n=136; 53%). Ponad 63% uczniów śpi mniej niż 7 godzin na dobę. Młodzież najchętniej wybiera bierne formy spędzania wolnego czasu, takie jak: spotkania ze znajomymi (64%), komputer (52%). Jedynie około 12% ankietowanych codziennie uprawia sport. Co trzeci uczeń (30%), deklarował, iż często narażony jest na stres. Najczęstsza formą odreagowania stresu są gry komputerowe (35%). Ponad 67% uczniów określiło się jako osoby nerwowe, a 20% jako bardzo nerwowe. Palenie tytoniu zadeklarowało 38% badanych. Około ¾ badanych spożywa trzy podstawowe posiłki dziennie. Czynnikiem istotnie różnicującym zachowania zdrowotne młodzieży była płeć. Wnioski: Młodzież swój stan zdrowia ocenia jako dobry. Badani najczęściej wybierają bierne formy wypoczynku. Młodzież deklaruje wysoki poziom stresu, który próbuje niwelować poprzez ucieczkę w świat gier komputerowych. Badana młodzież nie przestrzega zasad zdrowego żywienia. Health behaviors of young people during late adolescence Keywords: adolescence, health behaviors Introduction: Health behaviors are shaped in the process of socialization and upbringing, which starts from an early age. type of health behavior undertaken in childhood and youth significantly affects the lifestyle at a late date. Aim of the study: The aim of this study was to analyze the health risks occurring in adolescents during late adolescence. Material and methods: The study included 258 high school students aged years. The study was conducted in April 2015 years in the city Horse in the. The studies used diagnostic survey method using a questionnaire to develop their own. Results: The study indicates that more than half of the surveyed students declare a failure to observe the principles of a healthy lifestyle (n = 136; 53%). More than 63% of the students sleep less than 7 hours a night. Young people most often chooses passive forms of leisure activities such as meetings with friends (64%), computer (52%). Only about 12% of those surveyed daily sports. Every third student (30%) declared that it is often exposed to stress. The most common form of relieving stress with video games (35%). More than 67% of students identified themselves as people nervous, and 20% as very nervous. Smoking was declared by 38% of respondents. About three-quarters of respondents eat three main meals a day. A major factor differentiating the health behavior of adolescents was sex. Conclusions: Young people assessed their health as good. The subjects usually choose the passive forms of recreation. Youth declares high levels of stress, which is trying to bulldoze through escape into the world of computer games. The study young people do not respect the principles of healthy eating. 55

56 Maria Kózka 1, Maria Cisek 2, Teresa Gabryś 2, Dorota Ksykiewicz 3, Lucyna Przewoźniak 4, Piotr Brzyski 5, Maria Ogarek 6, Krzysztof Gajda 4, Tomasz Brzostek 2 1 Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego i Środowiskowego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu,Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 3 Katedra i Zakład Zarządzania Pielęgniarstwem, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Lublinie 4 Instytut Zdrowia Publicznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 5 Zakład Socjologii Medycyny, Katedra Epidemiologii i Medycyny Zapobiegawczej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 6 Pracownia Teorii i Podstaw Pielęgniarstwa, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Jakość opieki a metody planowania obsad pielęgniarskich w szpitalach polskich biorących udział w projekcie RN4CAST Słowa kluczowe. metody planowania obsad, jakość opieki, bezpieczeństwo Wstęp: Celem zagwarantowania dobrej jakości udzielanych świadczeń zdrowotnych oraz zapewnienia bezpieczeństwa chorym, w Polsce od lat poszukuje się odpowiednich metod planowania obsad pielęgniarskich w szpitalach. Niska obsada pielęgniarska skutkuje wydłużeniem czasu hospitalizacji, występowaniem błędów medycznych, zdarzeń niepożądanych oraz zwiększeniem zachorowalności i śmiertelności pacjentów. Cel badania: Poznanie związku między jakością opieki a metodami planowania obsad pielęgniarskich. Materiał i metoda: Badaniem objęto 2605 pielęgniarek zatrudnionych w oddziałach internistycznych i chirurgicznych w 30 polskich szpitalach. Dane zebrano na podstawie kwestionariuszy: satysfakcji zawodowej pielęgniarki, organizacji szpitala. Analizę statystyczną przeprowadzono w IBM SPSS Statistics 22, za pomocą wielomianowej regresji logistycznej. Wyniki: Wraz ze wzrostem liczby przyjęć ostrych o 1000 pacjentów rocznie szanse oceny przez pielęgniarki zmiany jakości opieki jako pogorszenie wzrastały o 4,5%. Pielęgniarki ze szpitali specjalistycznych miały o 49% wyższe szanse określenia zmiany jakości opieki w ostatnim roku jako poprawa, w porównaniu do pielęgniarek ze szpitali wojewódzkich, podczas gdy pielęgniarki ze szpitali klinicznych miały o 38% niższe szanse takiej oceny. Pielęgniarki zatrudnione w szpitalach stosujących metody dopasowania zatrudnienia do ciężkości stanu pacjentów miały 2,27 razy większe szanse określenia zmiany jakości opieki w ostatnim roku jako poprawa, podczas gdy pielęgniarki zatrudnione w szpitalach, w których oddziały stosują różne metody zatrudnienia, te szanse były 1/3 razy mniejsze. Wnioski: Planowanie obsad pielęgniarskich uwzględniające stan pacjentów sprzyja pozytywnej ocenie przez pielęgniarki zmian jakości opieki na ich oddziałach. The quality of care and the methods of nursing staffing planning in Polish hospitals participating in the RN4CAST project Keywords: methods of nursing staffing planning, quality of care, safety Introduction: In order to ensure high quality of healthcare and patients safety in Polish hospitals, new methods of nursing staff planning are being sought for several years. Nursing insufficient staffing increases risk of medical errors, adverse outcomes, prolonged hospitalization, morbidity and mortality rates among hospitalized patients. Aim of the study: The aim of this study was to discover the relationship between the quality of care and the methods of hospital nursing staffing planning. Material and methods:the study involved2,605 nurses working on internal medicine and surgical wards in 30 Polish hospitals. The data was collected based on a job satisfaction questionnaire and hospital organization questionnaire. Statistical analysis was carried out in IBM SPSS Statistics 22 by means of polynomial logistic regression. Results: The increase in the number of acute admissions by 1,000 patients per year resulted in 4.5%, higher probability of reporting deterioration in the quality of care among studied nurses. The probability to observe an improvement in the quality of care within the preceding year was 49% higher among nurses working in specialist hospitals than among nurses working in the provincial hospitals; nurses working in clinical hospitals were 38% less likely to observe such an improvement. Among of nurses working in hospitals which applied the methods of adjusting the staffing to the acuteness and needs of hospitalized patients the chances to reported improvement in the 56

57 quality of care during the previous year were 2.27 times higher than among nurses working in hospitals which applied others methods of employment Conclusions: Nursing staffing planning which takes account of acuteness and needs of hospitalized patients has a positive influence on nurses evaluation of quality of care and the changes which has occurred on the wards during the preceding year. 57

58 Anna Andruszkiewicz, Aldona Kubica, Marta Nowik, Piotr Michalski, Halina Idczak Katedra i Zakład Promocji Zdrowia, Collegium Medicum Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Ocena gotowości do wypisu pacjentów z chorobami przewlekłymi Słowa kluczowe: gotowość do wypisu, choroby przewlekłe Wstęp: Choroby przewlekłe, są jednym z najpoważniejszych problemów współczesnych społeczeństw, wyzwaniem dla systemu ochrony zdrowia i opieki społecznej. Najczęstszą przyczyną braku skuteczności leczenia chorób przewlekłych, jest brak współpracy między pacjentem a zespołem terapeutycznym, w działaniach mających na celu modyfikację stylu życia oraz prowadzenie skutecznej farmakoterapii. Istotnym czynnikiem, który mógłby zmienić tą sytuację jest edukacja chorego, która pozwala pacjentowi wejść w rolę eksperta i stać się aktywną stroną w procesie terapeutycznym. Cel pracy: Celem badania była ocena gotowości do wypisu pacjentów hospitalizowanych. Materiał i metody: Badaniami objęto 325 pacjentów chorych przewlekle. Średnia wieku wyniosła 61,66 lat SD=12,4. Średni czas chorowania u badanych wyniósł 8,53 lata, SD=9,68. W badaniu wykorzystano Kwestionariusz do Oceny Gotowości do Wypisu. Wyniki: Badania wykazały, że we wszystkich analizowanych aspektach gotowości do wypisu występują istotne statystycznie różnicę w zależności od rodzaju zdiagnozowanej choroby przewlekłej u pacjenta. Badani dzielą się na dwie grupy. Pacjenci z: miażdżycą, astmą oskrzelową i zaćmą wykazują wyższą wiedzę na temat leków niż pacjenci: z nadciśnieniem tętniczym, po ostrych incydentach wieńcowych i po wyłonieniu stomii z powodu nowotworu. Wnioski: Przygotowanie do wypisu pacjentów hospitalizowanych z powodu chorób przewlekłych jest niewystarczające. Konieczne są intensywne działania mające na celu definiowanie pacjentów wymagających szczególnego wsparcia edukacyjnego. Assessment of readiness for discharge of patients with chronic diseases Keywords: the readiness to discharge, chronic diseases Introduction: Chronic diseases, which are one of the most serious problems in modern societies, pose a serious challenge for both the health care system and social services. The most common cause of ineffectiveness in the treatment of chronic diseases is a lack of cooperation between the patient and the therapeutic team related to activities aimed at lifestyle modification and conducting effective pharmacotherapy. An important factor that could change the situation is education of the patient, which would allow the patient to assume the role of an expert and become an active participant in the therapeutic process. Aim of the study: The main purpose of the study was to assess the readiness for discharge of hospitalized patients. Material and methods: The study evaluated 325 chronically ill patients. The average age was years SD = The average time of illness in the group was 8.53 years, SD = A questionnaire to assess the Readiness for Discharge was used in this study. Results: Studies showed that in all analyzed aspects of readiness for discharge there are statistically significant differences depending on the type of diagnosed chronic illness in a patient. The studied patients are divided into two groups. Patients with atherosclerosis, asthma and cataracts exhibit superior knowledge of the drugs than patients with hypertension, after acute coronary incidents and after emergence of stoma due to cancer. Conclusions.The readiness for discharge of patients hospitalized because of chronic disease is insufficient. It is necessary to increase efforts to define patients requiring special educational support. 58

59 Aneta Trzcińska 1, Czesław Marcisz 2, Anna Kliś 3, Grażyna Franek 4, Mariola Bartusek 5 1 Zakład Propedeutyki Pielęgniarstwa, Katedra Pielęgniarstwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach 2 Zakład Gerontologii i Pielęgniarstwa Geriatrycznego Katedry Chorób Wewnętrznych, Katedra Pielęgniarstwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach 3 Stacja Dializ, Szpital w Bielsku Białej 4 Zakład Promocji Zdrowia i Pielęgniarstwa Środowiskowego, Katedra Pielęgniarstwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach 5 Zakład Pielęgniarstwa i Społecznych Problemów Medycznych, Katedra Pielęgniarstwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach Praca zmianowa u pielęgniarek a zaburzenia hormonalne powodujące nadwagę i otyłość Słowa kluczowe: praca zmianowa, zaburzenia hormonalne, grelina Wstęp: Praca zmianowa, szczególnie w zawodzie pielęgniarki, wiąże się z dużymi zaburzeniami rytmu okołodobowego, a co za tym idzie zaburzeniami w wydzielaniu hormonów. Najważniejszym hormonem regulującym cykl dobowy jest melatonina, a głównym czynnikiem regulującym jej wydzielanie jest ekspozycja na światło. Melatonina ma z kolei wpływ na zmniejszenie wydzielania hormonu obniżającego apetyt leptyny i stymuluje wydzielanie hormonu zwiększającego apetyt greliny. Cel pracy.:określenie zaburzeń hormonalnych i ich wpływu na powstawanie nadwagi i otyłości u pielęgniarek pracujących w trybie zmianowym. Próba oceny skali problemu w odniesieniu do grupy pielęgniarek pracujących w systemie jednozmianowym. Materiał i metoda: Badaniami objęto 186 pielęgniarek pracujących w trybie zmianowym i 145 pielęgniarek pracujących w systemie jednozmianowym. W badaniach zastosowano metodę sondażu diagnostycznego i autorski kwestionariusz ankiety oraz dokonano analizy dokumentacji medycznej. Wyniki: W grupie badanych pielęgniarek: 21 (15%) pielęgniarek nie zgłaszało żądnych objawów mogących sugerować zaburzenia hormonalne. Dolegliwości natomiast odnotowano: zaburzenia snu u 79 (65,8%), zaburzenia perystaltyki jelit - 51 (42,5%), nadwaga (BMI 25-30) - 48 (40%), niedoczynność tarczycy 39 (32,5%), zaburzenia cyklu miesiączkowego 37 (30,8%), choroba wrzodowa żołądka 27 (22,5%, nadciśnienie tętnicze uwarunkowane hormonalnie 26 (21,6%), depresja 18 (15%), otyłość (BMI>30) 16 (13,4%), nadczynność tarczycy 11 (9,6%), problemy z zajściem w ciążę 8 (6,7%), cukrzyca 7 (5,9%), nerwica 6 (5%). Wnioski: Grupa zawodowa pielęgniarek jest jedną z najbardziej narażonych na negatywne skutki pracy zmianowej i nocnej. Zaburzenia hormonalne wynikające z zachwiania/braku rytmu okołodobowego stanowią poważny problem w grupie zawodowej pielęgniarek dotykają 85% badanej grupy. Shift work nurses and hormonal disorders causing overweight and obesity Keywords: work shifts, hormonal disorders, ghrelin Introduction: Shift work, especially in the nurse profession is associated with high circadian rhythm disorders, and thus disturbances in the secretion of hormones. The most important hormone regulating circadian cycle is melatonin, a major factor in controlling release is exposure to light. Melatonin has an impact on reduction of hormone secretion reducing appetite - leptin and stimulated hormone secretion enhancing appetite - ghrelin. Aim of the study.:to determine hormonal disorders and their impact on the formation of overweight and obesity in nurses working in shift mode. Attempting to assess the scale of the problem for a group of nurses working in one shift. Material and methods: The study included 186 nurses working in shift mode and 145 nurses working in one shift. In clinical diagnostic survey method was used and the author's questionnaire and the analysis of medical records. Results: In the group of nurses surveyed: 21 (15%) of nurses reported no symptoms that may suggest hormonal disorders. While complaints reported sleep problems in 79 (65.8%), abnormal peristalsis - 51 (42.5%), overweight (BMI 25-30) - 48 (40%), hypothyroidism - 39 (32.5%), disorders of the menstrual cycle - 37 (30.8%), stomach ulcers - 27 (22.5%, hypertension conditioned hormonally - 26 (21.6%), depression - 18 (15%), obesity (BMI> 30) - 16 (13, 4%), hyperthyroidism - 11 (9.6%), problems conceiving - 8 (6.7%), diabetes - 7 (5.9%), neurosis - 6 (5%). Conclusions: Section of nurses is one of the most vulnerable to the negative effects of shift work and night. Hormonal disorders resulting from an imbalance /lack of circadian rhythm is a major problem in the professional group of nurses - affecting 85% of the study group. 59

60 Jarosława Belowska 1, Mariusz Panczyk 1, Aleksander Zarzeka 1, Halina Zmuda-Trzebiatowska 2,3, Barbara Kot-Doniec 3, Joanna Gotlib 1 1 Zakład Dydaktyki i Efektów Kształcenia, Wydział Nauki o Zdrowiu, Warszawski Uniwersytet Medyczny 2 Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego, Wydział Nauki o Zdrowiu, Warszawski Uniwersytet Medyczny 3 Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych w Warszawie EVIDENCE-BASED PRACTICE PROFILE QUESTIONNAIRE adaptacja kwestionariusza do badania wiedzy, postaw i umiejętności w zakresie EBP w grupie polskich pielęgniarek Słowa kluczowe: rzetelność, praktyka pielęgniarska oparta na faktach Wstęp: Ocena rzetelności jest ważnym elementem badania jakości narzędzia badawczego i istotnym krokiem w procedurze adaptacji narzędzia badawczego do nowych warunków kulturowych. Stworzony w Australii kwestionariusz Evidence-based Practice Profile Questionnaire jest ustrukturyzowanym i standaryzowanym narzędziem diagnostycznym przeznaczonym do badania wiedzy, postaw i umiejętności wobec praktyki zawodowej opartej na faktach w naukach medycznych. Cel pracy: Ocena rzetelności kwestionariusza Evidence-based Practice Profile Questionnaire na podstawie badań przeprowadzonych wśród polskich pielęgniarek. Materiał i metody: kwestionariusz Evidence-Based Practice Profile Questionnaire : 7 domen (5 opartych na skali Likerta, 2 na skali nominalnej), 74 pytania zamknięte. Analiza statystyczna: współczynnik α-cronbacha, STATISTICA 12. Przyjęto jako dopuszczalny próg poziom rzetelności dla α > 0,70. Badania przeprowadzono wśród 548 pielęgniarek, przystępujących do specjalizacyjnych egzaminów państwowych organizowanych przez CKPPIP w 2014 r; 74% kobiet. Średnia wieku: 42 lata (min. 35, max. 56, SD=8,455). 173 (31%) badanych posiadało tytuł magistra. Staż pracy w badanej grupie wyniósł 16,9 roku (min. 10, max. 37, SD=4,979). Wyniki: Współczynnik α-cronbacha dla całego kwestionariusza był wysoki i wyniósł α= Dla poszczególnych 5 domen, opartych na skali Likerta, współczynnik α wyniósł odpowiednio: Wiedza i postawy pielęgniarek wobec EBP α=0.905, Zastosowanie EBP w praktyce zawodowej pielęgniarek α=0.892, Poziom umiejętności związanych z EBP α=0.925, Predyspozycje i bariery ograniczające wykorzystywanie EBP przez pielęgniarki α= Wnioski: Ocena rzetelności wykorzystanego narzędzia badawczego wykazała, że kwestionariusz jest efektywnym sposobem pomiaru wiedzy i postaw pielęgniarek wobec praktyki zawodowej opartej na dowodach naukowych i może być zastosowany w warunkach polskich. Evidence-Based Practice Profile Questionnaire adaptation of the questionnaire to the study of the knowledge, attitudes and skills in the area of EBM and EBP in a group of Polish nurses Keywords: reliability, Evidence-Based Nursing Introduction: Reliability assessment is an important element of studying the quality of the research tool and an essential step in the procedure of adapting a research tool to new cultural conditions. The questionnaire Evidence- Based Practice Profile Questionnaire developed in Australia where the profession of a nurse has long been strongly professionalized is a structured and standardized diagnostic tool for studying the knowledge, attitudes and skills in relation to professional practice based on facts in medical sciences. Aim: The aim of the study was to evaluate the reliability of the questionnaire Evidence-Based Practice Profile Questionnaire on the basis of research carried out among Polish nurses. Material and Methods:The questionnaire Evidence-Based Practice Profile Questionnaire from University in Southern Australia: 7 domains, 74 closed questions. Statistical analysis: α-cronbach coefficient, ST on the basis of STATISTICA 12. An admissible level / threshold of reliability was adopted for α > The study covered 548 nurses taking state-run specialty examinations organized by the Centre for Postgraduate Education of Nurses and Midwives in the spring session 2014; 74% women. Mean age: 42 years (min. 35, max. 56, SD = 8.455). 173 (31%) of the nurses studied had a master s degree. The length of work in the study group was 16.9 years (min. 10, max. 37, SD = 4.979). Results: The α-cronbach coefficient for the questionnaire as a whole, measuring the internal consistency of the research tool used was high and amounted to α = For 5 individual domains, based on the Likert scale, the α coefficient was also high and amounted to: Knowledge of and attitudes of nurses to EBP α = 0.905, Application of 60

61 EBP in professional practice of nurses α = 0.892, Level of skills connected with EBP α = 0.925, Predispositions and barriers limiting the use of EBP by nurses α = Conclusions: The evaluation of the reliability of the research tool used showed that the questionnaire is an effective way of measuring the knowledge and attitudes of nurses with respect to professional practice based on scientific evidence and can be used in Polish conditions. 61

62 Problematyka agresji w systemie opieki zdrowotnej 62

63 Thomas Nag Szpital Uniwersytecki, Bergen, Norway TERMA trening dla personelu w zakresie radzenia sobie z agresją i przemocą Słowa kluczowe: agresja, przemoc, zapobieganie agresji Problem przemocy jest istotnym zagadnieniem w zawodach medycznych, zarówno z praktycznego, jak i teoretycznego punktu widzenia. Prezentacja będzie wprowadzeniem w zagadnienie norweski program dla personelu TERMA (Terapeutyczne spotkanie z agresją i przemocą). Główny instruktor Thomas Nag omówi, czym jest TERMA i z jakich powodów oraz w jaki sposób program został wprowadzony na dużym obszarze Norwegii i Szwecji. TERMA - a staff training program for management of aggression and violence Keywords: aggression, violence, violence prevention The issue of violence appears as an important issue for the medical profession, both in practical and scientific terms. Presentation will be a brief introduction to the Norwegian staff training program TERMA (Therapeutic meeting with aggression and violence). Main instructor Thomas Nag will talk about what TERMA is and why and how the program has been implemented in large parts of Norway and Sweden. 63

64 Jakub Lickiewicz Zakład Psychologii Zdrowia, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum Agresja i przemoc w opiece medycznej - przegląd literatury Słowa kluczowe: agresja, przemoc, zapobieganie przemocy, relacja personel medyczny- pacjent Wstęp: Przemoc i zachowania agresywne stanowią poważny problem dla pracujących w ośrodkach pomocy medycznej. Mają one negatywne konsekwencje zarówno dla pacjentów, jak i pesonelu. (Hvidhjelm, Sestoft, 2014). Polska literatura przedmiotu opisuje szereg badań dotyczących skalę problemu, który wpływa na wszystkie grupy personelu medycznego. Opisuje także wiele czynników ryzyka agresji. Jednakże czynniki te różnią się od siebie i ulegają zmianom w czasie. Można do nich zaliczyć płeć męską, wiek pomięzy i powyżej 60 roku życia, zaburzenia psychiczne i substancje psychoaktywne. Do innych czynników można zaliczyć porę dnia, doświadczenie personelu, rodzaj oddziału (SOR, psychiatria, geriatria) I, co zaskakujące, fazy księżyca. Cel pracy: Celem pracy jest przegląd polskiej i zagranicznej literatury dotyczącej agresji i zapobiegania przemocy w pracy personelu medycznego w różnych perspektywach. Materiał i metoda: Analiza literatury przedmiotu Wyniki: Personel medyczny często staje się ofiarą przemocy. Agresja werbalna jest częsta w pracy osób pomagających. Polski system prawny nie daje dostatecznego wsparcia w radzeniu sobie z przemocą. Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego wymienia tylko środki przymusu bezpośredniego. Wnioski: Polska literatura przedmiotu opisuje szczegółowo problem agresji, nie podaje jednak sposobów zapobiegania. Polski system prawny nie chroni pracownika, lecz daje tylko narzędzia do karania agresywnych zachowań. Standardy przedstawione w światowej literaturze przedmiotu mówią o przewidywaniu ryzyka agresji i działań prewencyjnych. Wykazano, że wczesne reakcja może zapobiec eskalacji agresji. Z tego wynika ważność redukcji incydentów agresywnych dla podniesienia jakości opieki medycznej. Istnieje potrzeba dalszej pracy nad zagadnieniem agresywnego zachowania w opiece medycznej, ponieważ może ono utrudniać proces leczenia. Agresja wywołuje także negatywne skutki dla personelu, powodując spadek samooceny, lęk, czy też zwiększenie ryzyka wypalenia zawodowego. Aggression and violence in medical care - review of the literature Keywords: aggression, violence, violence prevention, medical personnel- patient relationship Introduction: Violence and aggressive behavior within medical facilities are serious work environment problems. It have negative consequences for both patients and staff (Hvidhjelm, Sestoft, 2014). Verbal aggression is common in caregiver's work. Polish literature indicates a number of studies that descibe the scale of the problem, which affects the entire medical professionalists group. The literature describes a number of risk factors for aggression. However those factors are vary and changing in period of time. Risk factors include male sex, agen beetwen and over 60 years old, mental disturbance and substance abuse.. Other factors include time of a day, staff experience, ward type (trauma room, psychiatry, geriatry), and what suprising, phases of the moon. Aim of the study: Review of polish and international literature about aggression and violence prevention in medical environement from a different perspective. Materials and method: Scientific literature analisys Results: Medical personnel becomes often a victim of violence. Verbal aggression is common in caregiver's work. Polish legal system does not suport the medical personnel in dealing with violence. Mental Health Act only defines coercive measures. Conclusions: Polish literature describes in detail the problem of aggression, but does not propose ways of prevention. Polish law system does not protect, but stives to punish aggresive behaviour. World literature standards says about prediction of the risk of aggression thus a preventive actions. It proves that early response can prevent the escalation of aggression. It is therefore of great importance to reduce both the number and the severity of these violent incidents to improve quality of care. There is a need for work on aggressive behaviour in health care, because it might hinder treatment process. Aggression also causes negative effects on staff members, causing loss of self-esteem, anxiety, and increasing the risk of burnout. 64

65 Marzanna Stanisławska 1, Sławomira Siudowska 2, Anna Jurczak 1 Elżbieta Grochans 1 1 Zakład Pielęgniarstwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie 2 Studenckie Koło Naukowe, Zakład Pielęgniarstwa, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie Mobbing i wypalenie zawodowe w wybranych środowiskach pracy Słowa kluczowe: ochrona zdrowia, mobbing, stres, wypalenie zawodowe Wstęp: Mobbing obok wypalenia zawodowego jest jednym z najsilniej skorelowanych ze stresem zjawisk w miejscu pracy. Chroniczny stres połączony z negatywnymi rozwiązaniami organizacyjnymi stanowi trzon wypalenia zawodowego. Mobbing jest ekstremalnym stresorem społecznym, który występuje w życiu zawodowym. Zjawisko mobbingu, stresu i wypalenia zawodowego w pracy w związku z przemianami społecznymi, jak i cywilizacyjnymi jest coraz bardziej powszechnym doświadczeniem wśród pracowników. Cel badania: Celem badania była analiza występowania i korelacji między zjawiskiem mobbingu, stresem i syndromem wypalenia zawodowego wśród urzędników sądów powszechnych, pracowników w sektorze ochrony zdrowia i sieci supermarketów. Materiał i metody: Badania prowadzono w czasie od maja 2014 r. do października 2014 r. W badaniach uczestniczyło 418 osób w przedziale wiekowym od 19 do 64 roku życia reprezentujących różne stanowiska pracy w wybranych środowiskach. Badania przeprowadzono metodą sondażu diagnostycznego z użyciem polskiej adaptacji kwestionariusza NAQ, Kwestionariusza Skali Odczuwalnego Stresu (PSS-10) i Kwestionariusza Wypalenia Zawodowego (MBI). Wyniki: Analiza materiału badawczego wykazała wpływ czynników socjodemograficznych na występowanie zjawiska mobbingu. Korelacje między mobbingiem, stresem i wypaleniem zawodowym wykazały różnice istotne statystycznie (p<0,05). Największe nasilenie i narażenie na wystąpienie mobbingu było wśród pracowników supermarketów. W ochronie zdrowia zjawisko mobbingu dotyka częściej osoby z większym stażem pracy. Wnioski: Występowanie mobbingu jest istotnie powiązane ze stresem oraz wypaleniem zawodowym. Wykazano, że zjawisko mobbingu dotyka osoby, które bardzo nisko oceniają swoją satysfakcję z wykonywanej pracy oraz, że osoby z wyższym wykształceniem w mniejszym stopniu są narażone na wystąpienie zjawiska mobbingu. Mobbing and burnout in selected working environments Keywords: health care, mobbing, stress, burnout Introduction: Next to burnout, mobbing belongs to those workplace phenomena that are strongest correlated with stress. Chronic stress, combined with negative organizational solutions, is an underlying cause of professional burnout. Mobbing is an extreme social stress factor. The phenomena of mobbing, stress and burnout at work, associated with social and civilization changes, are increasingly faced by employees. Aim of the study: The aim of this study was to analyse the incidence of burnout syndrome and its correlation to mobbing and stress among workers of courts of general jurisdiction, healthcare sector, and supermarkets. Material and methods: The study was conducted between May 2014 and October It involved 418 individuals at the age of years, holding various positions in selected working environments. This survey-based study was carried out using the Polish adaptation of the Negative Acts Questionnaire (NAQ), the Perceived Stress Scale (PSS- 10) and the Maslach Burnout Inventory (MBI). Results.:The analysis showed that sociodemographic factors contribute to the mobbing phenomenon. Correlations between mobbing, stress and burnout syndrome demonstrated statistically significant differences (p<0.05). The highest severity and exposure to mobbing were observed among workers of supermarkets. In the healthcare sector mobbing more often affects workers with longer seniority. Conclusions: The problem of mobbing is associated with stress and burnout syndrome. It affects mostly people who are dissatisfied with their work. Individuals with higher education are less exposed to mobbing. 65

66 Marek Motyka 1, Małgorzata Kamińska 1, Małgorzata Kochman 2 1 Zakład Psychologii Zdrowia, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2. Podkarpackie Centrum Chorób Płuc w Rzeszowie Stres przed zabiegiem operacyjnym a przebieg okresu pooperacyjnego u pacjentów po wszczepieniu endoprotezy stawu biodrowego Słowa kluczowe: stres, lęk, zabieg operacyjny, przebieg okresu pooperacyjnego Wstęp: Stres towarzyszy człowiekowi w różnych sytuacjach, lecz jest szczególnie odczuwany w przypadku zagrożenia życia i zdrowia. Wysoki poziom stresu często towarzyszy zabiegom operacyjnym, a jego skutki mogą być niekorzystne zarówno dla efektów leczenia jak i dla jakości życia pacjentów. Cel pracy: Ocena zależności pomiędzy stresem emocjonalnym w okresie przedoperacyjnym a przebiegiem okresu pooperacyjnego. Materiał i metoda. W badaniu uczestniczyło 50 pacjentów, w tym 31 kobiet (62%) i 19 (38%) mężczyzn, przyjętych do szpitala celem wykonania zabiegu wszczepienia endoprotezy stawu biodrowego. Średni wiek pacjentów wynosił 60 lat. W badaniu posłużono się analizą dokumentacji medycznej, kwestionariuszem stanu lęku STAI-X1 oraz kwestionariuszem ankiety własnej konstrukcji. Za wskaźnik stresu przyjęto poziom lęku mierzonego STAI X1. Wyniki: Stres przedoperacyjny najczęściej łączył się ze strachem przed bólem, obawami dotyczącymi znieczulenia, obawami powikłań po operacji i zależnością od innych. Stwierdzono wysoce istotną statystycznie (p=0,009), pozytywną zależność między poziomem stresu emocjonalnego w okresie przedoperacyjnym a występowaniem problemów psychopielęgnacyjnych (samowolne usunięcie drenu, wkłucia czy opatrunku) w okresie pooperacyjnym. Co więcej, taką samą zależność zaobserwowano jeśli chodzi o występowanie problemów medycznych, takich jak liczba zwyżek ciśnienia krwi powyżej 140/90 mmhg (p=0,0408) oraz konieczność stosowania środków przeciwbólowych (p=0,0033), uspokajających (p=0,0340) i nasennych (p=0,0273). Wnioski: Zabieg operacyjny jest źródłem poważnego stresu dla pacjenta. Chorzy obawiają się zwłaszcza bólu, powikłań, ograniczonej samodzielności i zależności od innych. U pacjentów z wysokim poziomem stresu przed zabiegiem operacyjnym, w okresie pooperacyjnym występuje zdecydowanie więcej problemów psychopielęgnacyjnych i medycznych. Effect of pre-surgical stress on recovery of patients procedures undergoing hip replacement Keywords: stress, anxiety state, surgery, the postoperative period Aim of the study: The aim of this study was to assess the effect of emotional stress experienced by patients prior to surgery on the process of post-surgical recovery. Material and method: The study covered 50 hospitalised patients (31 women and 19 men) who underwent hip replacement procedures. The research relied on STAI-X1 anxiety questionnaire, as well as a specially prepared survey and the analysis of medical documentation. Results: The results of the study suggest that fears most frequently listed by patients include fear of pain and anaesthesia, as well as anxieties related to the possibility of medical complications and the need to rely on a stranger. A positive statistical correlation was found between the level of emotional stress and the occurrence of psychological and care problems in the first three days following the surgery (unfounded anxieties, self-removal of drainage, ports or dressing). In addition, a statistically significant relation was found between the emotional stress level before the surgery and the number of times the patient s blood pressure exceeded 140/90 mmhg (p=0,0408), as well as his or her consumption of analgesics (p=0,0033), sedatives (p=0,0340) and soporific drugs (p=0,0273) in postoperative period. Conclusions: Surgery is a source of stress for the patient. Patients worried especially pain, medical complications, reduced autonomy and dependence on others. In patients with high levels of stress before surgery there is far more medical and nursing problems in postoperative period. 66

67 Anna Jurczak 1, Anna Włoś 2, Dorota Branecka-Woźniak 3, Elżbieta Grochans 1 1 Zakład Pielęgniarstwa, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie 2 Studenckie Koło Naukowe przy Zakładzie Pielęgniarstwa, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie 3 Zakład Zdrowia Prokreacyjnego, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie Problem agresji wśród pracowników ochrony zdrowia Słowa kluczowe: agresja, przemoc w miejscu pracy, pielęgniarka, psychiatria, szpital psychiatryczny Wstęp: Agresja i przemoc w środowisku pracy stały się alarmującym światowym problemem. Ich skutki to zaburzenia w sferze funkcjonowania zawodowego, społecznego i zdrowia psychicznego ofiar. Pielęgniarki sprawujące bezpośrednio opiekę nad chorym są najbardziej narażone na zachowania agresywne pacjentów. Cel pracy: Celem pracy była analiza narażenia na agresję pielęgniarek psychiatrycznych w ich miejscu pracy. Materiał i metody: Badania przeprowadzono w 2014 r. wśród 230 pielęgniarek/pielęgniarzy zatrudnionych w szpitalach psychiatrycznych województwa lubuskiego. W badaniu zastosowano metodą sondażu diagnostycznego z użyciem autorskiego kwestionariusza ankiety,,narażenie na agresję, opracowanego w Zakładzie Psychologii Pracy, Instytutu Medycyny Pracy im. Prof. Nofera w Łodzi. Wyniki: Agresji pacjentów doświadczyło 99,1% badanych. Najczęstszą formą agresji wobec badanych była agresja werbalna (krzyk - 99,1%). Formami agresji psychicznej były: groźby (92,2%), obrażanie w obecności pracowników (89,1%), obrażanie w obecności pacjentów (87,8%), szantaż (83,9%). Agresji fizycznej doświadczyło 49,1%, a próby ataku fizycznego 66,5% badanych. Wykształcenie i płeć ankietowanych nie miały statystycznie istotnego wpływu na stopień narażenia na agresję pacjentów, zaś wpływ taki miały: staż pracy w zawodzie, wiek i miejsce pracy ankietowanych. Najbardziej narażeni na zachowania agresywne byli pracownicy o najniższym stażu pracy, pracownicy w najmłodszej grupie wiekowej. Grupą najbardziej narażoną na agresję pacjentów byli pracownicy Oddziałów Psychiatrii Ogólnej. Wnioski: Wykazano, że pielęgniarki w środowiskach oddziałów psychiatrycznych doświadczają różnych form agresji pacjentów. Najczęstszą formą jest agresja psychiczna. Stwierdzono, że stopień narażenia na zachowania agresywne pacjentów jest zróżnicowany miejscem i stażem pracy oraz wiekiem badanych. Wykazano, że wykształcenie i płeć nie ma wpływu na stopień narażenia na agresję pacjentów. The problem of aggression among health care workers Keywords: aggression, workplace violence, nurse, psychiatry, psychiatric hospital Background: Aggression and violence in the workplace have become an alarming problem worldwide. They result in disorders which affect both professional and social functioning of victims as well as their mental state. Nurses engaged in direct patient care are especially exposed to aggressive behaviours. Objectives: The purpose of this study was to assess the exposure of psychiatric nurses to workplace aggression. Material and methods: The study was carried out in It included 230 female and male nurses employed in psychiatric hospitals in the Lubuskie Province. This survey-based study was conducted using an original questionnaire Exposure to aggression developed at the Unit of Labour Psychology at Prof. J. Nofer Labour Medicine Institute in Łódź. Results: Some 99.1% of the surveyed faced patient aggression. Its most common form was verbal aggression (shouting %). Forms of psychological aggression included: threats (92.2%), offending employees in the presence of their co-workers (89.1%), offending employees in the presence of other patients (87.8%) and blackmail (83.9%). Physical aggression was experienced by 49.1% and attempts of physical attack 66.5% of the respondents. Education and gender of the surveyed had no statistically significant influence on the exposure to patient aggression. What had such influence were: seniority, workplace and age. Employees with the least professional experience and the youngest ones were the most frequent subject to patient aggression. A group at the highest risk of patients aggressive behaviours were workers of general psychiatric wards. Conclusions: Nurses employed at psychiatric wards experience various forms of patients aggressive behaviours. The most common form of aggression towards nurses is psychological aggression. The degree of exposure to patient aggression is related to workers age, workplace, and seniority. Neither education nor gender has an influence on the exposure to patient aggression. 67

68 Alicja Kamińska 1, Joanna Łatka 1, Justyna Ćmiel 2, Iwona Bodys-Cupak 1 1 Pracownia Teorii i Podstaw Pielęgniarstwa, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej w Cieszynie Przyczyny, częstotliwość i skutki stresu w pracy pielęgniarki Słowa kluczowe: stres, praca, pielęgniarka Wstęp: Praca zawodowa zajmuje w życiu człowieka bardzo istotne miejsce. Aktywność zawodowa może być rozpatrywana jako obszar szeroko pojętej samorealizacji jednostki, satysfakcji, ale także jako istotne źródło stresu i przyczyna zjawiska wypalenia zawodowego. Cel badania: Celem przeprowadzonych badań była ocena stopnia stresogenności wybranych aspektów pracy pielęgniarki oraz ocena skutków doświadczanego stresu w pracy pielęgniarek. Materiał i metoda: Badania przeprowadzono wśród 100 pielęgniarek zatrudnionych w kilku oddziałach Szpitala w Cieszynie. W badaniach przeprowadzonych metodą sondażu diagnostycznego wykorzystano kwestionariusz ankiety własnej konstrukcji. Wyniki: Z przeprowadzonych badań własnych wynika, że aż 90% badanych pielęgniarek zatrudnionych w ZZOZ w Cieszynie uważa swoją pracę za stresującą. Istotnym czynnikiem stresującym pielęgniarki w badaniu własnym były niskie płace - 81% badanych pielęgniarek oceniło ten czynnik jako źródło bardzo dużego stresu. Poczucie zagrożenia zwolnieniem w skutek redukcji etatów było w badaniu własnym źródłem stresu o bardzo dużym nasileniu dla 65% pielęgniarek. Poczucie odpowiedzialności za zdrowie i życie pacjentów stanowiło dla 68% badanych pielęgniarek stres o dużym nasileniu. W badaniu własnym 65% pielęgniarek za duże źródło stresu uznało pośpiech wynikający ze zbyt dużej liczby zadań do wykonania w określonym czasie. Wnioski: Przyczyny i stresu w pracy pielęgniarki są zróżnicowane i w różnym stopniu stresogenne. Nie wszystkie mogą być poddane kontroli zewnętrznej, wobec wielu konieczne jest aby pielęgniarki nabyły umiejętności skutecznego radzenia sobie ze stresem. Niewspółmierność zarobków i brak poczucia stabilności zatrudnienia to silne stresory w pracy pielęgniarek, których ograniczenie wymaga rozwiązań systemowych. Causes, frequency and consequences of stress at nurse s work Keywords: stress, work, nurse Introduction: Work experience in human life takes a very important place. Professional activity can be considered as an area wider individual's self-satisfaction, but also as a significant source of stress and burnout cause of the phenomenon. Aim of the study: The aim of the study was to assess the stress selected aspects of a nurses work and an assessment of the effects of work stress experienced nurses. Material and method: The study was conducted among 100 nurses working in the Cieszyn hospital ward. In a study conducted by diagnostic survey questionnaire used his own design. Results: The present studies show that as much as 90% of nurses working in Hospital in Cieszyn find their work stressful. An important factor stressful nurses in our study were low salaries - 81% of the nurses surveyed rated this factor as a source of very high stress. The sense of relief as a result of the threat of redundancy in our study was a source of stress for very high intensity for 65% of nurses. A sense of responsibility for the health and lives of patients accounted for 68% of nurses stress of high intensity. In our study, 65% of nurses too big source of stress considered haste resulting from too many tasks to perform at certain times. Conclusions: Causes and stress at work nurses are varied and varying degrees of stressors. Not all may be subject to external audit, to many it is necessary that nurses acquired skills to deal effectively with stress. Income disparity and lack of sense of job stability is a strong stressors in the work of nurses needed to curb systemic solutions. 68

69 Kazimiera Zdziebło 1,2, Bożena Zboina 3, Aneta Lesiak 4 1 Zakład Chirurgii i Pielęgniarstwa Chirurgicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach 2 Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie, Oddział w Kielcach 3 Wyższa Szkoła Biznesu i Przedsiębiorczości w Ostrowcu Świętokrzyskim 4 Zakład Położnictwa, Ginekologii i Pielęgniarstwa Położniczo-Ginekologicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach Sytuacje stresogenne w środowisku pracy pielęgniarek Słowa kluczowe: pielęgniarki, stres, środowisko pracy Wstęp: Środowisko pracy obfituje w stresogenne warunki i dotyczy w dużej mierze zawodów medycznych. W szczególności praca pielęgniarek związana jest z wysokim poziomem stresu zawodowego, ponieważ jest to zawód związany z pomaganiem, kontaktem ze słabymi, chorymi, oczekującymi pomocy ludźmi. Cel pracy: Celem pracy jest próba oceny narażenia na stres w pracy zawodowej badanych pielęgniarek. Materiał i metoda: Badaniami objęto grupę 112 pielęgniarek pracujących w różnych specjalnościach i w różnych placówkach ochrony zdrowia w Sandomierzu. W pracy zastosowano metodę sondażu diagnostycznego, narzędziem badawczym był kwestionariusz własnego autorstwa. W analizie statystycznej wykorzystany został test ANOVA Kruskala-Wallisa, test wielokrotnych porównań dla średnich rang oraz test dla wskaźników struktury Wyniki: W badanej grupie pielęgniarek 82,72% pielęgniarek uznało swoją pracę za stresującą. Jako czynniki stresogenne badane pielęgniarki podają m.in.: duża odpowiedzialność, zbyt niskie wynagrodzenie, kontakt ze śmiercią, narażenie na szkodliwe czynniki. Wynik testu (p<0,001) wskazuje, że nie wszystkie badane sytuacje stresogenne w środowisku pracy wywołują u pielęgniarek jednakowy poziom stresu. Statystycznie najczęściej obserwowanym objawem związanym z pracą zawodową i towarzyszącym jej stresem są bóle kręgosłupa, następnie ciągłe zmęczenie oraz drażliwość i brak cierpliwości. Wnioski: Wśród czynników wywołujących stres w pracy zawodowej w opinii pielęgniarek jest niskie wynagrodzenie oraz zbyt mała liczba personelu w stosunku do potrzeb pacjentów. Stres zawodowy ma bardzo duży wpływ na jakoś życia ankietowanych pielęgniarek. Stressful situations in the work environment of nurses Keywords: nurses, stress, working environment Introduction: The working environment is rich in stressful conditions and concerns to a large extent the medical profession. In particular, the work of nurses is associated with high levels of occupational stress because it is associated with the helping profession, contact the weak, the sick, awaiting help people. Aim of the study: The aim of this study was to assess the exposure to stress in the work of the nurses surveyed. Material and method: The study involved a group of 112 nurses working in different entities of therapeutic activity in Sandomierz. In the paper the method of diagnostic survey research tool was a questionnaire of his own authorship. The statistical analysis was used ANOVA Kruskal-Wallis test for multiple comparisons and mediumrank test for indicators of structure Results: In the group of nurses 82.72% of nurses considered their work as stressful. As the stressors examined nurses give m.in.: big responsibility, too low pay, contact with death, exposure to harmful agents The test result (p <0.001) indicates that not all of the tested stressful situations in the work environment of nurses evoke the same level of stress. Statistically, the most commonly reported symptom associated with work and the ensuing stress are pain, then constant fatigue and irritability and lack of patience Conclusions: Among the stress factors at work, in the opinion of nurses it is low wages and insufficient number of staff in relation to the needs of patients. Occupational stress has a very large impact on life somehow surveyed nurses 69

70 Kształcenie pielęgniarek zmiany i perspektywy, cz.2 70

71 Barbara Ślusarska Pracownia Pielęgniarstwa Środowiskowego, Katedra Onkologii i Środowiskowej Opieki Zdrowotnej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Lublinie Implementacje praktyczne klasyfikacji diagnoz i interwencji pielęgniarskich dla pielęgniarstwa polskiego Słowa kluczowe: systemy klasyfikacji, diagnozy pielęgniarskie, ICNP, NANDA Wstęp: W pielęgniarstwie zorientowanym na autonomiczne rozwiązywanie problemów opieki w praktyce pielęgniarskiej przy jednoczesnym uwzględnieniu wzmocnienia zawodu pielęgniarki oraz promowaniu jakości opieki pielęgniarskiej należy rozważyć wartość alternatywnych klasyfikacji diagnoz i interwencji pielęgniarskich: ICNP- International Classification for Nursing Practice oraz NANDA- North American Nursing Diagnosis Aassociation. Cel pracy: identyfikacja kryteriów oceny istotnych dla systemów klasyfikacji diagnoz pielęgniarskiej oraz ukazanie ich wartości praktycznej w klasyfikacjach ICNP i NANDA. Wyniki analizy: Praktyka pielęgniarska w ujęciu jednostkowym implementacji systemów klasyfikacji ICNP i NANDA opiera się na analizie możliwych do wykorzystania produktów, na które składają się, możliwość: - przypisania rozpoznania pielęgniarskiego do stanu pacjenta i jego związek z rozpoznaniem medycznym - korzystania z kryteriów diagnostycznych stanu pacjenta dostępnych w systemach klasyfikacyjnym - wyboru diagnoz pielęgniarskich z pełnego zakresu dostępnych obszarów autonomicznej praktyki pielęgniarskiej (objawowe rozpoznania pielęgniarskie, dotyczące ryzyka oraz promocji zdrowia) - wyboru z systemu klasyfikacji interwencji pielęgniarskich w opisanych stanach klinicznych pacjenta opartych o dowody naukowe. Wyniki analizy porównań systemów ICNP i NANDA w oparciu o opinię 20 ekspertów z różnych instytucji opieki według, ujednoliconych formularzy oceny klasyfikacji praktyki i ich użyteczności, pokazują trzy kryteria, tj: - opisywanie bazy wiedzy i przedmiotu za który jest odpowiedzialny zawód pielęgniarski. To kryterium spełnione jest w systemie klasyfikacji ICNP i NANDA. - lokalizowanie klas systemu w centralnej koncepcji opieki pielęgniarskiej. Tylko klasyfikacja NANDA zbudowana jest w oparciu o wymiary koncepcyjnie tworzone w ujęciu klas o charakterze tradycji opieki i inspiracji wyrosłej z praktyki. - szczegółowy opis diagnozy obejmuje kryteria diagnostyczne i związaną z tym etiologię. ICNP opisuje warunki diagnostyczne, NANDA w pełnym zakresie spełnia to kryterium. Wnioski: Analiza ekspercka zgromadzonych dowodów w literaturze wskazuje, że system klasyfikacji NANDA spełnia większość szczegółowych kryteriów ujętych w strukturze wymagań koniecznych dla narzędzia jakim jest klasyfikacja. W szczegółowym odniesieniu klasyfikacji NANDA i ICNP do warunków polskiej praktyki pielęgniarskiej wymaga to dalszych badań i porównań możliwości oraz korzyści ich stosowania z uwzględnieniem etapu rozwoju, wypracowanych dotychczas rozwiązań praktycznych i tradycji rodzimego pielęgniarstwa. Practical implementations in classification of diagnoses and nursing interventions for Polish nursing Keywords: classification systems, nursing diagnoses, ICNP, NANDA Introduction: In nursing oriented on autonomous problem solving of care in nursing practice while taking into account the strengthening of the nursing profession and promoting quality of nursing care, the value of alternative classifications of diagnoses and nursing interventions should be considered: ICNP- International Classification for Nursing Practice and NANDA- North American Nursing Diagnosis Association. Aim of the study: Identification of assessment criteria significant for classification systems of nursing diagnoses and showing their practical value in classifications ICNP and NANDA. Analysis of results: Nursing practice in individual approach of implementation of classification systems ICNP and NANDA is based on the analysis of available products that enable: assigning a nursing diagnosis to the patient's condition and its relationship with the medical diagnosis use of diagnostic criteria of patient's condition available in classification systems choice of nursing diagnoses from full range of available areas of autonomous nursing practice (symptomatic nursing diagnosis regarding risks and health promotion) choice of nursing interventions from the classification system which describe patient's clinical conditions based on scientific evidence Results of comparison analysis 71

72 of systems ICNP and NANDA based on the opinions of 20 experts from different care institutions show three criteria according to standardized evaluation forms of assessment of classification practices and their usefulness: description of knowledge basis and subject for which the nursing occupation is responsible. This criterion is fulfilled in the classification system ICNP and NANDA. locating system classes in the central conception of nursing care. Only NANDA classification is built on the basis of dimensions conceptually created in terms of classes characterized by care tradition and inspiration grown from practice. detailed description of diagnosis includes diagnostic criteria and related etiology. ICNP describes diagnostic conditions and NANDA perfectly fulfills this criterion. Conclusions: Expert analysis of evidence gathered in literature indicates that classification system of NANDA fulfills majority of detailed criteria included in the structure of requirements for classification. In detailed reference of classifications NANDA and ICNP to conditions of Polish nursing practice, it requires further studies. It also calls for comparisons of possibilities and benefits of using those classifications with taking into account the stage of development, practical solutions developed and tradition of Polish nursing. 72

73 Renata Rabiasz 1, Hanna Kachaniuk 2 1 Zakład Pielęgniarstwa, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie 2 Zakład Pielęgniarstwa, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie, Pracownia Pielęgniarstwa Środowiskowego, Uniwersytet Medyczny w Lublinie Skala Pielęgniarskich Kompetencji Społecznych - wstępne wyniki walidacji Słowa kluczowe: pielęgniarki, kompetencje zawodowe, kompetencje społeczne Wstęp: Kompetencje społeczne w świecie współczesnym stanowią istotną rolę zarówno w życiu osobistym, jak i zawodowym, w dużej mierze są także podstawą sukcesu zawodowego. Praca pielęgniarki łączy w sobie kompetencje twarde w zakresie wiedzy i umiejętności z kompetencjami miękkimi - interpersonalnymi pozwalającymi rozumieć sytuację, sposób zachowania oraz towarzyszące temu odczucia. Powyższe aspekty znajdują istotne odzwierciedlenie w obowiązującym standardzie kształcenia na kierunku pielęgniarstwo. Cel pracy: Przedstawienie nowo utworzonego narzędzia oceniającego społeczne kompetencje studentów kierunku pielęgniarstwo i ukazanie procesu oceny rzetelności. Materiał i metoda: Badania wykonano w 2014 roku wśród 72 studentów pierwszego roku studiów licencjackich kierunku pielęgniarstwo, którzy rozpoczęli edukację w zawodzie i wcześniej nie mieli bezpośredniego kontaktu z pacjentami wymagającymi systematycznej opieki. Pierwszy etap badań to ocena studenta za pomocą narzędzia "Skala Pielęgniarskich Kompetencji Społecznych" (Scale of Social Competence Nursing - SSCN) w obszarze kompetencji społecznych określonych w standardzie kształcenia na kierunku pielęgniarstwo. Skala SSCN jest utworzona z 10 podskal pomiarowych, nazwy podskal odpowiadają nazwom kompetencji społecznych od D.K1. do D.K10. Wyniki: Statystyczna analiza materiału badawczego pierwszego etapu badań wskazała na wysoką wartość walidowanego narzędzia. W przypadku każdej ocenianej kompetencji społecznej wynikającej ze standardu kształcenia D.K1.,D.K2.,D.K3.,D.K4.,D.K5.,D.K6.,D.K7.,D.K8.,D.K9.,D.K10., wartość wskaźnika Alfa - Cronbacha kształtowała się zawsze powyżej 0,9, również dla całości testu Skali SSCN współczynnik rzetelności Alfa - Cronbacha wyniósł 0,93. Scale of Social Competence Nursing preliminary validation results Keywords: nurses, professional competence, social competence Introduction: In the contemporary world social competences are important in both private and professional life, they also play an important part in achieving professional success. Nursing combines hard skills and knowledge with soft skills which enable nurses to understand the situation and behaviour and feelings of patients. These aspects are well reflected in the educational standards of nursing studies. Aim of the study: Presentation of a new tool for nursing students competence evaluation and representation of the process of reliability assessment. Material and methods: The research was conducted in 2014 and its subjects were 72 students of the first year of first-cycle nursing studies, that is students who just began their professional education and had had no previous contact with the patients requiring systematic care. The first stage of the research was the evaluation of the expected social competences of the subjects. That was conducted using the Scale of Social Competence Nursing - SSCN tool. SSCN Scale consists of 10 measure subscales with each of their names corresponding to the names of social competences D.K1. to D.K10. Results: Statistical analysis of research material obtained in the first stage of the study showed high value of the validated tool. In case of each evaluated social competence resulting from educational standards D.K1.,D.K2.,D.K3.,D.K4.,D.K5.,D.K6.,D.K7.,D.K8.,D.K9.,D.K10., the value of Cronbach's alpha reliability coefficient was

74 Joanna Gotlib 1, Aleksander Zarzeka 1, Mariusz Panczyk 1, Piotr Gębski 2, Lucyna Iwanow 3, Marcin Malczyk 4, Jarosława Belowska 1 1 Zakład Dydaktyki i Efektów Kształcenia, Wydział Nauki o Zdrowiu, Warszawski Uniwersytet Medyczny 2 Centralny Ośrodek Egzaminacyjny Wydziału Lekarskiego, Uniwersytet Medyczny w Łodzi 3 Studenckie Koło Naukowe Prawa Medycznego, Warszawski Uniwersytet Medyczny 4 Biuro ds. Egzaminów Uczelnianych, Warszawski Uniwersytet Medyczny Analiza jakości pytań z końcowego testu zaliczeniowego z przedmiotu Prawo w medycynie dla studentów pielęgniarstwa na platformie egzaminów elektronicznych ASK Systems Słowa kluczowe: egzaminy wspomagane komputerowo, jakość kształcenia, studenci nauk o zdrowiu, pomiar dydaktyczny Wstęp: Od roku 2014/2015 istnieje w Warszawskim Uniwersytecie Medycznym możliwość przeprowadzania egzaminów testowych w wersji elektronicznej. Pierwszym przedmiotem, którego zaliczenie odbyło się na platformie egzaminów elektronicznych było Prawo w medycynie dla studentów Pielęgniarstwa. Cel pracy: Analiza jakości pytań z testu zaliczeniowego. Materiał i metody: 200 pytań z 3 możliwościami odpowiedzi, jedna prawidłowa. Analiza rzetelności, łatwości i mocy różnicującej pytań w zależności od tury egzaminu i liczby losowań pytania. Analiza: łatwości bazy pytań, częstości wykorzystania pytań w bazie, ocena zgodności zakładanej względem wyliczonej łatwości pytań, ocena łatwości w zależności od częstości wykorzystania pytania. Statistica 10.0, licencja WUM, ANOVA rang Kruskala- Wallisa. Wyniki: 7 tur egzaminu, łatwość bazy pytań: średnia: 0,715, mediana: 0,750, SD: 0,2346, ocena zgodności łatwości zakładanej względem wyliczonej: korelacja istotna (p<0,05), średni stopień zgodności (γ=0,433). Parametry pytań testowych nie zależały od tury egzaminu: ANOVA rang Kruskala-Wallisa, łatwość H=2,946; p=0,8156, moc różnicująca H=2,842; p=0,8283. Wraz ze wzrostem liczby losowań danego pytania spada wyliczona dla niego łatwość - na każde jedno dodatkowe wylosowanie pytania spada jego łatwość o wartość 0,002, jednakże zależność ta wymaga potwierdzenia. Wnioski: 1. Skala pomiarowa prezentowanych pytań była krótka (30 pytań, 3 odpowiedzi), dlatego badania mają charakter pilotażowy i wymagają kontynuacji. 2. Łatwość pytań była wyższa niż zakładana, dlatego też należy rozważyć konieczność modyfikacji pytań. 3. Powtarzalność pytań wpływa na spadek łatwości pytań, dlatego też nieuzasadnione wydają się obawy o ponowne wykorzystywanie wylosowanych już wcześniej pytań. 4. Konieczne jest przeprowadzenie cyklu szkoleń dla nauczycieli obejmujących problematykę układania pytań testowych i ewaluacji egzaminów testowych. Analysis of quality of questions in the final test for the "Law in Medicine" course for nursing students on ASK Systems e-exam platform Keywords: computer-aided examinations, quality of education, students of health sciences, didactic measurement Introduction: It is possible to conduct electronic tests at Warsaw Medical University (WMU) in the academic year The final test for the "Law in Medicine" course was the first one in the history of WMU that was conducted on the e-exam platform. Aim of the study: To analyse the quality of questions. Material and methods : 200 questions with three answer options, one correct answer. Analysis of reliability, easiness and differentiation power of particular questions by the round of exam and number of draws of a particular question. Analysis of the easiness of the question database, frequency of using questions in the database, assessment of interrater reliability assumed for the estimated question easiness, assessment of easiness by the frequency of using a particular question. Statistica 10.0, licensed to WMU, Kruskal-Wallis ANOVA test. Results: Seven rounds of exams, easiness of question database: medium: 0.715, median: 0.750, SD: , assessment of interrater reliability assumed for the estimated question easiness: significant correlation (p<0.05), moderate agreement (γ=0.433). Parameters of the test questions were independent of the round of exam: Kruskal- Wallis ANOVA test, easiness of H=2.946; p=0.8156, differentiation power of H=2.842; p= Estimated easiness of a particular question dropped with the increase of the number of drawings of this question: question's easiness dropped by on each additional drawing. 74

75 Conclusions: 1. Owing to a small measuring scale of the questions, the study is only a pilot and needs to be continued. 2. Due to the fact that easiness of questions used in the test was higher than expected, modification of questions needs to be considered. 3. Repeatability of questions in the test decreased the easiness of questions. Concerns about the reuse of previously drawn questions seem to be unjustified. 4. It seems necessary to conduct a series of trainings for teachers covering broad issues concerning phrasing test questions and evaluating test exams. 75

76 Iga Wąsowska 1, Maria Kózka 2 1 Studia doktoranckie, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Opinie pielęgniarek na temat wykorzystywania dowodów naukowych w praktyce zawodowej Słowa kluczowe: koncepcja EBN, pielęgniarstwo, opieka pielęgniarska Wstęp: Pomimo wielu korzyści wynikających z wykorzystywania wiarygodnych dowodów naukowych w pielęgniarstwie (EBN), koncepcja ta w Polsce nadal nie jest systematycznie wdrażana do codziennej praktyki. Wyniki badań wskazują, że pierwszym krokiem do zmiany podejścia pielęgniarek może być zidentyfikowanie podstawowych czynników ograniczających wykorzystanie w praktyce zawodowej dowodów naukowych. Cel. Celem pracy było poznanie opinii pielęgniarek na temat wykorzystywania dowodów naukowych w praktyce pielęgniarskiej i czynników ograniczających ich wdrażanie. Materiał i metoda: Badanie przeprowadzono metodą sondażu diagnostycznego, techniką ankiety. Narzędziem badawczym był autorski kwestionariusz ankiety, do którego opracowania wykorzystano amerykańską skalę The Barriers to Research Utilization (Funk, Champagne, 2010). W badaniach wzięło udział 350 pielęgniarek z czterech szpitali na terenie Krakowa oraz pielęgniarki uczestniczące w programie kursu specjalizacyjnego z dziedziny pielęgniarstwa chirurgicznego. Badania poddano analizie statystycznej wykorzystując test chi kwadrat, test Shapiro- Wilka, test rzetelności alfa Cronbacha, korelację liniową Pearsona oraz korelację rang Speramana. Istotność statystyczną przyjęto na poziomie α= 0,005. Wyniki: Znajomość zagadnienia EBN deklaruje 30% badanych. Wśród nich największy odsetek stanowią osoby młode (+/-36 lat), z wyższym wykształceniem (93%) oraz pracujące na oddziałach intensywnej terapii (57%) i blokach operacyjnych (46%). Źródłem wiedzy z dziedziny pielęgniarstwa są czasopisma branżowe (100%) i warsztaty w miejscu pracy (75%). Większość respondentów nie podejmuje aktywności związanej z EBN, w tym nie uczestniczy w badaniach naukowych, konferencjach, nie publikuje prac naukowych. W opinii badanych głównymi barierami we wdrażaniu EBN są: niezrozumiałość analiz statystycznych, niejasne następstwa koncepcji dla praktyki pielęgniarskiej, brak pomocy ze strony lepiej wykształconych/ doświadczonych kolegów z pracy, brak odpowiedniego uposażenia oraz brak czasu. Wnioski: Poziom wykształcenia badanych pielęgniarek ma istotny wpływ na poziom wiedzy i aktywności dotyczącej EBN. Wykorzystanie dowodów naukowych w praktyce zawodowej zdecydowanie częściej deklarują pielęgniarki młodsze wiekiem, zatrudnione na oddziałach intensywnej terapii i bloku operacyjnym oraz na stanowiskach kierowniczych. Nurses' opinions about the use of scientific evidence in nursing practice Keywords: EBN, nursing, nursing care Introduction: Despite the many benefits arising from the use of evidence-based nursing practice (EBNP), this concept is still not systematically implemented into daily practice in Poland. The results indicate that the first step to change the approach of nurses may be to identify the major barriers for the implementation of EBN. Aim of the study: The aim of the study was to investigate nurses' opinion about the use of scientific evidence in nursing practice and the barriers for their implementation Material and methods: The study was carried out on the method of diagnostic opinion poll, where the instrument was an original questionnaire based on The Barriers to Research Utilization Scale (Funk, Champagne, 2010). The research was carried out on the group of 350 nurses from four hospitals in Krakow and nurses participating in the program specialization course in the field of surgical nursing. The study was statistically analyzed using the chisquare test, Shapiro-Wilk test, Cronbach alpha reliability test, Pearson correlation and linear correlation Speramana ranks. Statistical significance was assumed at the level α = Results: The knowledge about EBN declares 30% of respondents. Among them, the largest proportion are young people (+/- 36 years), with higher education (93%), working in intensive care units (57%) and operating blocks (46%). The source of knowledge in the field of nursing are professional magazines (100%) and workshops in the workplace (75%). The majority of respondents did not take the activity associated with EBN, including not taking part in scientific research, conferences, does not publish scientific papers. According to the respondents the main barriers in the implementation of EBN are: incomprehensibility of statistical analyzes, unclear implications for nursing practice, lack of support from the better-educated/experienced colleagues, lack of adequate salaries and also the lack of time. 76

77 Conclusions: The level of nurse s education have a significant influence on the level of knowledge and activities relating to EBN. The use of scientific evidence in professional practice more often declare nurses with younger age, employed in intensive care unit and operating theatres. 77

78 Jarosława Belowska 1, Mariusz Panczyk 1, Aleksander Zarzeka 1, Halina Zmuda-Trzebiatowska 2,3, Barbara Kot-Doniec 2, Joanna Gotlib 1 1 Zakład Dydaktyki i Efektów Kształcenia, Wydział Nauki o Zdrowiu, Warszawski Uniwersytet Medyczny, 2 Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego Wydział Nauki o Zdrowiu Warszawski Uniwersytet Medyczny 3. Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych w Warszawie Evidence Based Practice - analiza wiedzy i postaw pielęgniarek w zależności od wykształcenia Słowa kluczowe: Evidence-based Medicine, pielęgniarstwo, wykształcenie Wstęp: Kształcenie ustawiczne, aktualizowanie swojej wiedzy i umiejętności zawodowych, w tym uczestnictwo w różnych formach kształcenia podyplomowego oraz podejmowanie studiów wyższych jest warunkiem koniecznym do sprawowania opieki pielęgniarskiej na najwyższym poziomie. Cel badania: Ocena wiedzy, postaw i umiejętności pielęgniarek w zakresie zastosowania Evidence Based Practice w praktyce zawodowej w zależności od posiadanego wykształcenia. Materiał i metody: 820 pielęgniarek i pielęgniarzy (19 mężczyzn), 306 (37%) posiadało wykształcenie średnie medyczne, 265 (32%) licencjackie, 249 (31%) magisterskie. Średni wiek 42,29 lata (min. 23, max. 69, SD=8,19). Standaryzowany kwestionariusz Evidence Based Practice Profile Questionnaire. Analiza rzetelności kwestionariusza, współczynnik α-cronbacha: 0,905. Test Kruskalla-Wallisa (p<0,05), STATISTICA 12. Wyniki: 57% magistrów zamierza rozwijać własne umiejętności w zakresie dostępu i oceny dowodów naukowych istotnych dla praktyki zawodowej (p<0,001) oraz korzystać z literatury naukowej w celu aktualizacji posiadanej wiedzy (p<0,001). Osoby z wykształceniem licencjackim i magisterskim zdecydowanie częściej korzystały z elektronicznych baz piśmiennictwa naukowego i czytały wyniki opublikowanych badań naukowych (p<0,001). Wnioski: 1. Wykształcenie miało wpływ na poziom wiedzy, postaw i umiejętności pielęgniarek w zakresie zastosowania Evidence-Based Practice (EBP) w praktyce zawodowej. 2. Kształcenie pielęgniarek podczas studiów wyższych istotnie wpływa na zwiększenie poziomu ich wiedzy na temat EBP. 3. Niewystarczająca znajomość zagadnień związanych z wykorzystywaniem dowodów naukowych w codziennej praktyce klinicznej pielęgniarek z wykształceniem średnim może wynikać z systemu kształcenia zawodowego pielęgniarek w Polsce, który obowiązywał przed wejściem Polski do Unii Europejskiej i który opierał się głównie na średnim kształceniu zawodowym pielęgniarek. Evidence Based Practice (EBP) in the professional practice of polish nurses an analysis of knowledge, attitudes and skills in relation to education Keywords: Evidence-Based Medicine, nursing, education Introduction: Upgrading of professional qualifications on the basis of the latest scientific research is a prerequisite to the provision of top-quality nursing care. Aim: Evaluation of the knowledge, attitudes and skills of polish nurses in the application of Evidence-Based Practice in professional practice depending on the education held. Material and Methods: 820 nurses (19 male nurses), 306 (37%) with medium-level medical education, 265 (32%) with bachelor s degree education, 249 (31%) with master s degree education. Mean age years (min. 23, max. 69, SD = 8.19). The standardized questionnaire Evidence-Based Practice (EBP) profile Questionnaire of the University of Southern Australia: 7 domains (5 based on the Likert scale, 2 on the nominal scale), 74 closed questions. The questionnaire reliability analysis, α-cronbach coefficient: Statistical analysis: non-parametric Kruskall-Wallis test (p<0.05), STATISTICA 12. Results: The education of the nurses studied had an influence on their understanding of the term evidence-based medicine and its role in nursing (p<0.001). 57 nurses with a master s degree intend to develop their skills in the area of access to and evaluation of scientific evidence essential for professional practice (p<0.001) as well as to make use of the relevant scientific literature to update their knowledge (p<0.001). Nurses with a bachelor s degree and a master s degree used electronic scientific literature databases and got acquainted with the findings of research studies published (p< 0.001) Conclusions:1. In the study group, education affected the level of knowledge, the attitudes and skills of nurses in the area of the application of Evidence-Based Practice (EBP) in professional practice. 2. The education of nurses in the course of higher-education studies contributes in a significant way to improving their knowledge of EBP. 3. Insufficient knowledge of issues related to the use of scientific evidence in everyday clinical practice of nurses with medium-level education may result from the system of the professional education of nurses in Poland which had 78

79 been in force in Poland prior to its entry into the European Union. 4. Irrespective of the level of education, there is in the study group a necessity of permanent, life-long updating by nurses of their knowledge in the area of EBP, among others, by participation in different forms of post-graduate education. 79

80 Ewa Kądalska, Halina Zmuda-Trzebiatowska Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego, Wydział Nauki o Zdrowiu, Warszawski Uniwersytet Medyczny Analiza przydatności szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie pielęgniarstwa opieki paliatywnej oraz wykorzystania kwalifikacji specjalistów w celu zapewnienia jakości opieki paliatywno-hospicyjnej Słowa kluczowe: specjaliści, dziedzina pielęgniarstwa opieki paliatywnej Wstęp: Działania mające na celu poprawę dostępności i jakości świadczeń zdrowotnych w obszarze opieki paliatywno-hospicyjnej wymagają wykorzystania specjalistycznych kwalifikacji kadry pielęgniarskiej. Cel badania: Ocena przydatności szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie pielęgniarstwa opieki paliatywnej oraz możliwości wykorzystania nabytych kwalifikacji - w opinii specjalistów w tej dziedzinie. Materiał i metoda: W badaniu ankietowym wzięło udział 184 specjalistów w dziedzinie pielęgniarstwa opieki paliatywnej, z 6-ciu województw, pracujących w hospicjach domowych, stacjonarnych oraz poradniach i szpitalnych oddziałach paliatywnych. Do analizy statystycznej wyników badań wykorzystano program SPSS Statistics Wyniki: Większość badanych podkreśliła przydatność odbytego szkolenia specjalizacyjnego (93%), w tym, w zakresie uzyskania uprawnień do samodzielnego wykonywania określonych świadczeń zdrowotnych (55%). Ukończona specjalizacja wpłynęła na lepszą jakość pracy (73,9%), większą fachowość i biegłość w wykonywaniu czynności zawodowych oraz wysoką sprawność działania specjalistów (64%). Niektórzy badani podali, że korzystają z uprawnień do samodzielnego wykonywania specjalistycznych świadczeń, m. in. w zakresie: doboru sposobów opatrywania ran i odleżyn (68%; przeważnie z wykształceniem wyższym istotność statystyczna p=0,003 oraz pracujący w hospicjum domowym p=0,014), oceny i monitorowania bólu oraz innych objawów (51%; częściej ze stażem pracy pow.7 lat p=0,001) a także modyfikacji dawki leku przeciwbólowego (48,3%; przeważnie z wykształceniem wyższym p=0,005, pracujący w hospicjum domowym p=0,003 i stacjonarnym p=0,008). Zdaniem ankietowanych ukończenie specjalizacji zapewnia im satysfakcję i prestiż (55%). Nieliczni respondenci podkreślali poprawę efektywności opieki nad chorymi. Wnioski: Pomimo nowych możliwości zawodowych jakie stwarza ukończona specjalizacja w dziedzinie pielęgniarstwa opieki paliatywnej wysokie kwalifikacje specjalistów nie są w pełni wykorzystywane. Analysis of the usefulness of specialisation training in palliative care nursing, and the use of specialist qualifications in order to ensure the quality of palliative-hospice care Keywords: specialists, palliative care nursing Introduction: Activities aimed at better availability and quality of health services concerning palliative and hospice care require the use of specialist qualification of the nursing personnel. Aim of the study: Evaluation of the usefulness of specialization training in palliative care nursing, and possibilities of using the aquired specialized qualifications - in the opinion of specialists in that domain. Material and method: Responders to the survey questionnaire were 184 specialists in palliative care nursing, from 6 voivodeships, working at home-based and institutional hospices as well as at palliative outpatient clinics and hospital wards. Statistical analysis of study results was conducted with the use of the SPSS Statistics 2.0 computer program. Results: A decisive majority of responders stressed the usefulness of completed specialisation training (93%) including granted rights to provide definite health services unsupervised (55%). Completed specialization training contributed to a better quality of work (73,9%), improved professionalism and job proficiency, and operating effectiveness of nursing specialists (64%). Only some respondents admitted that they exercise their right to provide specialised services by themselves, e.g.: choice of the method for wound and bedsore dressing (68%; usually university graduates statistical significance p=0,003, working in home hospices p=0,014), evaluation and monitoring of pain and other symptoms (51%; more often with more than 7 years' seniority in the hospice care p=0,001), analgesic dosage adjustment (48,3%; usually university graduates p=0,005, working in home hospices p=0,003and institutional hospices p=0,008). In the responders' opinion, completion of the specialisation training gives them satisfaction and prestige (55%), and vocational autonomy (12,4%). Single respondents pointed to improved effectiveness of patient care. Conclusions: Despite of new vocational chances offered by completed specialisation trianing in palliative care nursing, high qualifications of specialists are not fully utilised. 80

81 Zofia Sienkiewicz 1, Grażyna Wójcik 1, Irena Wrońska, 2 Jacek Imiela 1 1 Zakład Pielęgniarstwa Społecznego, Wydział Nauki o Zdrowiu, Warszawski Uniwersytet Medyczny 2 Katedra Rozwoju Pielęgniarstwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Lublinie Wpływ podnoszenia kwalifikacji zawodowych na pozycję zawodową w pielęgniarstwie Słowa kluczowe: studia, kwalifikacje zawodowe, specjalizacja Wstęp: Wiedza kształtuje i wzbogaca osobowość człowieka. Poszerzanie kwalifikacji zawodowych wpływa na umacnianie pozycji zawodowej. Zwiększa się samodzielność i współpraca w zespole interdyscyplinarnym. Cel pracy: próba określenia wpływu podnoszenia kwalifikacji na realizację zadań zawodowych. Materiał i metody: W badaniu wzięło udział 937 pielęgniarek/pielęgniarzy, zatrudnionych na terenie województwa mazowieckiego, studiujących na Wydziale Nauki o Zdrowiu. Narzędziem badawczym był kwestionariusz ankiety. Badania przeprowadzono dobrowolnie i anonimowo. Wyniki: 68% badanych studiuje na niestacjonarnych studiach I stopnia, 29% na niestacjonarnych studiach II stopnia. Z pośród badanych 80% nie posiada specjalizacji. Oddziałowe 22%, częściej niż pielęgniarki odcinkowe (8%), czy zabiegowe (7%) posiadają specjalizację. Badani z oddziałów neurologicznych, gastrologicznych, pielęgniarstwa środowiskowo rodzinnego najczęściej zabiegają o podnoszenie kwalifikacji zawodowych. Wnioski: Pielęgniarki chętniej zdają na studia magisterskie niż podejmują specjalizacje zawodowe. Osoby ze stażem i więcej lat częściej posiadają specjalizacje zawodowe The impact of improvement of professional qualifications on professional position in nursing Keywords: college, professional qualifications, specialization Introduction: Acquiring knowledge enriches the human personality. Expanding knowledge professional influences on strengthening professional status. Increased is self-reliance and cooperation s in an interdisciplinary team. Aim: to test the impact of higher qualifications professional in the implementation of nurses professional tasks. Material and method: The study included 937 nurses, students, Warsaw Medical University. The research tool was a questionnaire survey. The study was carried out voluntarily and anonymously. Results: 68% respondents is at the undergraduate, 29% of the students, master's degree. Of the respondents 80% do not have specialization. 22% nurses branch managers more often than nurses staple (8%) or surgical (7%) have a specialization. Nurses with neurological departments, gastrological, nursing environmental mostly striving to improve the professional skills. Conclusion: Nurses prefer to study, than do specialization. Employees with seniority from 16 to 25 and more years often non have professional specializations 81

82 Badania naukowe w pielęgniarstwie, cz.3 82

83 Grażyna Rogala Pawelczyk Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych Badania naukowe warunkiem rozwoju pielęgniarstwa Research as a requirement for nursing development 83

84 Dorota Matuszyk 1, Małgorzata Schlegel-Zawadzka 2, Paweł Jagielski 2, Małgorzata Dziedzic 1 1 Pracownia Podstaw Opieki Położniczej, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Zakład Żywienia Człowieka, Instytut Zdrowia Publicznego, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Jakość życia kobiet w przebiegu ciąży, połogu i laktacji w zależności od stanu odżywienia przed ciążą Słowa kluczowe: ciąża, połóg, stan odżywienia, jakość życia Wstęp: W ostatnich latach obserwuje się wzrost liczby kobiet z zaburzeniami odżywiania takimi jak nadwaga, otyłość, czy niedożywienie. Przebyta ciąża i narodziny dziecka wpływają na subiektywne postrzeganie jakości życia przez kobiety. Cel pracy: Ocena jakości życia kobiet w przebiegu ciąży połogu i okresu laktacji w zależności od stanu odżywienia przed zajściem w ciążę. Materiał i metoda: Badaniami objęto 247 kobiet. Badania przeprowadzono 3 krotnie, po odbytym porodzie oraz 6 tygodni i 6 miesięcy po nim. W badaniach zastosowano metodę sondażu diagnostycznego, wykorzystując standaryzowany kwestionariusz do oceny jakości życia SF-36v1 (Quality of life SF-36v1), autorski kwestionariusz ankiety oraz dokonano pomiarów antropometrycznych kobiet masy ciała i wysokości ciała na podstawie, których obliczono wskaźnik masy ciała BMI. Wyniki: Oceniając wartości jakości życia badanych kobiet podczas przeprowadzania badań wykazano istotnie statystycznie lepszą jakość życia u kobiet w 6 tygodni i 6 miesięcy po porodzie w porównaniu do bezpośredniego okresu po porodzie. Stwierdzono istotne różnice statystyczne w skalach PF (p<0,0001), RP (p<0,0001), BP (p<0,0001), GH (p<0,0001), VT (p=0,0002) SF (p<0,0001), RE (p<0,0001), i w domenie PCS (p<0,0001). Wnioski: W badanej grupie kobiet jakość życia ulegała poprawie w kolejnych okresach przeprowadzania badań. Wykazano, że kobiety z niedowagą przed ciążą miały istotnie wyższe wartości wskaźników jakości życia w porównaniu do kobiet z prawidłową masą ciała oraz z nadwagą i otyłością. The quality of life of women during pregnancy, puerperium and lactation, depending on the nutritional condition before pregnancy Keywords: pregnancy, puerperium, nutritional condition, quality of life Introduction: In recent years there has been observed an increase in the number of women with eating disorders such as excessive weight, obesity, or malnutrition. Pregnancy and childbirth affect the subjective perception of the quality of life for women. Aim of the study: Assessment of the quality of life of women in pregnancy, puerperium and lactation period, depending on the nutritional condition prior to pregnancy. Material and methods: The research included 247 women. The survey was carried out three times, after childbirth, as well as six weeks and six months after it. The diagnostic survey method was used, the tools being a standardized questionnaire to assess the quality of life SF-36v1 (Quality of Life SF-36v1), an original questionnaire and anthropometric measurements of body weight and body height of women, which served to calculate Body Mass Index (BMI). Results: The assessment of the quality of life of the surveyed women during the study revealed the existence of a statistically significant better quality of life in women six weeks and six months after birth, compared to the period directly after childbirth. Statistically significant differences were shown in the scales PF (p <0.0001), RP (p <0.0001), BP (p <0.0001), GH (p <0.0001), VT (p = ) SF (p <0.0001), RE (p <0.0001), and in PCS domain (p <0.0001). Conclusions: In the studied group of women the quality of life was improved in subsequent periods of the surveys. It has been shown that the women with inefficient weight before pregnancy had a significantly higher quality of life indicators compared to women with normal weight, excessive weight and obesity. 84

85 Anna Mierzwa 1, Marek Klimek 2 1 Pracownia Podstaw Opieki Położniczej, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Zakład Zdrowia Matki i Dziecka, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Wybrane metody preindukcji i indukcji porodu stosowane w krakowskich szpitalach Słowa kluczowe: poród, preindukcja, indukcja, skuteczność Wstęp: Współczesna medycyna umożliwia różne metody sztucznego wywoływania porodu: preindukcję i indukcję porodu. Preindukcja porodu to postępowanie mające na celu stymulację dojrzewania szyjki macicy czyli przygotowanie jej do porodu. Preindukcja porodu poprzedza indukcję. Indukcja porodu jest farmakologicznym lub niefarmakologicznym działaniem, które ma na celu wywołanie i podtrzymanie skutecznej czynności skurczowej macicy doprowadzając do postępu akcji porodowej. Do najczęściej stosowanych metod zaliczamy preindukcję porodu przy użyciu cewnika Foleya i żelu dopochwowego z prostaglandynami oraz indukcję porodu przez podłączenie oksytocyny we wlewie kroplowym. Wybór metody powinien być podyktowany skutecznością oraz bezpieczeństwem matki i dziecka. Cel badania: Ocena wybranych metod (farmakologicznych i niefarmakologicznych) preindukcji i indukcji porodu stosowanych w krakowskich szpitalach. Materiał i metoda: Badaniami objęto 271 pacjentek zgłaszających się do krakowskich szpitali celem odbycia porodu, u których zastosowano różne metody preindukcji i indukcji porodu. W badaniach zastosowano metodę sondażu diagnostycznego, wykorzystując autorski kwestionariusz ankiety do analizy dokumentacji medycznej. Analizę statystyczną wykonano za pomocą programu IBMSPSS Statistics wersja Wyniki: Dolegliwości bólowe odczuwało 92,2% pacjentek, którym podano kroplówkę naskurczową, 83,3% rodzących u których podano kroplówkę naskurczową wraz z cewnikiem Foleya. W pozostałych grupach odsetek wynosił poniżej 50%. Obserwowane różnice pomiędzy grupami były statystycznie istotne (p<0,001). Badając wpływ zastosowanych metod na sposób zakończenia porodu w modelu regresji logistycznej wielowymiarowej nie potwierdzono statystycznie istotnego znaczenia żadnej z analizowanych metod. Wnioski: Przedstawione wyniki badań wskazują, że preindukcja i indukcja porodu z wykorzystaniem wybranych metod są skutecznymi metodami stosowanymi celem wywołania porodu i w podobnym stopniu są bezpieczne dla matki i dziecka. The selected labour pre-induction and induction methods used in Krakow hospitals Keywords: birth, pre-induction, induction, effectiveness Introduction: Modern medicine provides various methods of artificially induced childbirth: pre-induction and induction of labour. Labour pre-induction is a procedure designed to stimulate cervical ripening i.e. preparing it for childbirth. Pre-induction precedes induction of labour. Labour induction is a pharmacological or nonpharmacological procedure that is intended to produce and maintain effective uterine contractions leading to labour progresses. The most commonly used methods include birth pre-induction with the Foley catheter and vaginal gel with prostaglandins and birth induction by administration of oxytocin infusion drip. The choice of labour preinduction and induction method should be guided by the efficiency of the method and the safety of mother and child. Aim of the study: Evaluation of selected labour pre-induction and induction methods (pharmacological and nonpharmacological) used in Krakow hospitals. Material and methods: The study included 271 patients admitted to Cracow hospitals to undergo childbirth, in whom various methods of labour pre-induction and induction were used. Diagnostic survey method was applied in the study, the tool being an original questionnaire used to analyze medical records. The statistical analysis was done with IBMSPSS Statistics version Results: 92.2% of patients who received oxytocin infusion drip and 83.3% of patients who received oxytocin infusion drip with the Foley catheter felt pain. In the other groups the proportion was below 50%. The observed differences between the groups were statistically significant (p <0.001). In examining the impact of the methods used on the way childbirth was completed, in multivariate logistic regression model, statistical significance of none of the analyzed method was confirmed. Conclusions: The results indicate that labour pre-induction and induction which applies the selected methods is effective in physiological childbirth induction and all the methods are, to a similar extent, safe for mother and child. 85

86 Kazimiera Płoch 1, Agnieszka Pszeniczna 2, Beata Fryc-Przybyłowska 1, Anna Mierzwa 1, Małgorzata Dziedzic 1 1 Pracownia Podstaw Opieki Położniczej, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Szpital Specjalistyczny im. E. Szczeklika w Tarnowie Wiedza i opinie studentek o antykoncepcji hormonalnej Słowa kluczowe: wiedza, opinie, studentki, antykoncepcja hormonalna Wstęp: Decydowanie o wielkości własnej rodziny jest sprawą bardzo istotną. Kobiety mają do dyspozycji wiele metod naturalnej regulacji poczęć i antykoncepcji. Często stosowaną metodą zapobiegania ciąży jest antykoncepcja hormonalna. Cel pracy: Celem pracy była próba poznania wiedzy i opinii studentek o antykoncepcji hormonalnej. Materiał i metody: Badania przeprowadzono metodą sondażu diagnostycznego z zastosowaniem techniki ankietowej, narzędziem badawczym był samodzielnie opracowany kwestionariusz ankiety zawierający 22 pytania. Badaną grupę stanowiło 100 studentek I roku pielęgniarstwa, które zapewniono o anonimowości i dobrowolności udziału w badaniach. Do obliczeń statystycznych zastosowano program Statistica 7.1-przyjęto poziom istotności,,p nieprzekraczający wartości 0,05. Użyto testu chi-kwadrat. Wyniki: Z uzyskanych wyników badań wynika, że zdecydowana większość ankietowanych -63%, podała poprawną definicję antykoncepcji hormonalnej, 75% wiedziało, że nie może jej stosować każda kobieta, 77% że środki antykoncepcji hormonalnej nie są dostępne bez recepty i konsultacji z lekarzem, 97%, że należy ją systematycznie stosować. Badane posiadały skromną wiedzę odnośnie definicji i interpretacji wartości czynnika Pearla-80% błędnych odpowiedzi i przyznania niewiedzy w tym zakresie. Z preparatów najbardziej znane są im plastry-73%. Tylko 12 % badanych stosuje antykoncepcję hormonalną, w przyszłości zamierza z niej skorzystać 31% i to głównie mieszkanki miast. Pozytywne strony tej metody antykoncepcyjnej według badanych to wygoda i wysoka skuteczność, a ujemne to negatywne skutki zdrowotne i względy religijne. Przeciwniczkami stosowania antykoncepcji hormonalnej są głównie mieszkanki terenów wiejskich i małych miast. Głównym źródłem wiedzy badanych o antykoncepcji były ulotki, książki i internet. Wnioski: 1. Wiedza badanych o hormonalnej antykoncepcji jest fragmentaryczna. 2.Niewiele studentek stosuje i zamierza stosować ten rodzaj antykoncepcji. 3.Większość zwolenniczek tej metody mieszka w dużym mieście Knowledge and opinions of female students about hormonal contraception Keywords: knowledge, opinions, student, hormonal contraception Introduction: Deciding on a person s family size is an issue of great importance. There are many natural methods of birth control and contraception. A frequently used method of preventing pregnancy is hormonal contraception. Aim of the study: The aim of the study was to find female students knowledge and opinions about contraception. Material and methods: The study was conducted with a diagnostic survey questionnaire method and the research tool was a self developed questionnaire containing 22 questions. The study group consisted of 100 students of the first year of nursing faculty, who were ensured of anonymity and voluntary participation in the research. For the statistical calculations Statistica 7.1was used ; the level of significance,, p " was assumed as not exceeding the value of 0.05; chi-square test was applied. Results: The obtained results of research indicate that the vast majority of respondents (63%) gave the correct definition of hormonal contraception, 75% knew that not every woman can use it, 77% knew that hormonal contraception is not available without a prescription and consultation with a doctor, 97% knew that it should be used systematically. The respondents had limited knowledge regarding the definition and interpretation of the Pearl factor: 80% wrong answers and admissions of ignorance in this regard. As far as specific medical products, the best known are contraceptive patches (73%). Only 12% of the respondents used hormonal contraception; 31% intend to use it the future, and they are mainly city residents. The positive sides of this contraception method, according to the respondents, are comfort and high efficiency and the negative aspects include adverse influence on health and religious reasons. The respondents who oppose the use of hormonal contraception mainly live in rural areas and small towns. The main sources of knowledge about contraception for the respondents were leaflets, books and the internet. Conclusions: 1. The respondents knowledge of about hormonal contraception is fragmentary. 2.Few students use intend to use this type of contraception. 3.The majority of supporters of the method live in a big city 86

87 Mariola Banaszkiewicz 1, Anna Ciecieląg 2, Anna Andruszkiewicz 1, Katarzyna Betke 1, Alicja Marzec 1 1 Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy 2 Studentka - Elbląska Uczelnia Humanistyczno-Ekonomiczna Zachowania zdrowotne i ich wybrane predyktory a jakość życia kobiet w okresie okołomenopauzalnym na przykładzie kobiet uzależnionych od alkoholu Słowa kluczowe: menopauza, zachowania zdrowotne, jakość życia, alkoholizm Wstęp: W okresie okołomenopauzalnym w organizmie kobiet zachodzą zmiany hormonalne, które niekorzystnie wpływają na jej funkcjonowanie w każdej ze sfer życia. Część kobiet sięga po alkohol w celu łagodzenia nieprzyjemnych dolegliwości tego okresu, a w konsekwencji uzależnia się od alkoholu. Cel: Celem przeprowadzonych badań było wyłonienie i opisanie wybranych predykatorów zachowań zdrowotnych kobiet, poczucia koherencji i jej składowych. Materiał i metody: Badania przeprowadzono za pomocą: kwestionariusza danych społeczno- demograficznych, SOC-29, skali CESC, skali SZZK, skali GSES, testu EQ-5D. Badaniami objęto 50 kobiet w okresie okołomenopauzalnym uzależnionych od alkoholu w wieku lat. Wyniki: Analiza statystyczna wykazała związek ogólnego poczucia koherencji ze wszystkimi podskalami zachowań zdrowotnych u badanych kobiet. Im wyższe poczucie koherencji, tym wyższe wyniki w skali zdrowie dzisiaj (r=0,367), a niższe w skalach ból (r= -0,341) i niepokój (r= -0,314). Istnieje istotny statystycznie związek czasu, który upłynął od ostatniej miesiączki ze wszystkimi składowymi jakości życia. Wszystkie zależności oscylują wokół poziomu przeciętnego. Wnioski: Analiza uzyskanych wyników pokazała związek pomiędzy wybranymi predykatorami zachowań zdrowotnych a poczuciem koherencji i jej składowymi, kontrolą emocji, własną skutecznością, wykształceniem a niektórymi objawami okołomenopauzalnymi. Wykazano związek czasu jaki upłynął od ostatniej miesiączki (menopauzą) a nasileniem objawów okołomenopauzalnych i jakością życia. The health behaviours and their selected predictors and quality of women`s life in postmenopausal period on the example of women`s addicted to alcohol Keywords: menopause, health behaviors, quality of life, alcoholism Introduction: The hormonal changes in the woman s body can unfavourably affect the functioning of each sphere of life. Some women reach for alcohol to relieve unpleasant symptoms that period and consequently they are addicted to alcohol. Aim of the study: The aim of this study was to identify and describe selected predictors of health behavior of women, the sense of coherence and its constituents. Material and method: The study was conducted using the following research tools: a questionnaire of sociodemographic, SOC-29 scale CESC, scale SZZK, GSES, a test EQ-5D.The study involved 50 postmenopausal women with alcohol dependence at age years. Results: Statistical analysis showed the relation of an overall sense of coherence with all subscales of health behaviours in examined women. The higher sense of coherence, the higher the scores on a scale Health today (r = 0.367), and lower pain scales (r = ) and anxiety (r = ). There is a significant relationship between the time elapsed since the last menstrual period with all components of quality of life. All dependencies oscillate around the average level. Conclusions: The analysis of the results showed the relationship between selected predictors of coherence and its components, control of emotions, self efficiency, education and health behavior, some menopausal symptoms, quality of life of women surveyed. It also showed the relationship of time since last menstrual period (menopause) and the severity of perimenopausal symptoms and quality of life. 87

88 Anna Mazurkiewicz, Barbara Prażmowska Pracownia Podstaw Opieki Położniczej, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Stany zapalne żeńskich narządów płciowych i ich wpływ na jakość życia intymnego kobiet w wieku prokreacyjnym Słowa kluczowe: stany zapalne, układ płciowy, kobieta, życie seksualne Wstęp: Stany zapalne narządów płciowych są najpowszechniej występującym schorzeniem wśród kobiet w wieku prokreacyjnym, a zarazem najczęstszą przyczyną zgłoszenia się na wizytę do ginekologa. Są to zarazem choroby intymne, które związane są z uczuciem wstydu i skrępowania przez pacjentki. Fakt ten sprawia, że większość kobiet podejmuje samodzielne próby leczenia się, przed pojawieniem się u specjalisty. Objawy związane ze stanami zapalnymi żeńskiego układu płciowego powodują uczucie dyskomfortu przez kobiety zarówno w życiu codziennym, jak i w sferze seksualnej. Cel badania: Celem badań była ocena wpływu stanów zapalnych żeńskich narządów płciowych na jakość życia intymnego kobiet w wieku prokreacyjnym oraz opracowanie programu edukacyjnego w zakresie diagnostyki, leczenia i profilaktyki stanów zapalnych żeńskich narządów płciowych. Materiał i metoda: W pracy zastosowany został sondaż diagnostyczny. Narzędziem badawczym był kwestionariusz, składający się z samodzielnie opracowanego wywiadu oraz standaryzowanego kwestionariusza oceny funkcjonowania seksualnego kobiet (Female Sexual Function Index). Wyniki: W badaniu udział wzięło 104 kobiety, z których 72% twierdzi, że nie leczyło się z powodu stanów zapalnych narządów płciowych. Wykazano również, że pomimo deklaracji kobiet aż 90% z nich występowały typowe objawy dla zakażeń i zapaleń układu płciowego. Analiza statystyczna kwestionariusza Female Sexual Function Index pokazała, że u 50% respondentek, u których występują objawy, obecne są znamienne klinicznie dysfunkcje seksualne. Wnioski: Stany zapalne narządów płciowych są powszechnymi schorzeniami u kobiet w wieku prokreacyjnym. Większość z nich nie jest świadoma ich obecności, co sprawia, że nie poddają się leczeniu. Objawy charakterystyczne dla zakażeń i zapaleń układu płciowego w znaczącym stopniu wpływają na jakość życia seksualnego. W celu uzupełnienia deficytów wiedzy młodych kobiet konieczne jest opracowanie programu edukacyjnego i jego wdrożenie. Inflammatory states of female reproductive system and their influence on intimate life of women at the age of procreation Keywords: inflammations, reproductive system, women, sexual life Introduction: Inflammatory states of female genital system are the most frequent disorder affecting women at the age of procreation. Subsequently these diseases are a most commonly found cause for gynaecologist consultations. These intimate diseases are also connected with patient s embarrassment. This feeling makes patients try selftreatment, before making a visit to a gynaecologist. Symptoms of inflammatory states of female reproductive system cause women discomfort both in everyday life and in sexual sphere. Aim of the study: This research was aiming to evaluate the influence of reproductive system inflammatory states on the quality of intimate life of women at the age of procreation and secondly to develop an educational program for diagnostics, treatment and prophylaxis of this diseases Material and method: In this research a diagnostic survey was used. A questionnaire consisting of a self-prepared interview and a standardized Female Sexual Function Index (FSFI) questionnaire was used as a research tool. Results: One hundred and four women took part in the research, 72% of them, states that they did not receive any previous treatment because of inflammatory states of female reproductive system. It was shown that despite women declaration, 90% of them had symptoms typical for inflammations and infections of genital system. The statistical analysis of the FSFI questionnaire showed that 50% of respondents who had clinical symptoms had clinically significant sexual dysfunctions. Conclusions: Inflammatory states of female reproductive system are a common disease of women at the age of procreation. Most women are not conscious of their presence, what causes that they do not undergo treatment. Symptoms typical for inflammations and infections of reproductive system have a significant influence on the quality of sexual life. Development and introduction of an educational program is needed for improving women knowledge. 88

89 Dorota Matuszyk 1, Małgorzata Schlegel-Zawadzka 2, Paweł Jagielski 2, Małgorzata Dziedzic 1 1 Pracownia Podstaw Opieki Położniczej Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Zakład Żywienia Człowieka Instytut Zdrowia Publicznego Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Zależność pomiędzy matczynym wskaźnikiem masy ciała a parametrami antropometrycznymi noworodka Słowa kluczowe: BMI, noworodek, ciąża, poród Wstęp: Nadmierna masa ciała lub jej niedobór u kobiet ciężarnych stanowi obecnie poważny problem położniczy i wiąże się ze zwiększonym ryzykiem powikłań dla matki i noworodka. Nadmierna masa urodzeniowa dziecka niesie ze sobą ryzyko wystąpienia nagłych stanów położniczych, z kolei niska masa urodzeniowa dziecka może stanowić ryzyko zaburzeń rozwojowych. Cel pracy: Ocena wpływu stanu odżywienia matki na wartość parametrów antropometrycznych noworodka. Materiał i metoda: Badaniami objęto grupę 247 kobiet wraz z ich nowonarodzonymi dziećmi. W badaniach zastosowano metodę sondażu diagnostycznego, wykorzystując autorski kwestionariusz ankiety oraz dokonano pomiarów antropometrycznych kobiet i noworodków. Wyniki: Stwierdzono istotne statystycznie różnice w masie urodzeniowej noworodków w zależności od stanu odżywienia kobiet przed zajściem w ciąże. Dzieci matek z niedowagą miały istotnie statystycznie niższą masę urodzeniową (p=0,0079) niż dzieci matek z prawidłową masą ciała oraz z nadwagą i otyłością. Wykazano również, że dzieci matek z niedowagą miały istotnie mniejszy (p<0,0001) obwód główki niż dzieci matek z prawidłową masą ciała oraz z nadwagą i otyłością. Wnioski: W badanej grupie kobiet przeprowadzone badania wykazały istnienie związku pomiędzy wskaźnikiem masy ciała kobiet a parametrami antropometrycznymi u noworodka. Matki z niedowagą rodziły dzieci z istotnie niższą masę urodzeniową niż dzieci matek z prawidłową masą ciała oraz z nadwagą i otyłością. Matki z nadwagą i otyłością rodziły noworodki o istotnie wyższej masie urodzeniowej niż matki z prawidłową masą ciała lub z niedowagą przed ciążą. The relationship between maternal Body Mass Index and infant anthropometric parameters Keywords: BMI, infant, pregnancy, childbirth Introduction: Excessive or inefficient body weight in pregnant women is now a serious obstetric problem and it is associated with an increased risk of complications for the mother and the newborn. Excessive birth weight of an infant carries the risk of emergency obstetric conditions, in turn, low birth weight of an infant may pose a risk of developmental disorders. Aim of the study: To evaluate the impact of nutritional condition of mothers on anthropometric parameters value of newborn babies. Material and methods: The study included a group of 247 women and their newborn children. The diagnostic survey method was applied. An original questionnaire was used and anthropometric measurements of women and newborns were made. Results: It has been found that there exist statistically significant differences in birth weight of newborns depending on the nutritional condition of women prior to pregnancy. The children of mothers with insufficient bodyweight had a significantly lower birth weight (p = ) than the children of mothers with normal weight, excessive weight and obesity. It has also been shown that the children of mothers with insufficient body weight had significantly lower (p <0.0001) head circumference than the children of mothers with normal weight, excessive weight and obesity. Conclusions: In the studied group of women the research has shown the existence of correlation between body mass index of women and neonatal anthropometric parameters. Mothers with insufficient weight gave birth to children with a significantly lower birth weight than the children of mothers with normal weight, excessive weight and obesity. Mothers with excessive weight and obesity gave birth to infants with significantly higher birth weight than mothers with normal or insufficient weight before pregnancy. 89

90 Kazimiera Płoch 1, Małgorzata Dziedzic 1, Dorota Matuszyk 1, Ewelina Frączek 2 1 Pracownia Podstaw Opieki Położniczej, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Radomski Szpital Specjalistyczny Czynniki sprzyjające skuteczności leczenia zagrażającego poronienia wśród hospitalizowanych kobiet Słowa kluczowe: poronienie zagrażające, hospitalizacja, utrzymanie ciąży Wstęp: Poronienie zagrażające stanowi istotny problem medyczny, społeczny i rodzinny Jest przedwczesnym zakończeniem ciąży trwającej krócej niż 22 tygodnie, dotyczy ok % ciąż rozpoznanych. Objawia się zwykle bezbolesnym krwawieniem z macicy i czynnością skurczową o niewielkim nasileniu. Przy leczeniu zachowawczym objawy często ustają, a ciąże udaje się utrzymać. Możliwości leczenia są ograniczone potencjalnymi przyczynami występującego zagrożenia ciąży. Powody samoistnych poronień są liczne. Na wiele z nich nie mamy wpływu. Mogą dotyczyć patologii jaja płodowego, czynników ze strony matki lub pozostają nieznane. Każda kobieta z objawami poronienia zagrażającego powinna jak najszybciej skorzystać z badania i konsultacji lekarskiej z zastosowaniem leczenia zachowawczego w warunkach szpitalnych lub ambulatoryjnych w celu podtrzymania ciąży. Szanse na utrzymanie i dalszy rozwój ciąży z udziałem profesjonalnej opieki medycznej ocenia się wysoko. dlatego tak ważne jest, aby kobieta z takim zagrożeniem nie lekceważyły występujących objawów i jak najwcześniej korzystały z szansy jej utrzymania w warunkach szpitalnych. Cel badania: przedstawienie specyfiki hospitalizacji i czynników sprzyjających skuteczności leczenia zagrażającego poronienia. Materiał i metoda: analiza dokumentacji medycznej 145 ciężarnych hospitalizowanych z powodu poronienia zagrażającego oraz sondaż diagnostyczny z autorskim kwestionariuszem ankiety. Wyniki: Skuteczność hospitalizacji i zastosowanej terapii dla utrzymania ciąży wynosiła 87,6 %. Wykazano w sposób istotny statystycznie, iż największy wpływ miały na to stosowane leki (p=0,000), reżim łóżkowy (p=0,040), BMI badanych (p=0,013) oraz tydzień trwania ciąży. Czas jej trwania pomiędzy 8-16 tyg. okazał się wśród badanych kobiet z zagrożoną ciążą najbardziej korzystnym dla jej utrzymania (p=0,014) Wnioski: Stosowana hospitalizacja miała wpływ na utrzymanie zagrożonej ciąży. Skuteczność leczenia nie zależała od czasu leczenia szpitalnego, ilość posiadanych dzieci, wcześniejszych poronień, miejsca zamieszkania, rodzaju wykonywanej pracy zawodowej. Efficiency factors of medical treatment for miscarriage threat among hospitalized women Keywords: threatening miscarriage, hospitalization, maintenance of pregnancy Introduction: Threatening miscarriage is a serious medical, social and family problem. It is defined as a premature pregnancy termination before 22nd week and it relates to about 10-15% of recognized pregnancies. Its symptoms usually includes painless bleeding from uterus and medium force contraction. With preservative treatment the symptoms disappear and the pregnancy continues to the correct termination. Possible termination methods are limited with potential threats to pregnancy. Reasons to independent terminations are numerous. We do not have influence on many of them. It may be embryo pathology, factors on the part of mother or unknown. Each woman with miscarriage symptoms should as soon as possible undergo medical search and consultations In order to keep the pregnancy going. Chances for success provided Professional medical assistance is applied are very high. Therefore it is crucial for women to use this Chance of keeping the pregnancy In hospital conditions. Aim of the study: Presenting hospital specific conditions that increase efficiency of threatening miscarriage medical treatment. Material and methods: Medical documentation analysis of 145 pregnant women hospitalized due to threatening miscarriage and diagnostic survey using questionnaire form. Results: Hospitalization and medical therapy efficiency was 87,6 %. It was proved with statistic meaningfulness that the greatest influence came from medicine (p=0,000), bed regime (p=0,040), women BMI (p=0,013) and the week of pregnancy duration. The weeks between 8-16 proved most favorable for women with threatened pregnancy for its continuation (p=0,014) Conclusions: Used hospitalization influenced threatened pregnancy termination. Treatment efficiency did not depend on hospital treatment, number of children, earlier miscarriages, place of living or professional employment. 90

91 Problemy etyczne i prawne we współczesnym pielęgniarstwie 91

92 Irena Wrońska Katedra Rozwoju Pielęgniarstwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Lublinie Etyka we współczesnym pielęgniarstwie Ethics in contemporary nursing 92

93 Marek Wojczyk Szpital Uniwersytecki w Krakowie Postęp w medycynie - pielęgniarki wobec dylematów etycznych XXI wieku Słowa kluczowe: dylematy etyczne, pielęgniarstwo, bioetyka Wstęp: Postęp w medycynie implikuje dziś mnogość dylematów etycznych. Część z nich dotyczy wszystkich przedstawicieli zespołów interdyscyplinarnych działających na rzecz ochrony zdrowia. Niektóre jednak związane są głównie z praktyką pielęgniarską. Proponowane rozwiązania teoretyczne w zakresie rozstrzygania sytuacji niejasnych etycznie nie są jednak łatwe do zastosowania w praktyce. Warto jednak przyjrzeć się poszczególnym problemom oraz technikom ich rozwiązywania. Cel badania: Wyodrębnienie pielęgniarskich dylematów etycznych oraz próba ich rozwikłania. Materiał i metoda: przegląd piśmiennictwa Wyniki: Dylematy etyczne pielęgniarki XXI wieku można podzielić na grupę problemów bioetycznych jak też problemów sensu stricto etyki pielęgniarskiej. Wnioski: Zarówno kształtowanie wrażliwości etycznej jak też posługiwanie się modelami rozwiązywania problemów etycznych, wpływa pozytywnie na zachowanie równowagi psycho-duchowej pielęgniarki, w jej opiece nad pacjentem. Progress in medicine- nurses to ethical dilemmas in twenty-first century Keywords: ethical dilemmas, nursing, bioethics Introduction: Advances in medicine today implies a multitude of ethical dilemmas. Some concern all members of the interdisciplinary teams working in the field of health care. Some, however, they are mainly related to the practice of nursing. The proposed theoretical solutions in the settlement of ethically ambiguous situations are not easy to apply in practice. But it is worth to look at practical problems and techniques to solve them. Aim of the study: Extract the ethical dilemmas of nursing and attempt to solve them. Material and methods: review of the literature Results: Dilemmas of ethical nurse twenty-first century can be divided into a group of bioethical issues as well as problems in the strict sense of ethics of nursing. Conclusions: The development of ethical sensitivity as well as the use of models to solve ethical problems, has a positive effect on the balance of psycho-spiritual nurse, in her patient care. 93

94 Ilona Rozalska-Walaszek, Aleksandra Wróbel, Anna Aftyka Zakład Pielęgniarstwa Anestezjologicznego i Intensywnej Opieki Medycznej, Uniwersytet Medyczny w Lublinie Poziom wiedzy pielęgniarek na temat regulacji prawnych dotyczących wykonywania zawodu: doniesienie wstępne Słowa kluczowe: pielęgniarki, akty prawne, samodzielność zawodowa Wstęp: Zawód pielęgniarki znajduje się na 6 miejscu w rankingu najbardziej prestiżowych zawodów. Jest też zawodem samodzielnym. Istotnym czynnikiem w zapewnianiu bezpieczeństwa sobie i pacjentowi podczas udzielania świadczeń zdrowotnych jest znajomość podstawowych aktów prawnych. Cel: Określenie poziomu wiedzy pielęgniarek na temat samodzielności zawodowej oraz znajomości podstawowych aktów prawnych regulujących wykonywanie zawodu. Materiał i metoda: Badaniem objęto grupę 162 pielęgniarek i pielęgniarzy. Materiał zebrano na podstawie autorskiego kwestionariusza ankiety. Wyniki: Prawie wszyscy respondenci twierdzą, że zawód pielęgniarki jest zawodem samodzielnym. Większość pielęgniarek nie wie jakie kwalifikacje są wymagane do pracy w poszczególnych oddziałach. Ponad połowa pielęgniarek nie wie jakie są konsekwencje nieudzielenia pomocy poza miejscem pracy. Pielęgniarki wiedzą, że mogą domagać się uzasadnienia od lekarza wykonania zlecenia. Niemal połowa badanych wie, w jakich sytuacjach może odmówić wykonania zlecenia lekarskiego. Najwięcej trudności sprawiły ankietowanym pytania dotyczące czynności wykonywanych samodzielnie bez zlecenia lekarskiego: 1) prowadzenia poradnictwa w zakresie żywienia dorosłych oraz dzieci zdrowych, 2) prowadzenia tlenoterapii, 3) zakładania u pacjentów płci męskiej cewnika do pęcherza moczowego, jego płukania oraz usuwanie, 4) oceny stanu świadomości, 5) samodzielnej podaży leków w czasie resuscytacji krążeniowo-oddechowej. 6) znajomość listy leków, które pielęgniarka może podać pacjentowi bez zlecenia lekarskiego. Wnioski: 1. Wiedza pielęgniarek w zakresie wymaganych kwalifikacji zawodowych jest niewystarczająca. 2.Pielęgniarki mają trudności z określeniem samodzielności zawodowej uzależnionej od posiadanych kwalifikacji. The level of knowledge of nurses on the regulations governing their profession: a preliminary report Keywords: nurses, legal acts, professional independence Introduction: Occupation nurse is on the 6th place in the ranking of the most prestigious competitions. There is also a stand-alone profession. An important factor in ensuring the safety of themselves and the patient when providing health care services is knowledge of basic legal acts. Aim of the study: To determine the level of knowledge of nurses, professional independence and knowledge of the basic laws governing the exercise of the profession. Material and methods: The study group included 162 nurses. The material collected on the basis of the author's questionnaire. Results: Almost all respondents say that the profession of nursing is a profession independent. Most nurses do not know what qualifications are required to work across departments. More than half of nurses do not know what are the consequences of failure to help outside the workplace. Nurses know that they can claim justification from a doctor execution of the order. Almost half of respondents know in what situations may refuse to execute medical orders. Most difficulties caused surveyed questions about the activities carried out independently without a doctor's order: 1) providing counseling on nutrition healthy adults and children, 2) carry oxygen, 3) establishment of male patients catheter into the bladder, its irrigation and removal, 4) evaluation of the state of consciousness, 5) selfsupply of drugs in During cardiopulmonary resuscitation. 6) knowledge of the list of drugs that a nurse may give the patient without a doctor's order. Conclusions: 1. Knowledge of nurses in the required professional qualifications is insufficient. 2. Nurses have difficulties in identifying the professional independence dependent on qualifications. 94

95 Danuta Kunecka Katedra i Zakład Zdrowia Publicznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie Negatywne zachowania w miejscu pracy pielęgniarek zatrudnionych w szpitalach klinicznych Słowa kluczowe: pielęgniarki, szpital kliniczny, stanowisko pracy, zachowania społeczne, mobbing. Wstęp: Praca pielęgniarki może dostarczać wiele radości i zadowolenia. Niestety nie jest to możliwe w rzeczywistości, w której środki materialne (finansowe, techniczne), zajmują miejsce pierwszoplanowe. Wówczas praca staje się źródłem różnego rodzaju problemów i trudności. Wywołuje stan frustracji, zniechęcenia, czy niezadowolenia, co sprzyja występowaniu różnego rodzaju negatywnym zachowań, kwalifikowanych jako nowa grupa zagrożeń w miejscu pracy. Cel pracy: Ocena skali występowania negatywnych zachowań w miejscu pracy pielęgniarek, zatrudnionych w szpitalach klinicznych. Materiał i metoda: Badanie przeprowadzono metodą sondażu diagnostycznego z użyciem polskiej wersji kwestionariusza NAQ (The Negative Act Questionnaire) w grupie 178 pielęgniarek, zatrudnionych w szpitalach klinicznych. Wyniki: Uzyskane wyniki badań wskazują, że w szpitalach klinicznych powszechne jest występowanie negatywnych zachowań w miejscu pracy pielęgniarek (78,7%). W 34,3% ogółu badanych pozwala na wiktymizację mobbingu. Wnioski: Wysoki odsetek występowania negatywnych zachowań w miejscu pracy pielęgniarek zatrudnionych w szpitalach klinicznych ze względu na konsekwencje jakie może wywierać na proces świadczenia pracy, a zatem i jakość opieki, powinien skłaniać do wdrożenia natychmiastowych zmian w procesie zarządczym, mających na celu ich ograniczenie lub wyeliminowanie. Negative behaviors in the workplace of nurses employed in clinical hospitals Keywords: nurses, hospitals clinical, workplace, social behavior, mobbing. Introduction: Nurses work may supply a lot of joy and satisfaction. Unfortunately this is not possible in reality, in which material resources (financial, technical), take the place of the foreground. The piece becomes a source of all sorts of problems and difficulties. Induces a state of frustration, discouragement, or dissatisfaction, which favors the occurrence of different types of negative behavior, qualified as a new group risks the workplace. Aim of the study: Evaluation prevalence negative behavior in the workplace nurses working in teaching hospitals. Material and methods: The study carried out using a diagnostic poll of the Polish version of NAQ (The Negative Act Questionnaire) in a group of 178 nurses working in teaching hospitals. Results: Obtained results indicate that in clinical hospitals is widespread occurrence negative behavior in the workplace nurses (78,7%). In 34,3% of all respondents allows mobbing victimization. Conclusions: High prevalence of negative behavior workplace nurses working in clinical hospitals because of the consequences that may have on process performing work, and thus quality of care, should lead to implementation of an immediate change in the management process, aimed at reduce or eliminate them. 95

96 Marta Szabat Zakład Filozofii i Bioetyki, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Wartości moralne zawarte w kodeksie etyki zawodowej pielęgniarki i położnej RP w świetle medycznych modeli komunikacyjnych Słowa kluczowe: etyka, komunikacja, odpowiedzialność Wstęp: praktyczna realizacja wartości moralnych zawartych w kodeksie etyki zawodowej pielęgniarstwa [chodzi m.in. o szacunek dla pacjenta, dbanie o jego godność, intymność, rzetelne wypełnianie obowiązków zawodowych itp.] jest nieodłącznym elementem praktyki zawodowej i wiąże się z wyborem określonego, indywidualnie dopasowanego, modelu komunikacji z pacjentami. Odpowiednia komunikacja zaś istotnie wpływa na jakość opieki pielęgniarskiej. Cel pracy: ocena możliwości realizacji wartości moralnych zawartych w kodeksie etyki zawodowej w ramach poszczególnych modeli komunikacyjnych [pod uwagę wzięte zostaną następujące modele: biomedyczny, holistyczny, humanistyczny]. Materiał i metoda: analiza porównawcza treści kodeksu etyki zawodowej pielęgniarki i położnej RP z założeniami określonych modeli komunikacyjnych, przy jednoczesnym odwoływaniu się do kazusów bioetycznych. Wyniki: Model biomedyczny znajduje bardzo słabe odzwierciedlenie w kodeksie etyki zawodowej. Najlepszym wyrazem wartości moralnych są modele: humanistyczny i holistyczny. W modelu humanistycznym możliwe jest zaangażowanie w relację z pacjentem, przyjęcie postawy empatycznej, wprowadzenie do wywiadu elementów rozmowy odniesienie do Części Szczegółowej z Kodeksu, I. Pielęgniarka/położna a pacjent, pkt 1-2, 7-8. W modelu holistycznym personel pielęgniarski i pacjent są dla siebie nawzajem partnerami a ich relacje opierają się na odpowiedzialności, dojrzałości, poszanowaniu godności i autonomii. Wymienionym założeniom odpowiada pkt 3-6, 9 z Części szczegółowej, I. Pielęgniarka/Położna a pacjent. Wnioski: Wartości moralne zawarte w treści kodeksu etyki zawodowej pielęgniarki i położnej RP mogą być realizowane najpełniej w modelu humanistycznym i holistycznym. Moral values contained in the code of professional ethics of nurses and midwives in Poland in the light of medical communication models Keywords: ethics, communication, responsibility Introduction: The practical realization of moral values contained in the code of professional ethics for nursing [such as: respect for the patient, care for his dignity, intimacy, reliable completion of professional duties] is an integral part of professional practice and involves the selection of a specific, individually tailored model of communication with patients. Appropriate communication significantly affects the quality of nursing care. Aim of the study: To assess the feasibility of moral values contained in the code of professional ethics in the context of individual models of communication [taking into account the following models: biomedical, holistic, humanistic]. Material and methods: A comparative analysis of the content of the code of professional ethics for nurses and midwives in Poland with the assumptions of specific communication models, while referring to bioethics case studies. Results: The biomedical model is very weakly reflected in the code of professional ethics. The best expressions of moral values are the humanistic and holistic models. In the humanistic model, nursing staff can have a relationship with a patient and can demonstrate an empathetic attitude as well as introduce elements of conversation to the interview - a reference to the Special Parts of the Code, I Nurse/midwife and patient, paragraphs 1-2, 7-8. In the holistic model, nursing staff and the patient are one another's partners and their relationships are based on responsibility, maturity, respect for dignity and autonomy. This assumption corresponds to the point 3-6, 9 of the Special Parts of the Code, I Nurse/midwife and patient. Conclusions: The moral values contained in the content of the code of professional ethics for nurses and midwives in Poland can be realized most fully in humanistic and holistic models. 96

97 Jan Hartman Zakład Filozofii i Bioetyki, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Emancypacja zawodowa pielęgniarek u progu XXI wieku Proces tworzenia profesji pielęgniarskiej jako samodzielnego zawodu, zorganizowanego w korporację i regulowanego poprzez tryb uzyskiwania uprawnień zawodowych trwa już znacznie ponad sto lat. Pośród licznych równolegle toczących się wielkich procesów emancypacyjnych i modernizacyjnych bezpośrednim podłożem dla konstytuowania się zawodu pielęgniarki jako samodzielnej profesji o znacznym prestiżu społecznym najważniejszą rolę odegrały dwa: społeczny awans zawodu lekarza, związany m.in. z rozwojem medycyny naukowej, oraz emancypacja kobiet. Pielęgniarki, obok nauczycielek, były i są najbardziej zasłużoną dla sprawy społecznej równości płci grupą zawodową. Proces usamodzielnienia zawodowego pielęgniarstwa oraz budowania odrębnego etosu pielęgniarki, ugruntowanego we wspólnocie zawodowej i poczuciu godności tego zawodu, jest już prawie zakończony. Celem wykładu będzie wskazanie obszarów, na których dokonała się emancypacja pielęgniarstwa oraz wskazanie ostatnich kroków bądź korekt, które jeszcze należy poczynić, aby pielęgniarki mogły uzyskać realnie tę pozycję, którą wyznacza im uznany już powszechnie w medycynie i w społeczeństwie etos ich zawodu: samodzielnymi specjalistami i partnerami lekarzy w procesie terapeutycznym, odpowiedzialnymi za czynności pielęgnacyjne. Newralgiczne obszary, na których wciąż zaznaczają się antagonizmy kulturowe i zawodowe dotyczą takich zagadnień, jak relacje organizacyjne i służbowe między pielęgniarkami a lekarzami i pozostałym personelem medycznym, system zatrudniania i wynagradzania pielęgniarek, samodzielność korporacji zawodowych i związków pielęgniarek, zakres uprawnień pielęgniarek i demarkacja między czynnościami pielęgnacyjnymi i pozostałymi czynnościami medycznymi, kształtowanie się relacji między pielęgniarkami a pacjentami oraz społeczny wizerunek zawodu pielęgniarki. 97

98 Małgorzata Marcysiak, Miłosz Marcysiak, Grażyna Skotnicka-Klonowicz Zakład Propedeutyki Pielęgniarstwa i Nauk Społecznych, Wydział Ochrony Zdrowia i Nauk Humanistycznych, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Ciechanowie Postawy życiowe zwolenników i przeciwników eutanazji Słowa kluczowe: eutanazja, postawa, zwolennicy eutanazji, przeciwnicy eutanazji Wstęp: Eutanazja jest kontrowersyjnym tematem różnie ocenianym w społeczeństwie. Jako problem bioetyczny, zaś staje się przyczynkiem wielu dyskusji wśród przedstawicieli społeczeństwa, niezależnie od wieku, płci i postaw życiowych. Cel badania: Celem niniejszych badań było poznanie postaw egzystencjalnych i orientacji życiowej osób deklarujących pozytywny i negatywny stosunek do eutanazji. Materiał i metoda: Grupę badawczą stanowiło 248 osób studentów kierunków pielęgniarstwo (110) i ekonomia (138). Zastosowano metodę sondażu diagnostycznego. Narzędzie badawcze stanowił: Kwestionariusz Postaw Życiowych (KPŻ) w adaptacji R. Klamuta (polska adaptacja LAP-R /Life Attitudes Profile Revised/ Gary ego T. Rekera). Uzyskane wyniki poddano analizie statystycznej. Wyniki: Dokonano porównania średnich, uzyskując dwie grupy: przeciwników (121 osób, średnia=28,73, SD=5,96) oraz zwolenników eutanazji (127 osób, średnia=42,0, SD=5,15). Stosunek do eutanazji nie różnicuje istotnie postaw życiowych. Zwolennicy uzyskali wyższe wyniki w skalach: celu, akceptacji śmierci, kontroli życia i poszukiwania celów. W grupie przeciwników istnieje istotna statystycznie korelacja pomiędzy poziomem postawy wobec eutanazji, a poszukiwaniem celów (r=-0,295, p<0,05). Wiek istotnie wpływa na poczucie spójności wewnętrznej. Osoby starsze uzyskały wyższe wyniki (p<0,05). Mężczyźni istotnie różnią się od kobiet w zakresie poczucia kontroli życia. Najbardziej różnicującym był kierunek studiów (p<0,05). Studenci pielęgniarstwa częściej doświadczali braku rozumienia własnego życia. Postrzegali decyzje życiowe jako niezależne od nich, uwarunkowane czynnikami zewnętrznymi lub wynikiem przypadku. Studenci ekonomii częściej doświadczali poczucia sensu życia. Wnioski: Postawy życiowe i postawa wobec eutanazji przekładają się na plany życiowe osób badanych. Skrajne postawy wiążą się z akceptacją śmierci rozumianą jako naturalnego zjawiska, ale również jako dystans wobec życia. An approach to life of supporters and opponents of euthanasia Keywords: euthanasia, attitude, supporters of euthanasia, opponents of euthanasia Introduction: Euthanasia is a controversial subject assessed in various manners in society. As a bioethical issue, euthanasia is the cause of a considerable debate between representatives of the public, regardless of age, gender and attitudes to life. Aim of the study: The aim of this study was to discover existential attitudes and an orientation in life of people declaring a positive and a negative attitude towards euthanasia. Material and method: The study was conducted among 248 people - students of nursing (110) and economics (138). The survey method was used within this research. The LAP-R / Life Attitudes Profiles - Revised / Gary T. Reker in polish adaptation by R. Klamut was used as the research methods. The results were statistically analyzed. Results: In the results of analysis of average, two groups were received : opponents (121 respondents, mean = 28.73, SD = 5.96) and supporters of euthanasia (127 respondents, mean = 42.0, SD = 5.15). The attitude to euthanasia does not differentiate significantly approaches to life. Supporters have received higher scores on scales concerning an acceptance of death, a control of life and a search for purposes. In the group of opponents, there is a statistically significant correlation between the level of attitude towards euthanasia and the search of the purposes (r = , p <0.05). Age significantly affects the sense of internal cohesion. The elderly received higher scores (p <0.05). There was the significant difference between men and women in the scope of sense of the control of life. The most differentiating was a field of study (p <0.05). Nursing students frequently experienced a lack of understanding of their own life. They perceived their decisions in life as independent from them which were conditioned by external factors or by a chance. Students of economics more often experienced a sense of meaning in life. Conclusions: The approaches in life and the attitude towards euthanasia affect respondents' plans in life. Extreme attitudes are associated with the acceptance of the understanding of death as a natural phenomenon, but also as a distance towards life. 98

99 Bezpieczeństwo pacjenta w ujęciu holistycznym, cz.2 99

100 Paweł Krawczyk Katedra Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Postępowanie w sytuacjach kryzysowych w anestezjologii i intensywnej terapii. Zastosowanie nowoczesnych pomocy poznawczych listy kontrolne Słowa kluczowe: śmiertelności związana z anestezjologią, zachorowalność związana z anestezjologią, postępowanie w sytuacji kryzysowej, listy kontrolne, opieka okołooperacyjna. Anestezjologia i intensywna terapia stanowi dziedzinę medycyny, którą charakteryzuje szczególna dbałość o bezpieczeństwo pacjenta i unikanie sytuacji niepożądanych w trakcie sprawowanej nad nim opieki. Analiza śmiertelności związanej z anestezjologią na przestrzeni lat pozwala zauważyć jej znaczące zmniejszenie. Mimo starań wciąż notuje się mniej lub bardziej istotne zachorowania związane z anestezjologią. Niektórzy z autorów wskazują, że częstość ich występowania, zwłaszcza tych o małym czy średnim nasileniu, jest znaczna i może dotyczyć nawet co piątego pacjenta. Wśród przyczyn chorobowości i śmiertelności związanej z anestezją wymienia się wiele czynników. By poprawić te wyniki, niezbędne są następujące działania: poprawa opieki nad pacjentem w okresie przedi pooperacyjnym, zapobieganie błędom ludzkim, poprawa pracy zespołowej oraz komunikacji zarówno w anestezjologii, jak i w innych dziedzinach medycyny związanych z opieką nad pacjentem, poprawa organizacji pracy i zarządzania, zwłaszcza w sytuacjach kryzysowych, jak również poprawa systemów zarządzania bezpieczeństwem i jakością. Wprowadzenie do codziennej praktyki nowych narzędzi poznawczych takich jak listy kontrolne daje możliwość na dalszą poprawę jakości i bezpieczeństwa pacjentów podczas opieki okołooperacyjnej. Crisis resource management in anaesthesiology and intensive care. Introduction of modern cognitive aids check lists Keywords: anaesthesia related-mortality, anaesthesia related-morbidity, crisis resource management, check lists, perioperative care The priority of anaesthesiology and intensive care is the patient safety and avoidance of unwanted events during taking care of the patient. The analysis of anaesthesia related-mortality shows significant reduction within last decades. Despite this anaesthesia-related morbidity is still present. The recently published papers indicate their incidence, especially those with minor to moderate degree up to 20 percent of all anaesthesia cases. Many factors may influence the patient outcome in terms of anaesthesia related-mortality and morbidity. In order to improve the outcome the following are essential: improve the patient care before and after surgery (perioperative care), prevention of human errors, improvement of team work, crisis resource management and interdisciplinary healthcare professionals communication skills, improvement of safety and quality management systems. Introduction of the modern cognitive aids such as check lists to the patient daily care gives opportunity to further improvements in the perioperative care optimising the patient outcome. 100

101 Janusz Pokorski 1,2 1 Zakład Ergonomii i Fizjologii Wysiłku Fizycznego, Instytut Fizjoterapii, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Szpital Uniwersytecki w Krakowie Bezpieczeństwo pacjenta, zdarzenia niepożądane i błędy medyczne Słowa kluczowe: bezpieczeństwo pacjenta, zdarzenia niepożądane, błąd medyczny Problem błędu medycznego i bezpieczeństwa pacjenta narasta proporcjonalnie do lawinowego rozwoju technologii medycznych. Rosnącym możliwościom diagnostycznym i terapeutycznym towarzyszy wzrost zagrożenia błędem medycznym związanym z dużym skomplikowaniem systemu i urządzeń medycznych, przekraczającym nieraz możliwości człowieka. O wyniku działań medycznych decydują struktury, procedury i ludzie. Przypisywanie całej winy za zdarzenia niepożądane lekarzom i pielęgniarkom jest podejściem anachronicznym. Zdarzenia niepożądane są zwykle warunkowane wieloczynnikowo. Poza medycznymi przyczynami zdarzeń niepożądanych, jak np. zakażenia szpitalne, uboczne skutki leków znaczna liczba zdarzeń niepożądanych wynika z błędów popełnionych przy projektowaniu aparatury, opakowań i formy leków, oprogramowania, procedur, obiektów. Wśród cech mogących prowadzić do zdarzeń niepożądanych wymienić należy: brak normalizacji urządzeń, nazewnictwa, niedoskonałość interfejsów informacyjnych i wykonawczych, brak skutecznej komunikacji i współpracy między profesjonalistami medycznymi, brak niezawodnego sposoby identyfikacji pacjenta i strony zabiegu oraz szereg innych przyczyn, często nie wiążących się bezpośrednio z działaniami medycznymi. Również zmęczenie personelu długim czasem pracy, pracą zmianową i nocną jest czynnikiem wybitnie negatywnie wpływającym na jakość opieki i bezpieczeństwo pacjenta. Błędy ukryte mogą w niesprzyjających okolicznościach wymuszać popełnienie pomyłek prowadzących do zdarzeń niepożądanych. Winić należy nie ludzi, ale niedoskonałość systemu i błędy ukryte. Przykładne ukaraniu sprawcy zadowala media i opinię publiczną, ale nie usuwa błędów ukrytych, które tkwią nadal w systemie i czekają aby spowodować kolejne zdarzenie niepożądane. Patient safety, adverse events and medical errors Keywords: patient safety, adverse events, medical error The problem of medical error and patient safety increases proportionally to the rapid progress of medical technologies. High diagnostic and therapeutic capabilities are associated with a growing risk of medical error due to the high level of complexity of modern health care systems and medical equipment, which frequently exceeds human abilities to adapt. The results of medical activities depend on structures, procedures and humans. To blame doctors and nurses only for adverse medical events is an anachronism. Adverse events are usually caused by many factors. Apart from medical reasons like nosocomial infections or drug side effects a considerable number of adverse events stem from errors in the design of medical equipment, packages, forms of medicaments, computer programs, procedures, or facilities. Potential causes of adverse events are the lack of normalization of equipment, nomenclature, imperfection of interfaces (displays and controls), lack of effective communication and collaboration between health care professionals, lack of reliable system of identifying of patients, site of surgery and many other reasons, often not directly linked to medical activities. Fatigue of personnel due to long working hours, shift and night work is a very important risk factor negatively influencing patient safety and quality of care. Latent errors present in the system may in adverse circumstances enforce the erroneous actions leading to adverse events. Humans are not to be blamed but system imperfection and latent errors. Severe punishment of the medical care giver satisfies public opinion and mass media but does not eliminate the latent errors remaining in the system and awaiting the next opportunity to result in an adverse event. 101

102 Marta Rorat Katedra Medycyny Sądowej, Zakład Prawa Medycznego, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Kultura bezpieczeństwa i kultura represji w ustawie z dnia 5 grudnia 2008r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi Zgodnie z art. 68 ust. 4 Konstytucji RP władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych. W tym celu powstała ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Z jednej strony ustawa ta poprzez zbiór zasad postępowania ma za zadanie chronić dobro najwyższe zdrowie i życie wszystkich obywateli - przed szeroko pojętymi czynnikami zakaźnymi. Reguluje m.in. kwestie monitorowania sytuacji epidemiologicznej, szczepień ochronnych, badań sanitarno-epidemiologicznych, kontroli zakażeń szpitalnych, podejmowania działań w sytuacji zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii. Określa rolę organów administracji publicznej w tym zakresie, ich zadania i sposób realizacji. Wszystkie te elementy mają na celu budowanie bezpieczeństwa zdrowotnego zapewnienie ochrony przed zakażeniami. Z drugiej strony ustawa do realizacji celu, jakim jest bezpieczeństwo epidemiologiczne, używa narzędzi typowych dla kultury represji. Narzuca szereg obowiązków i ograniczeń dla świadczeniodawców, ale również wszystkich osób przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Przede wszystkim, co jest typowe dla administracji publicznej, określa szereg sytuacji, w których za nieprzestrzeganie przepisów ustawy grozi kara. Celem pracy jest przedstawienie wybranych przepisów ustawy zawierających zarówno elementy bezpieczeństwa jak i zagrożenia, szczególnie istotnych z punktu widzenia roli i zadań personelu medycznego w zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych. The culture of safety and of repression set out in the Act of December 5, 2008 on preventing and combating infections and viral illnesses in children Public authorities are legally obligated to combat epidemiological illnesses pursuant to Art. 68, paragraph 4 of the Constitution of the Republic of Poland. For this purpose, an act on preventing and combating infections and viral illnesses has been introduced. On the one hand, this act serves as a set of rules to protect people s highest priorities, i.e. health and life against broadly understood viral factors. This act regulates, among others, monitoring epidemiological situations, protective vaccinations, sanitary-epidemiological examinations, monitoring hospital infections, acting in epidemic crisis and in the event of an epidemic outbreak. This act also specifies the role of public administration authorities in these situations as well as their tasks and manners of execution. All these elements are aimed at building health safety, i.e. ensuring protection against infections. On the other hand, however, to reach epidemiological safety this act uses tools that are specific to the culture of repression. This act imposes many duties and limitations on health service providers and on all people residing on the territory of the Republic of Poland. Most of all, however, what is typical for public administration, it specifies many situations in which non-compliance with the relevant legislation is punishable. The aim of this work was to present some provisions of the act including elements of safety and danger, particularly important from the point of view of the roles and tasks of medical personnel in preventing and combating infections and viral illnesses. 102

103 Aleksandra Gaworska- Krzemińska, Agata Flis, Agnieszka Zimmermann, Hanna Grabowska Zakład Zarządzania w Pielęgniarstwie, Katedra Pielęgniarstwa, Wydział Nauk o Zdrowiu z OP i IMMiT, Gdański Uniwersytet Medyczny Bezpieczne zarządzanie produktami leczniczymi w praktyce pielęgniarskiej Słowa kluczowe: bezpieczeństwo pacjenta, postawa pielęgniarki, monitorowanie leczenia farmakologicznego Wstęp: Dla zapewnienia pacjentom ochrony przed użyciem leku wątpliwej jakości stworzono odpowiednie zasady postępowania dotyczące producentów, dystrybutorów hurtowych i detalicznych a także przedstawicieli zawodów medycznych, w tym pielęgniarek. Pielęgniarki wypełniają ważną funkcję w systemie gwarancji jakości leku na etapie jego stosowania. Zauważając wadę jakościową leku (np. wytrącone kryształy, zmętnienia, zmianę barwy) powinny, zgodnie z regułami prawa farmaceutycznego, dokonać zgłoszenia podejrzenia braku spełnienia wymagań jakościowych do odpowiedniej instytucji nadzorującej w danym kraju. Celem zgłaszania takich wad jest nie tylko wykluczenie leków wadliwych ale także eliminowanie z rynku produktów podrobionych czy sfałszowanych. Problem leków sfałszowanych, w tym onkologicznych czy psychiatrycznych, jest coraz większy i dotyczy także legalnych kanałów sprzedaży w Europie. To niebezpieczeństwo zostało zauważone przez struktury Unii Europejskiej, tworząc specjalne systemy kontroli legalnej dystrybucji leków. Wydaje się zatem nieodzowne w obecnej sytuacji, ogólnoświatowa dyskusja na temat wiedzy pielęgniarek oraz ich powinności związanych z gwarantowaniem bezpieczeństwa stosowania leków. Polska jest krajem w którym od niedawna wprowadzono dodatkowe obowiązki w tym zakresie, gdyż od 2016 roku pielęgniarki uzyskają także prawo do samodzielnego wypisywania recept. Krajem w którym środowisko pielęgniarskie ma długoletnie doświadczenie w zakresie samodzielnej ordynacji leków są Stany Zjednoczone, stąd ważnym wydaje się uzyskanie informacji, które działania i doświadczenia są najbardziej skuteczne. Cel badań: Celem badania jest porównanie poziomu wiedzy i doświadczeń polskich i amerykańskich pielęgniarek w zakresie bezpieczeństwa i indywidualnej odpowiedzialności stosowania leków oraz procedur obowiązujących w Polsce i USA. Materiał i metody: Badania zostały przeprowadzone w 2015 roku w oparciu o metodę sondażu diagnostycznego, narzędziem badawczym był autorski kwestionariusz ankiety. Badaniem objęto ok. 500 polskich i amerykańskich pielęgniarek. Wyniki i wnioski: Uzyskaną wiedzę oparto o analizę statystyczną pokazującą występujące różnice w badanych krajach oraz skuteczne kierunki działań na rzecz bezpiecznej praktyki w opiniach pielęgniarek. Safety management of medications in nursing practice Keywords: patient safety, attitude of nurse, medication therapy management Introduction: To ensure patient s protection before taking medications of questionable quality, appropriate rules of conduct were created for the manufacturers, distributors, wholesalers and retailers as well as health professionals, including nurses. Nurses play an important role in assuring quality of medication when giving it to a patient. Noting quality defect of a drug (for instant precipitated crystals, turbidity, color change) nurses must notify an appropriate monitoring authority, in accordance with the rules of the pharmaceutical law in their country. The aim of reporting such defects is not only the exclusion of the defected drugs but also the elimination of counterfeited or falsified products from the market. The problem of counterfeited medicines, including oncological and psychiatric drugs, is getting bigger and becomes apparent in legal sales routes in Europe. Danger of counterfeited drugs has been recognized by the European Union, creating special control systems of legal distribution of drugs. Therefore, in the current situation, global discussion on nurses' knowledge and their duties related to guaranteeing the safety of medicines seems essential. Poland has recently introduced additional responsibilities for nurses in this regard. In 2016 nurses will be given the authority to independently prescribe medications. Country in which nursing profession has many years of experience in prescribing meditations is the United States. Therefore, it is important to exchange information with nursing community in the US and learn which activities and experiences are the most effective. Aim of the study.:the aim of the study is to compare the level of knowledge and experience of Polish and American nurses regarding safety and individual responsibility in administration of medications in Poland and in the US. Material and methods: The study was conducted in 2015, used a method of diagnostic survey and the author's questionnaire. The study included approx. 500 Polish and American nurses. Results and conclusions: The resulting knowledge is based on statistical analysis showed differences in the countries surveyed, and revealed effective actions for safe practices in the opinion of participating nurses. 103

104 Badania naukowe w pielęgniarstwie, cz.4 opieka geriatryczna 104

105 Izabela Wróblewska 1,2, Jerzy Błaszczuk 3 1 Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu 2 Wydział Przyrodniczo-Techniczny, Karkonoska Państwowa Szkoła Wyższa w Jeleniej Górze 3 Wydział Podyplomowego Kształcenia Lekarskiego, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu Hospitalizacja jako czynnik stresogenny pacjentów powyżej 60 roku życia Słowa kluczowe: stres, hospitalizacja, osoby w podeszłym wieku, pielęgniarka Wstęp: Hospitalizacja jest zdarzeniem trudnym, szczególnie dla człowieka w podeszłym wieku, ze względu na zakłócenie przebiegu jego dotychczasowej aktywności. Sama choroba oraz skutki, które za sobą niesie stanowią dla seniora duży stresor, a konieczność pobytu w szpitalu może powodować zwiększenie dotychczasowych obciążeń psychicznych. Cel pracy: Analiza czynników wpływających na występowanie stresu u starszych hospitalizowanych pacjentów oraz wpływ zespołu terapeutycznego na chorego. Materiał i metoda: Badania zostały przeprowadzone na podstawie autorskiego kwestionariusza od 2014 do 2015 r. wśród 154 hospitalizowanych pacjentów powyżej 60 r.ż. Najliczniejszą grupę stanowiły: kobiety (64%), osoby żonate/zamężne (62%) w przedziale wiekowym (40%), zamieszkujące miasto (78%), będące emerytami (40%). Wyniki: Większość ankietowanych: przyjęto do szpitala planowo (56%), nie znali oni swojego rozpoznania (33%), a jeśli tak to były nim choroby endokrynologiczne (20%). Respondenci chorują powyżej 10 lat (51%), hospitalizacja wywołuje u nich nadzieję (24%) oraz bezsilność (14%). Chorzy są odwiedzani głównie przez rodzinę (79%), najczęściej codziennie (44%), co jest dla nich satysfakcjonujące (70%) i powoduje zadowolenie (68%). Większości badanych towarzyszą przykre uczucia związane ze stanem ich zdrowia (62%), są oni usatysfakcjonowani z informacji uzyskiwanych od lekarza (73%) i pielęgniarki (81%), a forma instrukcji udzielanych przez personel jest zrozumiała (90%). Chorzy oczekują od personelu medycznego rozmowy (41%), troskliwego podejścia (21%), serdeczności (81%), staranności (77%), cierpliwości (63%) i umiejętności komunikacji (48%). Dla największej części ankietowanych pobyt w szpitalu stanowił stres (38%). Wnioski: Hospitalizacja jest czynnikiem stresogennym, na którego zmniejszenie wpływ ma holistyczne podejście do pacjenta całego zespołu terapeutycznego. Hospitalization as a stress factor in patients above 60 years of age Keywords: stress, hospitalization, elderly, nurse Introduction: Hospitalization is an difficult moment, especially for the elderly, because of the disruption of normal activity. The disease itself is a serious stress for seniors and it's consequences increases stress further, and the stay in hospital may increase existing mental stress. Aim of the study: Analysis of factors influencing the onset of stress in hospitalized elderly patients and the impact of the therapeutic team on the patient. Material and method: The study was conducted from on 154 hospitalized patients in the age over 60 years. The largest group consisted of women (64%), persons married/married (62%) in the age group (40%), living in the city (78%), retired (40%). Results: Most respondents was admitted to hospital as planned (56%), they did not know their diagnosis (33%), and if so, it was an endocrine diseases (20%). Respondents suffered for over 10 years (51%), hospitalization gave them hope (24%) or they felt helpless (14%). Sufferers are mostly visited by the family (79%), mainly each day (44%), what is satisfactory for them (70%) and makes them pleased (68%). The majority of respondents had unpleasant feelings concerning with the state of their health (62%), they were satisfied with the information obtained from a physician (73%) and nurses (81%), and the instructions given by the staff were easy to understand (90%). Patients expect from medical staff a conversation (41%), caring approach (21%), sincerity (81%), diligence (77%), patience (63%) and communication skills (48%). For the greatest part of the respondents stay in the hospital was a stress (38%). Conclusions: Hospitalization is a stress factor for the reduction in affected holistic approach to the patient's entire treatment team. 105

106 Marlena Padykuła, Maria Kózka Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Zaburzenia funkcji poznawczych u pacjentów w wieku geriatrycznym leczonych zachowawczo Słowa kluczowe: zaburzenia funkcji poznawczych, pacjenci geriatryczni, leczenie zachowawcze Wstęp: Funkcje kognitywne odgrywają w życiu każdego człowieka dużą rolę. Przede wszystkim są odpowiedzialne za odbieranie informacji ze świata zewnętrznego, przetwarzanie ich i posługiwania się nimi. Warunkuję one indywidualne, społeczne i zawodowe funkcjonowanie w świecie. Fizjologiczny proces starzenia związany jest z obniżeniem zdolności poznawczych. Występuje m. in. osłabienie pamięci, spowolnienie przetwarzania informacji, sztywność myślenia, zmniejszona uwaga oraz utrudnione wykonywanie zadań celowych. Cel pracy: Celem pracy była ocena zaburzeń funkcji poznawczych u pacjentów w wieku geriatrycznym hospitalizowanych w oddziale zachowawczym. Materiał i metoda: Badaniem objęto łącznie 118 pacjentów hospitalizowanych w Klinice Chorób Wewnętrznych i Geriatrii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie. W badaniach posłużono się metodą sondażu diagnostycznego i analizy dokumentów. Do zebrania danych wykorzystano narzędzia standaryzowane tj. Test Upośledzenia Funkcji Poznawczych MMSE, Test Rysowania Zegara, Skalę Aktywności Dnia Codziennego ADL, Skalę Czynności Złożonych IADL, Skalę Wsparcia Społecznego dla osób starszych, Geriatryczną Skalę Oceny Depresji według Yesavage a oraz Kwestionariusz NHP. Do zebrania danych socjodemograficznych wykorzystano kwestionariusz autorski. Analizę dokumentów stanowiły historie choroby pacjentów. Uzyskane dane poddano analizie statystycznej wykorzystując pakiet statystyczny PQStat ver Wyniki: Zaburzenia funkcji poznawczych stwierdzono u 69% badanych, w tym u 58% zaburzenia były w stopniu łagodnym, a u 11% otępienie lekkiego stopnia. Stwierdzono istotnie statystycznie związek między występowaniem zaburzeń funkcji poznawczych u badanych a wiekiem (p=0,0002) i trybem przyjęcia do szpitala (p=0,0378). Nie wykazano zależności między zaburzeniami funkcji poznawczych a innymi danymi socjodemograficznymi takimi jak: płeć (p=0,3421), poziom wykształcenia (p=0,1783), stan cywilny (p=0,606). Zaburzenia poznawcze i sprawność funkcjonalna zarówno w zakresie podstawowych jak i złożonych czynności codziennych są związane ze sobą bardzo ściśle. U badanych osiągających niższe wyniki skal sprawności funkcjonalnej częściej występują zaburzenia funkcji poznawczych. Jak wykazały badania depresja w znacznym stopniu wpływa na występowanie zaburzeń funkcji poznawczych. Analiza wyników badań wykazała istnienie zależności pomiędzy występowaniem zaburzeń funkcji poznawczych a wsparciem społecznym w wymiarze wsparcia w codziennym życiu (p=0,0261) oraz dawanym wsparciem (p=0,0123). Stwierdzono zależność między występowaniem u badanych zaburzeń funkcji poznawczych a ich stanem zdrowia w wymiarze energii życiowej (p=0,0501) i ograniczeń ruchowych (p=0,0027), a także utrudnieniami w sferze pracy zarobkowej (p=0,0010), prac domowych (p=0,0047), życia towarzyskiego (p=0,0002), życia seksualnego (p<0,0001), zainteresowań i hobby (p=0,04415) oraz czasu wolnego (p=0,0095). Wnioski: Ze względu na stwierdzone zależności pomiędzy występowaniem zaburzeń funkcji poznawczych a sprawnością funkcjonalną, depresją, wsparciem społecznym oraz jakością życia w poszczególnych obszarach życia, u każdego pacjenta w wieku geriatrycznym powinno się przeprowadzać kompleksową ocenę geriatryczną. Cognitive impairment in geriatric patients treated conservatively Keywords: cognitive impairment, geriatric patients, conservative treatment Introduction: Cognitive functions play a pivotal role in life of every human being. First of all, they are responsible for receiving, processing and using information from the outside world. They also condition individual, social and professional functioning in the world. Physiological process of aging is associated with decreased cognitive ability. Among other factors, the following ones appear: memory impairment, slower processing of information, rigidity of thinking, decreased attention and difficulty in performing targeted tasks. Aim of the study: The aim of the study is to evaluate cognitive impairment in geriatric patients hospitalised in conservative ward. Material and methods: The study includes a total of 118 patients hospitalised at the Clinical Department of Internal Diseases and Geriatrics of the University Hospital in Cracow. The research method used is a diagnostic survey as 106

107 well as analysis of documents. The following tools have been used as data collection tools: MMSE Test of Cognitive Impairment, Clock Drawing Test, ADL Scale of Everyday Activities, IADL Scale of Complex Operations, Social Support Scale for the Elderly, Geriatric Depression Rating Scale according to Yesavage and NHP questionnaire. Self-designed questionnaire contains questions aiming at gathering socio-demographic data. Disease histories have been used too. The data were statistically analyzed using the statistical package PQStat ver Results: It has been found in 69% of the respondents, 58% of which have mild cognitive impairment and 11% - impairment of mild level. A statistically significant association between cognitive impairment and age of the respondents (p=0,0002) and their mode of admission to the hospital (p=0,0378) has been remarked upon. However, no significant correlation between cognitive impairment and other socio-demographic data, such as gender (p=0,3421), level of education (p=0,1783) and marital status (p=0,606) has been found. Cognitive disorders and functional efficiency regarding both basic and complex everyday activities are closely associated. The impairment of cognitive functions is often found in respondents reaching lower scores in functional capacity. Research has shown that depression also has an impact on the incidence of cognitive disorders. Analysis of the results has shown a relationship between the occurrence of cognitive impairment and social support in the dimension of support in everyday life (p=0,0261) and giving support (p=0,0123). There is a relationship between the existence of cognitive impairment in the respondents and their health condition regarding the following factors: life energy (p=0,0501), mobility limitations (p=0,0027), difficulties in professional work (p=0,0010), housework (p=0,0047), social life (p=0,0002), sex life (p<0,0001), interests and hobbies (p=0,04415) and free time (p=0,0095). Conclusions: Due to relationship between the occurrence of cognitive impairment and functional efficiency, as well as depression, social support and quality of life in different areas of life, every geriatric patient should undergo a comprehensive geriatric assessment. 107

108 Iwona Oskędra 1, Beata Zych 1, Agnieszka Skorupska-Król 2, Barbara Puzia 3 1 Zakład Pedagogiki Medycznej, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 3 Absolwentka Wydziału Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Satysfakcja pacjentów w starszym wieku z opieki środowiskowej świadczonej w ramach Podstawowej Opieki Zdrowotnej Słowa kluczowe: człowiek starszy, opieka środowiskowa, satysfakcja Wstęp: Pielęgniarki środowiskowe sprawują opiekę nad rodzinami na podstawie zakresu kompetencji. Wśród ich podopiecznych są również osoby w starszym wieku. W ramach opieki środowiskowej świadczone są działania higieniczne, diagnostyczne, pielęgnacyjno-lecznicze, edukacyjne oraz z zakresu promocji zdrowia. Z perspektywy pacjenta istotny jest nie tylko zakres świadczonej opieki, ale również zadowolenie z jej jakości. Cel pracy: Ocena satysfakcji pacjentów z opieki środowiskowej świadczonej w ramach Podstawowej Opieki Zdrowotnej. Materiał i metoda: Badaniami objęto 100 osób w wieku powyżej 60. r.ż., korzystających z opieki pielęgniarek środowiskowych. W badaniach zastosowano metodę sondażu diagnostycznego, narzędziem był autorski kwestionariusz ankiety. Wyniki: Wykazano zależność między jakością opieki środowiskowej a satysfakcją z jej realizacji. Nie wykazano zależności między częstością korzystania z opieki a satysfakcją z niej. Stan zdrowia pacjentów (p=0.001) oraz ich wiek (p=0.001) i poziom wykształcenia (p=0.03) miały istotny wpływ na poziom satysfakcji ze świadczonej opieki. Wnioski: Ponad 90% pacjentów wysoko oceniło jakość opieki środowiskowej, a blisko 85% było usatysfakcjonowanych z jej zakresu. Elderly patients satisfaction with community-based care provided within Primary Health Care Keywords: elderly, community-based care, satisfaction Introduction: While providing care to families within the scope of their competencies, community nurses also deal with the elderly. The community care services the latter receive involve hygienic, diagnostic and therapeutic activities as well as those related to health education and promotion. From the patient s perspective, what is important is not only the scope of care, but also his or her satisfaction with its quality. Aim of the study: The assessment of patients satisfaction with community-based care provided within Primary Health Care. Material and method: The study covered 100 patients over 60 years of age and using community care services provided by nurses. The method employed was a diagnostic survey using a questionnaire that the authors designed themselves for the purposes of this research. Results: The study reported a relationship between the quality of the community-based care and patient satisfaction. No significant correlation between the frequency of use of the care and the satisfaction was observed. The patients health status (p=0.001), age (p=0.001) and level of education (p=0.03) had a significant impact on the level of satisfaction with the received care. Conclusions: More than 90% of patients assessed the community-based care as being of a high quality and almost 85% of them were satisfied with its scope. 108

109 Grażyna Puto, Bożena Targosz, Iwona Repka, Lucyna Ścisło, Zofia Musiał Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medium Rozpoznawanie uzależnień i współuzależnień od alkoholu i tytoniu wśród osób starszych Słowa kluczowe: uzależnienia, osoby starsze, alkohol, tytoń Wstęp: Postępujący proces starzenia się społeczeństwa, wskazujący na systematyczny wzrost odsetka osób starszych skłania do zadania pytania o częstość występowania uzależnień i współuzależnień, nie tylko ze względu na negatywny wpływ na stan zdrowia ale również ze względu na konsekwencje społeczne. Cel pracy: Rozpoznanie uzależnień i współuzależnień od alkoholu i tytoniu wśród osób starszych. Materiał i metoda: Badanie przeprowadzono wśród 100 osób po 60 roku życia. W badaniu posłużono się metryczką pytań demograficzno-społecznych oraz kwestionariuszem: Tolerancji Nikotyny Fagerströma (Fagerström Test for Nicotine Dependence - FTND), Rozpoznawania Zaburzeń Związanych z Piciem Alkoholu AUDIT (Alcohol Use Disorders Identification Test), Krótkiego Alkoholowego Michigeńskiego Testu Przesiewowego - Wersja Geriatryczna (Short Michigan Alcoholism Screening Test Geriatric Version, S-MAST-G). Wyniki: Wśród badanych 21% paliło tytoń, mężczyźni częściej niż kobiety palili (25% vs 17%) i wykazywali wyższy stopień uzależnienia. Problemy z alkoholem wykazano u co trzeciej badanej osoby (23%). Mężczyźni częściej niż kobiety wykazywali obecność problemów alkoholowych (p=0,0001). Tylko mężczyźni wykazywali picie alkoholu ryzykowne i szkodliwe, ponad połowa badanych kobiet wykazała picie o niskim ryzyku (p = 0,04). Osoby niepalące tytoń w większości nie miały problemów alkoholowych. Wśród osób palących tytoń wykazano problem z alkoholem (p=0,0007) oraz objawy picia szkodliwego (p=0,006). Wnioski: Płeć stanowi predykator w identyfikowaniu uzależnień u osób starszych, tylko mężczyźni wykazali picie alkoholu ryzykowne i szkodliwe. Współwystępujące uzależnienia od tytoniu i picia alkoholu stanowią szczególny problem zdrowotny, który należy systematycznie motywować do zmiany zachowań oraz wspierać odpowiednią terapią. Diagnosing addictions and co-addictions to alcohol and nicotine among elderly people Keywords: addiction, elderly people, alcohol, nicotine Introduction: The escalating phenomenon of ageing society resulting in a regular increase of the percentage of elderly people leads to the questions about the frequency with which addictions and co-addictions occur not only because of their negative impact on health but also because of social consequences. Objective: Diagnosing addictions and co-addictions to alcohol and nicotine among elderly people. Materials and methods: The study was carried out among 100 people aged over 60. It applied demographic and social questionnaire and the following tests: Fagerström Test for Nicotine Dependence (FTND), Alcohol Use Disorders Identification Test (AUDIT) and Short Michigan Alcoholism Screening Test Geriatric Version (S- MAST-G). Results: As many as 21% of the people examined smoked cigarettes, men were more likely to smoke than women (25% vs 17%) and in their case a higher level of addiction was observed. An alcohol problem was recognized in one out of three cases (23%). Men were more likely to suffer from alcohol problems than women were (p=0.0001). Only men drank alcohol in a risky and harmful way, whereas more than a half women admitted to low-risk drinking (p = 0.04). People who did not smoke usually did not suffer from alcohol problems. In the group of smoking people alcohol problems were reported (p=0.0007) as well as symptoms of risky drinking (p=0.006). Conclusions: Sex seems to be a strong predictor in identifying addictions among elderly people; only men were found to drink alcohol in a risky and harmful way. Co-occurrence of alcohol and nicotine addictions poses a serious health hazard and the addicted people need to be regularly motivated to change their health behaviour and supported by an adequate therapy. 109

110 Ilona Kuźmicz 1, Tomasz Brzostek 1, Maciej Górkiewicz 2 1 Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego i Środowiskowego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, 2 Emeryt-Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Stan funkcjonalny a sprawność ruchowa osób objętych stacjonarną opieką długoterminową Słowa kluczowe: stan funkcjonalny, sprawność ruchowa, opieka długoterminowa Wstęp: Nasilenie zaburzeń stanu funkcjonalnego i zmniejszenie sprawności ruchowej doprowadzają do ograniczenia niezależności pacjentów a tym samym do wzrostu zapotrzebowania na świadczenia zdrowotne. Cel pracy: Celem pracy była ocena związku stanu funkcjonalnego ze sprawnością ruchową i z wybranymi zmiennymi demograficzno-społecznymi pacjentów objętych stacjonarną opieką długoterminową. Materiał i metoda: Badaną grupę stanowiły osoby z zaburzeniami funkcji poznawczych, przebywające w zakładach opieki długoterminowej. W badaniu zastosowano standaryzowane narzędzia badawcze: Cognitive Assessment Scale, Narzędzie do Badania Sprawności Funkcjonalnej (Edmonton Functional Assessment Tool) oraz skalę Barthel. Wyniki: Badania wykazały, że wraz z ograniczeniem stanu funkcjonalnego zmniejsza się sprawność ruchowa (p<0,05) pacjentów. Przeprowadzona analiza nie wykazała istotnego związku stanu funkcjonalnego z wiekiem (p>0,05) oraz z płcią badanych (p>0,05). Stwierdzono natomiast, iż pacjenci, którzy charakteryzowali się lepszym stanem funkcjonalnym wyróżniali się dłuższym okresem pobytu w zakładzie opieki (r = -0,157; p = 0,046). Wnioski: Wyniki badań wskazują na potrzebę systematycznej oceny stanu funkcjonalnego pacjentów, co warunkuje dostosowanie zakresu opieki do możliwości i potrzeb podopiecznych. The functional condition and physical mobility among patients provided with long-term institutional care Keywords: functional condition, mobility, long-term care Introduction: The increase of dysfunction in the functional condition and a decrease in physical mobility lead to independence limitation and increased demand for health care services. Aim of the study: The aim of the research was to evaluate the association between functional condition and physical mobility and selected socio-demographic variables of patients provided with long-term institutional care. Material and methods: The study group consisted of persons with cognitive disorders provided with long-term institutional care. The following standardized research tools were used in this study: the Cognitive Assessment Scale, the Edmonton Functional Assessment Tool and the Barthel Index. Results: Studies have shown that with increasing dysfunction of the functional condition of mobility decreases (p <0.05) patients. The analysis showed no significant correlation of functional condition with age (p> 0.05) and gender of the respondents (p> 0.05). It was found, however, that patients who were characterized by a better functional condition distinguished by a longer period of stay in the institution (r = ; p = 0.046). Conclusions: The results indicate a need systematic assessment of the functional condition of patients, which determines adjustment of care to the capabilities and needs of the patients. 110

111 Barbara Kubik, Aldona Tabiś, Urszula Romanowska, Kazimiera Moździerz Zakład Pielęgniarstwa, Instytut Ochrony Zdrowia, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie Ocena wybranych aspektów jakości życia u pacjentów w przedziale wiekowym lat, przed i po zabiegu usunięcia zaćmy Słowa kluczowe: zaćma, leczenie operacyjne, jakość życia Wstęp: Choroby obejmujące zaburzenia funkcji wzrokowych odnoszą się do wielu obszarów funkcjonowania człowieka i bardzo często prowadzą do obniżenia jakości życia. Według Światowej Organizacji Zdrowia zaćma zajmuje pierwsze miejsce jako przyczyna ślepoty na świecie. Jest wrodzonym lub degeneracyjnym schorzeniem prowadzącym do zmętnienia soczewki oka. Na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat odnotowano ogromny postęp w chirurgicznym leczeniu tej choroby. Głównym celem operacji zaćmy jest poprawa lub utrzymanie jakości życia pacjentów. Cel badania: Ocena wybranych aspektów jakości życia u pacjentów przed i po zabiegu usunięcia zaćmy. Materiał i metoda: Badaną grupę stanowiło 100 pacjentów operowanych z powodu zaćmy. Metodą badawczą był sondaż diagnostyczny, a narzędziem badawczym kwestionariusz ankiety. Do badań wykorzystano również skalę zadowolenia z życia (Drabina Cantrila). Ocenę ostrości wzroku dokonano przy użyciu tablic Snellena (do bliży i dali). Otrzymane wyniki poddano analizie statystycznej. Wyniki: Najliczniejszą grupę ankietowanych (42%) stanowiły osoby starsze powyżej 70. roku życia. Przed zabiegiem usunięcia zaćmy 49% badanych określiło swoje widzenie obuoczne w okularach jako słabe; 46% jako przeciętne. Pogorszenie widzenia miało wpływ na ograniczenie aktywności w życiu społecznym dla 23% respondentów, a dla 10% na ograniczenie aktywności fizycznej. Większość badanych (67%) stwierdziła, że przed zabiegiem miała problem z wykonywaniem czynności z bliska w okularach korekcyjnych. Po zabiegu usunięcia zaćmy 98% badanych stwierdziło poprawę widzenia. Zdecydowana większość respondentów (85%) widzenie obuoczne w okularach określiła jako dobre. Polepszenie widzenia wpłynęło na poprawę aktywności życiowej u 94% badanych. Zdecydowana większość ankietowanych (91%) przyznała, że po zabiegu nie ma problemów z wykonywaniem czynności z bliska w okularach korekcyjnych. Wnioski: 1.Zaćma upośledziła jakość widzenia badanych, co zmniejszyło ich funkcjonowanie w wielu obszarach, a tym samym pogorszyło jakość życia. 2.Większość badanych stwierdziła dużą poprawę widzenia po zabiegu usunięcia zaćmy, co wpłynęło na ich powrót do aktywności życiowej. 3.Funkcjonowanie po zabiegu operacyjnym zaćmy poprawiło jakość życia badanych. Evaluation of selected aspects of quality of life in patients aged years, before and after cataract surgery Keywords: cataract surgery, quality of life Introduction: Diseases involving the visual function disorder relate to many areas of the human and very often lead to reduced quality of life. According to the World Health Organization ranks first cataract as a cause of blindness in the world. It is congenital or degenerative disease leading to clouding of the lens of the eye. Over the last few years there has been tremendous progress in the surgical treatment of this disease. The main purpose of cataract surgery is to improve or maintain the quality of life of patients. Aim of the study: Evaluation of selected aspects of quality of life in patients before and after cataract surgery. Material and method: The study group consisted of 100 patients operated for cataract. The research method was a diagnostic survey and research tool questionnaire. The study also used the scale of life satisfaction (Cantril ladder). The evaluation of visual acuity was made using Snellen charts (for near and far). The results were statistically analyzed. Results: The largest group of respondents (42%) were older than 70 years of age. Before the surgery, cataract 49% of respondents identified their binocular vision with glasses as weak; 46% as average. The deterioration of vision had an impact on activity limitations in social life for 23% of respondents, and for 10% limitation of physical activity. The majority of respondents (67%) said that before surgery had a problem with the performance of close to wearing corrective glasses. After cataract surgery 98% of respondents said improved vision. The vast majority of respondents (85%) of binocular vision with glasses identified as good. Improving vision has improved life activity for 32% of those surveyed in a large extent, and for 23% of respondents moderately. Improving vision has improved life activity in 94% of patients. The vast majority of respondents (91%) admitted that after surgery there are no problems with the performance of close to wearing corrective glasses. 111

112 Conclusions: 1. Cataract disordered quality of vision tested, which reduced their functioning in a number of areas, and thus obstruct their quality of life. 2. The majority of respondents said a large improvement in vision after cataract surgery, which resulted in a return to an active life subjects. 3. The functioning after cataract surgery improved the quality of life of patients. 112

113 Marlena Padykuła, Iwona Repka, Grażyna Puto Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Satysfakcja z życia opiekunów osób starszych Słowa kluczowe: satysfakcja z życia; stres; opiekun Wstęp: Wskaźnik udziału starszych osób w populacji polskiej szacowany jest na 23,8% w 2030 roku. Istotny przyrost populacji osób starszych w Polsce, zwraca uwagę na niedostatek rozwiązań systemowych, w tym brak wystarczającego wsparcia psychoedukacyjnego, emocjonalnego opiekunów oraz deficyt w zakresie opieki w ośrodkach dziennych. Cel badania: Celem pracy była ocena satysfakcji z życia opiekunów osób starszych uwarunkowana zachowaniami zdrowotnymi, poziomem stresu i optymizmu oraz stanem zdrowia podopiecznego. Materiał i metody: Badaniu została podana grupa 80 osób, sprawujących opiekę nad osobą starszą, będących w trakcie hospitalizacji w Oddziale Klinicznym Chorób Wewnętrznych i Geriatrii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie. Metodami badawczymi zastosowanymi w badaniu to: sondaż diagnostyczny oraz metoda szacowania. Natomiast do pomiaru wyodrębnionych zmiennych zastosowano, następujące narzędzia badawcze: Skalę Satysfakcji z Życia (SWLS), Inwentarz Zachowań Zdrowotnych (IZZ), Test Orientacji Życiowej (LOT-R), Skalę Odczuwanego Stres (PSS-10). Kompleksową ocena stanu zdrowia podopiecznych dokonano za pomocą: Skali Złożonych Czynności Życia Codziennego IADL (Lawtona), Geriatrycznej Skali Oceny Depresji (GSOD -15 pkt.), Skali Oceny Ryzyka Niedożywienia Mini Mutritional Nutritonal Assessment (MNA), Montrealskiej Skali Oceny Funkcji Poznawczych (MoCA). Wyniki: Przeprowadzone badania dowodzą, że poziom satysfakcji opiekunów osób starszych zależny jest od ich zasobów osobistych, poziomu stresu oraz stanu zdrowia podopiecznego. Wnioski: Praca dostarczyła informacji na temat obszarów obciążenia opiekunów osób starszych oraz umożliwiła modyfikację zakresu sprawowanej opieki. Satisfaction with life among elderly people s caregivers Keywords: satisfaction with life, stress, caretaker Introduction: Elderly people are estimated to constitute 23.8% of Polish population in the year A significant increase in the elderly population in Poland draws attention to the lack of system solutions including the shortage of efficient psychoeducational and emotional support for the caretakers and the deficit in the range of healthcare provided in the daycare centers. Aim of the study: The objective of the study was such an evaluation of satisfaction with life among caretakers of elderly people that it would take into account the health behaviour, the level of stress and optimism and the condition of carereceiver s health. Material and methods: The study was carried out in the group of 80 people taking care of elderly patients hospitalized at the Clinical Department of Internal Diseases and Geriatrics of the University Hospital in Kraków. The research methods applied in the study included a diagnostic survey and an assessment method. Whereas to evaluate selected variables the following research tools were used: Satisfaction With Life Scale (SWLS), Health Behaviour Inventory (IZZ), Life Orientation Test Revised (LOT-R) and Perceived Stress Scale (PSS-10). The complex evaluation of the patients health condition was carried out by means of The Lawton Instrumental Activities of Daily Living Scale (IADL), 15-point Geriatric Depression Scale (GSOD-15), Mini Nutritional Assessment (MNA) and Montreal Cognitive Assessment (MoCA). Results: The study proves that the level of satisfaction with life among the caretakers of elderly people depends on their personal resources, the stress level and the condition of carereceiver s health. Conclusions: The study provided information about the overstrain areas in the case of elderly people s caretakers of and allows for some modifications as far as the range of care provided is concerned. 113

114 Nauki podstawowe i nowe technologie 114

115 Barbara Tudek 1, 2 1 Instytut Biochemii i Biofizyki, Polska Akademia Nauk, Warszawa 2 Instytut Genetyki i Biotechnologii, Wydział Biologii, Uniwersytet Warszawski Naprawa uszkodzeń DNA w patologii raka jelita grubego Słowa kluczowe: naprawa uszkodzeń DNA, rak jelita grubego. Najważniejszymi czynnikami etiologicznymi w powstawaniu spontanicznych nowotworów jelita grubego i okrężnicy (CRC) są stany zapalne, wysokie spożycie tłuszczów i czerwonego mięsa, zaś niskie błonnika. CRC powstaje w wyniku transformacji nowotworowej pojedynczej komórki nabłonkowej, która daje początek łagodnemu polipowi, a następnie ulega progresji do przerzutującego raka. Program mutacji w sporadycznych nowotworach obejmuje gen APC, w którym mutacje pojawiają się licznie we wczesnej fazie procesu, zaś w dalszej fazie powstają mutacje w genach RAS, TP53 i innych. Progresji raka towarzyszy powiększający się stres oksydacyjny, manifestujący się zwiększonym poziomem utlenionych zasad DNA w nabłonku jelita, leukocytach krwi i w moczu, co jest widoczne już w najwcześniejszym etapie rozwoju choroby. Mechanizmy obronne ulegają deregulacji u pacjentów CRC: (i) poziom witamin antyoksydacyjnych spada wraz z rozwojem choroby; (ii) poziom mrna enzymów naprawy DNA przez wycinanie zasad jest znacząco zwiększony w leukocytach pacjentów CRC, jednak szybkość wycinania uszkodzonych zasad DNA jest regulowana oddzielnie, zwiększona dla 8-oksyGua, a obniżona dla etenoadduktów powstających w wyniku peroksydacji lipidów, εade i εcyt; (iii) szybkość wycinania εade i εcyt, jak również poziom polimerazy poli(adp-rybozy) 1 jest znacząco zwiększony w guzach w stosunku do obrzeża, podczas gdy poziom etenoadduktów jest obniżony w guzach jelita grubego. Taka deregulacja procesu naprawy DNA może być spowodowana przez polimorfizm genów, zmiany szybkości transkrypcji i translacji, jak również przez bezpośredni wpływ stresu oksydacyjnego na białka naprawcze i może być siłą napędową procesu kancerogenezy jelita grubego. Co więcej, poziom stresu oksydacyjnego koreluje z długością życia pacjentów CRC. Repair of DNA damage in the pathology of colon cancer Keywords: Repair of DNA damage, colon cancer. Inflammation, high fat, high red meat and low fibre consumption are the most important etiological factors of sporadic colorectal cancers (CRC). CRC originates from neoplastic transformation in a single epithelial cell and progresses from benign polyp to metastatic cancer. Mutational program in sporadic cancers involves APC gene, in which mutations occur most abundantly in the early phase of the process, and is followed by changes in RAS, TP53, and other genes. Progression of carcinogenic process is accompanied by augmentation of the oxidative stress, which manifests in the increased level of oxidatively damaged DNA bases in the colon epithelium, in blood leukocytes and urine, already at the earliest stages of disease development. Defence mechanisms are deregulated in CRC patients: (i) antioxidative vitamins level in blood plasma declines with the development of disease; (ii) mrna level of base excision repair enzymes in blood leukocytes of CRC patients is significantly increased; however, excision rate is regulated separately, being increased for 8-oxoGua, while decreased for lipid peroxidation derived ethenoadducts, εade and εcyt; (iii) excision rate of εade and εcyt, as well as the level of poly(adp-ribose) polymerase in colon tumors is significantly increased in comparison to asymptomatic colon margin, and ethenoadducts level is decreased. Such deregulation of repair processes may be caused by gene polymorphism, changes in transcription and translation rate, as well as direct effect of oxidative stress on repair proteins, and may be the driving force to colon carcinogenesis. Moreover, oxidative stress coincides with length of survival of CRC patients. 115

116 Peter C. Konturek Thuringen-Klinik Saalfeld Georgius Agricola GmbH Akademisches Lehrkrankenhaus der Universitat Jena, Germany Transfer mikroflory bakteryjnej w schorzeniach przewodu pokarmowego Fecal microbiota transfer in gastrointestinal disorders and beyond GI tract 116

117 Jolanta Jaworek, Joanna Szklarczyk, Michalina Kot, Joanna Bonior, Marta Góralska, Urszula Czech Zakład Fizjologii Medycznej, Instytut Fizjoterapii, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Ochronny wpływ melatoniny oraz jej metabolitu AFMK w przebiegu ostrego zapalenia trzustki Słowa kluczowe: OZT, melatonina, AFMK, AR42J, Western-blot. Wstęp: Rola melatoniny w ochronie trzustki przed uszkodzeniem przez proces zapalny jest bardzo dobrze poznana. Niewiele natomiast wiadomo na temat wpływu metabolitu melatoniny, jakim jest N1-acetylo-N2-formylo-5-metoksykynuramina (AFMK), na ten proces. Wcześniejsze badania sugerują, że w mechanizmach ochrony tkanki trzustkowej przed uszkodzeniem przez proces zapalny bierze udział białko HSP60. Cel pracy: Określenie wpływu AFMK na przebieg ostrego zapalenia trzustki indukowanego ceruleiną (OZT) u szczurów, oraz zmian poziomu białek: HSP60 oraz peroksydazy glutationowej (GPx) w linii hodowlanej komórek pęcherzykowych trzustki szczura: AR42J w modelu ostrego zapalenia. Materiał i metoda: W badaniach wykorzystano model doświadczalny OZT, indukowanego podskórnym podaniem ceruleiny (25 microgr/kg). Wywołanie OZT poprzedzone było dootrzewnowym podaniem AFMK w następujących dawkach: 5, 10 oraz 20 mg/kg. Zmiany stężenia malonylodialdehydu i 4 hydroksyalkenów (MDA + 4HNE), aktywności peroksydazy glutationowej (GPx) w trzustce, jak również stężenia amylazy oraz czynnika martwicy nowotworów (TNFalfa) we krwi, posłużyły do określenia wpływu AFMK na przebieg stanu zapalnego w modelu in vivo. Zmiany w ekspresji białek: Hsp60, GPx oraz TNFalfa podczas OZT zostały zbadane metodą Western-blot w modelu in vitro. Komórki AR42J zostały poddane prozapalnemu działaniu ceruleiny (10-8 M) w obecności AFMK w odpowiednio dobranych stężeniach (10-12, 10-10, 10-8 M). Wyniki: Podanie ceruleiny wywołało OZT u badanych zwierząt, a ten stan zapalny został potwierdzony analizą morfologiczną tkanki trzustkowej oraz podwyższonym poziomem amylazy oraz TNFalfa we krwi szczurów (odpowiednio o 800% i 300%). Towarzyszyły temu również: wzrost produktów peroksydacji lipidów MDA+4HNE oraz spadek aktywności GPx w trzustce o 50% w stosunku do grupy kontrolnej. Zaobserwowano, że aplikacja AFMK znacząco zmniejszyła morfologiczne oznaki zapalenia w trzustce, jak również spowodowała spadek stężenia amylazy oraz TNF alfa we krwi, obniżyła poziom MDA+4HNE oraz zwiększyła stężenie GPx w tkance trzustkowej. Inkubacja komórek AR42J z AFMK spowodowała wzrost ekspresji białek Hsp60 oraz GPx, przy równoczesnym obniżeniu sygnału TNFalfa zarówno podczas stymulacji ceruleiną jak i w warunkach kontrolnych. Wnioski: W naszych badaniach stwierdzono ochronny wpływ AFMK na trzustkę podczas przebiegu OZT. Protekcyjny wpływ tej substancji można tłumaczyć jej antyoksydacyjnymi właściwościami i prawdopodobnie aktywacją białek szoku cieplnego - Hsp60 przez AFMK. Involvement of melatonin and its metabolite AFMK in the pancreatic protection Keywords: AP, melatonin, AFMK, AR42J, Western-blot. Introduction: Melatonin is well known as pancreatic protector, but the effect of melatonin metabolite: N 1 -acetyl-n 2 - formyl- 5 methoxykynuramine (AFMK) on acute pancreatitis was unknown. HSP60 are proteins saving from harm intracellular compartment. Aim of the study: To assess the effects of AFMK on caerulein-induced pancreatitis (AP) in the rats and on the level of HSP60, and an antioxidant enzyme glutation peroxidase (GPx) in AR42J pancreatic acinar cells. Material and method: AP was induced by subcutaneous caerulein infusion (25 microgr/kg). AFMK (5, 10 or 20 mg/kg) was given intraperitonealy to the rats 30 min prior to the induction of AP. Lipid peroxidation products (MDA+4HNE) and the activity of GPx were measured in pancreatic tissue. Blood samples were taken for evaluation of amylase and TNF alpha concentrations. HSP60, GPx, TNF alpha were determined by Western blot in AR42J cells subjected to AFMK (10-12, 10-10, 10-8 ) without or with addition of caerulein (10-8 M). Results: AP was confirmed by histological examination and by increases of amylase and TNF alpha blood levels (by 800% and 300%, respectively). Pancreatic MDA+4HNE was increased by 300%, whereas GPx activity was reduced by 50% in AP rats. AFMK significantly diminished histological manifestations of AP, decreased amylase and TNFalpha blood levels, reduced MDA+4HNE and augmented GPx in the pancreas of AP rats. In AR42J cells AFMK alone or combined with caerulein markedly increased protein signals for HSP60 and GPx, and reduced that for TNFalpha. 117

118 Conclusion: AFMK significantly attenuated acute pancreatitis. This could be related to antioxidative effect of this substance and possibly, to the stimulation of HSP60 by AFMK. 118

119 Joanna Bonior 1, Piotr Ceranowicz 2, Artur Dembiński 2, Michalina Kot 1, Romana Tomaszewska 3, Anna Leja-Szpak 1, Katarzyna Nawrot-Porąbka 1, Piotr Pierzchalski 1, Zygmunt Warzecha 2, Jolanta Jaworek 1 1 Zakład Fizjologii Medycznej, Instytut Fizjoterapii, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Katedra Fizjologii, Wydział Lekarski, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 3 Katedra Patomorfologii, Wydział Lekarski, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Zastosowanie greliny do OUN tłumi ostre zapalenie trzustki via nerwy czuciowe Słowa kluczowe: ceruleinowe zapalenie trzustki, grelina, nerwy czuciowe Wstęp: Grelina (GHRL), 28-aminokwasowy polipeptyd, pierwotnie wyizolowany z żołądka, zidentyfikowany został także w mózgu oraz w trzustce. GHRL jest endogennym ligandem dla receptora dla związków pobudzających wydzielanie hormonu wzrostu (GHS-R) i ma zdolność do uwalniania GH. GHRL moduluje czynność wydzielniczą żołądka i trzustki oraz chroni te gruczoły przed uszkodzeniem. GHS-R zostały wykazane w trzustce ale mechanizm pankreatoprotekcyjnego działania GHRL pozostaje niejasny. Cel pracy: Zbadanie wpływu GHRL podawanej do ośrodkowego układu nerwowego (OUN) na przebieg ceruleinowego zapalenia trzustki (CZT); udział nerwów czuciowych (SN). Materiał i metoda: Badania zostały przeprowadzone na szczurach rasy Wistar. Kapsaicynowa denerwacja (CD) SN wykonano przez podanie neurotoksyny (100,0 mg/kg s.c.) zwierzętom na 7 dni przed zasadniczym eksperymentem. CZT wywoływano przez infuzję ceruleiny (25 μg/kg s. c. 5 h) u szczurów. GHRL została podana dokomorowo (i.c.v.), do prawej komory bocznej mózgu (100,0, 200,0, 500,0 lub 1000,0 ng/szczura i.c.v.) na 30 minut przed rozpoczęciem CZT. Osoczową aktywność interleukiny (IL) -4 i czynnika martwicy nowotworów typu alfa (TNF-α) określono przez zastosowanie metody immunoenzymatycznej (ELISA), a stężenie GHRL i GH w surowicy przez metodę radioimmunologiczną (RIA). Pomiar aktywności dysmutazy ponadtlenkowej (SOD) w tkance trzustkowej przeprowadzono metodą kolorymetryczną. Wyniki: CZT wykazano u wszystkich badanych zwierząt. Ostre zapalenie trzustki (OZT) potwierdzono w ocenie histologicznej i charakteryzowało się ono znaczącym zwiększeniem masy trzustki, wzrostem aktywności lipazy i amylazy w surowicy krwi, wzrostem stężenia IL-4 i TNF-α oraz spadkiem stężenia GH. Towarzyszyła temu znaczna redukcja aktywności SOD i przepływu krwi (PK) w trzustce. GHRL podana do OUN spowodowała znaczące zmniejszenie wszystkich parametrów CZT u szczurów z zachowanymi SN. CD SN zwiększyła odpowiedź zapalną i całkowicie znosiła ochronne działanie GHRL na przebieg CZT. Wnioski: GHRL podana do OUN tłumi ciężkość OZT via aktywację SN. To ochronne centralne działanie GHRL jest związane z modulacją układu immunologicznego, endokrynnego i systemu antyoksydacyjnego organizmu. Application of ghrelin to CNS attenuates acute pancreatitis via sensory nerves Keywords: caerulein-induced pancreatitis, ghrelin, sensory nerves Introduction: Ghrelin (GHRL), a 28-amino acid polypeptide, originally isolated from the stomach, has also been identified in the brain, and in the pancreas. GHRL is an endogenous ligand of growth hormone secretagogues receptor (GHS-R) and it has the ability to release GH. GHRL modulates secretory functions of the stomach and of the pancreas, and protects these glands from the damage. GHS-R have been demonstrated in the pancreas, but the mechanism of pancreatoprotective effect of GHRL is unclear. Aim of the study: To investigate the effect of GHRL, administered to the central nervous system (CNS) on the course of the caerulein-induced pancreatitis (CIP); the participation of sensory nerves (SN). Material and method: The tests were carried out on Wistar rats. Capsaicin denervation (CD) of SN was made by administration of neurotoxin (100.0 mg/kg s.c.) to the animals 7 days before the fundamental experiment. CIP was induced by infusion of caerulein (25 μg/kg s.c. 5 h) to the rats. GHRL was given intracerebroventriculary (i.c.v.), to the right lateral ventricle of the brain (100.0, 200.0, or ng/rat) 30 minutes before the start of the CIP. Plasma concentration of interleukin (IL) -4 and tumor necrosis factor alpha (TNF-α) were determined by enzyme immunoassay (ELISA), and serum concentrations of GHRL and GH by radioimmunoassay method (RIA). Measurement of activity superoxide dismutase (SOD) in the pancreatic tissue was performed by the colorimetric method. 119

120 Results: CIP was demonstrated in all animals tested. Acute pancreatitis (AP) was confirmed by histological assessment and was characterized by marked increase of the pancreatic weight, the rises of serum activities of lipase and amylase, augmentation IL-4 and TNF-α concentrations and a decrease of GH concentration. It was accompanied by significant reductions of SOD activity and blood flow (BF) in the pancreas. GHRL, administered to the CNS resulted in the significant attenuation of all parameters of CIP in the rats with intact SN. CD SN enhanced the inflammatory response and completely abolished the protective effect of GHRL on the course of CIP. Conclusions: GHRL given to the CNS attenuated the severity of AP via activation of SN. This protective effect of central GHRL is related to the modulation of the immune, endocrine and antioxidant systems of the organism. 120

121 Lucyna Ścisło 1, Elżbieta Walewska 1, Stanisław Kłęk 2, Antoni M. Szczepanik 3, Antoni Czupryna 3, Jan Kulig 3 1 Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Szpital Wielospecjalistyczny im. S. Dudricka w Skawinie 3 I Katedra Chirurgii Ogólnej i Klinika Chirurgii Ogólnej, Onkologicznej i Gastroenterologicznej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Wpływ immunomodulującego żywienia dojelitowego na wskaźniki układu odpornościowego u pacjentów po zabiegu operacyjnym z powodu raka żołądka Słowa kluczowe: rak żołądka, żywienie dojelitowe immunomodulujące, cytokiny Wstęp: Uraz operacyjny oraz niedożywienie ma wpływ na funkcjonowanie układu odpornościowego, co odzwierciedla się w procesie wytwarzania cytokin. W raku żołądka występuje niedożywienie, które powoduje zwiększenie powikłań. Zastosowanie leczenia immunomodulującego koreluje z poprawą kliniczną stanu chorych. Cel badania: Ocena wpływu zastosowanego żywienia immunomodulującego na mediatory odpowiedzi immunologicznej u chorych na raka żołądka po zabiegu operacyjnym. Materiał i metoda: Grupę badaną stanowiło 99 chorych na raka żołądka, u których zastosowano żywienie dojelitowe po operacji: standardowe (n=54) lub immunomodulujące (n=45). W okresie przedoperacyjnym oraz kolejno w 1., 3. i 7. dobie po zabiegu oznaczono stężenia IL-6, IL-12 oraz IL-18 w surowicy krwi. Wyniki: Stężenie IL-6 w pierwszej dobie po operacji było znacząco wyższe niż przed operacją, w grupie standard 9 vs 85 pg/ml oraz w grupie immunomodulacji 22 vs 143 pg/ml. Kolejno nastąpiło obniżenie poziomu w 3 dobie po operacji 26 vs 58 pg/ml i wzrost w 7 dobie tylko w grupie immunomodulacji. W przypadku IL-12, w porównaniu do wartości sprzed zabiegu (12 vs 23 mg/ml), w pierwszej dobie po operacji w grupie standard, jak i immunomodulacji nastąpił niewielki wzrost tej cytokiny (22 vs 32 mg/ml), kolejno w trzeciej dobie niewielki spadek (20 vs 26 mg/ml), w siódmej zdecydowanie wzrosły stężenia IL-12 (526 vs 513 mg/ml). W przypadku IL-18 tylko w grupie immunomodulacji zaobserwowano spadek cytokiny w surowicy (średnio o 37 pg/ml w pierwszej dobie i 9 pg/ml w trzeciej dobie) oraz wyższe w kolejnych dniach w porównaniu z poziomem wartości przedoperacyjnych. Wnioski: Zmiany stężeń cytokin po operacji wskazują na reakcję układu odpornościowego na zabieg operacyjny. Różnice stężeń IL-6 w grupie immunomodulacji, oraz znaczący stopień zmian w stosunku do stężenia początkowego we wszystkich dniach obserwacji, może potwierdzać aktywność preparatów diety immunomodulującej. Impact of immunomodulating enteral nutrition on the indicators of the immune system in patients after stomach cancer surgery Keywords: stomach cancer, immunomodulating enteral nutrition, cytokines Introduction: Surgical trauma and malnutrition affects the immune system functioning, which is reflected in the production of cytokines. In gastric cancer occurs malnutrition, which increases complications. The use of immunomodulating enteral nutrition correlates with improvement of the patient s clinical status. Aim of the study: Evaluation the effect of applied immunonutrition on immune response mediators in patients with gastric cancer after surgery. Material and method: The study group comprised 99 patients with gastric cancer who have applied enteral nutrition after the operation: standard (n=54) or immunomodulating (n=45). In the preoperative period and sequentially on the 1st, 3rd and 7th postoperative day the concentrations of IL-6, IL-12 and IL-18 was marked in blood serum. Results: The concentration of IL-6 in the 1st day after surgery was significantly higher than before the operation in the standard group 9 vs 85 pg/ml, than in immunomodulation group 22 vs 143 pg/ml. Subsequently, there was a reduction of this level in the 3rd day after surgery 26 vs 58 pg/ml and a slight increase in the 7th day only in the immunomodulation group. In the case of IL-12 compared to pre-treatment level (12 vs 23 mg/ml) on the 1st day after surgery in both standard and immunomodulation group there was a slight increase of this cytokine (22 vs 32 mg/ml), on the 3rd day a slight decrease (20 vs 26 mg/ml), and only on the 7th day the concentration of IL-12 strongly increased (526 vs 513 mg/ml). Only in immunomodulation group a decrease in cytokine IL-18 levels was observed (on average 37 pg/ml on the 1st and 9 pg/ml on the 3rd day) as well as latter increase compared to the preoperative values. 121

122 Conclusions: Changes in cytokine concentrations after surgery suggest immune response to surgery. The differences in IL-6 concentration in the immunomodulatory group and a significant degree of variations in the initial concentration in all observation days can confirm the activity of the used immunomodulating enteral nutrition. 122

123 Piotr Pierzchalski, Paweł Link-Lenczowski, Martyna Jastrzębska, Anna Leja-Szpak, Katarzyna Nawrot-Porąbka, Joanna Szklarczyk, Joanna Bonior, Jolanta Jaworek Zakład Fizjologii Medycznej, Instytut Fizjoterapii, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Kompleksy AKT-1 hamują indukowaną promieniowaniem gamma i agonistami PPAR- γ apoptozę w komórkach raka jelita grubego Słowa kluczowe: apoptoza, HSP70, PPAR, rak Wstęp: W chwili obecnej udział receptorów aktywowanych przez proliferatory peroksysomów (PPARs) w procesie indukcji apoptozy komórek nowotworowych jest faktem powszechnie akceptowanym. Jednakże, niektóre doniesienia naukowe wskazują na to, że aktywacja PPAR może bezpośrednio prowadzić do karcino genezy. W komórkach nowotworów przerzutujących obserwuje się wysoki poziom ekspresji białek szoku cieplnego (HSP), co łączy się z niekorzystnym rokowaniem i opornością na radio- i chemioterapię. HSP70 jest jednym z najważniejszych białek komórkowych odpowiedzialnych za utrzymanie homeostazy i przeciwdziałaniu apoptozie. Materiał i metody: Komórki Caco-2 będące modelem badawczym ludzkiego raka jelita grubego poddano stymulacji agonistami PPAR-γ (ciglitazon 1x10-6M and kwas retinowy RA, 1x10-6M), jak również napromieniowaniu terapeutyczną dawką 2,5 Gy promieniowania γ w celu indukcji apoptozy. Wyniki: Agoniści PPAR-γ i promieniowanie prowadziło do translokacji jądrowej PPAR-γ i HSF-1, co skutkowało wzrostem ekspresji nrna i białka HSP70. Ponadto, komórki poddane promieniowaniu bez uprzedniej stymulacji wykazywały charakterystyczny wzór proteolityczny polimerazy poli ADP rybozy (PARP) co wskazuje na aktywację kaspaz 3 i 6. Wcześniejsza stymulacja hodowlo agonistami PPAR- γ hamowała proces translokacji jądrowej PPAR-γ i degradacji PARP. Zaobserwowano pojawianie się kompleksów PPAR- γ i kinazy białkowej B (Akt-1) w cytoplazmie i jądrze komórek. PPAR- γ pozostający w kompleksie jest niewrażliwy na działanie swoich agonistów. Jednocześnie, agoniści PPAR- γ i promieniowanie nie wpływa w sposób istotny na aktywność HSF-1 i ekspresję HSP70, co w naszej opinii prowadzi do oporności komórek raka jelita grubego na radio- i chemioterapię. Wnioski: Nasze obserwacje wskazują na bezpośredni udział HSP70 w anty-apoptotycznym działaniu w hodowlach ludzkiego raka jelita grubego poddanych stymulacji agonistami PPAR- γ i promieniowaniu γ Complexes of Akt-1 abolish Complexes of Akt-1 abolish γ -irradiation and PPAR- γ agonists induced apoptosis in colon cancer cells Keywords: Apoptosis, HSP70, PPAR, cancer Introduction: The involvement of peroxisome proliferator-activated receptors (PPARs) in the cancer cell apoptosis is a generally accepted fact. However, some reports indicate that the activation of PPAR- γ might be directly responsible for carcinogenesis. It is well known that the high level of heat shock proteins (HSPs) in cancer cells is associated with metastasis, the poor prognosis and the resistance to radio as well as chemotherapy. HSP70 as a part of the most important systems for maintaining the viability of the cell, is known to counteract against the apoptosis. Material and method: Caco-2 cells, an experimental model of human colon adenocarcinoma were subjected to PPAR- γ agonists (ciglitazone 1x10-6M and retinoic acid RA, 1x10-6M) as well as therapeutic dose of 2,5 Gy of γ -radiation (photons) treatment to induce apoptosis. Results: PPAR-γ agonists and γ-radiation induced nuclear translocation of both PPAR- γ, HSF-1 and consecutive increase of HSP70 mrna and protein expression. Cell cultures subjected to γ -radiation manifested PARP degradation pattern suggesting activation of caspases 3 or 6. Stimulation of cultures with PPAR γ agonists prior to the irradiation eliminated the process of PPAR- γ nuclear translocation and PARP degradation. PPAR γ was found to be γ sequestered in the complexes with AKT-1 in both cytoplasmic and nuclear pool. However γ -radiation did not affect stimulated with PPAR-γ agonists HSF-1 translocation and subsequent HSP70 expression. In γ -irradiated cells, nuclear translocation of PPAR γ is abolished and PPAR γ-akt-1 complexes are conserved in which PPAR γ remains insensitive for agonists treatment. At the same time PPAR γ agonists directly activate HSF-1 nuclear translocation and subsequent HSP 70 expression. The process seems to be undisturbed by the γ -irradiation what renders the colon cancer cells resistance to apoptosis under combined chemo and radiotherapy. γ in γ -irradiated human colon cancer cells. 123

124 Tomasz Ozimek 1, Natasza Galuszka 1, Katarzyna Milian-Ciesielska 2, Tomasz Banaś 1, Milosz Pietrus 1, Krzysztof Okon 2, Marcin Mikos 3, Grzegorz Juszczyk 4, Kazimierz Pitynski 1 1 Klinika Ginekologii i Onkologii, Uniwersytetu Jagielloński Collegium Medicum 2 Zakład Patomorfologii, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 3 Szpital Specjalistyczny im. J Dietla w Krakowie 4 Wydział Zdrowia Publicznego, Uniwersytet Medyczny w Warszawie U kobiet po menopauzie ekspresja Gamma-glutamyl transferazy (GGT) w raku endometrioidalnym endometrium (ECC) maleje w rakach nisko zróżnicowanych i zaawansowanych klinicznie Słowa kluczowe: rak endometrioidalnym endometrium, GGT, gamma-glutamyo transferaza, immunohistochemia. Wstęp: Gamma-glutamylo transferaza (GGT) jest błonowym enzymem obecnym w prawidłowym ludzkim endometrium. W wielu nowotworach potwierdzono wzajemny związek miedzy nadekspresją GGT a stresem oksydacyjnym, efektem anty-apoptotycznym oraz opornością na chemioterapeutyki. Cel badania: Ocena ekspresji GGT w raku endometrioidalnym endometrium (EEC) kobiet po menopauzie. Materiał i metoda: Da badania włączono 98 pacjentek z EEC. Grupę kontrolną stanowiło 60 kobiet po menopauzie od których pobrano prawidłowe endometrium. Do analizy immunohistochemicznej użyto poliklonalnego przeciwciała anty-ggt klasy IgG. Poziom ekspresji GGT mierzono półilościowo. Wyniki: W badanej grupie kobiet 16 (16,33%) miało stopień zaawansowania choroby IA; 46 (46,93%) - IB; 14 (14,29%) II, a 22 (22,45%) stopień III zgodnie z klasyfikacją Międzynarodowej Federacji Ginekologów i Położników (FIGO). U 56 (57,14%) pacjentek rozpoznano nowotwór wysoko zróżnicowany (G1), a u 42 (42,86%) nisko zróżnicowany (G3). Błonowa ekspresja GGT była charakterystyczna dla guzów G1 i zdrowego endometrium, podczas gdy w rakach G3 dominowała ekspresja cytoplazmatyczna i polimorfizm jądrowy. Porównywalną wysoką błonową ekspresję GGT stwierdzono w zdrowym endometrium (2,0; IQR 3,0) oraz w G1 EEC (2,0; IQR 3,0) podczas gdy w guzach G3 ekspresja GGT (0,0; IQR 0,0) była istotnie niższa w porównaniu do poprzednich (odpowiednio: p<0,001 and p<0,001). Po zastosowaniu podziału guzów zgodnie z klasyfikacją FIGO najniższą medianę błonowej ekspresji GGT stwierdzono w zaawansowaniu IIIA-C EEC (0,0; IQR: 1,0) oraz II EEC (0,0; IQR:2,0) Wnioski: Zmniejszona ekspresja GGT może być użyteczna w prognozowaniu efektów terapeutycznych u kobiet z EEC po menopauzie. Gamma-glutamyl transferase (GGT) expression in endometrioid endometrial cancer (ECC) decreases with advanced stage and grade of the disease in postmenopausal patients Keywords: endometrial cancer, GGT, gamma-glutamyl transferase, immunohistochemistry Introduction: Gamma-glutamyl transferase (GGT) is a membrane enzyme present not only in the liver but also in healthy endometrial epithelium. Oxidation stress, anti-apoptotic effect and drug resistance are related to GGT overexpression in numerous malignancies. Aim of the study: Postmenopausal investigation of GGT expression in endometrioid endometrial cancer (EEC). Material and method: Material comprised 98 paraffin embedded post-operative tumour samples of EEC from postmenopausal patients. Control group consisted of 60 normal human postmenopausal endometrium. Polyclonal IgG anti-ggt was used for immunohistochemical specimen staining. Semi-quantitative method was applied for GGT expression measurement. Results: In ECC patients 16 (16,33%) were diagnosed in stage IA; 46 (46,93%) - IB; 14 (14,29%) - II and 22 (22,45%) in stage III according to the International Federation of Gynaecology and Obstetrics (FIGO) classification. 56 (57,14%) patients were diagnosed with low-grade (G1) and 42 (42,86%) with high-grade (G3) disease. Apical sating was observed in both control group and G1 EEC tumors whereas in G3 EEC specimens cytoplasmic staining as well as high nuclear polymorphism areas were showed predominantly. A comparable high GGT median apical expression was confirmed in endometrium (2,0; IQR 3,0) and in G1 EEC (2,0; IQR 3,0) while in G3 tumors GGT expression was significantly lower (0,0; IQR 0,0) compared to above (p<0,001 and p<0,001 respectively). After stratification cancer cases according to FIGO staging the lowest median apical GGT expression was in IIIA-C EEC (0,0; IQR: 1,0) and II EEC (0,0; IQR:2,0) tumors. 124

125 Conclusions: Impaired GGT expression has potential to become valuable tool for stratifying EEC patients prognosis and treatment planning. 125

126 Varia 126

127 Anna Bednarek 1, Lucia Dimunova 2, Jana Rakova 2, Alina Zabiega 3 1 Katedra i Zakład Pielęgniarstwa Pediatrycznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Lublinie 2 Ústav Ošetrovateľstva, Lekárska Fakulta, Univerzita Pavla Jozefa Šafárika, Košice 3 Stacja Dializ Diaverum Polska sp. z.o.o., Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Sanoku Powikłania dostępów naczyniowych u pacjentów dializowanych potrzeba edukacji pielęgniarskiej Słowa kluczowe: dostępy naczyniowe, hemodializa, powikłania, edukacja Wstęp: Leczenie nerkozastępcze pozwala na przywrócenie zdrowia lub wydłużenie czasu trwania życia. Występuje w formie transplantacji nerek lub dializoterapii, która jest realizowana najczęściej za pomocą hemodializy. Duże znaczenie przykłada się do opieki nad dostępem naczyniowym i zapobieganiu komplikacji. Cel pracy: Poznanie częstości powikłań dostępów naczyniowych u pacjentów dializowanych. Materiał i metoda: Badaniem objęto 60 pacjentów z terminalną niewydolnością nerek poddawanych regularnym hemodializom. Narzędziem badawczym był autorski kwestionariusz ankiety dotyczący oceny powikłań różnych dostępów naczyniowych. Wyniki: Najczęstsze komplikacje wszystkich dostępów naczyniowych stanowił krwiak (28,3%) oraz zakrzepica (25%). Wykazano istotną zależność pomiędzy przetoką wykonaną z naczyń własnych a występowaniem krwiaka (p=0,034, test Fishera; p=0,043). Najmniejsza liczba powikłań wystąpiła przy przetokach tętniczo-żylnych z naczyń własnych (54%), a największa u pacjentów z implantowanym cewnikiem permanentnym (75%). Zauważono istotną zależność pomiędzy częstością występowania zwężenia naczyń przetoki a wiekiem badanych (30-45 lat, p=0,030). Ponad 41,7% zna zasady samoopieki i deklaruje ich stosowanie. U osób tych dostęp naczyniowy funkcjonował prawidłowo, bez powikłań. Wnioski: Przetoka z naczyń własnych to najlepsza metoda dostępu naczyniowego, ale jej wytworzenie i zapobieganie powikłaniom stanowi istotny problem. Edukacja pacjenta ma ważne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania przetoki, decyduje o długość oraz jakość jego życia. Complications of vascular accesses in dialysis patients - the need for nursing education Keywords: vascular accesses, hemodialysis, complications, education Introduction: Renal replacement therapy allows for restoring health or prolong life. It is in the form of a kidney transplant or dialysis, which is carried out mostly by hemodialysis. Great importance is attached to the care and prevention of vascular access complications. Aim of the study: Learning about the frequency of complications of vascular accesses in dialysis patients. Material and methods: The study comprised 60 patients with terminal renal failure who were undergoing regular hemodialysis. The research tool was an original questionnaire for the evaluation of complications of various vascular accesses. Results: The most frequent complications of all vascular accesses included hematoma (28.3%) and thrombosis (25%). There was a significant correlation between fistula made of own blood vessels and the presence of hematoma (p = 0.034, Fisher's exact test, p = 0.043). The smallest number of complications occurred with arterio-venous fistulae made of own blood vessels (54%) and the highest in patients with implanted permanent catheter (75%). There was noted a significant correlation between the incidence of fistula stenosis and the age of the respondents (30-45 years, p = 0.030). More than 41.7% of them knew the principles of self-care and declared their use. In these respondents vascular access was functioning properly, without complications. Conclusions: Fistula made of own blood vessels is the best method of vascular access, but its formation and prevention of complications is an important issue. Patient education is important for the proper functioning of fistulas, it influences the length and quality of life. 127

128 Anna Kliś 1, Aneta Trzcińska 2 1 Stacja Dializ, Szpital Wojewódzki, Bielsko-Biała 2 Zakład Propedeutyki Pielęgniarstwa, Katedra Pielęgniarstwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach Opinia pielęgniarek i położnych na temat transplantacji narządów Słowa kluczowe: transplantacja, dawca narządów. Wstęp: Transplantacja narządów stanowi jedną z ważniejszych i skuteczniejszych metod leczenia niektórych chorób. Największym problemem związym z tą metodą jest dostęp do odpowiedniej liczby narządów, gdyż ciągle rośnie liczba osób potrzebujących tej formy leczenia. Cel pracy: Poznanie postaw i opinii pielęgniarek i położnych na temat przeszczepiania narządów. Materiał i metoda: Badaniami objęto 240 pielęgniarek i położnych z regionu Podbeskidzia. W badaniach zastosowano metodę sondażu diagnostycznego, wykorzystując autorski kwestionariusz ankiety. Wyniki: Leczenie za pomocą transplantacji akceptowało 98% respondentów (od zmarłych i żywych dawców), a 88% wyraziło chęć bycia dawcą. Zgodę na oddanie narządu zmarłej osoby bliskiej zadeklarowało 72,5% ankietowanych. Połowa ankietowanych uważała, że śmierć następuje dopiero wówczas, gdy nie pracuje mózg i ustało bicie serca. Wnioski: Pielęgniarki i położne są pozytywnie nastawione wobec przeszczepiania narządów. Jednak opinia na temat momentu śmierci jest podzielona, podobnie jak przyczyny sprzeciwu wobec dawstwa narządów. Dlatego akcje promujące transplantację powinny rozpoczynać się w środowiskach, które są bezpośrednio związane z opieką nad dawcą i biorcą narządów. The opinion of nurses and midwifes about transplantation Keywords: transplantation, organ donor. Introduction: Transplantation of human organs is one of the most important and effective method of treatment for certain diseases. The biggest problem of this method is an access to adequate quantities of organs, because the number of people who need this form of treatment is still increasing. Aim of the study: Understanding the attitudes and opinions of nurses and midwives on organ transplantation. Material and method: The study included 240 nurses and midwives from Podbeskidzie. Diagnostic survey method was applied in the research, using the author's questionnaire. Results: 98% of respondents accepted transplantation as a form of treatment (both deceased or living donor) and 88% declared willingness to be a donor. The consent to donate organs of a deceased close relative declared 72,5%. A half of respondents believed that death occurs only when the brain doesn t work and ceased the heartbeat. Conclusions: Nurses and midwives have the positive attitude to transplantation. However, the opinion on the point of death is divided, like the reason for opposition to organ donation. Because of that promotional campaigns should be started in environments that are directly related to the care of the organs donor and recipient. 128

129 Anna Bednarek Katedra i Zakład Pielęgniarstwa Pediatrycznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Lublinie Decyzje wakcynologiczne rodziców a profesjonalna edukacja o szczepieniach Słowa kluczowe: szczepienia, decyzja rodziców, profesjonalna edukacja Wstęp: Szczepienia ochronne są pewną i skuteczną metodą zapobiegania chorobom zakaźnym, realizowaną przy zastosowaniu różnych form immunoterapii. Cel pracy: Analiza decyzji wakcynologicznych rodziców z uwzględnieniem wpływu profesjonalnej edukacji o szczepieniach. Materiał i metoda: Badaniami objęto 156 rodziców pierwszego oraz 112 kolejnego dziecka, w Klinice Położnictwa i Patologii Ciąży SPSK nr 1 w Lublinie, w 2014 roku. Zastosowano metodę sondażu diagnostycznego, wykorzystując autorki kwestionariusz ankiety dotyczącej poznania zamierzeń rodziców na temat realizacji szczepień u swoich dzieci. Wyniki: Ponad 98,1% rodziców pierwszego dziecka potwierdziło chęć realizacji szczepień, a 1,9% zaprzeczyło. Zastosowanie szczepionek skojarzonych zadeklarowało 56,4%, 28,9% zdecydowało, że zaszczepi dziecko w sposób tradycyjny, a 14,8% jeszcze nie podjęło decyzji, co do formy immunoprofilaktyki. Szczepienia zalecane będzie stosowało 25,0% ankietowanych. Rodzice kolejnego dziecka (52,6%) najczęściej deklarowali, że będą stosować taką samą formę szczepień, jak u poprzednich dzieci, tj. szczepionki płatne skojarzone, 32,4% skorzysta z bezpłatnych szczepień, a 15,0% jeszcze nie podjęło decyzji. Natomiast 34,0% będzie stosowało szczepienia zalecane. Profesjonalna edukacja wpłynęła na świadome decyzje o realizacji szczepień u 74,4% rodziców pierwszego i 56,3% ankietowanych kolejnego dziecka. Wnioski: Prawie wszyscy rodzice mają pozytywny stosunek do realizacji szczepień. Mimo konieczności samodzielnego finansowania szczepionek skojarzonych większość rodziców wyraziła chęć realizowania kalendarza szczepień przy zastosowaniu szczepionek nowej generacji. Największy wpływ na decyzje rodziców dotyczące formy i zakresu stosowanej immunoprofilaktyki ma profesjonalna edukacja przez pracowników medycznych. Parents decisions concerning vaccines and professional education about vaccinations Keywords: vaccination, the decision of parents, professional education Introduction: Vaccinations are safe and effective method of preventing infectious diseases, implemented by using various forms of immunotherapy. Aim of the study: Analysis of parents decisions concerning vaccines, taking into account the impact of professional education on immunizations. Material and methods: The study comprised 156 parents of the first and 112 parents of the subsequent children, at the Department of Obstetrics and Pathology of Pregnancy, Teaching Hospital No. 1 in Lublin, in The method of diagnostic survey was applied. It was the designed by the author questionnaire survey on learning parents intentions on the implementation of vaccination in their children. Results: More than 98.1% of the parents of the first child confirmed the willingness to implement vaccination, and 1.9% disagreed. The use of combined vaccines was declared by 56.4%; 28.9% of parents decided to immunize their children in a traditional way, and 14.8% did not yet take a decision as to the form of immunoprophylaxis. The recommended vaccinations were declared to be applied by25.0% of respondents. Parents of the subsequent child (52.6%) most often declared that they would implement the same form of vaccination, as in previous children, i.e. the combined payable vaccines; 32.4% of parents would benefit from free vaccination, and 15.0% of parents did not yet take a decision. However, 34.0% will implement vaccinations that are recommended. Professional education influenced the informed decisions about the implementation of vaccination in 74.4% of the parents of the first and 56.3% of those surveyed of the subsequent child. Conclusions: Almost all parents have a positive attitude towards the implementation of the vaccination. Despite the need for independent financing of combination vaccines, most parents expressed the desire to implement vaccination schedule using a new generation of vaccines. Professional education for medical workers has the greatest influence on the decisions of parents regarding the form and extent of immunoprophylaxis. 129

130 Maciej Załuski Zakład Psychologii Zdrowia, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Korzystne i niekorzystne efekty procesów myślenia obecne w grupie pacjentów chorych somatycznie Słowa kluczowe: przystosowanie psychologiczne, rozwój osobowy, ruminowanie Wstęp: Paradoks zaabsorbowania sobą ukazuje pozytywne i negatywne następstwa świadomego skupiania uwagi na myślach i emocjach. W badaniu podjęto problem zależności występujących pomiędzy wybranymi procesami myślenia obecnymi u pacjenta chorego somatycznie a przystosowaniem się do choroby. Cel pracy: Charakterystyka procesów myślenia pacjentów po poważnym załamaniu zdrowia, ocena poziomu przystosowania ze względu na treści procesów myślowych. Materiał i metoda: Badanie przeprowadzono w grupie 54 pacjentów rehabilitowanych po incydentach neurologicznych oraz 18 pacjentów w trakcie leczenia onkologicznego. W badaniu zastosowano metodę kwestionariuszową wykorzystując wystandaryzowane narzędzia: Skalę Akceptacji Choroby (AIS), Inwentarz Potraumatycznego Rozwoju (PTGI) oraz autorski kwestionariusz Skala Ruminacji (SR). Wyniki: Średnia wartość przystosowania do choroby wyniosła 23,65 pkt. (SD=9,16), średnia wartość deklaracji wzrostu wywołanego chorobą wyniosła 35,8 pkt. (SD=25,52). Pomiędzy zmiennymi zależnymi wystąpiła negatywna korelacja (p<0,05). Wraz z upływem czasu od chwili zachorowania treści myślenia pacjentów zmieniały się w sposób statystycznie istotny. Rosła częstotliwość myśli na temat pozytywnych zdarzeń pojawiających się w przebiegu leczenia, korzystnych sytuacji (p<0,01), posiadanych przekonań o sobie i życiu, oczekiwań od życia i jego celu, a także wniosków dotyczących choroby (p< 0,006). Malała częstość myśli na temat aktualnego nastroju oraz przyczyn obecności choroby w życiu pacjenta (p<0,000). Te same treści myślenia: rozważanie przyczyn choroby i jej objawów oraz przekonań na temat siebie, życia, oczekiwań i celów życiowych oraz formułowanie wniosków na temat choroby w sposób statystycznie istotny współwystępowały ze słabszym poziomem przystosowania, a zarazem wyższym poziomem deklaracji wzrostu wywołanego chorobą (p<0,01). Wnioski: Treści procesów myślowych pacjenta zmieniają się wraz z upływem czasu leczenia. Podobne myśli towarzyszą przekonaniom pacjenta wskazującym na gorsze przystosowanie do choroby, jak i współwystępują z deklaracjami zmian o charakterze wzrostu osobowego. The beneficial and negative effects of thinking processes in the group of somatic patients Keywords: psychological adaptation, personal growth, rumination Introduction: The self-absorbing paradox shows positive and negative effects on conscious focusing attention on thoughts and emotions. In the study the problem of correlation between thinking processes in the group of somatic patients and their adaptation to the illness was examined. Aim of the study: Characteristics of thinking processes of patients with serious illness and evaluation of adaptation level with the content of thinking processes consideration Materials and method: The study included 54 patients rehabilitating after serious neurologic diseases and 18 patients during oncological treatment. In the research diagnostic survey was applied, using standardized questionnaire: AIS (Adaptation of Illness Scale), PTGI (Posttraumatic Growth Inventory) and the author s questionnaire RS (Rumination Scale). Results: The average value of adaptation level was 23,65 points (SD=9,16), the average value of the illness growth was 35,8 points (SD=25,52). There were negative correlations between dependent variables (p<0,05). During the time elapsed since the accidents the content of patients sic thoughts has changed statistically significantly. The frequency of thoughts about positive and beneficial events during treatment (p<0,01), the assumptions about self and life, expectations about life and his goals and conclusions about illness (p<0,006) grew. The frequency of thoughts about mood and cause of the illness decreased (p<0,000). This same thoughts content: thinking about the cause of illness, its symptoms, assumptions about self and life, expectations and life goals and conclusions about illness statistically significantly occurred in common with week adaptation level and superior level of the illness growth (p<0,01). Conclusions: During treatment the content of patients thoughts was changed. This same thoughts may attend to worse adaptation of illness and lead to changes in personal growth. 130

131 Małgorzata Paplaczyk 1, Anna Gawor 2, Gabriela Ciura 3 1 Szpital Uniwersytecki w Krakowie 2 Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego i Środowiskowego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 3 Absolwentka Wydziału Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Ocena jakości życia pacjentów z bólem przewlekłym w przebiegu choroby niedokrwiennej kończyn dolnych Słowa kluczowe: choroba niedokrwienna kończyn dolnych, ból przewlekły, jakość życia. Wstęp: Choroba niedokrwienna kończyn dolnych, ogranicza sprawność człowieka oraz powoduje występowanie bólu przewlekłego. Cel pracy: Celem badań było poznanie jakości życia pacjentów z bólem przewlekłym w przebiegu choroby niedokrwiennej kończyn dolnych. Szukano odpowiedzi na pytanie jaki wpływ na jakość życia pacjentów mają poszczególne składowe. Materiał i metody: Badanie przeprowadzono na Oddziale Chirurgii Naczyniowej i Poradni Chirurgii Naczyń Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie. Objęto nim grupę 105 chorych w wieku 47 lat 93 lata, którzy odczuwali ból przewlekły. W badaniu zastosowano metodę sondażu diagnostycznego, technikę ankietowania, w której wykorzystano narzędzia: kwestionariusz ankiety własnej konstrukcji, kwestionariusz WHOQOL BREF, skalę Barthel, skale bólowe: VAS, NRS i Kwestionariusz Bólu McGill Melzacka. Wyniki: Mężczyźni stanowili 60% badanej grupy, natomiast pozostałą część stanowiły kobiety. Chorzy odczuwali ból średnio od 1.67 roku. Pacjenci najczęściej odczuwali ból po wysiłku fizycznym lub i w nocy. Kobiety miały niższą jakość życia w stosunku do mężczyzn. Osoby w stałych związkach wykazały wyższy poziom jakości życia w porównaniu do osób samotnych. Jakość życia badanych determinowała też sprawność pacjentów w czynnościach dniach codziennego. Osoby mniej sprawne (skala Barthel 70 punktów) oceniły ją jako niższą niż osoby bardziej sprawne (skala Barthel 75 punktów). Wnioski: Analiza wyników badań pozwoliła na stwierdzenie, iż występowanie u pacjentów z chorobą niedokrwienną kończyn dolnych bólu przewlekłego negatywnie wpływa na ich życie. Prezentowana przez nich jakość życia zdecydowanie odbiega od pożądanej.wyniki te wskazują na konieczność obejmowania pacjentów holistyczną opieką medyczną, ze szczególnym uwzględnieniem sfery psychicznej i społecznej. Evaluation of the quality of life of patients with chronic pain who suffer from ischemic disease of the lower limbs Keywords: lower limb ischemia, chronic pain, quality of life Introduction: Lower limb ischemic disease reduces quality of life and causes chronic pain. Aim of the study: The aim of this study was to investigate quality of life of patients with chronic pain who suffer from ischemic disease of the lower limbs. The research carried out looked for answers to the question of how individual factors impact on the quality of life of patients. Material and methods: The study was conducted at the Department of Vascular Surgery and Vascular Surgery Clinic of the University Hospital in Krakow. This included a group of 105 patients aged years who experienced chronic pain. In the study, a diagnostic survey method, surveying technique, which uses tools: a questionnaire of our own design, questionnaire WHOQOL BREF, Barthel scale, scales pain: VAS, NRS and the McGill Melzack Pain Questionnaire. Results: Men accounted for 60% of the study group and the remainder were women. Patients felt the pain for an average of 1.67 years. Patients most often experienced pain after walking 200 meters and at night. The average intensity of pain felt by respondents was 6.39 points. The women had recorded lower quality of life than man. People in stable relationships showed higher quality of life compared to single people. The quality of life also determined the ability of patients to cope with daily activities. Those less able (Barthel scale 70 points) pointed to a lower quality of life than people who were more able (Barthel scale 75 points). Conclusions: Analysis of the results concluded that the occurrence of chronic pain in patients with ischemic lower extremity has a negative impact on their lives. Their quality of life was far from desirable, and they have insufficient skills to cope with the chronic pain. These results indicate that patients need to embrace a holistic medical care, with particular emphasis on mental health and social aspect. 131

132 Lucyna Płaszewska-Żywko 1, Sabina Krupa 2 1 Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Szpital Wojewódzki nr 2 im. św. Jadwigi Królowej w Rzeszowie, Kliniczny Oddział Kardiochirurgii Pododdział Intensywnej Terapii Satysfakcja zawodowa pielęgniarek oddziałów kardiochirurgicznych w Polsce i Wielkiej Brytanii Słowa kluczowe: satysfakcja z pracy, pielęgniarki, oddział kardiochirurgii Wstęp: Satysfakcja zawodowa to zarówno pozytywne jak i negatywne uczucia i postawy, które odnoszą się do realizacji obowiązków zawodowych podejmowanych przez pracowników. Czynniki wpływające na zadowolenie z wykonywanej pracy wśród pielęgniarek są złożone. Wiele z nich wiąże się z warunkami pracy oraz możliwościami podnoszenia kwalifikacji i prestiżem zawodu. Cel badania: Celem badań było porównanie satysfakcji zawodowej pielęgniarek pracujących w Polsce i Wielkiej Brytanii na przykładzie wysokospecjalistycznych oddziałów kardiochirurgicznych. Materiał i metoda: Badania przeprowadzono wśród pielęgniarek oddziałów kardiochirurgicznych w Polsce (n=50) i Wielkiej Brytanii (n=50). Wiek ankietowanych wynosił od 23 do 58 lat (śr.30,6 ± 7,39 lat). Zastosowano kwestionariusz ankiety własnego autorstwa oraz skalę satysfakcji A. Zalewskiej w wersji polskiej i angielskiej. Do analizy statystycznej zastosowano test Manna-Whitneya, test Kruskala-Wallisa, korelację Spearmana oraz test chi-kwadrat. Wyniki: Pielęgniarki pracujące w Wielkiej Brytanii były generalnie bardziej zadowolone z pracy niż pielęgniarki polskie. Główną przyczyną niezadowolenia pielęgniarek polskich były niskie płace, duża odpowiedzialność, obciążenie fizyczne i psychiczne, natomiast pielęgniarki angielskie jako główne przyczyny niezadowolenia wymieniały pracę zmianową oraz duże obciążenie fizyczne i psychiczne. Wnioski: Poziom zadowolenia z wykonywanej pracy był wyższy u pielęgniarek z Wielkiej Brytanii niż u pielęgniarek pracujących w Polsce. Job satisfaction of nurses of cardiosurgery units in Poland and Great Britain Keywords: job satisfaction, nurses, cardiosurgery unit Introduction: Job satisfaction includes both positive and negative feelings and attitudes related to the professional duties undertaken by employees. Factors influencing job satisfaction among nurses are complex. Many of them are related to working conditions and possibilities of qualifications improvement and prestige of the profession. Aim of the study: The aim of the study was to compare job satisfaction of nurses working in Poland and in the UK taking as an example the study of highly specialized cadiosurgical units. Material and method: The study was performed among nurses working in cardiac surgery units in Poland (n = 50) and the UK (n = 50). The age of respondents ranged from 23 to 58 years (mean 30,60 ± 7.39 years) The authors' questionnaire and the Scale of Job Satisfaction by A. Zalewska in Polish and English versions were used. For statistical analysis Mann-Whitney test, Kruskal-Wallis test, Spearman correlation and chi-square test were used. Results: Generally, nurses working in the UK were more satisfied with their work than Polish nurses. The main reason for dissatisfaction of Polish nurses were low wages, a big responsibility, physical and psychological burden while English nurses mentioned shift work and big physical and psochological burden as the main causes of their dissatisfaction Conclusions: The level of job satisfaction was higher in English nurses than in nurses from Poland. 132

133 Anna Szetela 1, Ewa Kocot 2 1 Zakład Polityki Zdrowotnej i Zarządzania, Instytut Zdrowia Publicznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Zakład Ekonomiki Zdrowia i Zabezpieczenia Społecznego, Instytut Zdrowia Publicznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Pakiety szkoleniowe dla profesjonalistów zdrowotnych poprawa dostępności i jakości świadczeń dla migrantów i mniejszości etnicznych, w tym Romów raport z projektu MEM-TP Słowa kluczowe: kształcenie, dostępność świadczeń, jakość świadczeń, migranci, mniejszości etniczne Wstęp: W grudniu 2013 roku Komisja Europejska przyznała realizację projektu Pakiety szkoleniowe dla profesjonalistów zdrowotnych poprawa dostępności i jakości świadczeń dla migrantów i mniejszości etnicznych, w tym Romów (MEM-TP) międzynarodowemu konsorcjum, w którego skład wszedł m.in. Instytut Zdrowia Publicznego WNZ UJ CM. Cel pracy: Celem projektu jest poprawa dostępności i jakości świadczeń zdrowotnych dla migrantów i mniejszości etnicznych w Unii Europejskiej poprzez stworzenie zasobów szkoleniowych o wspólnym europejskim zarysie, z uwzględnieniem kontekstów lokalnych (krajowych). Metoda/Zarys działań projektowych: W aktywnościach MEM-TP znalazły się: (a) przegląd sytuacji migrantów i mniejszości etnicznych oraz istniejących w UE materiałów szkoleniowych, (b) opracowanie w oparciu o wyniki etapu pierwszego - modelu pakietu szkoleniowego (materiały oraz metodologia), (c) szkolenie trenerów dla krajów pilotażowych, adaptacja pakietów szkoleniowych oraz szkolenia pilotażowe w sześciu krajach (Dania, Hiszpania, Polska, Rumunia, Słowacja, Włochy), (d) ocena szkoleń pilotażowych oraz (e) weryfikacja pakietów, rozpowszechnienie wyników. Podsumowanie: Wyniki przeglądu sytuacji są dostępne na stronie projektu ( na ich podstawie wypracowany został modelowy pakiet szkoleniowy. W styczniu 2015 roku w Andalusian School of Public Health odbyło się szkolenie trenerów połączone z oceną materiałów szkoleniowych i metodologii, w którym wzięły udział po 3 osoby z każdego z zaangażowanych krajów. Kolejny etap stanowiła adaptacja pakietów szkoleniowych do uwarunkowań lokalnych oraz przeprowadzenie szkoleń pilotażowych od marca do maja 2015 roku. Uczestnikami szkoleń pilotażowych byli profesjonaliści pierwszej linii, w tym lekarze, pielęgniarki. położne, i ratownicy mający kontakt z grupami migrantów/mniejszości. Integralną część szkolenia stanowiła ocena pakietu oraz metodologii zajęć. Training packages for health professionals to improve access and quality of health services for migrants and ethnic minorities, including the Roma - MEM-TP project Keywords: access to health services, ethnic minorities, migrants, quality of health services, training Introduction: The international project Training packages for health professionals to improve access and quality of health services for migrants and ethnic minorities, including the Roma - MEM-TP project is financed by European Commission (through its Executive Agency for Health and Consumers) and coordinated by Andalusian school of Public Health. Institut of Public Health Faculty of Health Sciences Jagiellonian University Mecial College is one of subcontractors. Aim of the project: The project s main objective is to review, develop, test and evaluate training for health professionals in order to facilitate the access and improve the quality of health services for the target population groups. Method: The project includes 5 main steps: (a) to review the migrant and ethnic minorities' situation in the EU and identify common challenges and best practices to feed into the training programmes; (b) to review of existing training materials and development of the content of new training materials - production of the training package; (c) training of trainers, six pilot training programmes and evaluation; (d) final versions of the materials, the evaluation report summarising the challenges and opportunities during the pilot trainings, and (e) dissemination of the results. Summary: A model training programme has been developed under the project. It focuses on strengthening the skills and competences of health professionals to care for migrants and ethnic minorities. The next steps training of trainers (in Andalusian Schiool of Public Health, January 2015) and piloting this training programme at country 133

134 level in six countries were organised. The piloting is a three day workshop for 30 health professionals: regular health professionals working on the front line of health care provision, including nurses and midwifes. 134

135 Kazimiera Zdziebło 1,3, Grażyna Nowak-Starz 2, Renata Stępień 1 1 Zakład Chirurgii i Pielęgniarstwa Chirurgicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach 2 Zakład Badań Wieku Rozwojowego, Instytut Zdrowia Publicznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach 3 Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie Oddział w Kielcach Satysfakcja zawodowa pielęgniarek Słowa kluczowe: satysfakcja zawodowa, pielęgniarki, środowisko pracy Wstęp: Zadowolenie z pracy jest rezultatem konfrontacji oczekiwań pracownika z obiektywną rzeczywistością, która to dotyczy organizacji pracy, stosunków międzyludzkich, wyposażenia rzeczowego, systemu wynagrodzeń, możliwości szkolenia i doskonalenia, warunków socjalno-bytowych. Pracownik zadowolony z pracy traktuje pracę jako potrzebę, obowiązek społeczny oraz warunek własnego rozwoju. Aktualnie nową wartością staje się praca wysoko kwalifikowana, zakładająca wysoki poziom kompetencji i odpowiedzialności za powierzone zadania. Cel pracy: Celem pracy było zbadanie i przedstawienie poziomu satysfakcji pielęgniarek w kontekście wybranych czynników środowiskowych. Materiał i metoda: Badania przeprowadzono wśród 108 pielęgniarek pracujących w różnych placówkach ochrony zdrowia w Sandomierzu. Zastosowano metodę sondażu diagnostycznego z użyciem kwestionariusza ankiety własnego autorstwa. Wyniki: Do występowania stresu w zakładzie pracy przyznaje się aż 49,08% badanych pielęgniarek. Dobre relacje z przełożonym ma 64,8% badanych. Do średniej relacji na linii pielęgniarka pacjent i jego rodzina przyznało się 15,8 % badanych. Aż 55,55% badanych pielęgniarek uznało, że trudną sytuacją w pracy jest dla nich codzienne stykanie się z cierpieniem chorego. Spośród badanych 24,07% odpowiedziało, że przyczyną sytuacji stresowych są niskie zarobki, które w zdecydowany sposób przekładają się na pracę, na życie zawodowe i rodzinne respondentek. W dalszej kolejności badane wymieniały dużą odpowiedzialność - 20,99% badanych. Wnioski: Poziom satysfakcji zawodowej pielęgniarek zależy w sposób statystycznie istotny od ich miejsca pracy. Nie istnieje statystycznie zależność między stażem pracy, wykształceniem, miejscem zamieszkania, ani wiekiem pielęgniarek a opinią na temat satysfakcji zawodowej. Professional satisfaction of nurses Keywords: job satisfaction, nurses, work environment Introduction: Job satisfaction is the result of a confrontation with employee expectations objective reality, which relates to the organization of work, relationships, tangible equipment, the system of remuneration, training opportunities and improvement, social and living conditions.employee satisfied with the work treats the job as need social duty and the condition of its own development. Currently, the new value becomes the work of highly qualified, providing for a high level of competence and responsibility for assigned tasks. Aim of the study: The aim of the study was to investigate and present level of satisfaction of nurses in the context of selected environmental factors. Materials and method: The study was conducted among 108 nurses working in various health care institutions in Sandomierz. The method of diagnostic survey using a questionnaire of his own authorship. Results: To the occurrence of stress in the workplace admits up to 49.08% of the surveyed nurses. A good relationship with your supervisor has 64.8% of respondents. The mean relations between the nurse - patient and his family admitted 15.8% of respondents. As many as 55.55% of the nurses surveyed felt that the difficult situation at work is for them coming in contact daily with the suffering of the patient % of the respondents answered that the cause of stressful situations are low wages, which in a decisive way translate into a job, to work and family life of respondents. In further investigated exchanged a lot of responsibility % of respondents. Conclusions: The level of professional satisfaction of nurses depends statistically significantly from their jobs. There is no statistical relationship between work experience, education, place of residence, or age of nurses and opinion on professional satisfaction. 135

136 Sesja studencka 136

137 Beata Polak, Marzena Wojtas, Dominika Zoldi Studenckie Koło Naukowe Medyk, Zakład Pielęgniarstwa, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie Porównanie zachowań zdrowotnych i występowania czynników ryzyka zaburzeń odżywiania wśród młodzieży i dorosłych - anoreksja i bulimia Słowa kluczowe: anoreksja, bulimia Wstęp: Anoreksja i bulimia to choroby o podłożu psychicznym, które kończą się poważnymi zaburzeniami w funkcjonowaniu organizmu, a nawet śmiercią. W dzisiejszym świecie panuje moda na szczupłą sylwetkę, co jest mocno promowane przez media. Choroby te są bardzo trudne do zdiagnozowania i leczenia. Istotne znaczenie i pożądany efekt w leczeniu tych chorób ma współpraca ze strony pacjenta i jego rodziny, która ma za zadanie go wspierać. Cel badania: Porównanie zachowań zdrowotnych i występowania czynników ryzyka zaburzeń odżywiania wśród młodzieży i dorosłych, które mogłyby prowadzić do anoreksji lub bulimii. Materiał i metoda: Badaniem objęto 200 osób. Wśród nich było 100 gimnazjalistów z Zespołu Szkół Gminnych im. Króla Kazimierza Wielkiego w Damienicach oraz 100 studentów PWSZ w Tarnowie, reprezentujących różne kierunki studiów. Badania zostały przeprowadzone metodą sondażu diagnostycznego, którego narzędziem badawczym był anonimowy kwestionariusz ankiety. Wyniki: Przeprowadzone badania wskazują na istnienie czynników ryzyka, które prowadzą do zaburzeń odżywiania. Duża liczba osób ma masę ciała poniżej normy. Większość ankietowanych odchudzała się stosując metody i środki odchudzające. Prawie wszyscy respondenci znają pojęcie anoreksji i bulimii mając do nich negatywny stosunek. Wnioski: Badana grupa młodzieży próbowała się odchudzać, stosując różnego rodzaju diety. Comparison of health behaviors and risk factors of eating disorders among adolescents and adults-anorexia and bulimia Keywords: anorexia, bulimia Introduction: Anorexia and bulimia are psychiatric illnesses that result in serious disturbances in bodily functions or even death. In today's world there is a fashion for slim figure, which is heavily promoted by the media. These diseases are very difficult to diagnose and treat. It is important and desirable effect in the treatment of these diseases is the cooperation of the patient and his family, which is intended to support it. The aim of the study: To compare health behaviors and risk factors of eating disorders among young people and adults, which could lead to anorexia or bulimia Material and methods: The study involved 200 people. Among them were 100 junior high school students of the School of King Casimir the Great in Damienice and 100 students of Higher Vocational School in Tarnow, representing different fields of study. The study was conducted using a diagnostic survey, whose research tool was an anonymous questionnaire. Results: The study indicates the existence of risk factors that unwittingly lead to eating disorders. A large number of people have a weight below the standard. Most respondents lost weight using methods and means of weight loss. Almost all respondents are familiar with the concept of anorexia and bulimia have a negative attitude to them. Conclusions: The study group of young people trying to lose weight, using different types of diet. 137

138 Katarzyna Mucha 1, IwonaOskędra 2, Joanna Moszkowicz 1, Anna Piskorz 3, Anna Nowacka 3 1 Studenckie Koło Naukowe Zarządzanie w Pielęgniarstwie Zakład Zarządzania Pielęgniarstwem i Pielęgniarstwa Epidemiologicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Zakład Pedagogiki Medycznej, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 3 Zakład Zarządzania Pielęgniarstwem i Pielęgniarstwa Epidemiologicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Jakość życia ludzi chorujących na łuszczycę w wieku lat Słowa kluczowe: łuszczyca, ludzie młodzi, jakość życia Wstęp: Łuszczyca jest przewlekłą chorobą ogólnoustrojową o charakterze zapalnym, uwarunkowaną genetycznie. Ze względu na swój przewlekły charakter choroba może mieć negatywny wpływ na jakość życia pacjentów. Cel pracy: Ocena jakości życia ludzi w wieku lat chorujących na łuszczycę. Materiał i metoda: Badanie przeprowadzono wśród 125 chorych na łuszczycę w wieku lat, z czego do badania włączono 118 osób. W badaniach zastosowano metodę sondażu diagnostycznego z wykorzystaniem autorskiego kwestionariusza ankiety oraz wskaźnika wpływu dolegliwości skórnych na jakość życia DLQI (Dermatology Life Quality Index, Finlay AY, Khan GK). Autorski kwestionariusz ankiety dotyczył objawów łuszczycy, najczęściej występujących problemów u chorych i udzielanego wsparcia oraz cech społeczno-demograficznych.,w analizie statystycznej wykorzystano test t-studenta i test Fishera. Wyniki: Średnia wartość ogólnej jakości życia wynosiła 10,22 ± 7,53 pkt, co świadczy o obniżonej jakości życia. Jakość życia była znamiennie zależna od okresu trwania choroby. Osoby chorujące do 5 lat, średnią jakość życia miały na poziomie 8,41 ± 6,66 pkt., istotnie wyższą w porównaniu do osób, które chorują powyżej 20 lat (11,53 ± 8,88 pkt), (p=0,012). Dla większości chorych największym problemem był wygląd (61 %), następnie utrudnione życie społeczne (21,2 %) oraz uciążliwa terapia (14,4 %). Zaledwie 14 % badanych korzystało z pomocy psychologa i 13 % chorych należało do stowarzyszeń, gdzie mogą otrzymywać wsparcie. Wnioski: 1.Łuszczyca ma negatywny wpływ na jakość życia chorych. 2. Długi okres trwania choroby znamiennie negatywnie wpływał na jakość życia chorych łuszczycę. The quality of life of people with psoriasis at the age of years Keywords: psoriasis, young people, quality of life Introduction: Psoriasis is a genetically conditioned chronic systemic inflammatory. Because of its chronic nature, the disease can have a negative impact on the quality of life of patients. Aim of the study: Evaluation of the quality of life for people aged years suffered from psoriasis Material and method: The research study was conducted among 125 patients with psoriasis, at the age of years, of which 118 persons were enrolled. In this study a diagnostic survey method using a proprietary questionnaire and skin ailments rate impact on quality of life - DLQI (Dermatology Life Quality Index, Finlay AY, Khan GK) were applied. The author's original questionnaire concerned the symptoms of psoriasis and the most common problems of patients, and provided support and socio-demographic characteristics.in the statistical analysis the Student's t-test and Fisher's exact test were used. Results: The average value of overall quality of life was ± 7.53 points, reflecting the reduced quality of life. The quality of life was significantly dependent on the duration of the disease. In the persons suffering up to 5 years the average quality of life (8.41 ± 6.66 points) was significantly higher comparing to people suffering over 20 years (11.53 ± 8.88 points), (p = 0.012). For most patients the most important problem was the appearance (61 %), followed by difficult social life (21.2 %) and tedious therapy (14.4 %). Only 14 % of respondents used the help of a psychologist and 13 % of patients belonged to associations where they can receive support. Conclusions: 1. Psoriasis has a negative impact on quality of life. 2.The long duration of disease has significantly negative impact on the quality of life of patients with psoriasis. 138

139 Natalia Ślusarczyk, Ewelina Węgiel, Patrycja Starzyk Studenckie Koło Naukowe Medyk, Zakład Pielęgniarstwa, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie Ocena wybranych zachowań zdrowotnych studentów Słowa kluczowe: zachowania zdrowotne, studenci, indeks zachowań zdrowotnych Wstęp: Zdrowie nasze jest wartością autoteliczną, zajmującą newralgiczne miejsce w klasyfikacji wartości. Wyraża się je nie tylko w ujęciu fizycznym, ale również psychologicznym. Niestety wiele ludzi nie zdaje sobie sprawy nad ideą zdrowego trybu i funkcjonowania w życiu codziennym. Coraz częściej jesteśmy narażeni na nowe ogniska chorobowe oraz inne zagrożenia cywilizacyjne. Zdrowie człowieka uwarunkowane jest głównie przez indywidualne zachowania zdrowotne. Zmierzają one do permanentnej poprawy zdrowia i jego monitorowania poprzez samoobserwację oraz wykonywanie badań lekarskich. Cel pracy: Ocena zachowań zdrowotnych studentów Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Tarnowie. Materiał i metody: Badania przeprowadzono wśród studentów Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Tarnowie. Badaniami objęto 30 studentów kierunku ekonomii i 70 studentów pielęgniarstwa. Narzędziem badawczym był autorski kwestionariusz ankiety oraz Inwentarz Zachowań Zdrowotnych (IZZ) wg Z. Juczyńskiego. Wyniki: Badaniu poddano 100 osób w wieku lat. Badane osoby miały średni poziom BMI równy M= 21,6, od 16,3 do 34,0. Analizy wykazały, że osoby uprawiające sport mają niższy poziom wskaźnika BMI w porównaniu do osób nieuprawiających sportu. 12% respondentów deklaruje, że prawie zawsze ogranicza tłuszcze zwierzęce oraz cukier, 42% - od czasu do czasu, natomiast 6% podaje, że nigdy. Analiza korelacji nie wykazała istotnego statystycznie związku pomiędzy poziomem BMI badanych osób a ograniczaniem przez nie spożywania takich produktów jak tłuszcze zwierzęce i cukier. 10% studentów ekonomii i 21% studiujących pielęgniarstwo prawie nigdy nie ogranicza palenia tytoniu. Wnioski: Z racji studiowania kierunku medycznego przez studentów pielęgniarstwa można by przypuszczać, że będą przestrzegać zachowań sprzyjających zdrowiu w większym stopniu niż studenci ekonomii. Takiej zależności jednak nie zaobserwowano. Osoby studiujące pielęgniarstwo rzadziej ograniczają palenie tytoniu niż studenci ekonomii. Assessment of selected health behavior among students Keywords: healthy behaviours, students, healthy behaviours inventory Introduction: Our health is an autotelic value that has its crucial place in the classification of values. They are not only expressed from the physical perspective, but also from the psychological one. Regrettably, a lot of people is not familiar with the idea of healthy lifestyle and functioning on the daily basis. More and more, we are exposed to new sources of pathology and other threats of civilization. Human health is mainly conditioned by individual healthful behaviours. They aim at permanent improvement of health and its monitoring through self-observation and undergoing medical tests. Aim of the study: Appraisal of healthy behaviours among students of the State Higher Vocational School in Tarnów. Material and methods: The research was conducted among students of the State Higher Vocational School in Tarnów. In this research, there were involved 30 students from the faculty of economics and 70 students from the nursing faculty. The research tool was an original questionnaire form and the Healthy Behaviours Inventory (HBI) by Z. Juczyński. Results: The research was performed on a group of 100 people aged years. The average level of BMI of the tested group was M = 21.6, from 16.3 to The analyses shown that people who train sports have lower BMI index from those who do not train sports. 12% of respondents declare that they limit fats of animal origin and sugar almost at all times, 42% - from time to time, however 6% says that they do not limit it at all. The correlation analysis did not demonstrate any vital statistical connection between the BMI level of respondents and their limitation of consumption of such products like animal fats and sugar. 10% of student of the faculty of economics and 21% of these who study nursing do not limit smoking. Conclusions: Due to the fact that students of nursing study medicine, it can be assumed that they will follow behaviours that promote health to a greater extent, than students from the faculty of economics. However, such relation was not observed. People who study nursing limit smoking less frequently, than those who study economy. 139

140 Aldona Wróbel 1, Anna Majda 2 1 Studia doktoranckie, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Pracownia Teorii i Podstaw Pielęgniarstwa, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Religijność i akceptacja choroby wśród pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów Słowa kluczowe: reumatoidalne zapalenie stawów, religijność personalna, akceptacja choroby Wstęp: Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), to przewlekła autoimmunologiczna choroba układowa tkanki łącznej, prowadząca do niepełnosprawności. Religijność i akceptacja choroby pomagają pacjentom lepiej znosić chorobę. Lekarz, pielęgniarka powinni uwzględniać w swojej praktyce potrzeby pacjentów nie tylko natury biologicznej, ale także psychospołeczne i duchowe. Branie pod uwagę sfery duchowo-religijnej pacjentów, może przyczyniać się do poprawy opieki oraz wyników leczenia. Cel pracy: Ocena religijności i akceptacji choroby wśród pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów oraz zbadanie zależności pomiędzy tymi zmiennymi. Materiał i metoda: Badaniami objęto 100 osób chorujących na RZS. W badaniach wykorzystano metodę sondażu diagnostycznego i szacowania. Wykorzystano dwa wystandaryzowane narzędzia badawcze: Skalę Religijności Personalnej, Skalę Akceptacji Choroby oraz autorski kwestionariusz ankiety. Do analizy statystycznej użyto współczynnika korelacji liniowej Pearsona i testu t-studenta Za istotne przyjęto prawdopodobieństwo testowe na poziomie p<0,05. Wyniki: W badanej grupie wskaźnik religijności wyniósł średnio 3,6, wahał się między 1,6 a 4,9. Większość badanych (89%) charakteryzowało się religijnością personalną. Wskaźnik akceptacji choroby wyniósł średnio 25, wahał się między 11 a 40. Ponad połowa badanych (58%) akceptowała swoją chorobę na średnim poziomie. Religijność pacjentów nie miała istotnego wpływu na akceptację choroby (r=-0,0041; p=0,9677). Także rodzaj stosowanego leczenia nie wpłynął znamiennie na poziom akceptacji choroby (t=-0,36; p=0,7163). Wnioski: Pacjenci z RZS cechowali się zróżnicowaną religijnością i różnym poziomem akceptacji choroby. Nie każdy badany pacjent przejawiał religijność personalną, jak również w istniejącej sytuacji klinicznej potrzeby duchowo-religijne oraz rodzaj i wyniki leczenia nie miały istotnego znaczenia w akceptacji choroby. Religiousness and acceptance of disease among patients with rheumatoid arthritis Keywords: rheumatoid arthritis, personal religiousness, acceptance of disease Introduction: Rheumatoid arthritis is chronic autoimmune disease of connective tissue system, which leads to disability. Religiousness and acceptance of disease help patients to abolish disease better. Doctors and nurses should pay attention not only to biological character of their patients needs, but also to psychosocial and spiritual requirements. Taking patients spiritual and religious sphere into consideration can contribute to improving healthcare and treatment results. Aim of the study: Assessment of religiousness and acceptance of disease among patients with rheumatoid arthritis, and researching of interdependence between these variables. Material and method: Research was conducted on 100 patients with rheumatoid arthritis. Diagnostic survey method and estimate were used in this study. Two standardised research tools were used: the scale of personal religiousness, the scale of disease acceptance and the authorial questionnaire. To do the statistical analysis, Pearson correlation coefficient and Student s T-test were used. Probability value on level p<0,05 was regarded significant. Results: In the examined group the indicator of religiousness amounted to 3.6 on average, hesitated between 1.6 and 4.9. The majority examined (89%) was characterized by a personal religiousness. The indicator of disease acceptance amounted to 25 on average, hesitated between 11 and 40. Over half examined (58%) accepted their disease on the average level. The religiousness of patients didn t have a significant influence on approval of illness (r = ; p = ). The type of the applied treatment didn t also affect the level of disease acceptance characteristically (t = -0.36; p = ). Conclusions: Rheumatoid arthritis patients are marked by diversified religiousness and a split level of disease acceptance. Not every examined patient displayed the personal religiousness. In the clinical existing situation, spiritual-religious needs, the kind and results of the treatment didn t mean considerable for acceptance of disease. 140

141 Katarzyna Olek 1, Ewelina Milewska 1, Renata Madetko 2 1 Studenckie Koło Naukowe przy Zakładzie Pedagogiki Medycznej- sekcja położnych, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Pracownia Podstaw Opieki Położniczej, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Ocena wiedzy kobiet na temat nietrzymania moczu Słowa kluczowe: nietrzymanie moczu, ocena wiedzy Wstęp: Nietrzymanie moczu jest chorobą społeczną, której możemy zapobiegać. Ocena aktualnej wiedzy kobiet na temat tego schorzenia odgrywa kluczową rolę w opracowaniu programów profilaktyki nietrzymania moczu. Cel pracy: Poznanie i ocena obecnego stanu wiedzy kobiet na temat nietrzymania moczu czynników ryzyka jego występowania, profilaktyki oraz leczenia. Materiał i metoda: W badaniu wzięło udział 95 kobiet mieszkających w okolicach Czechowic-Dziedzic, Kałuszyna i Krakowa. Do przeprowadzenia badań użyto metody sondażu diagnostycznego wykorzystując kwestionariusz z 29 autorskimi pytaniami. Wyniki: Największą część badanych stanowiły kobiety w grupie wiekowej lat. Prawie połowa kobiet (44%) nie potrafiła wymienić ani jednego czynnika ryzyka występowania nietrzymania moczu. 77% ankietowanych kobiet słyszała o ćwiczeniach mięśni dna miednicy, ale tylko 10 procent wykonuje je regularnie. Aż 81% ankietowanych nie otrzymało informacji na temat profilaktyki nietrzymania moczu od lekarza rodzinnego, ginekologa ani położnej. Istnieje ryzyko, że w wypadku wystąpienia objawów nietrzymania moczu jedna czwarta ankietowanych kobiet nie zgłosiłaby się do lekarza. Większość ankietowanych kobiet uważa, że warto nagłaśniać problem nietrzymania moczu. Wnioski: Mimo częstego występowania nietrzymania moczu, większość kobiet nie zna czynników ryzyka co sprawia, że nie są one eliminowane. Mimo wiedzy na temat ćwiczeń profilaktycznych niewiele kobiet wykonuje je regularnie. Istnieją duże zaniedbania ze strony pracowników służby zdrowia dotyczące braku informowania pacjentek o problemie nietrzymania moczu, sposobie i celu wykonywania ćwiczeń mięśni dna miednicy oraz eliminacji czynników ryzyka. Badania wykazały niepokojący brak zaufania kobiet w stosunku do pracowników służby zdrowia. Kobiety wykazują chęć poszerzania swojej wiedzy na temat nietrzymania moczu co należałoby im umożliwić poprzez stworzenia programów profilaktyki nietrzymania moczu na przykład poprzez edukacje w trakcie ciąży i po porodzie. Assessment of woman s knowledge about urinary incontinence Keywords: urinary incontinence, assessment of knowledge Introduction: Urinary incontinence is a social disease that can be prevented. Evaluation of the current knowledge of women about this disease plays a key role in the development of programs for prevention of urinary incontinence. Aim of the study: Recognition and assessment of the current state of knowledge of women on incontinence risk factors of its occurrence, prevention and treatment. Material and method: The study involved 95 women living in the vicinity of Czechowice-Dziedzice, Kaluszyn and Krakow. To carry out studies of diagnostic survey method was used a questionnaire with 29 author s questions. Results: The largest part of the respondents were women in the age group years. Nearly half of women (44%) could not name even one risk factor for urinary incontinence. 77% of women surveyed had heard of pelvic floor muscle exercises, but only 10% percent perform them regularly. As many as 81% of respondents did not receive information on the prevention of urinary incontinence family doctor, gynecologist or midwife. There is a risk that in case of the onset of symptoms of urinary incontinence quarter of the women surveyed not report to a doctor. Most of the surveyed women believe that it is worth publicize the problem of urinary incontinence. Conclusions: Despite the high incidence of urinary incontinence, most women do not know the risk factors which makes that they are not eliminated. Although knowledge about the pelvic floor exercise prevention, few women carry them regularly. There are great negligence on the part of health professionals to inform patients about the lack of the problem of urinary incontinence, the way and purpose of pelvic floor muscles exercise and eliminating risk factors. Studies have shown a worrying lack of confidence in women to health professionals. Women have a desire to expand their knowledge about urinary incontinence which would enable them through the creation of programs for prevention of urinary incontinence, for example through education during pregnancy and after childbirth. 141

142 Anna Delimat 1, Renata Tokarska 2 1 Studenckie Koło Naukowe przy Zakładzie Pedagogiki Medycznej- sekcja położnych, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Pracownia Podstaw Opieki Położniczej, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Wpływ mediów na sposób ukończenia ciąży i długość okresu karmienia piersią przez matki Słowa kluczowe: media, sposób ukończenia ciąży, długość okresu laktacji Wstęp: Sposób ukończenia ciąży oraz długość okresu laktacji jest obecnie tematem często poruszanymi przez media. Duża dostępność do różnorodnych źródeł informacji może wpływać na decyzję kobiet odnośnie sposobu ukończenia ciąży oraz długość okresu laktacji. Cel pracy: Ocena najczęściej wybieranych przez kobiety spodziewające się dziecka, źródeł informacji o porodzie i połogu oraz wpływu mediów na długość okresu karmienia piersią i sposób ukończenia ciąży. Materiał i metoda: Badanie przeprowadzono w okresie kwietnia i maja 2015 roku w Szpitalu Specjalistycznym w Jaśle w Oddziale ginekologiczno położniczym wśród 65 położnic. W badaniu zastosowano metodę sondażu diagnostycznego z wykorzystaniem autorskiego kwestionariusza ankiety. Wyniki: Kobiety przygotowując się do porodu i laktacji najczęściej korzystają z Internetu jako podstawowego źródła informacji. Programy telewizyjne i prasa nie mają wpływu na decyzję kobiet dotyczące sposobu ukończenia ciąży. Ponad połowa badanych (69%) uważa, że środki masowego przekazu promują karmienie naturalne. W opinii prawie połowy biorących udział w badaniu położnic (49%), obecne w mediach kampanie reklamowe sztucznego mleka dla niemowląt, wpływają negatywnie na decyzję kobiet dotyczące czasu karmienia piersią i przyczyniają się do skrócenia okresu laktacji. Wnioski: Media promują naturalne karmienie piersią natomiast nie mają wpływu na opinie kobiet dotyczące sposobu ukończenia ciąży. Obecne w prasie i telewizji kampanie reklamowe promujące sztuczne mleko, mają wpływ na skrócenie okresu laktacji. The influence of the media on childbirth method and duration of lactation period Keywords: media, method of childbirth, duration of lactation Introduction: Methods of childbirth and the length of lactation period are currently subjects frequently raised by the media. High availability to different sources of information can influence women s decisions regarding the method of childbirth and the length of the lactation period. Aim of the study: To assess the sources of information on childbirth and the postpartum period most frequently chosen by women expecting a baby, and the impact of the media on the duration of breastfeeding and on how a pregnancy is completed. Material and methods: The study was conducted in April and May 2015 in the Specialist Hospital in Jaslo in the Gynecological- Obstetric Department among 65 women in childbirth. The method of the study was a diagnostic survey, the tool being an original questionnaire. Results: Women preparing for childbirth and lactation most frequently use the Internet as their primary source of information. Television programs and the press have no influence on women s decisions on how to complete their pregnancy. More than half of the respondents (69%) believe that the mass media promote breastfeeding. In the opinion of almost half of the surveyed women in childbirth (49%), current media campaigns of artificial baby milk have a negative impact on women's decision on the duration of breastfeeding and contribute to shortening the lactation period. Conclusions: The media promote natural breast-feeding while they do not affect women s opinions about how to complete their pregnancy. Advertising campaigns promoting artificial milk, which are present in the press and on television, contribute to shortening the period of lactation. 142

143 Anna Nawalana 1, Magdalena Baran 2 1 Studia doktoranckie Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Laboratoria medyczne i analityczne w Krakowie 2 Studia doktoranckie Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Szpital Uniwersytecki w Krakowie Sposoby radzenia sobie ze stresem młodzieży gimnazjalnej zamieszkałej w mieście i na wsi Słowa kluczowe: stres, młodzież, szkoła Wstęp: W okresie dzieciństwa i adolescencji niezwykle ważną rolę odgrywają właściwe sposoby radzenia sobie z trudnymi sytuacjami. Pełnią rolę mechanizmów obronnych, które pozwalają zmniejszyć lub zniwelować negatywne skutki, jakie może nieść ze sobą stresujące wydarzenie. Cel pracy: Celem pracy była ocena sposobów radzenia sobie ze stresem badanej młodzieży gimnazjalnej zamieszkałej na wsi i w mieście. Materiał i metoda: Badania przeprowadzono w 2014r. w dwóch szkołach zlokalizowanych na terenie województwa małopolskiego. Grupa badana liczyła 160 uczniów mieszkających w mieście i na wsi. W badaniach zastosowano metodę szacowania, narzędziem był arkusz Skali Jak Sobie Radzisz? (JSR) autorstwa Z. Juczyńskiego oraz N. Ogińskiej-Bulik. Wyniki: Uczniowie będący mieszkańcami miast i wsi w trudnej sytuacji najczęściej stosowali strategię polegającą na Aktywnym Radzeniu Sobie. Badani gimnazjaliści, jako główne źródło stresu podawali Problemy w szkole oraz Problemy z rówieśnikami. Miejsce zamieszkania badanych nie wpływało na ich strategie sytuacyjnego i dyspozycyjnego radzenia sobie ze stresem. Wnioski: Badani uczniowie wybierali aktywny model reakcji. Byli skoncentrowani na problemie, chcieli dokonać zmiany sytuacji używając w tym celu własnych umiejętności i zasobów indywidualnych. Styles of coping with stress in junior high school students living in the city and in the countryside Keywords: stress, adolescent, school Introduction: Appropriate ways to cope with a difficult situations play a very important role during the childhood and adolescence. They are defense mechanisms which help to reduce or eliminate the negative effects of stressful events. Aim of the study: The aim of this study was to evaluate ways of coping with stress junior high school students living in rural and urban areas. Material and method: The study was conducted in 2014 in two malone schools. The study group consisted of 160 students living in the city and in the countryside. There was used an estimation method, tool was sheet Scale How do you cope? made by Z. Juczyński and N. Ogińska-Bulik. Results: Students from the city and the countryside in the most difficult situations were using the strategy of "Active coping". The surveyed junior high school students, as a major source of stress situations claimed: "Problems at school" and "Problems with peers". Place of residence of respondents did not affect of their situational and dispositional strategies for coping with stress. Conclusions: The surveyed students chose the active response model. They were focused on the problem, they wanted to change the situation, using the skills and personal resources. 143

144 Magdalena Baran 1, Anna Nawalana 2 1 Studia doktoranckie Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Szpital Uniwersytecki w Krakowie 2 Studia doktoranckie Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Laboratoria medyczne i analityczne w Krakowie Uogólnione poczucie własnej skuteczności młodzieży gimnazjalnej zamieszkałej w mieście i na wsi Słowa kluczowe: stres, skuteczność własna, szkoła Wstęp: Pojęcie poczucia własnych kompetencji osobistych, inaczej mówiąc własnej skuteczności to przekonanie człowieka, że jest w stanie zrealizować określone działania i posiada odpowiednie kompetencje do osiągnięcia zamierzonych celów. Cel pracy: Celem pracy było porównanie poczucia kompetencji osobistych młodzieży gimnazjalnej zamieszkałej na wsi i w mieście. Materiał i metoda: Badania przeprowadzono na przełomie września i października 2014 roku w dwóch szkołach gimnazjalnych województwa małopolskiego mieszczących się na wsi i w mieście. Grupa badana stanowiła 160 uczniów. Badania przedstawione w niniejszej pracy dotyczą poczucia własnej skuteczności - poczucia kompetencji osobistych uczniów. Narzędziem badawczym była Skala Kompetencji Osobistych (KompOs). Wyniki: Uczniowie mieszkający na wsi najczęściej mieli przeciętny poziom poczucia własnej skuteczności. Respondenci zamieszkujący wieś cechowali się wyższym wskaźnikiem wysokiego poczucia własnej skuteczności. Wnioski: Miejsce zamieszkania nie miało wpływu na uogólnione poczucie własnej skuteczności badanych uczniów. Poczucie kompetencji osobistych nie było zależne od tego gdzie mieszkali respondenci. Uczniów obu grup charakteryzował wysoki i przeciętny poziom kompetencji osobistych. Generalized self-efficacy in junior high school students living in the city and in the countryside Keywords: stress, self-efficacy, school Introduction: The concept of sense of personal competence (self-efficacy) is the belief that man is able to carry out specific activities and is competent to achieve the desired objectives. Aim of the study: The aim of the study was to compare the sense of personal competence among lower secondary school students living in rural and urban areas. Materials and method: The study was conducted in late September and October 2014, in two secondary schools in Małopolska from rural and urban areas. The study group was 160 students. The research are presented in this paper relate to the sense of self-efficacy, in other words, a sense of personal competence of students. The research tool was KompOs - Personal Competence Scale. Results: Many students residing in the city had an average level of self-efficacy (36 students - 45%). Respondents living in the village are characterized by higher rates of high self-efficacy - 36 students (45%) was characterized by the same level of performance. Conclusions: Place of residence (urban, rural) does not affect the generalized self-efficacy of surveyed students. A sense of personal competence is not dependent on residence in the country or in the city. Students of both groups have a high or average level of personal competence. 144

145 Sesja plakatowa 145

146 Kształcenie pielęgniarek zmiany i perspektywy 146

147 Joanna Gotlib 1, Mariusz Panczyk 1, Piotr Gębski 2, Gabriela Olędzka 3, Jarosława Belowska 1, Aleksander Zarzeka 1, Marcin Malczyk 4 1 Zakład Dydaktyki i Efektów Kształcenia, Wydział Nauki o Zdrowiu, Warszawski Uniwersytet Medyczny 2 Centralny Ośrodek Egzaminacyjny Wydziału Lekarskiego, Uniwersytet Medyczny w Łodzi 3 Zakład Biologii Medycznej, Wydział Nauki o Zdrowiu, Warszawski Uniwersytet Medyczny 4 Biuro ds. Egzaminów Uczelnianych, Warszawski Uniwersytet Medyczny Analiza jakości egzaminacyjnych pytań testowych z przedmiotu Mikrobiologia dla studentów pielęgniarstwa jako metoda przygotowania bazy pytań do egzaminu wspomaganego komputerowo Słowa kluczowe: egzaminy wspomagane komputerowo, paper-and-pen test, jakość kształcenia, studenci nauk o zdrowiu, pomiar dydaktyczny Wstęp i cel pracy.:od roku 2014/2015 istnieje w Warszawskim Uniwersytecie Medycznym (WUM) możliwość przeprowadzania egzaminów elektronicznych (EE). Warunkiem prawidłowo przeprowadzonego EE jest przygotowanie odpowiedniej bazy pytań testowych. Jednym z egzaminów, których przeprowadzenie planowane jest w wersji elektronicznej w sesji letniej roku 2014/2015 jest egzamin z przedmiotu Mikrobiologia dla studentów I roku Pielęgniarstwa WUM. Cel: ocena jakości egzaminacyjnych pytań testowych z przedmiotu Mikrobiologia dla studentów I roku Pielęgniarstwa stacjonarnych studiów I stopnia, powtarzających się w końcowych testach egzaminacyjnych w kolejnych latach akademickich. Materiał i metody: Analiza 200 pytań z egzaminów testowych z 4 lat: 2008/9 (50 pytań), 2010/11 (50 pytań), 2011/12 (50 pytań), 2012/13 (50 pytań). Pytania zamknięte, 4 opcje wyboru, jedna odpowiedź prawidłowa. Porównanie liczy pytań powtarzających się w kolejnych latach. Porównanie łatwości i mocy różnicującej poszczególnych pytań oraz opcji wyboru. Wyniki: 33 pytania powtórzyły się w testach dwukrotnie. W przypadku 14 pytań łatwość wzrosła, a w przypadku 18 łatwość pytań spadła. W przypadku jednego pytania pozostała taka sama. Moc różnicująca: w przypadku 17 pytań wzrosła, a w przypadku 16 pytań spadła. Tylko 1 pytanie powtórzyło się trzykrotnie - łatwość: 0,52; 0,90; 0,80, moc różnicująca: 0,28; 0,17; 0,36. Wnioski: W analizowanych egzaminach paper-and-pen test, powtarzalność pytań w kolejnych latach nie wpłynęła na wzrost ich łatwości, dlatego też nieuzasadnione wydają się być obawy o ponowne wykorzystywanie pytań w kolejnych latach, również podczas egzaminów wspomaganych komputerowo. Ze względu na to, że niewielka liczba pytań powtarzała się w egzaminach testowych w kolejnych latach akademickich, należy kontynuować badania i potwierdzenia tej tezy w analizach. Analysis of quality of test questions in the exam for the "Microbiology" course for nursing students as a means to prepare a database of questions for a computer-aided exam Keywords: computer-aided examinations, paper-and-pen test, quality of education, students of health sciences, didactic measurement Introduction and aim of the study: Beginning in the academic year , it is possible to take computer-aided test examinations (EE) at Warsaw Medical University (WMU) using the e-exam platform. Preparation of a database of test questions comprising a proper number of questions of a relevant easiness and differentiation power is necessary to conduct an e-exam properly. In the summer session of the academic year 2014/2015, the "Microbiology course for the first year Bachelor's students of Nursing is one of the courses that is supposed to end not with a traditional paper-and-pen exam but with an e-exam. The aim of the study was to evaluate the quality of the test questions in the exam for the "Microbiology" course for the first-year full-time students of Bachelor's degree course in Nursing that were repeated in the final test exams in consecutive academic years. Material and methods: Analysis of 200 exam questions of the following four years. Close-ended questions, 4 answer options, only one correct answer. Comparison of the number of questions repeating in consecutive years. Comparison of easiness and differentiation power of particular questions and answer options. Results: As many as 33 questions were repeated twice in the tests. Easiness of questions increased in the case of 14 questions and decreased in the case of 18 questions. It remained the same in the case of one question. Differentiation power of questions increased in the case of 17 questions and decreased in the case of 16 questions. Only one 147

148 question was repeated three times. Its easiness amounted to 0.52; 0.90; 0.80, respectively and differentiation power was 0.28; 0.17; 0.36, respectively. Conclusions: Repeatability of questions in the paper-and-pen tests in consecutive years did not increase their easiness. Therefore, concerns about the reuse of questions in consecutive years seem to be unjustified, including computer-aided exams. Owing to the fact that a small number of questions repeated in test exams in consecutive academic years. 148

149 Dorota Łasak 1, Joanna Miarka 2, Wojciech Klapa 3 1 Studia doktoranckie, Wydział Nauk o Zdrowiu, Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice 2 Studia doktoranckie, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 3 Zakład Pedagogiki Medycznej, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Pielęgniarstwo polskie w dwudziestoleciu międzywojennym w świetle publikacji i archiwaliów Słowa kluczowe: pielęgniarstwo polskie, dwudziestolecie międzywojenne Wstęp: Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 roku nastąpiło ożywienie ruchu zawodowego oraz intensywny rozwój świeckiego szkolnictwa pielęgniarskiego. Postanowiliśmy przypomnieć czytelnikom obraz pielęgniarstwa w drugiej Rzeczypospolitej. Cel pracy: Ukazanie kierunków, uwarunkowań, zakresu i metod działalności pielęgniarek w dwudziestoleciu międzywojennym na podstawie danych zawartych w publikacjach i archiwaliach. Materiał i metoda: Przeprowadzono kwerendę źródeł drukowanych i archiwaliów. W pracy jako technikę badawczą zastosowano analizę piśmiennictwa i archiwaliów. Podsumowanie: W artykule przedstawiono kierunki i tendencje w przygotowaniu zawodowym pielęgniarek oraz prawne, organizacyjne i ekonomiczne uwarunkowania ich działalności. Wskazano również na te doświadczenia pielęgniarek, które należy kontynuować i rozwijać. Polish nursing in the interwar period in the light of publications and archival materials Keywords: Polish nursing, interwar period Introduction: After Poland became independent in 1918, there was a revival of occupational activity and intense development of secular nursing education. We have decided to recall our readers the picture of Polish nursing in the Second Commonwealth of Poland. Aim of the work: To show directions, conditioning, scope and methods of nurses activity in the interwar period based on data from publications and archival materials. Matertial and method: Search query of printed sources and archival materials. In this work the analysis of literature and archival materials have been used as research method. Summary: In this article there have been presented directions and tendencies in the nurses educational background as well as legal, organizational and economical conditions of their activity. The experiences which should be continued and developed have also been indicated. 149

150 Badania naukowe w pielęgniarstwie 150

151 Mariola Seń 1,2, Grażyna Dębska 1, Dorota Lizak 1 1 Wydział Zdrowia i Nauk Medycznych, Krakowska Akademia im. A. Frycza Modrzewskiego 2 Zakład Promocji Zdrowia, Katedra Zdrowia Publicznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu Wielochorobowość a jakość życia osób po 65 r.ż. pozostających pod opieką POZ Słowa kluczowe: wiek senioralny, wielochorobowość, jakość życia, podstawowa opieka zdrowotna Wstęp. Wiek senioralny, po 65r.ż., to okres charakteryzujący się występowaniem zmian w wyniku postępującego procesu starzenia się, współistniejący często z różnego rodzaju problemami zdrowotnymi i procesami patologicznymi w postaci wielu chorób, a także zaburzeń psychospołecznych nasilających się wraz z wiekiem. Z drugiej strony wydłużenie życia w tej grupie pacjentów ma związek z poprawą skuteczności leczenia, ale i stosowaniem wielu leków jednocześnie, co może prowadzić do wystąpienia zdarzeń niepożądanych. Wielochorobowość i wielolekowość mogą pogorszać w znacznym stopniu jakość życia tych osób. Cel badania: Celem pracy było wskazanie zależności między występowaniem wielochorobowości a jakością życia pacjentów w wieku senioralnym, leczących się w POZ. Materiał i metody. W badaniu wzięło udział 301 osób, w tym 204 kobiety i 97 mężczyzn. Średnia wieku wynosiła 75,14±8,31, si. Zastosowano metodę sondażu diagnostycznego z wykorzystaniem kwestionariusza do badania jakości życia WHOQOL BREF oraz kwestionariusza własnej konstrukcji. Wyniki: Badani leczyli się z powodu średnio 3. chorób przez okres ok 14 lat. Były to najczęściej ch. u.k. 78,1%, ch. kostno stawowe 47,3% oraz metaboliczne i endokrynologiczne 43,8%. Najwyższy poziom jakości życia stwierdzono w dziadzinie środowiskowej, średni w dziedzinach relacje społeczne i dziedzina psychologiczna, a najniższy w dziedzinie fizycznej. Wnioski: Wraz z wiekiem wzrasta czas trwania choroby i ilość współwystępujących ze sobą jednostek chorobowych, a także obniża się jakość życia badanych szczególnie w dziedzinie fizycznej. Dane te należałoby wykorzystać w ocenie zapotrzebowania na usługi realizowane na poziomie podstawowej opieki zdrowotnej zarówno w odniesieniu do lekarzy jak i szczególnie zatrudnionych tu pielęgniarek. Multidisease and the quality of life of people over 65 years of age while in the primary health care Keywords: age seigniorial, multidisease, quality of life, primary health care Introduction. A period of old ages, after 65 years old., characterized by the occurrence of changes as a result of the ongoing process of aging, often co-existing with all sorts of health problems and pathological processes in the form of many diseases, as well as psychosocial disorders worsening with age. On the other hand, longing of life in these patients is associated with improved efficacy, but the use of multiple medications in the same time, which can lead to adverse effects. Multidisease and muliti medications can worsening significantly the quality of life of these people. Aim of the study: The aim of this study was to identify the relationship between the occurrence of multidiseases and quality of life of patients in old aged in PHC. Material and methods: The study involved 301 people, including 204 women and 97 men. The mean age was ± 8.31 years oldi. The method of diagnostic survey using a questionnaire to study the quality of life WHOQOL - BREF and the questionnaire of our own design. Results: The subjects treated because of an average of 3 diseases for a period of about 14 years. These were usually heart diseases 78.1% arthritis and bone disease 47.3%, and metabolic and endocrine 43.8%. The highest level of quality of life was found in environment, the average in the areas of social relations and psychological realm, and the lowest in the physical domain. Conclusions: With ageing, the increasing duration of the disease and the amount of co-existing with each other disease entities, as well as reduced quality of life, particularly in the area tested individual. These data should be used to evaluate the demand for services implemented on primary care with regard to both physicians and nurses specifically employed herein. 151

152 Lucyna Tomaszek 1, Grażyna Cepuch 2, Beata Fugiel 1 1 Wydział Zdrowia i Nauk Medycznych, Krakowska Akademia im. A. Frycza Modrzewskiego 2 Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Problem zaburzenia snu u pielęgniarek kształcących się na studiach niestacjonarnych Słowa kluczowe: sen, studia niestacjonarne, pielęgniarki, zaburzenia snu, higiena snu Wstęp: Bezsenność jest najbardziej rozpowszechnionym zaburzeniem snu, również w grupie zawodowej pielęgniarek. Wpływa negatywnie na wszystkich aspekty życia przez co może utrudniać zapewnienie pacjentom właściwej jakości opieki pielęgniarskiej. Cel pracy: Celem pracy było określenie częstości występowania problemu zaburzeń snu u pielęgniarek studiujących niestacjonarnie oraz identyfikacja czynników wpływających na zaburzenie snu. Materiał i metoda: Badania przeprowadzono wśród pielęgniarek studiujących niestacjonarnie na kierunku pielęgniarstwo. Zaburzenia snu identyfikowano używając Ateńskiej Skali Bezsenności, skali First i autorskiego kwesionariusza ankiety. W analizie statystycznej wykorzystano testy: t studenta, U Manna-Whitneya, Anova, Kruskala-Wallisa, post-hoc. Przyjęto kryterium znamienności statystycznej p < Wyniki: U znacznego odsetka studiujących pielęgniarek występują zaburzenia snu a blisko połowa z nich jest zagrożona bezsennością z powodu nieprzestrzegania higieny snu. Występujące zaburzenia snu mają różnoraki charakter. Wiodącymi czynnikami zakłócającymi sen były obciążenia związane z podjęciem kształcenia, stres i przeciążenie obowiązkami oraz praca o charakterze zmianowym. Brak efektywnego snu determinował funkcjonowanie w dniu następnym prowadząc do zmęczenia, zwiększonej senności w ciągu dnia, pogorszenia koncentracji i wzrostu rozdrażnienia. Wnioski: Niska świadomość wpływu stylu życia na sen przyczynia się do obniżenia jakości snu i znacznego pogorszenia funkcjonowania w ciągu dnia co może przekładać się na mniej efektywne wykonywanie obowiązków zawodowych i rodzinnych. Sleep disturbances in nurses enrolled in part-time studies Keywords: sleep, part-time studies, nurses, sleep disorders, sleep hygiene Introduction: Insomnia is the most common sleep disorder which affects all groups of people, including professional nurses. It negatively affects all aspects of life and can influence the quality of nursing care provided to patients. Aim of the study: The aim of this study was to determine the prevalence of sleep disorders in nurses enrolled in parttime studies and to identify the key factors that influence quality of sleep. Material and methods: The study was conducted in non-regular student-nurses majoring in nursing. Sleep disorders were identified using the Athens Insomnia Scale and the FIRST scale, and the author's questionnaire. Data were analysed using Student s t-tests, Mann-Whitney U tests, ANOVA, Kruskal-Wallis and appropriate post-hoc tests. A significance criterion of p<0.05 was used throughout the study. Results: Sleep disorders were found in a large percentage of student nurses and nearly half were at-risk of insomnia due to inadequate sleep hygiene. The identified sleep disorders varied in nature. The leading sleep confounders were anxiety about their academic performance, stress, workload and shift work. Lack of sleep affected work performance the following day, leading to fatigue, increased daytime sleepiness, deterioration of concentration and irritability. Conclusions: Lack of awareness of the impact of lifestyle on sleep contributes to lower quality of sleep and a significant deterioration in functioning during the day. This can lead to reduced quality of nursing care, and privately may also put additional strain on responsibilities at home. 152

153 Iwona Malinowska-Lipień 1, Danuta Kołodziej 2, Ewa Kawalec-Kajstura 1, Teresa Gabryś 1, Angelika Syska 3 1 Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego i Środowiskowego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Rzeszowie, Absolwentka Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum 3 Oddział Kliniczny Hematologii, Szpital Uniwersytecki w Krakowie, Absolwentka Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum Czynniki wpływające na honorowe oddawanie krwi przez krwiodawców na Podkarpaciu Słowa kluczowe: krwiodawstwo, honorowy krwiodawca, krwiolecznictwo Wstęp. Publiczna służba krwi jest integralną częścią polskiego systemu ochrony zdrowia. Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa (RCKiK) w Rzeszowie jest jednym z podmiotów publicznej służby krwi w Polsce zobowiązanym do zabezpieczenia w krew i jej składników na terenie województwa podkarpackiego, a także uprawnionym do dystrybucji w tym zakresie na terenie całego kraju. Cel pracy: Poznanie czynników wpływających na honorowe oddawanie krwi przez Krwiodawców na Podkarpaciu. Materiał i metody: W badaniu wzięło udział 214 krwiodawców z regionu Podkarpackiego. Narzędzie stanowił autorski kwestionariusz ankiety zawierający pytania dotyczące danych socjodemograficznych z uwzględnieniem pytań o status Krwiodawcy, a także pytania ukierunkowane na determinanty, które mogły wpływać na decyzję o oddaniu krwi. Analizę statystyczną zebranego materiału przeprowadzono za pomocą pakietu STATISTICA 10.0 PL (StatSoft, Polska). W prezentacji wyników w przypadku zmiennych jakościowych zastosowano liczebność (N) i procent (%). Do określenia istotności różnic pomiędzy porównywanymi grupami w odniesieniu do zmiennych jakościowych wykorzystano tabele krzyżowe i test Chi-kwadrat (chi2). We wszystkich analizach jako istotne przyjęto efekty, dla których wartość prawdopodobieństwa p była mniejsza od przyjętego poziomu istotności 0,05 (p < 0,05). Wyniki: Większość badanych było wielokrotnymi dawcami krwi (N=167, tj. 78,0%). Pierwszorazowi krwiodawcy stanowili niecałą 1/5 badanych. Najczęściej wskazywanym powodem oddania krwi za pierwszym razem była chęć pomocy innym (N=146, tj. 68,2%). Ponad połowa badanych (N=147, tj. 68,7%) uznała, że fakt uzyskania ulgi podatkowej nie był dla nich znaczący w momencie podejmowania decyzji o oddaniu krwi. Blisko 1/5 (N=42) stwierdziła, że oddając krew kierowała się możliwością wykonania podstawowych badań oraz konsultacji lekarskiej. Zaledwie dla 3,7% osób (N=8) na podjęcie decyzji o oddaniu krwi i częstotliwości oddawania krwi miała wpływ możliwość skorzystania z ulgi zakupu bezpłatnych leków. Badania wykazały istotny statystycznie związek między motywem pierwszorazowego oddania krwi a płcią badanych (p=0,002, chi2=12,38). Stwierdzono, że kobiety częściej kierowały się chęcią pomocy innym (84,7%). Dla mężczyzn decyzja zostania krwiodawcą była częściej spontaniczna (21,3%). Zaobserwowano także istotne statystycznie różnice między płcią badanych a oddawaniem krwi ze względu na możliwość otrzymania świadczeń zdrowotnych bez kolejki (p=0,01, chi2=6,67). Motywem tym kierowali się częściej mężczyźni (10,5%), kobiety częściej nie zwracały na to uwagi oddając krew (100,0%). Wnioski: Ustanowione przez przepisy prawa przywileje dla Honorowych Dawców Krwi są przez Krwiodawców wykorzystywane, lecz nie stanowią one podstawowego bodźca determinującego ich decyzję, a jedynie czynnik zachęcający bądź rekompensujący. Taki stan rzeczy ułatwia pozyskiwanie większej liczby dawców oraz promowanie honorowego krwiodawstwa. Factors influencing blood donation by blood donors in the Carpathian region Keywords: blood donation, honorary donor, the blood treatment Introduction: Public service is an integral part of the blood of Polish health care system. Regional Blood Center in Rzeszów is one of the public entities blood in Poland obliged to protect the blood and its components in the Carpathian region, and also authorized for distribution in this area throughout the country. The objective of the study. Understanding the factors that influence the unpaid blood donor blood through the Carpathian region. Material and methods: The study involved 214 donors from Carpathian region. Authoring tool was a questionnaire containing questions on socio-demographic data with regard to questions about the status of the Blood Donor, as well as the questions focused on determinants that may influence the decision about blood donation. The statistical 153

154 analysis of the collected material was performed using STATISTICA 10.0 PL (StatSoft, Poland). In the presentation of results for qualitative variables used numbers (N) and percentage (%). To determine the significance of differences between groups that were compared in respect of qualitative variables used cross tables and Chi-square test (chi2). In all analyzes taken as significant effects for which the probability p value was less than the accepted level of significance of 0.05 (p <0.05). Results: Most respondents were multiple blood donors (N = 167; 78.0%). First time donors accounted for less than 1/5 of respondents. The most frequently mentioned reason donate blood for the first time was a desire to help others (N = 146; 68.2%). More than half of the respondents (N = 147; 68.7%) considered that the fact of obtaining a tax advantage was not significant for them when making decisions about blood donation. Nearly 1/5 (N = 42) said that donating blood guided by the ability to perform basic research and medical consultation. Just for 3.7% of patients (N = 8) to make a decision about blood donation and blood donation frequency influenced able to benefit from relief of purchase free of drugs. The study showed a statistically significant relationship between recital first-time donate blood and sex subjects (p = 0.002, chi2 = 12.38). It was found that women more often guided by the desire to help others (84.7%). Men decision to become a blood donor was often spontaneous (21.3%). It was also observed statistically significant differences between gender and examined blood donation because of the opportunity to receive health benefits without queues (p = 0.01, chi2 = 6.67). The motive that guided more often by men (10.5%), women often paid no attention to it by donating blood (100.0%). Conclusions: Established by law privileges for blood donors by blood donor used, but they are not major boost determining their decision, and only encouraging factor, or offsetting. This state of affairs makes it easier to attracting more donors and to promote voluntary blood donation. 154

155 Aneta Suder 1, Anna Dziad 1, Patrycja Ostrogórska 1, Katarzyna Lorenc 1, Iwona Opach 1, Agnieszka Kulig 1, Julia Nawrot 2, Agnieszka Gniadek 3 1 Oddział Kliniczny Neonatologii, Szpital Uniwersytecki w Krakowie 2 Studia doktoranckie, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 3 Zakład Zarządzania Pielęgniarstwem i Pielęgniarstwa Epidemiologicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Nieinwazyjna wentylacja u noworodków tryby oddechowe dostępne w aparacie Infant Flow SiPAP Słowa kluczowe: wentylacja nieinwazyjna, stałe dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych Wstęp: Podstawową metodą leczenia niewydolności oddechowej u noworodków jest zastosowanie dodatniego ciśnienia w drogach oddechowych w czasie wydechu (ang. continuous positive airway pressure, CPAP). Ciśnienie to powoduje rozprężanie pęcherzyków płucnych i zapobiega ich zapadaniu podczas wydechu. Jest to szczególnie ważne u wcześniaków, których pęcherzyki płucne nie są ostatecznie wykształcone, a jednocześnie brakuje w nich surfaktantu stabilizującego układ oddechowy. Cel pracy: Celem pracy jest charakterystyka nowej metody wspomagania oddechu realizowanej przy użyciu aparatu Infant Flow SiPAP oraz przedstawienie wskazań do zastosowania poszczególnych trybów wentylacji. Materiał i metoda: Omówienie na podstawie własnych doświadczeń z pracy na Oddziale Klinicznym Neonatologii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie. Wyniki: CPAP jest podstawowym narzędziem pracy na oddziale intensywnej terapii noworodka wykorzystywanym, aby zapobiegać i leczyć hipoksemię i niedodmę płuc. Metoda ta jest niezbędna w terapii bezdechów i przy odłączaniu pacjenta od wentylacji mechanicznej. Aparat Infant Flow SiPAP (ang. synchronized intermittent positive airway pressure) pozwala na realizację wspomagania oddychania w trybach ncpap, BiPhasic i BiPhasic triggered. Nosowe ciągłe dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych jest podstawowym trybem oddechowym wykorzystywanym w leczeniu niewydolności oddechowej noworodków. Tryb BiPhasic polega na wytwarzaniu w układzie oddechowym naprzemiennie dwóch poziomów ciśnienia dodatniego. Okresowo następuje zmiana poziomu ciśnienia tzw. westchnienie. Natomiast podczas trybu BiPhasic triggered zmiana poziomu ciśnienia (westchnienie) jest wyzwalane zgodnie ze spontanicznym wysiłkiem wdechowym pacjenta. Wnioski: Zastosowanie metody CPAP u noworodków z zespołem zaburzeń oddychania zmniejsza śmiertelność wcześniaków. W licznych badaniach udowodniono, że CPAP znacznie ogranicza konieczność stosowania wentylacji mechanicznej bez zwiększenia ryzyka rozwoju powikłań, takich jak dysplazja oskrzelowo-płucna. Non-invasive ventilation in newborns breathing modes in Infant Flow SiPAP Keywords: non-invasive ventilation, continuous positive airway pressure Introduction: The basic method of treatment of respiratory distress syndrome is the use of continuous positive airway pressure (CPAP) during exhalation. This pressure causes expansion of the alveoli and prevents collapse during exhalation. It is particularly important in premature infants, whose alveoli are not completely developed, while they lack of surfactant stabilizing respiratory system. Aim of the study: The aim of the study is to characterize the new method of respiratory support role of the Infant Flow SiPAP and to provide indications for the various modes of ventilation. Material and method: Discussion on the basis of own experience in work in the Department of Neonatology at the University Hospital in Krakow. Results: CPAP is the basic work tool in neonatal intensive care unit used to prevent and treat hypoxemia and atelectasis. This method is essential in the treatment of apnea and weaning the patient from mechanical ventilation. Infant Flow SiPAP (synchronized intermittent positive airway pressure) allows the realization of respiratory support in modes ncpap, BiPhasic and BiPhasic triggered. Nasal continuous positive airway pressure is the basic mode used in the treatment of respiratory distress syndrome. The mode BiPhasic means producing alternately two levels of positive pressure in the respiratory tract. Periodically there occurs a change in the level of pressure. However during the BiPhasic triggered mode change pressure level (sigh) is activated following the patient s spontaneous inspiratory effort. Conclusions: Application of CPAP in newborns with respiratory distress syndrome reduces premature mortality. Numerous studies have demonstrated that CPAP significantly reduces the need for mechanical ventilation without increasing the risk of development of complications such as bronchopulmonary dysplasia. 155

156 Agata Reczek 1, Anna Czech 2, Ewa Kawalec-Kajstura 1, Iwona Malinowska-Lipień 1 1 Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego i Środowiskowego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Absolwentka Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum Wybrane problemy pielęgnacyjne chorej z ostrym zespołem wieńcowym studium przypadku Słowa kluczowe: problemy pielęgnacyjne, ostry zespół wieńcowy, studium przypadku Wstęp: Ostre zespoły wieńcowe to schorzenia, w których występują zmiany w krążeniu wieńcowym powodujące nagłe zmniejszenie lub całkowite ustanie przepływu w tętnicach wieńcowych. Stanowią jedną z najczęstszych przyczyn zachorowalności oraz zgonów. Są stanem zagrożenia życia; ich głównym objawem klinicznym jest ból w klatce piersiowej o charakterze dławicowym. Cel badania: analiza sytuacji biopsychospołecznej chorej z ostrym zespołem wieńcowym, rozpoznanie problemów pielęgnacyjnych, przedstawienie planu i uzyskanych wyników opieki pielęgniarskiej. Materiał i metoda: Badaniem objęto chorą z ostrym zespołem wieńcowym. W pracy wykorzystano metodę studium indywidualnego przypadku. Wyniki: U badanej chorej stwierdzono obecność czynników ryzyka sercowo-naczyniowego i rozpoznano wiele problemów pielęgnacyjnych. Dominującym wśród nich był ból o charakterze pieczenia i ucisku zlokalizowany za mostkiem, promieniujący do lewej strony ciała. U chorej rozpoznano również niepokój i lęk o własne życie i zdrowie; deficyt wiedzy na temat zabiegu przezskórnej interwencji wieńcowej; ryzyko wystąpienia powikłań po zabiegu przezskórnej interwencji wieńcowej; deficyt wiedzy chorej na temat samoopieki po przebyciu ostrego zespołu wieńcowego. Wnioski: 1) Podjęte działania pielęgnacyjne wpłynęły na poprawę stanu zdrowia chorej. 2) Podjęte działania edukacyjne wpłynęły na zmniejszenie deficytu wiedzy chorej na temat samoopieki i funkcjonowania po przebyciu ostrego zespołu wieńcowego. Selected nursing problems in a patient with acute coronary syndrome: case study Key words: nursing problems, acute coronary syndrome (ACS), case study Introduction: Acute coronary syndrome (ACS) is a disorder characterized by changes in the coronary circulation causing a sudden decrease or a complete blockage of the blood flow in coronary arteries. It is one of the most frequent causes of illness and death. It is a life-threatening condition; its main clinical manifestation is angina-like chest pain. Aim of the study: To analyse the biopsychosocial situation of an ACS patient; to identify the nursing problems; to present a plan and obtained results of nursing care. Material and method: The study involved an ACS patient. The method used was an individual case study. Results: In the patient risk factors for cardiovascular disorders were observed, and a number of nursing problems were identified, the prevalent one being a burning and pressure-like pain located behind the sternum and radiating to the left side of the patient's body. Other problems identified were: the patient's anxiety and fear for her own life and health; her insufficient knowledge about the procedure of percutaneous coronary intervention; risk of complications following percutaneous coronary intervention; the patient's insufficient knowledge about self care after undergoing acute coronary syndrome. Conclusions: 1) The undertaken nursing actions improved patient s health. 2) The undertaken educational actions improved the patient's knowledge about self care and living after undergoing acute coronary syndrome. 156

157 Patrycja Ostrogórska 1, Katarzyna Lorenc 1, Agnieszka Gniadek 2 1 Oddział Kliniczny Neonatologii, Szpital Uniwersytecki w Krakowie 2 Zakład Zarządzania Pielęgniarstwem i Pielęgniarstwa Epidemiologicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Problemy dermatologiczne w okresie noworodkowym Słowa kluczowe: noworodek, pielęgnacja skóry Wstęp: Skóra pełni ważną rolę w okresie noworodkowym, ponieważ zapewnia barierę ochronną, która ułatwia termoregulację i pomaga w zapobieganiu zakażeniom. Cel pracy: Omówienie chorób skóry i pielęgnacji skóry w okresie noworodkowym. Materiał i metody: Przegląd i analiza polskiego i zagranicznego piśmiennictwa oraz aktualnych wytycznych. Wyniki: Środowisko oddziału intensywnej terapii noworodka (OITN) stawia szereg wyzwań utrzymaniu integralności skóry. Rutynowe zabiegi pielęgnacyjne, stosowanie urządzeń monitorujących, zakładanie i usuwanie cewników dożylnych zakłócają prawidłowe funkcjonowanie bariery skórnej i prowadzą do uszkodzenia skóry zarówno u wcześniaków, jak i noworodków donoszonych. Rany są najczęściej związane z otarciem, urazem, kontaktowym zapaleniem skóry lub zabiegiem chirurgicznym. Przemijające zmiany skórne, takie jak rumień toksyczny i pieluszkowe zapalenie skóry, są powszechne w okresie noworodkowym. Zakażenia wywołane przez bakterie, wirusy i grzyby mogą spowodować pęcherzykowe, pęcherzowe lub inne objawy skórne. Wnioski: Codzienne oglądanie i ocena całej powierzchni skóry jest istotnym elementem pielęgnacji skóry noworodków. Dermatological problems in the neonatal period Key words: newborn, skin care Introduction: The skin performs a vital role in the neonatal period because it provides a protective barrier that facilitates thermoregulation and assists the prevention of infection. Aim of the study: Discussion of skin disorders and skin care in the neonatal period. Material and method: Review and analysis of Polish and foreign literature and current guidelines. Results: The neonatal intensive care unit (NICU) environment presents numerous challenges to maintaining skin integrity. Routine care practices, application of monitoring devices, intravenous catheters insertion and removal disrupt the normal barrier function and predispose both premature and term newborns to skin injury. Wounds are most commonly related to excoriation, trauma, contact dermatitis or surgical procedure. Transient cutaneous lesion, such as erythema toxicum and diaper dermatitis, are common in the neonatal period. Infections caused by bacteria, viruses and fungi may cause vesicular, bullous or other skin manifestations. Conclusions: Daily inspection and assessment of all skin surfaces is an essential part of neonatal skin care. 157

158 Patrycja Ostrogórska 1, Katarzyna Lorenc 1, Agnieszka Gniadek 2 1 Oddział Kliniczny Neonatologii, Szpital Uniwersytecki w Krakowie 2 Zakład Zarządzania Pielęgniarstwem i Pielęgniarstwa Epidemiologicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Możliwość przeniesienia wirusa HIV z zakażonej matki na dziecko w okresie okołoporodowym postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne i pielęgniarskie Słowa kluczowe: zakażenie HIV, opieka okołoporodowa Wstęp: Większość przypadków AIDS u dzieci stwierdza się w okresie niemowlęcym i we wczesnym dzieciństwie, co odzwierciedla przewagę zakażeń wrodzonych i okołoporodowych. Cel pracy: Omówienie okołoporodowego zakażenia wirusem HIV. Materiał i metoda: Przegląd i analiza polskiego i zagranicznego piśmiennictwa oraz aktualnych wytycznych. Wyniki: Istnieją trzy główne drogi zakażenia HIV: zakażenie przez kontakt seksualny, zakażenie przez kontakt z zainfekowaną krwią lub produktami krwiopochodnymi oraz zakażenie matka-płód lub matka-noworodek. Ponad 92% przypadków dzieci chorych na AIDS wynika z ekspozycji na krew matki przed porodem lub w trakcie porodu i z karmienia piersią po porodzie. Ryzyko transmisji HIV od nieleczonej, zakażonej matki do płodu i noworodka szacuje się między 15% a 40%. Badanie w kierunku zakażenia HIV nie jest obowiązkowym elementem opieki prenatalnej. Dlatego każdy ginekolog powinien zaproponować testy i konsultacje wszystkim kobietom ciężarnym. Jeśli mają one zapewnione badanie w kierunku zakażenia HIV i poradnictwo przedporodowe oraz otrzymują terapię antyretrowirusową, ryzyko perinatalnej transmisji HIV zmniejsza się. Kobiet ciężarne zakażone wirusem HIV powinny być przebadane w kierunku innych chorób przenoszonych drogą płciową. Wnioski: Zakażenie wirusem HIV jest bardzo trudnym problemem zarówno dla matki, jak i dla dziecka, więc personel medyczny musi sprawować nad nimi całościową i interdyscyplinarną opiekę. The possibility of HIV transmission from infected mother to child during the perinatal period diagnostics, therapy, nursing care Keywords: HIV infection, perinatal care Introduction: Most paediatric AIDS cases occur in infants and young children, reflecting preponderance of congenital and perinatal infections. Aim of the study: Discussion of perinatal transmission of HIV. Material and method: Review and analysis of Polish and foreign literature and current guidelines. Results: There are three principal routes for HIV transmission: sexual contact, parenteral inoculation of infected blood or blood products as well as maternal-foetal or maternal-newborn transfer. More than 92% of paediatric AIDS cases have resulted from maternal blood exposure antenatally or during birth and postnatally through breastfeeding. The rate of transmission of HIV from untreated infected mother to foetus and newborn infant has been estimated to be between 15% to 40%. HIV testing is not a mandatory component of prenatal care. Therefore every obstetrician should offer testing and counselling to all pregnant woman. If they have testing and antenatal counselling and receive antiretroviral therapy, the risk of perinatal transmission of HIV decreases. The HIV-infected pregnant women should be screened for other sexually transmitted diseases. Conclusions: HIV infection is a very difficult problem for both the mother and her child so medical staff have to take holistic and interdisciplinary care of them. 158

159 Iwona Oskędra¹, Ewa Broszkiewicz², Zych Beata Ewa¹ ¹Zakład Pedagogiki Medycznej, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum ²Absolwentka Wydziału Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Stosowanie suplementów diety przez osoby w wieku starszym Słowa kluczowe: suplementy diety, zdrowie, człowiek starszy Wstęp: Zmiany stylu życia i osiągnięcia medycyny wydłużyły ludzkie życie. Utrzymanie jego wysokiej jakości wymaga stałej troski o zdrowie we wszystkich wymiarach. Cel pracy: Ocena zainteresowania stosowaniem suplementów diety przez osoby starsze. Materiał i metoda: W badaniach uczestniczyło 100 osób obu płci w wieku od 60. do 80. r.ż. Zastosowano metodę sondażu diagnostycznego, narzędziem był autorski kwestionariusz ankiety zawierający 28 pytań. Wyniki: Przyjmowanie suplementów diety potwierdziło 91% badanych. O korzystnym ich wpływie na zdrowie przekonanych było 58% osób a 21% nie miało potrzeby ich stosowania. Dla ponad połowy badanych głównym wpływem na decyzje o przyjmowaniu preparatów była troska o zdrowie. Znaczna większość respondentów dostrzegała pozytywne skutki stosowania suplementów - lepsze samopoczucie, wzrost witalności i odporności, lepsze funkcjonowanie narządu ruchu. Większość respondentów zaopatrywała się w suplementy diety w aptece. W opinii 45% badanych stosowanie suplementacji diety jest całkowicie bezpieczne a 28% uważało, że może nieść za sobą pewne zagrożenia. Wnioski: Najczęstszymi motywami przyjmowania suplementów diety było wzmocnienie odporności i witalności, uzupełnienie niedoboru witamin, walka ze stresem, wspomaganie odchudzania, poprawa sprawności i wydolności. Suplementy diety stosowało więcej kobiet (94.83%) niż mężczyzn (85.71%) i osób zdrowych (96.88%) niż chorych (88.24%), - różnica nie była istotna statystycznie. Więcej kobiet (65.52%) niż mężczyzn (47,62%) było przekonanych o stosowaniu suplementów dla zachowania zdrowia i dobrego samopoczucia. The use of diet supplements by the elderly Keywords: diet supplement, health, elderly person Introduction: Life expectancy has been extended by life style changes and medical achievements. Constant health care is required in every aspect in order to maintain its high quality. Aim of the study: The assessment of elderly persons interest in the use of diet supplements Materials and methods: The study covered a group of 100 men and women, years of age. The method of diagnostic survey has been used, the tool was a 28 point questionnaire prepared by the authors. Results: 91% of the respondents confirmed taking diet supplements. 58% of the respondents were convinced about their beneficial influence on human health, and 21% did not think it was necessary for them to use these supplements. More than 50% of the respondents used the preparations because they care for their health. Most of the respondents noticed positive effects of the supplements, such as: an increase of vitality and resistance to diseases, better function of the organs of movement. Most respondents purchased the supplements in pharmacies. 45% of the study group believe that the use of supplements is perfectly safe while 28% think it may carry some risks. Conclusions: The most frequent motivations of diet supplementation was boosting resistance and vitality, supplement iron deficiency, stress management, supporting weight loss or the improvement of efficiency. Diet supplements were used by more women ( 94.83%) than men (85,72%) and more healthy people (96,88%) than the sick (88,2%) but the difference was not statistically significant. More women ( 65,52%) than men ( 47,62%) were convinced about the beneficial influence of diet supplementation on the maintenance of good health and well-being. 159

160 Katarzyna Wojnar-Gruszka Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Kontrowersje w ewakuacji treści z dróg oddechowych u chorych wentylowanych mechanicznie w kontekście prewencji VAP Słowa kluczowe: ewakuacja wydzieliny, zapalenie płuc związane z wentylacją mechaniczną, zamkniety system odsysania, otwarty system odsysania Wstęp: Według różnych źródeł VAP (zapalenie płuc zwiazane z wentylacją mechaniczną) stanowi powikłanie u 10% 30% chorych wentylowanych mechanicznie, przyczyniając się do wydłużenia pobytu chorych w Oddziale Intensywnej Terapii (OIT) oraz podnosząc koszty leczenia. Badania dowodzą, że główną przyczyną VAP jest mikroaspiracja skolonizowanej wydzieliny do dolnych dróg oddechowych, m.in. w czasie niewłaściwie przeprowadzonej procedury odsysania z tchawicy i oskrzeli. Wraz z wprowadzeniem do praktyki klinicznej zamkniętych systemów ewakuacji wydzieliny (CSS), znacznie wzrosło ich zastosowanie względem metody tradycyjnej (OSS). Powszechna jest opinia o bezpieczeństwie zastosowania CSS zarówno dla pacjenta jak i personelu. Badania kliniczne nie potwierdzaja jednak takiego stanowiska. Cel badania: Usystematyzowanie wiedzy dotyczącej ewakuacji wydzieliny z dróg oddechowych u ciężko chorych wentylowanych mechanicznie w warunkach OIT. Materiał i metoda: Przegląd literatury. Wyniki: Nie istnieją badania kliniczne potwierdzające wyższość zastosowania zamkniętego systemu odsysania nad metodą otwartą. Z jednej strony CSS obniża ryzyko narażenia pacjenta oraz jego otoczenia na infekcje, stanowi ochronę dla personelu oraz generuje relatywnie niższe koszty, z drugiej strony nie wykazano, by system zamknięty chronił pacjentów przed zakażeniami krzyżowymi, co więcej dowiedziono częstszą kolonizację dróg oddechowych. Wydłużenie do 72 godzin czasu utrzymywania CSS stanowi walor ekonomiczny dla jednostki. Sporna pozostaje jednak kwestia jałowości tak utrzymywanego zestawu. Wnioski: Odsysanie w systemie zamkniętym wskazane jest u chorych z zakażeniem przenoszonym drogą powietrzną lub kropelkową oraz niestabilnych hemodynamicznie. Na zastosowanie CSS może wpływać analiza ekonomiczna. Controversy in the evacuation of the contents of the airways in mechanically ventilated patients in prevention of VAP Keywords: evacuation of secretions, ventilator-associated pneumonia, closed-suction system, open-suction system Introduction: According to various sources VAP (ventilator-associated pneumonia) is a complication in 10% - 30% of mechanically ventilated patients, what extends patients' stay in the Intensive Care Unit (ICU) and increased medical costs. Research shows that the main cause of VAP is microaspiration colonized secretions into the lower respiratory tract, eg when improperly conducted evacuation of secretions procedure of the trachea and bronchi. With the introduction into clinical practice evacuation of closed suction system (CSS) significantly increased their use instead of the open suction system (OSS). It is commonly belived that CSS is safety for both the patient and staff. However clinical studies do not confirm that. Aim of the study: Systematization of knowledge concerning the evacuation of secretions from the respiratory tract in critically ill mechanically ventilated in ICU. Material and method: Literature review. Results: There are no clinical studies proving the superiority of the use of closed suction system compared to the open method. On the one hand CSS reduces exposure of the patient and his surroundings to infection, protects staff and generates a relatively lower costs, but on the other hand, it has not been demonstrated that a CSS protects patients from cross-transmission bacteria what's more it is proved frequent colonization of the respiratory tract. Elongation at 72 hours use of CSS is an economic advantage for the institution. The disputed issue remains so maintain sterility system. Conclusions: Closed-suction system is indicated in patients with infection transmitted by air or droplet and hemodynamically unstable. The use of CSS may decide to economic analysis. 160

161 Beata Ogórek Tęcza, Elżbieta Kaczmarska Pracownia Teorii i Podstaw Pielęgniarstwa, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medium Nawyki żywieniowe i ocena stanu wiedzy a jakość życia pacjentów rehabilitowanych w środowiskowych domach samopomocy Słowa kluczowe: wiedza, nawyki żywieniowe, jakość życia, Środowiskowy Dom Samopomocy Wstęp: Wiedza o odżywianiu, nawyki żywieniowe i styl życia w znaczącym stopniu wpływają na zdrowie, samopoczucie oraz występowanie i intensywność objawów chorób występujących wśród pacjentów rehabilitowanych w Środowiskowych Domach Samopomocy. Czynniki te mają znaczenie nie tylko dla obiektywnej oceny zdrowie pacjentów ale też są istotne w subiektywnym postrzeganiu własnej kondycji zdrowotnej, a co za tym idzie percepcji jakości życia. Wyższy poziom wiedzy dotyczącej odżywiana, modyfikacja nawyków żywieniowych, czy istnienie wspierających relacji społecznych mogą wpływać na proces rehabilitacji i lepszą jakość życia jej uczestników. Cel badania: Celem pracy było ustalenie zależności między poziomem wiedzy, nawykami żywieniowymi a jakością życia pacjentów rehabilitowanych w Środowiskowych Domach Samopomocy. Materiał i metody: Badaniami objęto grupę stu osób biorących udział w terapii w Środowiskowych Domach Samopomocy. W celu oceny wiedzy i nawyków żywieniowych posłużono się metodą sondażu diagnostycznego, z wykorzystaniem techniki ankiety. Dokonano także pomiarów antropometrycznych, na podstawie których wyliczono BMI. Oceny jakości życia dokonano za pomocą skali WHOQOL-BREF. Wyniki: Badanie zależności pomiędzy poprawnością nawyków żywieniowych a jakością życia respondentów wykazało, że im lepsze nawyki żywieniowe, tym wyższa jakość życia w dziedzinie psychologicznej osób badanych. Jakość życia w domenach somatycznej i socjalnej okazała się zależna od poziomu wiedzy. Z badań wynikło także, że poziom wiedzy osób badanych nie zależy od zmiennych socjodemograficznych a jakość życia osób badanych w żadnej z dziedzin nie zależy od BMI jej uczestników. Wnioski: Identyfikowanie i ocena wybranych aspektów życia osób badanych mających wpływ na ich zdrowie oraz szacowanie jakości życia w kontekście nawyków żywieniowych może służyć do planowania indywidualnego podejścia edukacyjnego do pacjenta oraz dostosowania optymalnej oferty rehabilitacyjnej. Eating habits and the level of knowledge about nutrition compared to the quality of life of the patients rehabilitated at Environmental Self-Help Homes. Keywords: knowledge about nutrition, eating habits, quality of life, Environmental Self-Help Home Introduction: Knowledge about nutrition, eating habits and lifestyle of the patients rehabilitated at Environmental Self-Help Homes have a significant influence on their health, well-being and the intensity with which disease symptoms appear. These factors are important not only in an objective evaluation of patients condition but also in patients subjective perception of their health and, consequently, the quality of their life. A higher level of knowledge about nutrition, modification of eating habits and supportive social relations may affect the rehabilitation process and patients quality of life. Aim of the study: The study was aimed at defining the relationship between the level of knowledge, eating habits and the quality of life of the patients rehabilitated at Environmental Self-Help Homes. Material and methods: The study was carried out in the group of one hundred patients participating in a therapy at Environmental Self-Help Homes. In order to evaluate the level of knowledge about nutrition and eating habits a diagnostic survey method was used with the application of a questionnaire. Anthropometric measurements were taken in order to calculate patients BMI. The quality of life was evaluated by means of WHOQOL-BREF scale. Results: The study of the relationship between appropriate eating habits and the respondents quality of life proved that the better eating habits, the higher quality of life in the psychological sphere. As far as the somatic and social spheres were concerned the quality of life was closely related to the level of knowledge. The study also implied that the level of knowledge of the patients examined does not depend on sociodemographic factors and the quality of their life does not depend on their BMI. Conclusions: Identification and evaluation of selected aspects of the patients life which affect their health as well as evaluation of their quality of life as far as their eating habits are concerned may be applied to assess and plan an individual approach to the patient based on the acquired information, and adjust the optimal forms of therapy for the smooth progress of rehabilitation. 161

162 Joanna Zalewska-Puchała 1, Agata Sowa 2, Anna Majda 1, Iwona Bodys-Cupak 1 1 Pracownia Teorii i Podstaw Pielęgniarstwa, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medium 2 Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Krakowie Poczucie zadowolenia z życia studentów pielęgniarstwa Słowa kluczowe: szczęście, jakość życia, satysfakcja osobista, studenci pielęgniarstwa Wstęp: Zadowolenie wiąże się ściśle z jakością życia, pojawia się, gdy człowiek czuje satysfakcję z własnych dokonań czy wyborów. Dzięki temu poczuciu, człowiek ma motywację do podejmowania nowych aktywności, wtedy też działa siła napędowa powodująca jego ciągły rozwój oraz samorealizację. Z tego względu poczucie zadowolenia jest szczególnie pożądane u studentów. Cel pracy: Celem badań była próba określenia stopnia zadowolenia z życia studentów pielęgniarstwa oraz czynników je warunkujących. Materiał i metody: Badania przeprowadzono metodą sondażu diagnostycznego, techniką ankietową z wykorzystaniem narzędzi badawczych w postaci: autorskiego kwestionariusza ankiety, Skali Szczęścia Sonji Lyubomirsky, kwestionariusza Sensu Życia M. F. Stegera, P. Fraziera, S. Oishi i M. Kalera oraz Kwestionariusza Steen Happyness Index (SHI-PL) M. P. Seligmana, T. A. Steena, N Parka i C Petersona. Badania statystyczne przeprowadzono przy użyciu oprogramowania SPSS Objęto badaniem 90 studentów studiów stacjonarnych oraz niestacjonarnych na kierunku pielęgniarstwo Wydziału Nauk o Zdrowiu UJ CM. Wyniki: Badania pokazały, że większość studentów deklarowała brak czasu na spędzanie go z rodziną i spotkania z przyjaciółmi, niemal połowa badanych nie znajdowała czasu na rozwijanie swoich zainteresowań oraz uprawianie sportu, większość czasu poświęcali studiom. Pomimo to badana grupa studentów uzyskała wyniki powyżej punktu środkowego na skali szczęścia; kwestionariusza sensu życia; kwestionariusza szczęścia. Analiza statystyczna wykazała zależność zadowolenia z życia od oceny siebie jako studenta, sytuacji finansowej oraz pozostawania w związku partnerskim. Wnioski: Odczuwane zadowolenie z życia większości badanych studentów utrzymywało się na wysokim poziomie. The sense of life satisfaction of nursing students Keywords: happiness, personal satisfaction, students, nursing Introduction. Satisfaction is closely linked to quality of life, occurs when a person feels satisfied with his own achievements or choices. Thanks to this feeling, man is motivated to undertake new activities, then also it operates a driving force causing his continuous development and self-realization. For this reason, the feeling of satisfaction is particularly desired among students. Aim of the study. The aim of this study was to determine the degree of satisfaction with life nursing students and its determinants. Material and methods. The study was performed by diagnostic survey, the questionnaire technique with the use of research tools in the form of: author's questionnaire form, Subjective Happiness Scale by Sonji a Lyubomirsky, The Meaning in Life Questionnaire by M.F. Stegera, P. Fraziera, S. Oishi i M. Kalera and Steen Happiness Index Questionnaire by M.P. Seligmana, T.A. Steena, N. Parka i C. Petersona. Statistical studies carried out using the SPSS computer software. The examination of the 90 full-time and part-time students at the faculty of nursing, Faculty of Health Sciences Collegium Medicum of Jagiellonian University. Results. Studies have shown that most of the students declared lack of time to spend with family and friends, almost half of the respondents have no time to develop their interests and participate in sports, they devote most of the time to study. Despite this, the same group of students received scores above the midpoint on the scale of happiness; the meaning of life questionnaire; happiness questionnaire. Statistical analysis showed the dependence of life satisfaction on the assessment of myself as a student, financial position and remain in a partnership. Conclusions. Felt life satisfaction of most of the students remained at a high level. 162

163 Barbara Gugała, Beata Penar Zadarko Katedra Pielęgniarstwa, Instytut Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu, Wydział Medyczny, Uniwersytet Rzeszowski Pielęgniarka jako edukator w chorobie niedokrwiennej serca Słowa kluczowe: pielęgniarka, edukacja, choroba niedokrwienna serca Wstęp: Choroba niedokrwienna serca jest jedną z głównych przyczyn chorobowości i zgonów w społeczności krajów rozwiniętych. Niezwykle ważnym elementem profilaktyki choroby niedokrwiennej serca jest edukacja pacjenta. Cel pracy: Zbadanie skuteczności prowadzonej edukacji zdrowotnej wśród pacjentów z chorobą niedokrwienną serca. Materiał i metody.:badanie przeprowadzono w 2013 roku wśród 100 pacjentów. Wykorzystano autorski kwestionariusz ankiety oceniający poziom wiedzy w zakresie jednostki chorobowej, stosowania profilaktyki i samoopieki. Skuteczność prowadzonej edukacji oceniano przeprowadzając ankietę dwukrotnie u jednego pacjenta w dniu przyjęcia do oddziału i po zakończeniu edukacji. Formą edukacji było rozdanie każdemu z pacjentów materiałów szkoleniowych w formie ulotek własnych oraz dostępnych na oddziale. Analiza statystyczna obejmowała procentowe zestawienie wyników oraz weryfikację różnic między zmiennymi przy użyciu testu niezależności χ2. Do analizy porównawczej sumarycznego poziomu wiedzy wykorzystano test Kruskala-Wallisa. Przyjęto poziom istotności p<0,05. Wyniki: W ocenie poziomu wiedzy przed rozpoczęciem edukacji, znaczna większość badanych, bo aż 81% znała definicję profilaktyki jednak tylko 14% potrafiła podać jej znaczenie dla ich stanu zdrowia. Niski poziom wiedzy wykazano w zakresie czynników predykcyjnych choroby (18%) oraz objawów zaostrzenia choroby (8%). Natomiast większą wiedzę prezentowano w zakresie systematyczności zażywanie leków (91%) oraz zasad wykonywania pomiarów parametrów życiowych (86%).W stosunku do posiadanej wiedzy przed rozpoczęciem procesu edukacji i po jej zakończeniu sumaryczny poziom wiedzy wzrósł o 15% (p=0,000). Przed rozpoczęciem edukacji poprawnie na zadawane pytania odpowiedziało 43% ankietowanych natomiast po edukacji odsetek ten wzrósł do 66%. Poziom prezentowanej wiedzy w największym stopniu różnicowało wykształcenie. Wnioski: Przeprowadzona forma edukacji miała wpływ na wzrost poziomu wiedzy związanej ze specyfiką choroby niedokrwiennej serca, prozdrowotnym stylem życia oraz z samoopieką. Nurse as an educator in ischemic heart disease Keywords: Nurse, education, ischemic heart disease Introduction: Ischemic heart disease is one of the leading cause of morbidity and mortality in developed countries. Education of patients is an important element of ischemic heart disease s prophylaxis. Aim of the study: To verify the efficacy of education among ischemic heart disease s patients. Material and methods: The study was conducted in 2013 among 100 patients. The diagnostic survey with the use of an author s questionnaire assessing the level of knowledge on disease, prophylaxis and self-care was implemented. The efficacy of education was assessed by conducting repeated study twice for each patient, at the day of admission to the hospital and after education. Education included handing each patient education materials in the form of one s leaflets and those available at the ward. The statistical analysis was performer with a use of chisquare test and Kruskal-Wallis test. Results. As many as 81 % of patients at the day of admission to the hospital knew the definition of prophylaxis, however only 14% of patients were able to describe its significance to health. Low level of knowledge was determined including the predictive factors (18%) and exacerbation (8%). Whereas higher level of knowledge regarded systemic administration of medicine (91%), rules to perform measurements of vital signs (86%). An increase of knowledge for 15% was noticed after education (p=0,000), and the rate of correct answers has increase from 43% up to 66%. Conclusions: Education had an impact on the level of knowledge on ischemic heart disease, pro-health style and self-care. 163

164 Violetta Cebulska, Violetta Koźlak, Anetta Polok, Violetta Jachimowicz, Robert Koźlak Wydział Medyczny, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego w Kaliszu Pozycja zawodowa i społeczna pielęgniarek funkcjonariuszy Służby Więziennej a czynniki ją warunkujące Słowa kluczowe: pozycja zawodowo-społeczna, doskonalenie zawodowe, wykształcenie, pielęgniarka funkcjonariusz SW Wstęp: Pozycję zawodowo-społeczną pielęgniarek na przestrzeni lat warunkuje wiele czynników, które zmieniły ją z podporządkowanej, tradycyjnej, biernej w samodzielną, profesjonalną zorientowaną na problemy zdrowotne człowieka, jego rodziny oraz społeczeństwa. W ocenie zawodu pielęgniarki zwraca się najczęściej uwagę na takie cechy jak: rzetelność zawodowa, uczciwość, uznanie pacjentów, profesjonalizm czy też wysoki poziom wykształcenia. Pielęgniarka Służby Więziennej realizuje nie tylko zadania wynikające z roli i funkcji zawodowych, ale jest także funkcjonariuszem, co nakłada na nią odrębne obowiązki oraz ma znaczący wpływ na jej status zawodowo-społeczny. Cel pracy: Celem pracy jest ocena pozycji zawodowo-społecznej pielęgniarki/pielęgniarza funkcjonariusza Służby Więziennej i czynników ją warunkujących. Materiał i metody: Badania przeprowadzone zostały metodą sondażu diagnostycznego z użyciem kwestionariusza ankiety, w grupie 146 pielęgniarek/pielęgniarzy, funkcjonariuszy z terenu całego kraju, którzy brali udział w szkoleniach organizowanych przez Centralny Ośrodek Szkolenia Służby Więziennej w Kaliszu. Do analizy i opracowania zgromadzonego materiału badawczego wykorzystano metodę statystyczną korelacji liniowej Pearsona. Wyniki i wnioski: Badania wykazały, że w odczuciu pielęgniarek/pielęgniarzy funkcjonariuszy SW ich zawodowa i społeczna pozycja jest dość wysoka. Większość badanych odczuwa dużą satysfakcję i zadowolenie z pracy. Respondenci oceniając pozycję społeczną zawodu pielęgniarki/pielęgniarza funkcjonariusza SW uznają ją w większości jako średnią. Badani doceniają również znaczenie szkoleń oraz doskonalenia zawodowego i ich wpływ na wzrost pozycji społeczno-zawodowej. Uzyskane w badaniach wyniki pozwoliły na stwierdzenie, że praca pielęgniarki/pielęgniarza funkcjonariusza SW jest satysfakcjonująca i daje zadowolenie. Wśród czynników mających największy wpływ na poczucie satysfakcji dominowały: bezpieczeństwo zatrudnienia, wysokość wynagrodzenia, możliwość awansu oraz doskonalenia zawodowego. Czynnikiem wzmacniającym pozycję zawodową pielęgniarek/pielęgniarzy funkcjonariuszy SW jest profesjonalizm, natomiast na pozycję społeczną duży wpływ ma rzetelność zawodowa. Aktywne doskonalenie zawodowe wpływając na wyższy poziom wiedzy teoretycznej i umiejętności praktycznych przekłada się tym samym na wzrost kompetencji zawodowych badanych. The professional and social position of nurse officers in Prison Service and the determining factors Keywords: professional and social position, professional development, education, nurse officer in Prison Service Introduction: Over the years, the professional and social position of nurses have been determined by many factors, which have changed it from subordinate, traditional and passive into active, professional and problem-oriented concerning health issues of a man, his family and society. While assessing the profession of nurses, we usually take into account such features as: professional reliability, honesty, patient s credit, professionalism or higher level of education. The nurse officer in Prison Service does not only the tasks resulting from her role and function as a nurse, but she is also an officer with additional duties and it has a significant influence on her professional and social status. Aim of the study: The goal of the study was to assess the professional and social position of nurse officer in Prison Service and the determining factors. Material and methods: The research was taken by means of diagnostic survey with the use of a questionnaire within the group of 146 nurse officers from all over the country, who took part in trainings organised by The Central Prison Service Training Facility in Kalisz. The analysis of gathered research data was conducted with the use of Pearson s linear correlation method. Results and conclusions: The study showed that in the minds of nurse officers in Prison Service, their professional and social position is quite high. The majority of those surveyed feel great job satisfaction. Respondents assessing the social position of the nursing profession in Prison Service give it a medium-high status. Respondents also appreciate the importance of training and continuing education to increase their social and professional position. The 164

165 research results allowed to conclude that the work of nurse officer in Prison Service is rewarding and gives satisfaction The factors affecting the satisfaction mainly included: job security, wages, the possibility of promotion and professional development. Another factor strengthening the position of professional nurse officers in Prison Service is professionalism and the social position is highly influenced by professional reliability. Professional development has the influence on the level of theoretical and practical knowledge, which results in an increase of professional competence. 165

166 Gabriela Ciura 1, Wojciech Klapa 2, Małgorzata Paplaczyk 3 1 Absolwentka Wydziału Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Zakład Pedagogiki Medycznej, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 3 Szpital Uniwersytecki w Krakowie Potrzeby edukacyjne pacjentów otyłych z nadciśnieniem tętniczym leczonych zachowawczo Słowa kluczowe: edukacja, nadciśnienie tętnicze, autonomia Wstęp: Drobne pozytywne zmiany w stylu życia pacjenta obciążonego chorobami naczyniowo- sercowymi mogą korzystnie wpływać na zmniejszenie pierwotnego poziomu ryzyka. Nowoczesna edukacja ma być impulsem do poszukiwania nowych informacji i samorozwoju, dlatego należy dostosować treści przekazywane pacjentowi do jego sytuacji życiowej, sytuacji zdrowotnej, oczekiwań i postawy wobec edukacji oraz zasobów psychologicznych jakie osoba prezentuje. Cel pracy: Celem badań było poznanie potrzeb, oczekiwań i możliwości edukacyjnych pacjentów otyłych, z nadciśnieniem tętniczym leczonym zachowawczo. Materiał i metody: Badaniem objęto grupę 22 chorych w wieku lata. Zastosowano metodę sondażu diagnostycznego, technikę ankietowania, w której wykorzystano narzędzia: kwestionariusz ankiety własnej konstrukcji, autorską chronokartę, wytyczne do rozmowy z pacjentem. Dodatkowym narzędziem był arkusz obserwacyjny zachowań pacjenta z nadciśnieniem tętniczym. Wyniki: Mężczyźni stanowili 59% badanej grupy, pozostałą część stanowiły kobiety. Zdecydowana większość chorych zgłasza potrzebę edukacji z zakresu nadciśnienia tętniczego krwi. Pacjenci mają różny stosunek do procesu edukacji edukatorów oraz kontroli wiedzy. Różnią się również oczekiwaniami wobec edukacji. Materiał badawczy zebrany przez autorów badań pozwolił na wyłonienie 6 typów pacjentów. Kryterium było podobieństwa sytuacji życiowej, sytuacja zdrowotna, oczekiwania i postawy wobec edukacji oraz zasoby psychologicznych jakie osoba prezentowała. Wnioski: Wyniki badań wskazują na potrzebę edukacji zdrowotnej zgłaszaną przez badanych. Motywacja do zmiany stylu życia jest zróżnicowana. Postępowanie edukacyjne z pacjentem powinno uwzględniać jego indywidualne potrzeby, poziom oraz rodzaj wiedzy na temat nadciśnienia tętniczego, zachowania. Niedostosowanie formy przekazu informacji może skutkować niezrozumieniem, lękiem, a nawet frustracją pacjenta. Podział pacjentów zastosowany w pracy ma ułatwić podejście edukatorów do pacjentów uwzględniające ich indywidualność. Educational needs of obese patients with hypertension treated conservatively Keywords: education, hypertension, autonomy Introduction: Small positive lifestyle changes the patient's with cardiac vascular diseases can affect the reduction of the initial level of risk. Modern education has to be an impulse to look for new information and self-development, so it should be adjust the information transmitted to the patient to his situation, health, expectations and attitudes towards education and psychological resources which a person presents. Aim of the study: The aim of the study was to investigate the needs, expectations and educational opportunities obese patients with hypertension treated conservatively. Material and methods: The study group included 22 patients aged years. The method of diagnostic survey, which uses tools: a questionnaire design by the author, author s chronokarta and guidelines conversation with the patient. An additional tool was the observation chart behavior of the hypertensive patient. Results: Men accounted for 59% of the study group, the remainder were women. Most patients report the need for education in the field of high blood pressure. Patients have a different attitude to the process of education, educators and control of knowledge. They have also different expectations towards education. The research material collected by the authors allowed for the identification of 6 types of patients. The criterion was the similarity of the situation, the health situation, expectations and attitudes towards education and psychological resources which a person presented. Conclusions: The results indicate the need for health education reported by respondents. The motivation to change their lifestyle is varied. Educational procedure with the patient should take into consideration their individual needs, level and type of knowledge about hypertension and behavior. Failure forms of communication can lead to 166

167 misunderstanding, fear and frustration of the patient. Division of patients used in the work of educators is to facilitate the approach to patients taking into consider their individuality. 167

168 Grażyna Cepuch 1, Marianna Zięba 2, Beata Ewa Zych 3 ¹Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum ²Absolwentka Wydziału Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 3 Zakład Pedagogiki Medycznej, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Postawy rodziców dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym Słowa kluczowe: postawa rodzicielska, mózgowe porażenie dziecięce, dzieci Wstęp: Mózgowe porażenie dziecięce jako złożony zespół objawów chorobowych stanowi problem diagnostyczny, terapeutyczny i społeczny oraz może wpływać na powstanie nieprawidłowych postaw rodzicielskich zaburzających rozwój dziecka. Cel pracy: poznanie postaw rodziców dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym. Materiał i metoda: W badaniach uczestniczyło 71 rodziców dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym. W badaniu użyto Kwestionariusz dla rodziców badający postawy rodzicielskie autorstwa M. Ziemskiej oraz kwestionariusz pytań autorskich. W analizie statystycznej wykorzystano test: chi-kwadrat, t-studenta i Wilcoxona. Wyniki: większość rodziców prezentuje nieprawidłowe postawy wobec swoich dzieci. W skali bezradności wszyscy rodzice bez względu na wiek dziecka uzyskali wyniki umiarkowane w grupie 4-6 lat 6.08±2.47, w przedziale 7-12 lat 5.56±2.92 a w przypadku grupy >12 lat 6.00 ±1.00 przy p<0.05. Stwierdzono istotny statystycznie związek między wiekiem dziecka a postawą górowania ojców dzieci powyżej 12 rż, których osiągnął 8.33 stena. Wnioski: Nasilenie postawy bezradności u ojców dzieci może być spowodowane sprawowaniem opieki nad dzieckiem przez matkę, gdy ojciec jest odpowiedzialny za utrzymanie rodziny. Wzrost postawy górowanie wraz z wiekiem rodziców może wynikać z wyczerpania długoterminową opieką. The parental attitudes towards children with cerebral palsy Keywords: parental attitude, cerebral palsy, children Introduction: Cerebral palsy (CP) as a complex group of disorders is diagnostic, therapeutic and social issue and may influence the occurrence of abnormal parental attitude, that derange child development. Aim of the study: The goal of this research is the cognition of parental attitude towards children with CP. Material and methods: In the research participated 71 parents of children with CP. For their examination the parental attitude questionnaire by M. Ziemska and authorial questions questionnaire were used. The statistical analysis were performed using Chi-squared test, Student's t-test and Wilcoxon signed-rank test. Results: The majority of parents have abnormal parental attitude towards their children. In the helplessness scale, irrespective of age of the child, parents scored moderate rating for children 4-6y.o ±2.47; 7-12 y.o ±2.92; >12y.o ±1.00 all with p<0.05. The statistically significant relationship between the age of a child and fathers domination attitude in children over 12 y.o. who were over 8.33 in sten score. Conclusions: The intensification of helplessness attitude in fathers may be caused by care giving by mothers whilst fathers are responsible for financial upkeep. The increase of domination attitude along with parents age can be caused by long-term care giving exhaustion. 168

169 Anna Nowacka 1, Ewa Neuman 2, Anna Piskorz 1, Joanna Moszkowicz 3, Katarzyna Mucha 3, Maciej Polak 4, Renata Wolfshaut-Wolak 4 1 Zakład Zarządzania Pielęgniarstwem i Pielęgniarstwa Epidemiologicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Bytomiu Oddział Neurologii 3 Studenckie Koło Naukowe Zarządzania w Pielęgniarstwie Zakład Zarządzania Pielęgniarstwem i Pielęgniarstwa Epidemiologicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 4 Zakład Epidemiologii i Badań Populacyjnych, Instytut Zdrowia Publicznego, Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Syndrom wypalenia zawodowego u pielęgniarek studiujących na poziomie magisterskim a radzenie sobie ze stresem Słowa kluczowe: syndrom wypalenia zawodowego, radzenie sobie ze stresem, pielęgniarka Wstęp: Kontakt z drugim człowiekiem jest nieodłącznym elementem działalności zawodowej pielęgniarek. Długotrwały stres z tym związany, nieumiejętność radzenia sobie z nim oraz brak wsparcia ze strony innych ludzi prowadzi do rozwoju syndromu wypalenia zawodowego. Cel pracy: Celem tego badania było oszacowanie poziomu wypalenia zawodowego w trzech wymiarach oraz zbadanie, jakie czynniki mają wpływ na jego występowanie w badanej grupie pielęgniarek. Materiał i metoda: Badaniami objęto grupę 141 pielęgniarek czynnych zawodowo i jednocześnie studiujących zaocznie na kierunku pielęgniarstwo 2 stopnia na Wydziale Nauk o Zdrowiu UJ CM. Ze względu na niekompletność danych do analizy włączono 100 pielęgniarek. W badaniu zastosowano metodę sondażu diagnostycznego z wykorzystaniem standaryzowanych narzędzi badawczych: kwestionariusza MBI (Maslach Burnout Inventory) i kwestionariusza radzenia sobie ze stresem CISS. Badane pielęgniarki były zatrudnione w poz i w lecznictwie zamkniętym. W analizie statystycznej zastosowano korelację Spearmana oraz test t-studenta. Wyniki: Badane pielęgniarki charakteryzował umiarkowany poziom wypalenia zawodowego (47%), a 25% wysoki poziom. W grupie badanej zaobserwowano znamienny wzrost braku poczucia osiągnięć osobistych (PAR) wraz z długością stażu pracy (odpowiednio: r = 0,20, p = 0,036) oraz, na granicy istotności, wraz z wiekiem (r = 0,19, p = 0,058). W pozostałych wymiarach wypalenia: depersonalizacji (DEP) i wyczerpania emocjonalnego (EEX), nie stwierdzono związku z wiekiem badanych pielęgniarek ani z długością stażu pracy. Pielęgniarki ze umiarkowanym poziomem wypalenia zawodowego znamiennie częściej stosowały styl radzenia sobie ze stresem skoncentrowany na unikaniu, p =0,01. Wnioski: Ponad połowa badanych pielęgniarek była wypalona zawodowo na poziomie umiarkowanym i wysokim. Zaobserwowano istotny związek pomiędzy wiekiem i stażem pracy a brakiem poczucia osiągnięć osobistych (PAR). Badane pielęgniarki, z umiarkowanym poziomem wypalenia zawodowego znamiennie częściej stosowały styl radzenia sobie ze stresem polegający na unikaniu. Syndrome of burnout in nurses studying at the graduate level and coping with stress Keywords: burnout syndrome, method of coping with stress, nurse Introduction: Contact with another person is an integral part of the professional activity of nurses. Chronic stress resulting from it, inability to cope with stress, and the lack of support lead to the development of burnout syndrome. Aim of the study: The aim of this study was to estimate the level of burnout in three dimensions and to determine the most important factors having an impact on its prevalence in the studied group of nurses. Material and methods: The study involved a group of 141 nurses working and simultaneously studying nursing in extramural MSc studies at the Faculty of Health Science, Jagiellonian University. Due to the incompleteness of data only 100 nurses were included in the analysis. In this study a diagnostic survey method was implemented with use of standardized research tools: the MBI (Maslach Burnout Inventory) questionnaire, and the questionnaire of coping with stress (CISS). The studied nurses were employed in primary care and in hospital. The Spearman correlation and Student s t-test was used for statistical analysis. Results: The fraction of 47 % of studied nurses were characterized by a moderate level of burnout, while 25 % of them by a high level. In the studied group a significant increase in the lack of sense of personal achievement (PAR) along the work experience (r = 0.20, p = 0.036), and the correlation almost achieved significance with age (r = 0.19, p = 0.058). In the other dimensions of burnout depersonalization (DEP) and emotional exhaustion (EEX) there 169

170 was no statistically significant correlation with age of nurses nor with the work experience. In the group of nurses with the moderate level of burnout the application of the style of coping with stress concentrated on avoiding was significantly more often, p = Conclusions: In more than half of the respondent nurses the professional burnout occurred at moderate or high level. There was a significant correlation between the work experience and the lack of sense of personal achievement (PAR). The examined nurses with moderate level of burnout apply the style of coping with stress concentrated on avoiding significantly more often. 170

171 Lucyna Tomaszek, Grażyna Dębska, Ewa Kurleto-Kalitowska Wydział Zdrowia i Nauk Medycznych, Krakowska Akademia im. A. Frycza Modrzewskiego Certyfikat Szpital bez bólu a praktyka pielęgniarska w postępowaniu przeciwbólowym Słowa kluczowe: Szpital bez bólu, ból pooperacyjny, pielęgniarki Wstęp: Przestrzeganie standardów określonych w programie Szpital bez bólu wpływa na jakość świadczonej opieki nad pacjentem po zabiegu chirurgicznym. Cel pracy: Celem pracy było porównanie jakości opieki sprawowanej przez pielęgniarki w zakresie leczenia bólu, w podmiotach leczniczych posiadających certyfikat,,szpital bez bólu i bez certyfikatu. Materiał i metody: Badania zostały przeprowadzone metodą sondażu diagnostycznego wśród 500 pielęgniarek pracujących w podmiotach leczniczych (w oddziałach zabiegowych) posiadających certyfikat,,szpital bez bólu (n=243) i bez certyfikatu (n=257). Wyniki: W szpitalu z certyfikatem pielęgniarki częściej informowały pacjentów o metodzie uśmierzania bólu, choć w większości uważały, że powinien to zrobić lekarz. Częściej też stosowały skale oceny bólu i dokumentowały pomiar bólu za pomocą cyfry zgodnie z wykonanym pomiarem. Ponadto analiza wykazała, że w szpitalu certyfikowanym częściej twierdzono, że nasilenie bólu należało oceniać w spoczynku, podczas oddychania, kaszlu, przy poruszaniu się i w stałych odstępach czasowych niż w szpitalu bez certyfikatu. Wykazano, także że lekarze i pielęgniarki powinni odbywać systematyczne szkolenia z zakresu bólu pooperacyjnego. Niepokojący jest fakt, że tylko około 19% ogółu badanych informuje pacjentów o sposobie oceny bólu. Wnioski: Pielęgniarki w podmiotach leczniczych posiadających certyfikat częściej przestrzegały zasad dobrej praktyki pielęgniarskiej w zakresie postępowania przeciwbólowego niż w szpitalach bez certyfikatu. The Hospital without pain" certificate and the practice of nursing in the analgesic proceedings Keywords: Hospital without pain, postoperative pain, nurse Introduction: Adherence to the standards set out in the "Hospital without pain" affects the quality of care of the patient after surgery. Aim of the study: The aim of this study was to compare the quality of care provided by nurses in the treatment of pain in therapeutic entities certified,,hospital without pain '' and without the certificate. Material and methods: The study was conducted using a diagnostic survey of 500 nurses working in medical entities (in the surgical wards) certified,,hospital without pain '' (n = 243) and without certificate (n = 257). Results: At the certified hospitals nurses reported patients about the method of pain relief more frequently, although most of them believed that the doctor should do it. They also applied a pain scale more often and documented measuring pain in accordance with the measurement using the number scale. Moreover, the analysis showed that the certified hospitals argued more often that pain intensity should be assessed at rest, while breathing, coughing, while moving and in fixed intervals than in hospitals without the certificate. It has been also shown that doctors and nurses should receive regular training in the field of post-operative pain. The alarming fact is that only about 19% of all the respondents inform patients about the fact how to assess pain. Conclusions: Nurses in the certified therapeutic entities follow the rules of good nursing practice in the field of pain management more often than in the hospitals without the certificate. 171

172 Lucyna Ścisło 1, Renata Domanus 2, Elżbieta Walewska 1, Grażyna Puto 1, Antoni Szczepanik 3 Szymon Pietruszka 3, Karolina Brzuszkiewicz 3 1 Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Szpital Zakonu Bonifratrów Św. Jana Grandego w Krakowie 3 I Katedra Chirurgii Ogólnej i Klinika Chirurgii Ogólnej, Onkologicznej i Gastroenterologicznej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Analiza porównawcza powikłań u pacjentów z tętniakiem aorty brzusznej leczonych metodą tradycyjną oraz po implantacji stent-graftu Słowa kluczowe: tętniak aorty brzusznej, stent-graft, powikłania Wstęp: Stale wzrasta zachorowalność na tętniaka aorty brzusznej, dlatego ważna jest jak najlepsza jakość diagnostyki oraz podejmowanego leczenia. Oprócz stosowanej metody klasycznej, wprowadzenie metod endowaskularnych pozwala leczyć chorych obciążonych ryzykiem zagrożenia życia z powodu schorzeń współistniejących. Cel badania: Celem pracy była analiza porównawcza powikłań u pacjentów z tętniakiem aorty brzusznej leczonych metodą tradycyjną oraz endowaskularną z zastosowaniem stent-graftu. Materiał i metody: Badaniem objęto 80 pacjentów z tętniakiem aorty brzusznej (40 - było operowanych metodą klasyczną i 40 - wewnątrznaczyniową-implantacja stent-graftu). Wykorzystano analizę dokumentacji medycznej. Wyniki: Zaobserwowano różnice w występowaniu powikłań pooperacyjnych w metodzie tradycyjnej w stosunku do endowaskularnej odpowiednio: w przypadku układu oddechowego 23%v45%, pokarmowego 17%v14%, moczowego 17%v%, krążenia 12%v13%, rany 10%v4%. Dane dotyczące zależności pomiędzy powikłaniami, a operacją tradycyjną (p = 0,0001) oraz powikłaniami a metodą z zastosowaniem stent-graftu (p = 0,00002) wykazały różnice w ilości powikłań (p= 0,00001). W przypadku zależności pomiędzy powikłaniami, a występowaniem schorzeń współistniejących dla metody tradycyjnej, poziom istotności wynosił p=0,953. W metodzie z zastosowaniem stent-graftu - poziom istotności p=0,060. Wnioski: Pacjenci operowani metodą z zastosowaniem stent-graftu mieli mniej powikłań, oraz częściej występowy ze strony rany w stosunku do pacjentów operowanych metodą klasyczną, u których częściej zaobserwowano powikłania układu oddechowego a najrzadziej ze strony rany. Nie wykazano zależności statystycznej pomiędzy ilością powikłań a schorzeniami współistniejących w obydwu metodach. Comparative analysis of complications in patients with abdominal aortic aneurysm treated with the traditional method and the stent-graft Keywords: abdominal aortic aneurysm, stent-graft, complications Introduction: Abdominal aortic aneurysm incidence is constantly increasing, therefore high quality of diagnostics and treatment is of great importance. The introduction of endovascular method enables to treat patients with high life threat risk on the account of coexisting illnesses. Aim of the study: Comparative analysis of complications in patients with abdominal aortic aneurysm treated with classic method and endovascular method with stent-graft implantation. Material and methods: 80 patients with abdominal aortic aneurysm (20 operated with classic method and 40 with endovascular- stent-graft implantation) were included. The analysis of medical documentation was used. Results: Differences in postoperative complications occurrence were observed: in traditional method compared with endovascular method: in terms of respiratory system 23%v45%, digestive system 17%v14%, urinary system 17%v%, circulatory system 12%v13%, wounds 10%v4%. The data concerning the dependence between complications and traditional surgery (p = 0,0001) and between complications and the stent-graft method (p = 0,00001) showed differences in the number of complications (p= 0,00001). In terms of the dependence between complications and coexisting illnesses occurrence the test statistic p=0,060 level of significance. In the method with stent-graft the level of significance was p=0,060. Conclusions: Patients operated with the method with stent-graft implication had less complications, which mostly occurred in terms of wounds, compared with patients operated with classic method, who experienced respiratory system complications more often and wound complications most seldom. Statistical dependence between the number of complications and coexisting illnesses occurrence were not detected. 172

173 Małgorzata Kołpa, Barbara Wywrot Kozłowska, Beata Jurkiewicz, Aneta Grochowska Zakład Pielęgniarstwa, Instytut Ochrony Zdrowia, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie Czynniki determinujące akceptację i przystosowanie do choroby nowotworowej Słowa kluczowe: choroba nowotworowa, akceptacja choroby, skala AIS Wstęp: Choroba nowotworowa w społecznym odbiorze jest postrzegana jako zagrożenie życia, źródło cierpienia i towarzyszącego lęku. Na akceptację choroby składa się cały proces zmian, którego celem jest przywrócenie równowagi oraz poczucia kontroli nad własnym życiem. Cel pracy: Celem pracy była ocena stopnia akceptacji choroby przez pacjentów z diagnozą nowotworową oraz określenie zmiennych mających wpływ na poziom przystosowania do choroby. Materiał i metody: Badaniem objęto 100 pacjentów chorych onkologicznie w wieku od 20 do 60 lat (śr. 34,34 ± 9,47 lat). Posłużono się skalą akceptacji choroby (ang. Acceptance of Illness Scale, AIS) oraz kwestionariuszem ankiety własnej konstrukcji. Wyniki: Ogólny wskaźnik akceptacji choroby w badanej grupie wyniósł średnio 25,35 (± 9,25 pkt), co interpretuje się jako średni poziom przystosowania do choroby nowotworowej. Osoby powyżej 50 roku życia oraz w przedziale wiekowym lat uzyskały wyższy stopień akceptacji choroby niż pozostali pacjenci (p=0,039). Ponadto im bardziej respondenci oceniali siebie jako osoby wierzące, tym wyższy był u nich stopień akceptacji choroby (r=0,40, p<0,001). Nie stwierdzono istotnej statystycznie zależności pomiędzy ogólnym wskaźnikiem akceptacji choroby a płcią badanych, poziomem wykształcenia, statusem rodzinnym, czasem trwania choroby i rodzajem zastosowanego leczenia (p>0,05). Wnioski: Badani pacjenci prezentowali średni poziom akceptacji choroby. Na stopień przystosowania do choroby miały wpływ wiek oraz stopień religijności badanych. The factors determining the acceptance and adjustment to cancer disease Keywords: cancer disease, disease acceptance, AIS Scale Introduction. In the social reception cancer is perceived as a life threat, the source of suffering and fear which accompanies it. There is the entire process of changes which affect the acceptance of the disease and whose aim is to restore balance and sense of control over one s own life. Aim of the study: The aim of the thesis was the assessment of the level on which cancer patients accept their disease and the determination of variables influencing the level of one s adjustment to the disease. Material and methods: The study included 100 oncologically ill patients aged from 20 to 60 (the average age 34,34 ± 9,47). AIS Scale was applied as well as the questionnaire for the survey compiled by the author. Results: The general disease acceptance rate in the examined group was averagely 25,35 (± 9,25 points), which is interpreted as the moderate level of one s adjustment to the cancer disease. In the case of people aged over 50 and the ones in the age span from 20 to 30 the level of the disease acceptance was higher than in the case of other patients (p=0,039). Moreover, the more the respondents described themselves as believers, the higher the level of disease acceptance was in their case (r=0,40, p<0,001). No statistically significant correlation between the general disease acceptance rate and the sex of the examined people, as well as their level of education, family status, the duration of the disease and the type of the applied treatment (p>0,05). Conclusions: The examined patients presented the moderate level of disease acceptance. What influenced the level of adjustment to the disease were: age and the level of the patients religiousness. 173

174 Agnieszka Skrzypek,¹ Konrad Jabłoński¹, Marta Szeliga¹, Anna Mazur², Michał Nowakowski¹ ¹Zakład Dydaktyki Medycznej, Wydział Lekarski, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum ²Towarzystwo Przyjaciół Chorych Hospicjum im. św. Łazarza, Kraków Ocena wpływu zmęczenia związanego z pracą w godzinach nocnych na ruchy gałek ocznych zwanych sakadami u pielęgniarek Słowa kluczowe: sakady, dyżury nocne Wstęp: Oczy są głównym narzędziem komunikacji pomiędzy ludzkim mózgiem a otoczeniem zewnętrznym. Ruch oka nazywany sakadą można zbadać za pomocą sakadometru. Ludzie powtarzają te same ruchy oczu patrząc kilkakrotnie na ten sam obraz. Są one odmienne dla różnych osób. Analiza ruchów gałek ocznych jest wykorzystywana w badaniach dotyczących niektórych chorób np. choroby Alzheimera, urazów mózgu, ADHD, drżenia samoistnego. Wiele czynników może mieć wpływ na sprawność układu nerwowego: sen, zmęczenie, stres, choroby (leki), dieta, używki. W dostępnej literaturze medycznej brakuje informacji na temat zależności sakad, tj.ruchu gałek ocznych u pielęgniarek przed ekspozycją na zmęczenie i stres związany z pracą zmianową oraz po ekspozycji, tj. bezpośrednio po dyżurze nocnym. Cel badania: 1. Ocena sakad przed rozpoczęciem dyżuru u uczestników badania. 2. Ocena sakad po zakończeniu dyżuru.3. Ocena wpływu pracy w godzinach nocnych na czas latencji i prędkość sakad. Materiał i metody:badanie przeprowadzono w lipcu i sierpniu, 2015 roku u Pielęgniarek pracujących w Centrum Urazowym Medycyny Ratunkowej i Katastrof (CUMRiK) w Szpitalu Uniwersyteckim w Krakowie. Na badanie została wydana zgoda Komisji Bioetycznej (KBET) dn nr Do badania włączono 25 kolejnych pielęgniarek (24 kobiety i 1 mężczyzna) w wieku lat, pracujących w CUMRiK-u w godzinach nocnych. Przed rozpoczęciem dyżuru u każdego uczestnika, po wyrażeniu zgody, wykonano badanie ruchu gałek ocznych za pomocą sakadometru.analiza dotyczyła 2 rodzajów eksperymentu: sakad (ruchy gałki ocznej wykonywane naprzemiennie między dwoma stacjonarnymi punktami) oraz antysakad (sakady generowane w kierunku przeciwnym do pojawiającego się bodźca). Analizowano: czas latencji, czas trwania sakady oraz prędkość sakady. Wyniki przedstawiono w tabeli: Median Mean SD Min Max Latencja przed dyżurem [ms] Latencja po dyżurze [ms] Czas sakady przed dyżurem [ms] Czas sakady po dyżurze [ms] Średnia prędkosć sakady przed [deg/s] Średnia prędkosć sakady po [deg/s] Zaobserwowano nieznaczne wydłużenie latencji sakad po dyżurze. Nie stwierdzono istotnych statystycznie zaburzeń parametrów dynamicznych sakad, czyli czasu trwania oraz prędkości po dyżurze. Wnioski: Po dyżurze nocnym czas reakcji sakady jest dłuższy a prędkość sakady jest mniejsza, jednak parametry te mieszczą się w granicach normy. Dyżury nocne mają niewielki wpływ na ruchy sakadowe gałek ocznych. 174

175 Assessment of the fatigue impact caused by night shifts on the eye movements called saccades in nurses Keywords: saccades, night shifts Introduction: The eyes are the main tool of communication between the human brain and the external environment. Eye movement called saccades can be tested by means of saccadometer. People repeat the same movements of the eyes watching several times on the same image. They are different for different people. Analysis of eye movements is used in the studies of certain diseases, eg. Alzheimer's disease, brain injuries, ADHD, essential tremor. Many factors can affect the efficiency of the nervous system: sleep, fatigue, stress, illness (drugs), diet, drugs.in the medical literature there is no information on the relationship of saccades, e.g. eye movement of Nurses from exposure to fatigue and stress associated with shift work, ie. immediately after the night shift. Aim of the study: 1. Assessment of saccades before the start of night shift. 2. Evaluation of saccades after the night shift.3. Evaluation of the effect of night work on latency and mean velocity of saccades. Material and methods:the survey was conducted in July and August, 2015 among women Nurses working at the Center for Emergency Medicine and Trauma and Disaster (CUMRiK) at the University Hospital in Krakow.The study has Bioethics Committee (KBET) consent (05/28/2015 No ).The study was conducted for 25 consecutive Nurses (24 women and 1 man), at age years, working in CUMRiK at night shifts. Before start of the duty, each participant was taken the study of eye movement using saccadometer. The analysis related to two types of experiment: saccades (eye movements performed alternately between two fixed points) and antisaccades (saccades generated in the opposite direction to the emerging stimulus). There were analyzed: latency, duration and mean velocity of saccades. Results: The results are shown in the table. Median Mean SD Min Max Latency before night shift (ns) [ms] Latency after ns [ms] Duration of saccades before ns [ms] Duration after ns [ms] Mean velocity before ns [deg/s] Mean velocity after ns[deg/s] There was a slight prolongation of latency of saccades after night shift. There were no significant disturbances of dynamic parameters of saccades: duration and mean velocity after night shift.conclusions: After a night shift reaction time of saccades is longer but mean velocity of saccades is less, however, all these parameters are within the normal limits.the night shifts have a slight impact on the movement of the eye. 175

176 Agnieszka Muszyńska 1, Małgorzata Kołpa 2 1 Pracownia Hemodynamiki, Specjalistyczny Szpital im Edwarda Szczeklika Tarnów 2 Zakład Pielęgniarstwa, Instytut Ochrony Zdrowia, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie Analiza zachowań zdrowotnych wśród chorych leczących się na stabilną chorobę niedokrwienną serca oraz porównanie ich do osób zdrowych Słowa kluczowe: zachowania zdrowotne, stabilna choroba wieńcowa, nadmierna masa ciała Wstęp: Wybór zachowań zdrowotnych spośród wielu możliwości determinowane są wieloma czynnikami psychospołecznymi. Wśród nich wyróżnia się między innymi przyzwyczajenia, nawyki, wpływ rodziny oraz środowiska, płeć, wiek, miejsce zamieszkania, wykształcenie, a także stany i cechy psychiczne każdego człowieka. Brak zachowań zdrowotnych zwiększa ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej. Cel pracy: Analiza zachowań zdrowotnych wśród chorych leczących się na chorobę niedokrwienną serca i porównanie ich do zachowań osób zdrowych. Materiał i metoda: Grupę badanych stanowiło 294 pacjentów ze zdiagnozowaną chorobą niedokrwienna serca w podobnej grupie wiekowej. Grupę kontrolną stanowiły osoby zdrowe powyżej 35 roku życia i wśród tych przebadano z zastosowaniem tych samych metod badawczych 100 osób. Do badań wykorzystano Inwentarz Zachowań zdrowotnych opracowany przez Juczyńskiego oraz metryczkę, w której dokonano pomiarów antropometrycznych obu grup. Wyniki: Badane osoby wśród pozytywnych zachowań zdrowotnych średnio najmniejsze nasilenie wykazywały w zakresie praktyk zdrowotnych (średnia M = 3,38pkt), natomiast największe w zakresie zachowań profilaktycznych (średnia M = 3,69pkt). Minimalny wskaźnik BMI badanych osób wyniósł 13,43, a maksymalny 47,63. Wnioski: Badani należący do grupy osób chorych kardiologicznie wykazali większe nasilenie pozytywnych zachowań zdrowotnych we wszystkich kategoriach skali IZZ w porównaniu do grupy osób zdrowych. Mieszkańcy miasta posiadają większą świadomość pozytywnych zachowań zdrowotnych. Im badane osoby posiadały wyższy poziom wykształcenia tym poziom prawidłowych nawyków jest wyższy. Im badane osoby posiadały wyższy poziom BMI tym posiadały wyższy ogólny poziom pozytywnych zachowań zdrowotnych. Analysis of health behaviors among patients receiving treatment with stable ischemic heart disease and comparing them to healthy subjects Keywords: health behavior, stable coronary artery disease, excessive body weight Introduction: The choice of health behavior among many possibilities are determined by a number of psychosocial factors. Among them stands out among other habits, the habits, the impact of family and the environment, gender, age, place of residence, education, as well as states and mental characteristics of each person. Lack of health behavior increases the risk of coronary heart disease. Aim of the study: Analysis of health behavior among patients treated for ischemic heart disease and comparing them to healthy behaviors. Material and methods: Group studied consisted of 294 patients with diagnosed coronary heart disease in a similar age group. Control group consisted of healthy individuals over 35 years of age and among those tested using the same research methods 100 people. Inventory was used to study the health of Conduct developed by Juczyński and legal, which performed anthropometric measurements of both groups. Results: The surveyed people among the positive health behaviors exhibited an average severity of the smallest in terms of health practices (average M = 3,38pkt), and the largest in terms of prevention (average M = 3,69pkt). The minimum BMI of subjects was 13.43, and the maximum Conclusions: Subjects Belonging to the group of people with cardiac showed higher intensity of positive health behaviors in all categories IZZ scale compared to a group of healthy Individuals. Residents of the city have a higher awareness of positive health behaviors. The interviewees had higher levels of education, including the level of correct eating habits is higher. The interviewees had higher levels of BMI that had a higher overall level of positive health behaviors. 176

177 Alicja Marzec¹, Anna Andruszkiewicz², Małgorzata Basińska³, Mariola Banaszkiewicz 4 ¹ Zakład Pielęgniarstwa Społecznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu ² Katedra i Zakład Promocji Zdrowia, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu ³ Zakład Psychologii Klinicznej, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy 4 Zakład Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek, Wydział Nauk o Zdrowiu,Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Poczucie własnej skuteczności ważnym predyktorem zachowań zdrowotnych osób palących Słowa kluczowe: poczucie własnej skuteczności, zachowania zdrowotne, nikotynizm Wstęp: Palenie tytoniu jest rozpowszechnionym antyzdrowotnym zachowaniem, jest czynnikiem ryzyka schorzeń cywilizacyjnych. Zmiana zachowań zdrowotnych jest przejawem świadomości zdrowotnej. Poczucie własnej skuteczności może być ważnym czynnikiem w budowaniu motywacji do zmian zachowań zdrowotnych. Cel pracy: ustalenie zależności między poczuciem własnej skuteczności osób palących a ich zachowaniami zdrowotnymi. Materiał i metoda: Badaną grupę stanowiły wyłącznie dorosłe osoby palące, kobiety i mężczyźni, łącznie 221 osób. W badaniu wykorzystano ankietę (opracowanie własne), Skalę Uogólnionej Własnej Skuteczności (GSES, Generalized Self-Efficacy Scale, autorstwa Schwarzera i Jerusalema, polska adaptacja Juczyński)oraz Inwentarz Zachowań Zdrowotnych (IZZ, autor Juczyński). Wyniki: W badanej grupie poczucie własnej skuteczności wynosi M=30,87, +/_SD 4,33, (wartość przeliczona 7 sten). Badanie ujawniło różnice w poczuciu własnej skuteczności a prezentowanymi zachowaniami zdrowotnymi w badanej grupie palących osób. Badani palacze najwyższy wynik mają w skali Pozytywne nastawienie psychiczne (3,34), zaś najniższe w skali Praktyki zdrowotne (2,74). Osoby z wyższym wskaźnikiem zachowań zdrowotnych mają także wyższe poczucie własnej skuteczności. Wnioski: Poczucie własnej skuteczności jest istotnym predyktorem zachowań zdrowotnych badanych palących mężczyzn, ale wśród badanych kobiet ma niższy wpływ. The sense of self-efficacy as an important predictor of health behaviour of smokers Keywords: the sence of self-efficacy, health behaviors, nicotinism Introduction: Smoking is a widespread antihealth behavior, it is risk factor of diseases of civilization. Health behavior change is a manifestation of health awareness. The sence of self-efficacy can be an important factor in building the motivation to change health behaviors. Aim of the study: determine the relationship between the sense of self-efficacy smokers and their health behaviour. Material and method: the test group only adult smokers, men and women, a total of 221 people. The study uses a survey on the basis of an independently constructed questionary, Generalized Self-Efficacy Scale- GSES, authors Schwarzer and Jerusalem, poland adapted from Juczyński, and the Health Behavior Inventory (IZZ, author Juczyński). Results: In the test group the sence of self-efficacy is M=30,87, +/_SD 4,33, (the value of the converted 7 sten). The study identified differences in the sense of self-efficacy and health behaviors that are presented in the test to a group of smokers. The subjects were smokers have the highest score in terms of Positive mental attitude(3,34), and the lowest in terms of Health practice(2,74). A person with a higher index of health behaviors also have they a higher sense of self-efficacy. Conclusions: The sence of self-efficacy is a significant predictor of health behaviors examined smoking men, but among the surveyed women have less influence. 177

178 Agnieszka Gniadek¹, Iwona Bodys-Cupak 2, Agnieszka Poskróbek 3 ¹Zakład Zarządzania Pielęgniarstwem i Pielęgniarstwa Epidemiologicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Pracownia Teorii i Podstaw Pielęgniarstwa, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 3 Absolwentka Wydziału Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Zachowania ryzykowne oraz prozdrowotne wśród pacjentów poddawanych hemodializie Słowa kluczowe: hemodializa, zachowania zdrowotne, zachowania ryzykowne Wstęp: Wraz z postępującymi chorobami nerek wśród chorych, pojawia się konieczność wytworzenia dostępu naczyniowego, koniecznego do leczenia hemodializami. Zabieg ten ratuje oraz wydłuża życie tej grupy pacjentów. Z tego względu konieczne jest poznanie oraz stosowanie się przez nich do zasad samoopieki. Poprzez to, mogą zapobiegać dalszej progresji choroby nerek, zwiększyć swój komfort oraz wydłużyć swoje życie. Samoopieka w tym kontekście oznacza pielęgnację dostępu naczyniowego do hemodializy, właściwą dietę, aktywność fizyczną, zapobieganie infekcjom, stosowanie profilaktyki chorób sercowo naczyniowych oraz chorób psychicznych. Cel badania: Celem pracy była ocena zachowań zdrowotnych oraz ryzykownych wśród chorych poddawanych hemodializie. Materiał i metody: Badania przeprowadzono w sierpniu 2014 roku wśród 90 osób poddawanych hemodializie w Stacji Dializ w Myślenicach. Badania przeprowadzono za pomocą autorskiego kwestionariusza ankiety oraz Inwentarza Zachowań Zdrowotnych w adaptacji Z. Juszczyńskiego. Weryfikacji różnic między zmiennymi dokonano przy użyciu testu t dla prób niezależnych, Manna- Whitneya oraz testu Kruskala-Wallisa. Przyjęto poziom istotności p<0,05. Wyniki: Z badań wynika brak właściwej pielęgnacji jamy ustnej, co może stanowić czynnik ryzyka infekcji. Nawyki żywieniowe chorych są prawidłowe, natomiast poziom aktywności fizycznej ankietowanych jest niski. Chorzy niechętnie poszerzają wiedzę z zakresu choroby oraz zachowań prozdrowotnych. Zdecydowanie więcej zachowań prozdrowotnych wykazywały kobiety. Ogólny poziom zachowań prozdrowotnych mierzony Inwentarzem Zachowań Zdrowotnych był dobry. Wnioski: Poziom samoopieki chorych hemodializowanych nad dostępem naczyniowym oraz infekcjami jest niewystarczający. Risky and health promoting behaviors in hemodialyzed patients Keywords: hemodialysis, health behaviors, risk behaviors Introduction: Along with the progressive kidney disease of patients, there is a need to produce a vascular access is necessary for the treatment of hemodialysis. This procedure saves and extends the life of this group of patients. For this reason it is necessary to granting and use by them to the principles of self-care. Through this, they can prevent further progression of kidney disease, increase your comfort and lengthen your life. Self- care in this context means the careofvascular access for hemodialysis, proper diet, physical activity, prevention of infection, prophylaxis of cardiovascular disease and mental illness. Aim of the study: The aim of the study was to assess health behaviors and risk among patients undergoing hemodialysis. Material and methods: The study has been conducted in August 2014, involved 90 group of women and men undergoing hemodialysis in the Dialysis in Myślenice. The study was conducted behind an author's questionnaire and the Health Behavior Inventory in Z. Juczyński adaptation. Verification of the differences between variables was made using t-test for independent samples, Mann-Whitney and Kruskal-Wallis test. The level of significance was p<0.05. Results: The level of self-care of the vascular access and infection is insufficient in patients on hemodialysis. The study also lack of proper oral care, which may be a risk factor for infection. Dietary habits of patients are correct, and level of physical activity of respondents is low. Patients do not willingly want to broaden the scope I see from disease and health behaviors. Definitely more healthy behaviors howed a woman. The overall l level of health behaviors measured Inventory Healthy Behaviour is good. Conclusions: The level of self-care of the vascular access and infection is insufficient in patients on hemodialysis. 178

179 Anna Nowacka 1, Karolina Kocot 2, Anna Piskorz 1 1 Zakład Zarządzania Pielęgniarstwem i Pielęgniarstwa Epidemiologicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa Collegium Medicum Uniwersytet Jagielloński 2 Uniwersytecki Szpital Dziecięcy, Kraków Ocena sposobu żywienia i zachowań dietetycznych pacjentów z chorobą niedokrwienną serca Słowa kluczowe: pacjent, choroba niedokrwienna serca, prewencja wtórna Wstęp: Racjonalny sposób żywienia oraz utrzymanie prawidłowej masy ciała to istotne elementy prewencji wtórnej chorób układu krążenia. Niniejsza praca podejmuje problem odżywiania się osób ze zdiagnozowaną chorobą niedokrwienną serca. Cel pracy: Celem badań była ocena sposobu żywienia i zachowań dietetycznych pacjentów z chorobą niedokrwienną serca. Materiał i metoda: Badaniami objęto grupę 102 mężczyzn i kobiet, przebywających w oddziale kardiologii Szpitala Specjalistycznego w Krakowie. W badaniach zastosowano metodę sondażu diagnostycznego przy użyciu autorskiego kwestionariusza ankiety dotyczącego zachowań żywieniowych. Ocena sposobu żywienia za pomocą 24 godzinnego wywiadu żywieniowego wg IŻiŻ, obejmowała dobowe spożycie podstawowych składników odżywczych: białka, tłuszczu, węglowodanów, błonnika pokarmowego, wartości energetycznej diety oraz obliczenie wskaźnika Keysa. Przeprowadzono pomiary antropometryczne BMI, WHR i OT. W analizie statystycznej zastosowano test t-studenta, test chi-kwadrat i analizę wariancji ANOVA. Wyniki: Wskaźnik BMI dla ogółu wynosił 28,8 kg/m2±5,85, dla mężczyzn 27,8 kg/m2±5,1, dla kobiet 29,4 kg/m2±6,6. Średni obwód talii dla ogółu badanych pacjentów wynosił 97,45 cm±14,09, w tym w grupie kobiet 97,4 cm±15,3, w grupie mężczyzn 97,3 cm±13,3. Pacjenci kardiologiczni popełniali liczne błędy dietetyczne, mężczyźni istotnie częściej spożywali kurczaka ze skórką w porównaniu z kobietami, (p =0,0496). Spożywana zarówno przez kobiety jak i mężczyzn dieta miała charakter aterogenny. Średnia wartość wskaźnika Keysa wśród ogółu badanych wynosiła 42,5 i był on niższy u kobiet (43,3), niż u mężczyzn (44,5). Wnioski: Badana grupa pacjentów kardiologicznych miała problemy z nadwagą i otyłością. W badanej grupie pacjentów stwierdzono otyłość wisceralną, a w szczególności u kobiet. Zaobserwowano istotny związek płci męskiej z dietą bogatą w cholesterol. Średni wskaźnik aterogenności diety przekraczał przyjęte wartości referencyjne i był wyższy u mężczyzn niż u kobiet. Evaluation of nutrition and dietary behaviors of patients with ischemic heart disease Keywords: patient, ischemic heart disease, nutrition, secondary prevention Introduction: Rational feeding and maintaining a healthy weight are important elements of secondary prevention of cardiovascular disease. This paper addresses the problem of diet patients diagnosed with coronary heart disease. Aim of the study: The aim of the study was to evaluate diets and dietary behaviors of patients with ischemic heart disease. Material and method: The study involved a group of 102 men and women hospitalized in the cardiology department Specialist Hospital in Krakow. In this study a diagnostic survey method using a proprietary questionnaire was applied. Evaluation of nutrition in the 24-hour dietary interview by IŻiŻ, included daily intake of essential nutrients: protein, fat, carbohydrates, dietary fiber, energy value of diet and index calculation known as Keys. Anthropometric measurements were performed BMI, WHR and WC. Statistical analysis Student - t test, chi-square test and ANOVA. Results: BMI for the total amounted to 28.8 kg / m 2 ± 5.85, for men 27.8 kg / m 2 ± 5.1, for women 29.4 kg / m 2 ± 6.6. The average waist circumference for all surveyed patients was ± cm, including among women 97.4 cm ± 15.3, among males 97.3 ± 13.3 cm. Patients cardiac committing numerous mistakes diet, men significantly more likely to consume chicken with the skin compared to women (p = ). The average value of the Keys index among all respondents was 42.5 and was lower in women (43.3) than in men (44.5). Conclusions: 1. The study group of cardiac patients had problems with overweight and obesity. 2. In the group of patients found visceral obesity, particularly in women. 3. There was a significant association of male with a diet rich in cholesterol. 4. The average rate exceeded atherogenic of diet reference values established and was higher in men than in women. 179

180 Alicja Ziółkowska¹, Iwona Repka², Grażyna Puto² ¹Szpital Uniwersytecki w Krakowie ²Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Opinie studentów medycyny i pielęgniarstwa na temat opieki paliatywnej w pediatrii Słowa kluczowe: pediatria, opieka paliatywna, opinie Wstęp: W Polsce, w ciągu ostatniego dwudziestolecia, obserwuje się wyraźny wzrost zapotrzebowania na usługi z zakresu pediatrycznej opieki paliatywnej. Wynika to głównie: ze wzrostu przeżywalności noworodków z wadami letalnymi, coraz lepszej diagnostyki schorzeń oraz zmian w świadomości społeczeństwa. Wiąże się to jednocześnie z koniecznością kształcenia personelu medycznego w zakresie opieki paliatywnej w pediatrii. Cel pracy: Celem pracy było poznanie opinii studentów medycyny oraz pielęgniarstwa Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego na temat pediatrycznej opieki paliatywnej. Materiał i metoda: W pracy, wykorzystano metodę sondażu diagnostycznego. Badania przeprowadzono w oparciu o technikę badawczą ankiety, przy użyciu narzędzia autorskiego kwestionariusza ankiety składającego się z 32 pytań. Wyniki: Poznano opinie 32 studentów medycyny oraz 32 studentów pielęgniarstwa na temat pediatrycznej opieki paliatywnej. Na podstawie opinii badanych grup wynika, że wiedza na temat opieki paliatywnej w pediatrii jest niewystarczająca. Większość z badanych studentów, wyraziła jednocześnie chęć do powiększenia swojej wiedzy na poruszany temat. Wnioski: Praca wykazała, że studenci medycyny jak i pielęgniarstwa mają braki w wiedzy z zakresu pediatrycznej opieki paliatywnej w stopniu znacznym. Obie badane grupy nie są przygotowane do pracy ze śmiertelnie chorym dzieckiem, przy czym chęć rozszerzenia wiedzy na temat opieki nad dzieckiem, ze schorzeniem zagrażającym życiu, deklaruje większość studentów obu kierunków. Nie wykazano istotnie statystycznych różnic w postrzeganiu i znajomości opieki paliatywnej w pediatrii, w zależności od kierunku studiów. Opinions of medical and nursing students on pediatric palliative care Keywords: pediatrics, palliative care, opinions Introduction: In Poland, for last 20 years have been observed the significant increase in services in pediatric palliative care, mainly due to the increase in survival newborns with lethal defects and better diagnosis of diseases. Also it is noted changes in awareness. It is closely linked with the need for education medical staff in pediatric palliative care. Aim of the study: The intension of the study was know the opinion medical and nursing students Collegium Medicum of Jagiellonian University on pediatric palliative care. Material and method: The study was method of diagnostic survey. Research was carried out based on survey research technique using method of questionnaire consisting of 32 questions. Results: I find out opinion 32 medical students and 32 nursing students in pediatric palliative care. Based on opinion of these groups results that knowledge in pediatric palliative care is insufficient. Most students expressed the desire to increase knowledge. Conclusions: The study indicated, that medical and nursing students have deficiencies of knowledge on pediatric palliative care. Each of groups are not ready to work with palliative ill child. Majority of students each groups express the desire to increase knowledge on palliative pediatric care. The study indicate that students each of group have similar degree of knowledge about that subject. 180

181 Anna Kloc, Lidia Łaś Studenckie Koło Naukowe Medyk, Zakład Pielęgniarstwa, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie Porównanie wiedzy i opinii studentów pielęgniarstwa oraz kierunków niezwiązanych z naukami medycznymi na temat stosowania uporczywej terapii Słowa kluczowe: uporczywa terapia, umieranie, cierpienie Wstęp: Uporczywa terapia jest to stosowanie procedur medycznych mających na celu podtrzymywanie wybranych funkcji życiowych, które wydłużają okres umierania, jednocześnie nie dając szansy na wyzdrowienie. Cel pracy: Analiza wiedzy i opinii na temat uporczywej terapii w grupie studentów pielęgniarstwa oraz studentów kierunków niezwiązanych z naukami medycznymi. Materiał i metoda: Badaniami objęto dwie 50-osobowe grupy: grupę studentów pielęgniarstwa oraz grupę studentów kierunków niezwiązanych z medycyną. W badaniach zastosowano metodę sondażu diagnostycznego, wykorzystując autorski kwestionariusz ankiety. Wyniki: Spośród ankietowanych 80% studentów pielęgniarstwa miało styczność z pojęciem terapii uporczywej i w zdecydowanej większości (84%) rozumie ją jako farmakoterapię generującą cierpienie i opóźniającą agonię, podczas gdy u studentów kierunków niemedycznych znajomość pojęcia wykazywało 22% respondentów. Cierpiąc na śmiertelną chorobę 66% ankietowanych niezwiązanych z medycyną poddałoby się terapii uporczywej w celu wydłużenia życia, natomiast w przypadku przyszłych pielęgniarek odsetek ten wynosi 24%. Jeśli nieuleczalne schorzenie dotyczyłoby dziecka, na uporczywą terapię zdecydowałoby się 66% studentów pielęgniarstwa. Wnioski: Kierunek studiów wywiera wpływ na wiedzę i kształtowanie poglądów odnośnie terapii uporczywej - świadomość studentów pielęgniarstwa w tym aspekcie jest wyższa. Większość przyszłych pielęgniarek nie poddałaby się tego rodzaju leczeniu, jednakże do zmiany postawy dochodzi, gdy nieuleczalne schorzenie dotyczy dziecka, co może świadczyć o lęku przed utratą najbliższej osoby. W przypadku studentów kierunków niemedycznych równie często deklarowano chęć podjęcia terapii u siebie, jak i u dziecka. Comparison of knowledge and views of nursing students and non-medical sciences students regarding application of futile medical treatment Keywords: futile medical treatment, dying, suffering Introduction: Futile medical treatment is the application of medical procedures aimed at supporting vital functions which prolong the dying period and at the same time do not offer any chance for recovery. Work objective: An analysis of the knowledge and views regarding futile medical treatment in the group of nursing students and students of majors not related to medical sciences. Material and method: The study involved two 50-people groups: a group of nursing students and a group of students of majors not related to medicine. In the study the method of diagnostic survey with the use of an original questionnaire was applied. Results: Among the surveyed, 80% of nursing students had come cross the notion of futile medical treatment and a vast majority (84%) understands it to be a pharmacotherapy generating suffering and delaying agony, whereas among non-medical major students 22% of the respondents were familiar with the notion. If terminally ill, 66% of the surveyed with no connection to medicine would consent to futile medical treatment in order to prolong their life whereas in the case of future nurses the percentage was 24%. If an incurable condition patent were a child, 66% of nursing students would opt for futile medical treatment. Conclusions: Study major influences the knowledge and views regarding futile medical treatment the awareness of nursing student In this respect is greater. The majority of future nurses would not consent to this kind of treatment; however, the attitude changes when a terminal condition patient is a child, which may indicate the existence of a fear of losing a nearest person. In the case of non-medical majors students the readiness to undergo the treatment both with regard to themselves and a child was equally frequently declared. 181

182 Marzena Wojtas, Beata Polak, Dominika Zoldi Studenckie Koło Naukowe Medyk, Zakład Pielęgniarstwa, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie Poziom wiedzy studentek na temat raka piersi Słowa kluczowe: rak piersi Wstęp: Rak piersi stanowi jedną z najistotniejszych przyczyn zbyt wczesnej umieralności kobiet zarówno w Polsce jak i na świecie. Znajduje sią na drugim miejscu pod względem zgonów wśród Polek. Wzrost zachorowalności u kobiet w Polsce wynosi 2 %. Cel pracy: Celem pracy było zbadanie poziomu wiedzy studentek 1 roku kierunku pielęgniarstwa na temat raka piersi. Materiał i metody: Narzędzie badawcze stanowiła autorska ankieta, składająca się z 29 pytań zamkniętych. Badaniem objęto 50 studentek I roku pielęgniarstwa w wieku od 19 do 22 lat. Wyniki: Znaczna grupa badanych (40%) zna jedynie powierzchowne podstawy tematyki raka piersi. Umie wymienić główne objawy (94%) i czynniki ryzyka raka piersi, lecz nie wie kiedy należy wykonywać samobadanie piersi (72%). Większość respondentów (36%) nie wie, że rak piersi jest najczęstszym nowotworem wśród kobiet. Badani nie znają pojęcia węzła wartowniczego, nie wiedzą jaka mutacja genu jest odpowiedzialna za powstanie raka piersi (80%). Wnioski: Z przeprowadzonych badań wynika, że poziom wiedzy studentek dotyczący tematyki raka piersi jest nie wystarczający w ich przyszłym zawodzie The level of knowledge of students about breast cancer Keywords: breast cancer Introduction: Breast cancer is one of the major reasons too early mortality of women both in Poland and abroad. It is located on the second place in terms of deaths among Polish women. The increase in incidence among women in Poland is 2%. Aim of the study: The aim of the study was to assess the level of knowledge the students one year of nursing on breast cancer. Material and methods: Author's research tool was a questionnaire consisting of 29 closed questions including four questions were multiple choice. The study included 50 first year nursing students between the ages of 19 to 22 years. Results: A large group of respondents (40%) know only superficial basis breast cancer issues. He can name the main symptoms (94%) and risk factors of breast cancer, but does not know when to perform the breast self-examination (72%). The majority of respondents (36%) do not know that breast cancer is the most common cancer among women. The respondents are not familiar with the concept of sentinel node, they do not know what the gene mutation is responsible for the formation of breast cancer (80%). Conclusion: The study shows that the level of knowledge of students concerning the topic of breast cancer is not sufficient in their future profession. 182

183 Dominika Zoldi, Beata Pola, Marzena Wojtas Studenckie Koło Naukowe Medyk, Zakład Pielęgniarstwa Państwowa, Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie Wiedza studentów administracji publicznej na temat WZW typu C Słowa kluczowe: WZW C Wstęp: Wirusowe zapalenie wątroby typu C jest chorobą zakaźną, która może przebiegać bezobjawowo przez wiele lat. Wyróżnia się wirus o charakterze ostrym i przewlekłym. Wirus HCV jest coraz bardziej powszechny, swoim zasięgiem ogarnia wiele krajów w tym Polskę. Cel pracy: Celem pracy jest zbadanie poziomu wiedzy studentów III roku administracji publicznej na temat wirusa HCV. Materiał i metody: Narzędzie badawcze stanowiła autorska ankieta, składająca się z 22 pytań zamkniętych w tym cztery pytania były wielokrotnego wyboru. Badaniem objęto 50 studentów III roku administracji publicznej w wieku od 21 do 25 lat. Wyniki: Z przeprowadzonych badań wynika, że poziom wiedzy studentów dotyczący tematyki WZW typu C jest nie zadowalający (78%) Optymistyczne jest to, że ponad połowa wykazuje chęć pogłębiania wiedzy o chorobie. Większa liczba ankietowanych (86%) nigdy w swoim życiu nie wykonywała badania na wykrycie wirusa HCV. (74%) studentów wie, że wirus HCV jest chorobą zakaźną. (44%) badanych nie posiada wiedzy na temat profilaktyki Wnioski: Znaczna część studentów deklaruje, że ma niewystarczającą wiedzę na temat WZW typu C,znaczna grupa badanych twierdzi, że istnieje szczepionka przeciwko HCV. Knowledge of public administration students about hepatitis C Keywords: hepatitis C Introduction: Hepatitis C is an infectious disease which may be asymptomatic for many years. There are a virus of an acute or chronic. HCV is becoming more widespread, its range embraces a number of countries including Poland. Aim of the study: The aim of the study is to examine the level of knowledge of students of third year of the public administration of HCV. Material and methods: Author's research tool was a questionnaire consisting of 22 closed questions including four questions were multiple choice. The study included 50 third-year students of public administration in age from 21 to 25 years. Results: The study shows that the level of students' knowledge concerning the subject hepatitis C is not satisfactory (78%) It is optimistic that more than half is willing to deepen their knowledge about the disease. A larger number of respondents(86%) had never in his life did not perform a test to detect hepatitis C virus. (74%) of student knows that HCV is an infectious disease. (44%) of respondents did not have knowledge on prevention Conclusions: Much of the students declare that they have insufficient knowledge about hepatitis C, a significant group of respondents claim that there is a vaccine against HCV. 183

184 Problemy etyczne i prawne we współczesnym pielęgniarstwie 184

185 Patrycja Elżbieciak¹, Iwona Repka², Patrycja Zurzycka² ¹Studentka Pielęgniarstwa I rok, II stopnia, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum ²Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Poglądy zespołu ratownictwa medycznego na temat eutanazji Słowa kluczowe: eutanazja, śmierć, ratownictwo medyczne Wstęp: Śmierć jest częścią naszego ludzkiego życia. W naturalny i nieuchronny sposób jest wpisana w życie każdego człowieka, stanowiąc jego punkt końcowy, niekiedy poprzedzony wieloma, różnorodnymi cierpieniami. Zadaniem eutanazji jest skrócenie cierpienia, chorego na nieuleczalną chorobę na jego życzenie. Celem pracy było poznanie poglądów zespołów ratownictwa medycznego na temat eutanazji. Materiał i metody: Przebadano grupę 40 pracowników Pogotowia Ratunkowego w Bielsku Białej za pomocą autorskiego kwestionariusza ankiety. Wyniki: Eutanazję popiera 30% członków zespołów ratownictwa medycznego, natomiast przeciwnikami jest około 45% badanych. Przeprowadzenie eutanazji na bliskich osobach poparło 15% badanych. Jednak, aż 40% badanych, neguje wykonanie eutanazji na bliskiej osobie. W opiniach ankietowanych okolicznościami decydującymi o wykonaniu eutanazji jest przede wszystkim śmierć kliniczna oraz długotrwała i wyniszczająca choroba w fazie terminalnej. Dominującą formą eutanazji akceptowaną przez zespół ratownictwa medycznego jest zaniechanie akcji reanimacyjnej. Nieliczna grupa badanych spotkała się z sytuacją w której osoba nieuleczalnie chora prosiła o dokonanie na niej aktu eutanazji. Wnioski: Z pośród badanych członków zespołów ratownictwa medycznego większość z nich nie popiera legalizacji eutanazji, w Polsce. Respondenci uważają, że decyzja i odpowiedzialność za dokonanie eutanazji powinna być, zależna od pacjenta Views of the emergency medical team on euthanasia Keywords: euthanasia, death, medical emergency Introduction: The death is a part of our human life. In the natural and inevitable way she is written down into force of every man, constituting his, sometimes preceded endpoint many, with diverse suffering. Shortening suffering, ill from an incurable illness for wishing it is setting the euthanasia. Aim of the study: The aim of the study was to know the views of medical rescue on euthanasia subject. Material and methods: Examined a group of 40 employees who work of Bielskie Ambulance Service. The study was based on a questionnaire of personal authorship. Results: Euthanasia supports 30% of the members of the medical rescue teams, while opponents is about 45% of the respondents. Conducting the euthanasia on close people supported 15% of respondents. About 40% examined of negates, the performance of the euthanasia for your close people. The opinions of the respondents circumstances determining the execution of euthanasia is primarily clinical death and long-term and debilitating disease in the terminal phase. The dominant form of euthanasia is accepted by the medical rescue team is the abandonment of resuscitation. A small group of respondents met with a situation in which terminally ill asked for an act of euthanasia. Conclusions: Among the surveyed members of the medical rescue teams, most of them are against the legalization of euthanasia in Poland. Respondents believe that the decision and the responsibility for carrying out euthanasia should be primarily dependent on the patient. 185

186 Aneta Grochowska, Halina Sopel, Barbara Kubik, Kazimiera Moździerz, Urszula Romanowska Zakład Pielęgniarstwa, Instytut Ochrony Zdrowia, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie Wiedza i postawy studentów wobec osób w stanie terminalnym Słowa kluczowe: postawy, stan terminalny, umieranie, śmierć Wstęp: Jednym z procesów społecznych, zachodzących aktualnie w krajach europejskich jest powiększająca się liczba osób starszych i przewlekle chorych. Problem wydłużania się życia, jest nowym zjawiskiem biologicznym i społecznym. Pomimo postępu nauk medycznych i rozwoju techniki XXI wieku śmierć jest koniecznością wpisaną od urodzenia w przyszłość każdego człowieka. Cel pracy: Ocena wiedzy i postaw studentów pielęgniarstwa i studentów kierunków niemedycznych w odniesieniu do osób w stanie terminalnym. Materiał i metoda: Badania zostały przeprowadzone w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Tarnowie wśród grupy 284 studentów. Narzędziem badawczym był autorski kwestionariusz ankiety. Wyniki: W badanej grupie było 26,4% mężczyzn oraz 73,6% kobiet. Średnia wieku badanych osób, to 26,79 lat (SD=7,60). Wśród ankietowanych, mężczyźni nieznacznie częściej odczuwali chęć niesienia pomocy (70,7%), a kobiety bezradność, bezsilność (64,3%) wobec osób chorych terminalnie. Mężczyźni istotnie częściej (p=0,0077) niż kobiety byli skłonni zrezygnować z pracy za granicą, by opiekować się bliską osobą, częściej też (p=0,0266) twierdzili, że w kontakcie z terminalnie chorym ważne jest wsparcie duchowe. Stosunek ankietowanych do wiary wpływał na wskazywanie ważnych czynników w kontakcie z osobą terminalnie chorą. Dla osób wierzących istotnie ważniejsze było wsparcie duchowe w kontakcie z terminalnie chorym (p=0,0158), osoby niewierzące istotnie częściej wymieniały załatwienie wszystkich formalności (p=0,0490). Badania wykazały, za eutanazją u chorych w stanie terminalnym były istotnie częściej (p<0,0001) osoby niewierzące. Wnioski: Badania wykazały, że studenci w zdecydowanej większości prezentowali postawy wobec osób w stanie terminalnym akceptowane społecznie. Wykazują dużą wrażliwość na potrzeby chorego. Ankietowani uważają, że pomoc drugiemu człowiekowi może stać się źródłem własnego rozwoju duchowego. Daje satysfakcję i zadowolenie. Kształtuje postawę szacunku i pokory, pomaga docenić wartości, jakimi są życie i zdrowie. Knowledge and attitudes of students towards individuals in terminal condition Keywords: attitudes, terminal condition, dying, death Introduction: One of the social processes currently taking place in European countries is a growing number of the elderly and chronically ill. The problem of increasing life expectancy is a new biological and social phenomenon. Despite advances in medical sciences and development of technology in the 21st century, death is a necessity inscribed in the future of every man since birth. Aim of the study: Assessment of knowledge and attitudes of nursing students and non-medical majors students as regards individuals in terminal condition. Material and methods: The research was conducted at State Higher Vocational School in Tarnów among the group of 284 students. The research tool was an original survey questionnaire. Results: The studied group was 26.4 % male and 73.6% female. The average age of the studied was years old (SD=7.60). From among the surveyed, men slightly more often felt like providing assistance (70.7%) whereas women felt helplessness and powerlessness (64.3%) towards terminally ill individuals. The men were significantly more frequently (p=0.0077) than women prone to giving up employment abroad in order to look after a close person, also more frequently (p=0.0266) claimed that in contacts with the terminally ill a spiritual support is important. The attitude of the surveyed towards faith influenced the indication of vital factors in contacts with a terminally ill person. For believers the spiritual support was remarkably more important in a contact with a terminally ill person (p=0.0158) whereas the non-believers significantly more often mentioned dealing with all formalities (p=0.0490). The research demonstrated that the non-believers were significantly more often (p<0.0001) in favour of euthanasia of individuals in a terminal condition. Conclusions: the study showed that students in a vast majority demonstrated the attitudes towards the individuals in a terminal condition that are socially acceptable. They demonstrated great sensitivity to the needs of a sick person. The surveyed hold the opinion that helping another person can become a source of one s own spiritual growth. It brings satisfaction and contentment. It shapes the attitude of respect and humility, helps to appreciate values such as life and health. 186

187 Małgorzata Marcysiak 1, Maria Strzelecka 1, Bożena Ostrowska 1, Małgorzata Zagroba 2, Ewa Wiśniewska 2 1 Zakład Propedeutyki Pielęgniarstwa i Nauk Społecznych, Wydział Ochrony Zdrowia i Nauk Humanistycznych, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Ciechanowie 2 Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego i Kształcenia Podyplomowego, Wydział Ochrony Zdrowia i Nauk Humanistycznych, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Ciechanowie Kodeks etyki zawodowej teoria a praktyka Słowa kluczowe: kodeks etyki zawodowej, pielęgniarki Wstęp: Pojęcie etyki zawodowej odnosi się przede wszystkim do norm postępowania danej grupy zawodowej. Kodeks etyki zawodowej jest tworzony w celu uszczegółowienia ogólnych norm, które funkcjonują w społeczeństwie i jest on dostosowany do specyfiki danego zawodu. Etyka w pracy pielęgniarskiej jest wpisana w specyfikę zawodu. Pielęgniarka powinna w kontaktach z chorymi kierować się wysokim poziomem moralności oraz przestrzegać zasad etycznych w opiece nad potrzebującymi. Cel badań.: Celem pracy było ustalenie czy pielęgniarki znają kodeks etyki zawodowej i czy go stosują na co dzień. Materiał i metoda: Grupę badawczą stanowiły 82 pielęgniarki ze Specjalistycznego Szpitala Wojewódzkiego w Ciechanowie oraz Specjalistycznego Szpitala Wojewódzkiego w Olsztynie. Metodą wykorzystaną w tej pracy była metoda sondażu diagnostycznego. Narzędzie badawcze stanowił autorski kwestionariusz ankiety. Wyniki: Pielęgniarki najczęściej (85%) prezentowały średni poziom wiedzy na temat kodeksu etyki zawodowej, tylko 10% respondentów prezentowało wysoki poziom, a niski 5%. Średnia wiedzy wynosiła 9,15 (SD=1,78). Najwięcej (67%) respondentek reprezentowało przeciętny poziom zastosowania kodeksu w praktyce, jednak 28% wykazało się wystarczającym poziomem, a 6% niewystarczającym. Średnia zastosowania Kodeksu w praktyce wynosiła 55,96, (SD=7,15. Staż pracy wpływa na poziom wiedzy i na zastosowanie kodeksu w praktyce (p<0,05). Wykształcenie nie ma wpływu na poziom wiedzy i zastosowanie kodeksu w praktyce. Wnioski: Istnieje potrzeba edukacji pielęgniarek z zakresu zasad kodeksu etyki zawodowej. Istnieje potrzeba organizowania warsztatów, które wpłynęły by na większość wrażliwość pielęgniarek. A code of ethics-theory and practice Keywords: the code of ethics, nurses Introduction: The term of ethics refers primarily to the norms of conduct of the professional group. The code of professional ethics is created in order to detail the general norms that exist in society and it is adapted to the specificities of the particular profession. Ethics in nursing is set in the specificity of the profession. The nurse should have to be guided in dealing with patients by a high level of morals and adhere to ethical principles in caring for those in need. Aim of the study: The aim of the study was to determine whether nurses are familiar with the code of professional ethics, and whether it shall apply on a daily basis. Material and methods: The research group accounted for 82 nurses from Specialized Provincial Hospital in Ciechanów and Specialized Provincial Hospital in Olsztyn in Poland. The method used in this work was the diagnostic survey method. The research tool was the author's questionnaire survey. Results: Most nurses (85%) presented the average level of knowledge about the code of professional ethics, only 10% of the respondents presented a high level and a low one presented 5% of the respondents. Average knowledge was 9.15 (SD = 1.78). Most (67%) respondents represented an average level of application of the code in practice, however, 28% of the respondents showed a sufficient level, and 6% of them presented the insufficient level. The average application of the code of practice was 55,96 (SD = 7,15). Seniority affects the level of knowledge and the application of the code in practice (p < 0,05). Education has no effect on the level of knowledge and application of the code in practice. Conclusions: There is a need for the education of nurses within the scope of the principles of the code of professional ethics. There is a need to organize workshops which would positively affect the sensitivity of the nurses. 187

188 Aleksander Zarzeka 1,2, Mariusz Panczyk 1, Jarosława Belowska 1, Halina Zmuda- Trzebiatowska 3,4, Barbara Kot-Doniec 4, Lucyna Iwanow 2, Joanna Gotlib 1 1 Zakład Dydaktyki i Efektów Kształcenia, Wydział Nauki o Zdrowiu, Warszawski Uniwersytet Medyczny 2 Studenckie Koło Naukowe Prawa Medycznego, Warszawski Uniwersytet Medyczny 3 Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego, Wydział Nauki o Zdrowiu, Warszawski Uniwersytet Medyczny 4 Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych w Warszawie Recepty pielęgniarskie - wiedza i postawy pielęgniarek i położnych wobec rozszerzenia kompetencji zawodowych Słowa kluczowe: recepty pielęgniarskie, uprawnienia pielęgniarek i położnych, nowelizacja przepisów, ordynowanie leków, pielęgniarka zaawansowanej praktyki Wstęp: Jednym z elementów wprowadzania w Polsce modelu pielęgniarki zaawansowanej praktyki jest przyznanie pielęgniarkom i położnym (PiP) uprawnienia do samodzielnego ordynowania niektórych leków, wystawiania recept oraz kierowania pacjentów na wybrane badania. Cel badania: Ocena wiedzy i postaw PiP wobec rozszerzenia kompetencji zawodowych w zakresie wystawiania recept i kierowania pacjentów na badania. Materiał i metoda:162 osoby (97 pielęgniarek i 58 położnych) przystępujące do egzaminów specjalizacyjnych w Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych; 160 kobiet i jeden mężczyzna. Średni wiek respondentów to 43 lata (moda:50, mediana:44, SD=6,97). Średni staż pracy to 20 lat (moda:25, mediana 21,5, SD=7,98). Badanie miało charakter dobrowolny i anonimowy. Autorski kwestionariusz został zwalidowany w badaniu pilotażowym. Zwrotność ankiety 81%. Wyniki poddano opisowej analizie statystycznej. Wyniki: 27% badanych wie, że zmiany prawne wchodzą w życie 1 stycznia 2016 r., a 51% gdzie należy szukać listy leków do samodzielnego ordynowania. 73% uważa, ze zmiany oszczędzą czas pacjenta, a 60%, że poprawią komfort jego funkcjonowania. 69% twierdzi, że PiP powinny mieć prawo ordynowania leków, a 29%, że są do tego przygotowane. 62% przyznaje, że potrzebuje dodatkowego przeszkolenia w tym zakresie. Wnioski: 1. Wiedza badanych PiP jest niewystarczająca i wymaga gruntownego uzupełnienia. Powinno być ono przeprowadzone jeszcze przed wejściem w życie nowego prawa. 2. Postawy badanych dotyczące nowych kompetencji PiP nie są jednoznaczne. Respondentki dostrzegają pozytywne aspekty regulacji, szczególnie dla pacjenta, jednak przedstawiają obawy co do przygotowania PiP. Istnieje potrzeba podjęcia kroków edukacyjnych i organizacyjnych w celu do poprawy takiego przygotowania. 3. Badanie należy kontynuować w większej i bardziej zróżnicowanej grupie PiP. Nurse prescribing knowledge and attitudes of nurses and midwifes concerning expanding their professional competences Keywords: nurse prescribing, nurses and midwifes competences, attempt, prescribing drugs, advanced practice nurse Introduction: New competences of nurses and midwifes (N&M) empowerment to prescribing certain drugs and issuing referrals for some diagnostic procedures are important elements of introducing in Poland model of Advanced Practice Nurse. Aim of the study: assess knowledge and attitudes of N&M concerning expanding their professional competences by empowerment to prescribing drugs and issuing referrals. Material and method: 162 nurses (97) and midwifes (58), who took part in specialization exams in Center of Postgraduate Education of N&M; 160 females and one male; Mean age: 43 years (mode:50, median:44, SD=6,97); Mean professional experience: 20 years (mode:25, median:21,5, SD=7,98); The study was voluntary and anonymous; questionnaire validated during the pilot study; respond rate: 81%; descriptive statistical analysis. Results: 27% of respondents know, that the attempt in in force from 1 Jan % know where to find the list of drugs to independent prescription for N&M. 73% claims, that change will save the time of patient, and 60% that it will increase patients comfort. 69% think, that N&M should have a right to independent prescribing, but 29% only that there are prepared for it. 62% of respondents claim, that they need additional training concerning new competences. Conclusions: 1. In particular research group, knowledge of N&M is unsatisfactory and require improvement. It should be done before day of introducing the attempt. 2. Attitudes of researched N&M concerning new competences are not unambiguous. Respondents see benefits for patients, but they are concerned about preparation of N&M to new duties. There is a need to undertake educational and organizational steps to improve this situation. 3. Study should be continued in bigger and wider group of N&M. 188

189 Mirosława Felsmann 1, Anna Andruszkiewicz 2 1 Zakład Teorii Pielęgniarstwa, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu 2. Katedra i Zakład Promocji Zdrowia Collegium Medicum Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Znaczenie troski w opiece nad osobami starszymi w opinii pielęgniarek na tle innych członków zespołu terapeutycznego Słowa kluczowe: pielęgniarki, troska, osoby starsze Wstęp: W czasach szybkiego wzrostu populacji osób starszych we współczesnych społeczeństwach, troska o ich dobre funkcjonowanie stanowi swoiste wyzwanie dla medycyny i służb społecznych XXI wieku. Podstawowym atrybutem charakteryzującym pielęgniarstwo - jest opiekuńczość i troska.cel pracy: Odpowiedź na pytanie czy rodzaj wykonywanego zawodu różnicuje wagę poszczególnych czynników karatowych troskliwej opieki realizowanej wobec starszych osób? Materiał i metoda: Rozprowadzono po 300 kwestionariuszy w każdej z grup zawodowych. Uzyskano kompletnie wypełnionych, które poddano analizom od: 34 lekarzy; 77 pielęgniarek; 12 fizjoterapeutów oraz 46 opiekunów socjalnych. Badani mieli różny staż pracy z osobami starszymi. Do badania opinii profesjonalistów zastosowano ankietę zbudowaną w oparciu o skalę CNPI 70. Skala powstała w oparciu o teorię humanistycznej opieki Watson i wyodrębnionych przez autorkę 10-ciu czynników karatowych troskliwej opieki są to: humanizm, nadzieja, wrażliwość, relacje pomocowe, wyrażanie emocji, rozwiązywanie problemów, nauka, środowisko, potrzeby i duchowość. Wyniki: Wykonywany zawód okazał się zmienną różnicującą nasilenie czynników karatowych w badanej grupie członków zespołu terapeutycznego. Różnice występowały we wszystkich czynnikach karatowych z wyjątkiem potrzeb. Pielęgniarki nie były grupą zawodową, która cechowała się najwyższym nasileniem, żadnego z dziesięciu czynników karatowych. Wnioski: W kształceniu ustawicznym pielęgniarek warto zwrócić uwagę na fundamentalne zasady tej profesji opiekuńczość i troskę w odniesieniu do osób starszych. The importance of care in taking care of the elderly in the opinion of nurses against other therapeutic team members Keywords: nurses, care, the elderly Introduction: In the time of a fast elderly population growth in contemporary societies, the care about their good functioning is a challenge for the XXI century medicine and social care. The primary attribute of nursing is care and solicitude. Aim of the work: Answering the question if the type of profession differentiates the weight of carative factors of care towards the elderly? Material and method: 300 questionnaires were distributed in every profession group. Those completed, returned and analyzed were: 34 doctors, 77 nurses, 12 physiotherapists and 46 social workers. Respondents had various experience in working with the elderly. The questionnaire for the professionals was based on CNPI 70 scale. The scale was created on the basis of humanistic care theory by Watson and, distinguished by the same author, 10 carative factors of care: humanism, hope, sensitivity, helping-trust relationship, feelings expression, problemsolving, knowledge, environment, needs and spirituality. Results: Performed profession proved to be the variable that differentiates the intensity of carative factors in the respondents. Differences were visible in every carative factors except needs. Nurses were not characterized by the highest intensity in any of the ten carative factors. Conclusion: In recurrent education in nurses it is worth to pay attention to fundamental principle of the profession which is care and solicitude towards the elderly. 189

190 Ilona Kuźmicz, Iwona Malinowska-Lipień, Tomasz Brzostek Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego i Środowiskowego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medium Korzyści i trudności związane z nadaniem pielęgniarkom nowych uprawnień Słowa kluczowe: pielęgniarka, kompetencje zawodowe, jakość opieki W Polsce, na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat uległ zmianie nie tylko wizerunek, ale także rola i funkcje zawodowe pielęgniarki. Profesjonalizm zawodowy, praca w zespole interdyscyplinarnym, ciągłe podnoszenie kwalifikacji poprzez kształcenie ustawiczne, realizacja zadań związanych z oczekiwaniami społeczeństwa to tylko niektóre cechy charakteryzujące współczesny model pielęgniarki. Opublikowana 27 sierpnia 2014 roku nowelizacja ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej określiła nowe uprawnienia, pozwala ona pielęgniarkom między innymi na ordynowanie niektórych leków i wyrobów medycznych, w tym na wystawianie na nie recept. Przeprowadzone dotychczas międzynarodowe badania potwierdziły wiele korzyści z nadania pielęgniarkom takich uprawnień, w szczególności wykazały poprawę standardów opieki nad pacjentami i wzrost ich satysfakcji z opieki. Jednakże w Polsce jest to rozwiązanie zupełnie nowe, które spotyka się zarówno z pozytywnymi jak i negatywnymi opiniami. Celem pracy jest przedstawienie nowych uprawnień pielęgniarek oraz korzyści i trudności związanych z wdrożeniem ich do standardów opieki. The benefits and difficulties associated with giving the new powers of nurses Keywords: nurse, professional competence, quality of care In Poland, not only the image, but also the role and functions of professional nurse have changed over the last few decades. Professionalism in nursing, work in the interdisciplinary team, continuous improvement of qualifications, or performing tasks related to society's expectations are just some of the characteristics of contemporary model of nurse. Published August 27, 2014, the amended Act on professions of nurse and midwife has identified new powers, it allows nurses, among others to ordaining certain drugs and medical product, including writing a prescriptions. International studies conducted so far confirmed many benefits of giving nurses such powers, in particular, the studies showed improvement in standards of care for patients and increase their satisfaction with care. However, in Poland it is a completely new solution that meets both the positive and negative opinions. The aim of the study is to present the new powers of nurses and the benefits and difficulties related to the implementation of the standards of care. 190

191 Nauki podstawowe i nowe technologie 191

192 Urszula Wójtowicz Specjalistyczne Poradnie Lekarskie Dobry Lekarz, Kraków Studia doktoranckie, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Efektywność telemedycyny w zdalnym monitorowaniu pacjenta z astmą Słowa kluczowe: telemedycyna, astma, nowoczesne technologie Cel badania: opisanie zastosowania urządzenia do zdalnego monitorowania pacjenta z astmą i wstępna ocena jego efektywności. Materiał i metody: Badanie pilotażowe przeprowadzone wśród 43 pacjentów z astmą w wieku lat (średnia wieku 47,76%, SD=15,23), leczonych kortykosteroidami, wziewnymi długodziałającymi beta mimetykami oraz eksperymentalnie lekiem biologicznym. Przez okres 6 miesięcy badani byli zdalnie monitorowani: ocena objawów astmy, jakości życia za pomocą Standaryzowanego kwestionariusza AQLQ (S), kontrola astmy za pomocą kwestionariusza ACQ, analiza porannnych i wieczornych pomiarów PEF ( szczytowy przepływ wydechowy) i FEV (natężona objętość wydechowa), kontrola ilości zażywanych leków doraźnych i kontrolujących astmę. System telemedyczny składał się z: 1. Platformy w sieci z dostępem dla personelu medycznego, generującej mailowe alarmy o stanie pacjenta 2. Smartfonu kompatybilnego z pikflometrem umożliwiającego pacjentowi wypełnianie kwestionariuszy (ACQ, AQLQ, EQ-5D-5L), wykonywanie pomiarów PEF i FEV oraz przesyłanie danych do personelu medycznego. Wyniki: Wstępne wyniki wskazują na zadowolenie badanych( 86%) z telemedycznej opieki. Większość badanych wskazywała na poczucie większej kontroli nad chorobą, oszczedzanie czasu i kosztów podróży. U niewielkiej części występowały trudności z wypełnianiem elektronicznego dzienniczka. Wnioski: Wstępne wyniki wskazują, że zdalnie monitorowanie astmy umożliwia pacjentowi większą kontrolę nad chorobą i własnym życiem poprzez zachowanie niezależności w domu. Ogranicza potrzebę wizyt w szpitalu i gabinecie lekarskim, tym samym zapewniając oszczędność czasu i kosztów podróży. The effectiveness of telemedicine in remote monitoring of a patient with asthma Keywords: telemedicine, asthma, modern technologies Aim of the study: to describe the use of the device for remote monitoring of a patient with asthma and preliminary assessment of its effectiveness. Material and methods: A pilot study conducted among 43 patients with asthma aged years (mean age 47.76%, SD = 15.23), treated with corticosteroids, inhaled long-acting beta agonist drug and biological experimentation. For 6 months, subjects were monitored remotely: assessment of asthma symptoms, quality of life using a standardized questionnaire AQLQ (S), asthma control using a questionnaire ACQ, analysis porannnych and evening PEFR (peak expiratory flow) and FEV (forced expiratory volume) control the amount of medication immediate and controlling asthma. Telemedical system consisted of: 1. Platform for network access for medical staff, generating alerts on the patient 2. smartphone compatible with flowmeter allowing the patient complete questionnaires (ACQ, AQLQ, EQ- 5D-5L), measurements of PEF and FEV and transfer data to medical personnel. Results: Preliminary results indicate the satisfaction of the respondents (86%) of telemedical care. Most respondents indicated a greater sense of control over the disease, the saving time and travel costs. A small part there were difficulties with the performance of the electronic diary. Conclusions: The preliminary results indicate that the remote monitoring of asthma allows the patient to better control the disease and their lives by maintaining independence at home. Reduces the need for hospital visits and doctor's office, thereby saving time and travel costs. 192

193 Katarzyna Nawrot-Porąbka, Anna Leja-Szpak, Joanna Bonior, Joanna Szklarczyk, Urszula Czech, Michalina Kot, Piotr Pierzchalski, Jolanta Jaworek Zakład Fizjologii Medycznej, Instytut Fizjoterapii, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Wpływ L-kinureniny na wydzielanie amylazy trzustkowej u szczurów Słowa kluczowe: L-kinurenina, amylaza, CCK, lorglumid Wstęp: Kinureniny, produkty przemian metabolicznych tryptofanu biorą udział w szeregu zarówno fizjologicznych jak i patologicznych procesów m.in. reakcji zapalnych. Chociaż obecność tych substancji w obrębie układu trawiennego została potwierdzona, ich rola w regulacji wydzielania trzustkowego dotychczas nie była badana. Cel badania: Ocena wpływu dodwunastniczego podawania L-kynureniny na wyrzut amylazy trzustkowej u szczurów w warunkach wydzielania podstawowego oraz stymulowanego dywersją soku trzustkowo-żółciowego oraz określenie roli cholecystokininy w tym procesie. Materiał i metody: Badanie przeprowadzono u szczurów rasy Wistar o wadze 350g. U zwierząt poddanych narkozie wykonany został zabieg chirurgiczny polegający na wprowadzeniu dwóch silikonowych drenów odpowiednio do przewodu trzustkowo-żółciowego oraz do dwunastnicy. L-kinurenina w dawkach 50 oraz 250 mg/kg podawana była dodwunastniczo w warunkach wydzielania podstawowego oraz stymulacji dywersją soku trzustkowo-żółciowego. W kolejnej części badań zastosowano antagonistę receptora cholecystokininowego CCK1 podanego dodwunastniczo w dawce 1 mg/kg na 15 minut przed aplikacją L-kinureniny. W celu oceny aktywności amylazy w odstępach 15 minutowych zbierano próbki soku trzustkowo-żółciowego. Pobrane zostały również próbki krwi w celu oceny aktywności CCK metodą ELISA. Wyniki: Dodwunastnicza aplikacja L-kinureniny spowodowała zależny od dawki wzrost wydzielania amylazy trzustkowej zarówno w warunkach wydzielania podstawowego, jak również stymulowanego dywersją soku trzustkowo-żółciowego. Zmianom wyrzutu amylazy towarzyszył wzrost stężenia CCK we krwi. Z kolei podanie lorglumidu, blokera receptora CCK1 całkowicie zniosło stymulujący efekt L-kinureniny na wydzielanie amylazy. Wnioski: Cholecystokinina prawdopodobnie uczestniczy w mechanizmie stymulacji wydzielania amylazy trzustkowej wywołanym przez podanie metabolitu tryptofanu, L-kinureniny. The effects of L-kynurenine on pancreatic amylase secretion in the rats Keywords: L-kynurenine, amylase, CCK, lorglumide Introduction: The kynurenines, products of tryptophan metabolism, are involved in many physiological processes as well as in regulation of the immune response of the organism. These products have been detected within gastrointestinal system, but their effects on pancreatic amylase secretion have not been investigated yet. Aim of the study: To assess the effects of intraduodenal (i.d.) infusion of L-kynurenine on pancreatic amylase outputs under basal conditions and following the stimulation of pancreatic secretion with diversion of pancreatobiliary juice (DPBJ) and the role of CCK in that process. Material and methods: The study was performed on Wistar rats weighing 350g. Under pentobarbitane anesthesia the animals were surgically equipped with silicone catheters, inserted into pancreato-biliary duct, and into duodenum. L-kynurenine (50 or 250 mg/kg i.d.) was given under basal conditions or following stimulation of pancreatic secretion with DPBJ. In the part of the study the lorglumide, the CCK1 receptor antagonist (1 mg/kg i.d.) was administered 15 minutes prior to application of L-kynurenine. Samples of pancreato-biliary juice were collected to measure the amylase outputs. The blood specimens were taken for determination of CCK employing ELISA. Results: Intraduodenal administration of L-kynurenine resulted in dose-dependent increase of pancreatic amylase secretion alike under basal conditions as well as during stimulation with DPBJ. These changes in amylase outputs were accompanied by significant increase of CCK plasma levels. Administration of CCK1 receptor blocker completely abolished the secretory effects of L-kynurenine on pancreatic exocrine function. Conclusion: CCK is involved in the stimulatory effects of tryptophan metabolite, L-kynurenine, on exocrine pancreatic secretion in the rats. 193

194 Anna Leja-Szpak, Piotr Pierzchalski, Marta Góralska, Katarzyna Nawrot-Porąbka, Joanna Bonior, Martyna Jastrzębska, Jolanta Jaworek Zakład Fizjologii Medycznej, Instytut Fizjoterapii, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Melatonina i jej metabolit AFMK zwiększa wrażliwość komórek nowotworowych trzustki (PANC-1) na gemcitabinę Słowa kluczowe: melatonina, AFMK, rak trzustki, gemcitabina, apoptoza Wstęp: Melatonina jest fizjologicznie występującym w organizmie prekursorem aktywnych metabolitów m.in. N1- acetylo-n2-formylo-5-metoksykinuraminy (AFMK) and N1-acetylo-5-metoksykinuraminy (AMK). W poprzednich badaniach wykazaliśmy, że zarówno melatonina, jak i AFMK stymulują ekspresję białek szoku cieplnego: HSP27, HSP70 i HSP90a/b w komórkach nowotworowych trzustki (PANC-1), a przez to mogą hamować wewnątrzkomórkowy proces prowadzący do apoptozy tych komórek. W kolejnym etapie badań chcieliśmy wyjaśnić mechanizm oddziaływania tych substancji na komórki PANC-1 poddane działaniu standardowo używanego leku w chemioterapii raka trzustki gemcitabiny. Cel badania: Wykazanie wpływu melatoniny i jej metabolitu AFMK na komórki nowotworowe trzustki ludzkiej, poddane działaniu gemcitabiny oraz wyjaśnienie roli białek anty- i proapoptotycznych w tym procesie. Materiał i metody: Komórki PANC-1 inkubowano w standardowej pożywce w obecności różnych dawek melatoniny ( M) lub jej metabolitu AFMK ( M), w kombinacji z gemcitabiną (10-6 M). Po 24 i 48 godzinach od rozpoczęcia eksperymentu komórki PANC-1 zbierano w celu izolacji białek cytoplazmatycznych i jądrowych do dalszego badania immunoprecypitacyjnego Wyniki: Zarówno melatonina, jak i jej metabolit podawany w kombinacji z gemcitabiną do pożywki komórek nowotworowych trzustki spowodowały znaczny spadek produkcji antyapoptotycznych białek HSP70 i IAP-2, pozostając bez wpływu na ekspresję HSP90 i IAP-1. Ponadto, zmianom tym towarzyszyło znaczne obniżenie stosunku antyapoptotycznych białek bcl-2 do proaptotycznych bax oraz zmniejszenie ekspresji nieaktywnych form kaspaz 3 i 9 na rzecz wzrostu ich aktywnych form. Wnioski: Melatonina i jej metabolit AFMK mogą wzmacniać antynowotworowe działanie gemcitabiny w komórkach nowotworowych trzustki ludzkiej (PANC-1) poprzez modulowanie ekspresji białek apoptotycznych. Melatonin and its metabolite AFMK enhance chemosensitivity to gemcitabine in pancreatic carcinoma (PANC-1) cells Keywords: melatonin, AFMK, pancreatic carcinoma, gemcitabine, apoptosis Introduction: Melatonin is a physiological precursor of biologically active metabolites such as N1-acetyl-N2-formyl- 5-methoksykynuramine (AFMK) and N1-acetyl-5-methoxykynuramine (AMK). We have reported previously that both melatonin and AFMK stimulated expression of HSP27, HSP70 and HSP90a/b in PANC-1 cells and probably this mechanism could be responsible for interruption of intrinsic proapoptotic pathway. However, the precise mechanism standing behind the synergistic action of melatonin, its metabolites, and chemotherapeutic drug (gemcitabine) remains unknown. Aim of the study: Here in, we present the hypothesis that melatonin and its metabolite AFMK could influence the effect of gemcitabine on pancreatic carcinoma (PANC-1) cells and that this phenomenon is depend on the modulation of apoptotic intrinsic pathway. Material and methods: PANC-1 culture cells have been incubated with melatonin ( M), its metabolite AFMK ( M) or gemcitabine (10-6M), alone or in combination. Cells were harvested, the cytoplasmic proteins were isolated after 24 and 48 hr of incubation and analyzed employing immunoprecipitation and immunoblotting. Results: Both melatonin or its metabolite, administered to PANC-1 cells in combination with gemcitabine inhibits the production of anti-apoptotic proteins HSP70 and IAP-2 without affecting significantly the expression of HSP90 and IAP-1 as compared with the results obtained with gemcitabine alone. Furthermore, these changes were accompanied by down-regulation in bcl-2/bax ratio and reduction in procaspases 9 and 3 expression, followed by a significant increase in the formation of both active caspases. Conclusion: We suggest that melatonin or its metabolite AFMK could improved the anti-tumor effect of gemcitabine in PANC-1 cells through the modulation of apoptotic proteins expression. 194

195 Paweł Link-Lenczowski 1,2, Monika Bubka 2, Butters Terry D 3., Anna Lityńska 2 1 Zakład Fizjologii Medycznej, Instytut Fizjoterapii, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medium 2 Zakład Biochemii Glikokoniugatów, Instytut Zoologii, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi, Uniwersytet Jagielloński 3 Instytut Glikobiologii w Oxfordzie, Wydział Biochemii, Uniwersytet w Oxfordzie Analiza ekspresji glikosfingolipidów (GSLs) w pierwotnych i metastatycznych komórkach czerniaka ludzkiego Słowa kluczowe: czerniak, glikozylacja, glikosfingolipidy Wstęp: Jednym z wielu tematów jakie porusza wspołczesna glikobiologia są badania zmian glikozylacji towarzyszących rozwojowi chorób człowieka. Wiadomo między innymi, że transformacji nowotworowej towarzyszą jakościowe oraz ilościowe zmiany glikozylacji. Glikosfingolipidy to obszerna grupa glikokoniugatów błony komórkowej, mających tendencje do grupowania się i oddziaływania z białkami błonowymi tworząc tzw. mikrodomeny bogate w glikosfingolipidy. Zmiany w organizacji tych struktur mogą skutkować modulacją takich procesów komórkowych jak zdolności adhezyjne i migracyjne, wiązanie czynników wzrostu przez ich receptory czy angiogeneza w obrębie guza nowotworowego. Cel badania: Celem niniejszej pracy była wstępna jakościowa oraz ilościowa analiza składu glikosfingolipidowego komórek czerniaka o różnym pochodzeniu. Materiał i metoda: Model badawczy stanowiły dwie linie komórkowe ludzkiego czerniaka skóry: wyprowadzona z guza pierwotnego linia WM115 oraz wyprowadzona z ogniska przerzutowego linia WM Komórki hodowano w standardowych warunkach. Glikolipidy izolowano z komórek metodą ekstrakcji chemicznej. Następnie z glikosfingolipidów enzymatycznie uwalniano części cukrowe, znakowano fluorescencyjnie i analizowano metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej (HPLC). Wyniki: W obu liniach komórkowych zidentyfikowano obecność 3 typów GSLs: GM3, GM2 oraz GD2. Ilościowa analiza porównawcza wykazała znaczny, około dwukrotny spadek ilości gangliozydu GM3 w komórkach linii metastatycznej w porównaniu do komórek pierwotnych. Z kolei GM2 w badanym układzie wykazuje tendencję odwrotną, a ilość GD2 w obu liniach komórkowych wydała się być porównywalna. Wnioski: Zaobserwowane rearanżacje w ilościowym składzie glikosfingolipidowym błon komórkowych wydają się być cechą towarzyszącą progresji czerniaka skóry. Zmiany te potencjalnie przekładać się mogą na modulację biologii komórek nowotworowych w kierunku fenotypu o bardziej złośliwym charakterze. Analysis of glycosphingolipids (GSLs) expression in primary and metastatic melanoma cells Keywords: melanoma, glycosylation, glycosphingolipids Introduction: One of the most intriguing topics of modern glycobiology is research concerning glycosylation changes that accompany human diseases. It is well known for instance that upon oncogenesis and during the disease progression one can observe characteristic changes within cellular glycan composition. Glycosphingolipids (GSLs) are a big family of membrane-embedded glycoconjugates, that together with other membrane components such as membrane proteins form functional units called glycosphingolipid enriched microdomains (GEMs). Changes within the organization and composition of such domains can possibly influence the cellular physiology and behaviour, such as adhesion and migration, signal transduction from growth factor receptors or angiogenesis in case of tumour formation. Aim of the study: The main aim of the study was the qualitative and quantitative analysis of GSLs composition in melanoma cells of different origin. Material and methods: The research model of this work consists of the pair of human melanoma cell lines (primary - WM-115 and the metastatic - WM-266-4), derived from the same patient and thus representing different stages of disease progression. Glycolipids were isolated from cells by chemical extraction. The sugar moieties of GSLs were enzymatically liberated and, after fluorescent labelling analysed by HPLC. Results: We identified three types of GSLs in both cell lines: GM3, GM2 and GD2. The analysis of the quantity of each species revealed, that metastatic cells expressed almost two fold higher content of GM3 that primary cells, whereas the amount of GM2 was slightly lower in former ones. The expression of GD2 ganglioside seemed to be equal in both cell types. 195

196 Conclusions: Our observations suggest, that the changes in GSLs repertoire can be one of the hallmarks of melanoma progression. It is also possible, that such GSLs expression-swich can favour aggressive phenotype of malignant cells. 196

197 Komunikacja terapeutyczna z pacjentem 197

198 Maciej Załuski Zakład Psychologii Zdrowia, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Regulacja emocji jako jeden z aspektów komunikacji terapeutycznej Słowa kluczowe: komunikacja terapeutyczna, regulacja emocji, zreflektowana emocjonalność Komunikacja terapeutyczna z pacjentem przebiega na dwóch poziomach: zadaniowym i emocjonalnym. Na wymiarze emocjonalnym służy odbarczaniu pacjenta z emocji negatywnych i wzbudzaniu emocji pozytywnych, czyli wspomaga procesy regulacji emocjonalnej. W wystąpieniu zostaną omówione wybrane aspekty procesu regulacji emocji: istota, przedmiot i elementy składowe. Emocje są procesami psychofizjologicznymi wzbudzonymi działaniem bodźca znaczącego dla odbierającego go człowieka. Pełnią istotne funkcje adaptacyjne, a przede wszystkim pobudzają i koordynują procesy umysłowe, fizjologiczne oraz zachowanie człowieka. Regulacją emocji nazywa się procesy wywołujące zmiany w dynamice emocji: zainicjowanie, modulowanie, podtrzymywanie oraz hamowanie i tłumienie. Strategie używane przez człowieka do regulacji emocji nie są same w sobie dobre lub złe. Te same strategie, które pozwalają lekarzowi wykonującemu skomplikowany zabieg tłumić nadmierne podbudzenie emocjonalne mogą prowadzić do utraty empatii lub wyczerpania emocjonalnego. Przedmiotem regulacji emocji jest ich treść, intensywność i czas trwania. Pobudzenie i podtrzymywanie pozytywnych emocji jest dla pacjenta równie ważne, jak osłabianie negatywnych. Regulacja może poprzedzać moment pojawienia się emocji poprzez dokonanie zmian w ocenie sytuacji oraz wypierać lub tłumić emocje już obecne u człowieka. Regulację emocji traktować można jako jeden z procesów pozwalających zrozumieć życie psychiczne człowieka. W tym znaczeniu regulacja polega na dokonaniu powtórnej świadomej oceny przeżywanych uczuć, ich zreflektowaniu w miejsce automatycznego doświadczania. W wystąpieniu przedstawione zostaną trzy elementy składające się na proces reflektowania emocjonalnego, tj. nazywanie, różnicowanie i oczyszczanie emocji. Emotion regulation as one of the aspects of therapeutic communication Keywords: therapeutic communication, emotion regulation, mentalized affectivity The therapeutic communication with the patient is running on two levels: task and emotional. On the emotional level communication is serving patients to relieve negative emotions and awake positive emotions, that is to promote emotion regulation processes. In the speech chosen aspects of emotion regulation processes: essence, the object and storage elements will be discussed. Emotions are psychophysiological processes activated by significant for the man stimulus. They perform essential adaptive functions, first of all activate and coordinate mental and physiological processes and human behavior. The process which changes the dynamics of emotions is called emotion regulation: initiating, modulating, supporting, inhibiting and suppressing. Strategies used by human during emotion regulation aren t good or bad. This same, which let the doctor making the complicated treatment suppress exaggerated agitation, can cause loss of empathy or the emotional exhaustion. The subject of emotion regulation is essence, intensity and duration. Activating and supporting positive emotions is equally important as suppressing negative. Emotion regulation can precede the moment of emotions awake by making changes in the appraisal of situation or repressing and suppressing already present. Emotion regulation is one of the processes that let to understand the mental human live. In this meaning emotion regulation is reappraisal of emotions conscious appraisal emotions, reflection in place their unconscious experiencing. In the speech three elements of mentalized affectivity will be discussed: naming, distinguishing and refining of emotions. 198

199 Małgorzata Poznańska Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Poprawienie kompetencji komunikacyjnych czynnikiem zwiększającym efektywność pracy pielęgniarki i położnej Słowa kluczowe: komunikacja, pielęgniarka, położna Wstęp: Umiejętność komunikowania się w niektórych zawodach posiada szczególną wartość, głównie w zawodach których charakter kontaktu określa efekty pielęgnacji i leczenia. Komunikacja w tym aspekcie stanowi atrybut kompetencji zawodowej umożliwiający budowanie na tym gruncie zaufania pomiędzy usługodawcą i usługobiorcą, co jest warunkiem adekwatności rozpoznania a w konsekwencji bezpieczeństwa i skuteczności leczenia. Cel badania: Celem pracy było przedstawienie znaczenia kompetencji komunikacyjnych współczesnej pielęgniarki oraz konieczności ich ciągłości doskonalenia. Materiał i metoda: analiza literatury przedmiotu Wnioski: Kompetencje komunikacyjne są ściśle związane z tradycyjnymi zadaniami pielęgniarki i położnej, powinny być one również ciągle podnoszone poprzez ustawiczne kształcenie. Improving communication skills as factor increasing the efficiency of nurse and midwife Keywords: communication, nurse, midwife Introduction: The ability to communicate in certain occupations have a particular value, especially in occupations where the nature of the contact determines the results of care and treatment. Communication in this regard is an attribute of professional competence allow you to build on this foundation of trust between the service provider and the recipient, which is a prerequisite for the adequacy of diagnosis and the consequent safety and efficacy. Material and methods: Analysis of literature Conclusions: communication competencies are closely related to the traditional tasks of a nurse and a midwife, they should be also constantly raised through lifelong learning. 199

200 Jacek Mesterhazy Zakład Psychologii Zdrowia, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medium Wykorzystanie aspektów dialogowych w kształtowaniu umiejętności komunikacyjnych u studentów pielęgniarstwa Słowa kluczowe: komunikacja interpersonalna, ja dialogowe Wstęp: Oczekiwanie dialogu i współpracy pomiędzy lekarzem/pielęgniarką a pacjentem w wypracowaniu wspólnej narracji dotyczącej choroby, wykraczanie poza ekspresyjny i instrumentalny aspekt komunikacji, zakłada konieczność stosowania aktywizujących, angażujących przeżycia, interaktywnych metod szkolenia kompetencji komunikacyjnych u studentów. Cel pracy: Prezentacja różnych aspektów i poziomów analizy interakcji pielęgniarka pacjent jako sposobu rozbudzania autorefleksji i świadomości zawodowej u studentów kierunków medycznych. Wyniki: Jeśli przyjąć, że podstawowym narzędziem pracy pielęgniarki w kontakcie z pacjentem jest jej osobowość, to profesjonalnym wymogiem etyki zawodowej pielęgniarki staje się jej praca nad sobą poszerzanie świadomości własnych zasobów i ograniczeń, wglądu, rozpoznawanie własnej motywacji i jej związku z zachowaniem oraz idące w ślad za tym a znajdujące wyraz w przebiegu komunikacji - zdolności do radzenia sobie z różnorodnymi emocjami w kontakcie z pacjentem. W prezentacji wykorzystano narrację pielęgniarki z wieloletnim stażem pracy, korzystającej doraźnie z pomocy psychologicznej. W diagnozie jej trudności zawodowych wykorzystano Metodę Konfrontacji z Sobą Huberta Hermansa. Opowieść pielęgniarki stała się punktem odniesienia dla opisywanych w prezentacji, reflektujących wypowiedzi studentów pielęgniarstwa, wyrażających swoje myśli, wyobrażenia i uczucia Wnioski: Wykorzystanie aspektów dialogowych komunikacji, analizy konkretnego przypadku oraz autentycznych narracji osób w sytuacjach praktyki klinicznej może być dogodnym narzędziem do kształtowania umiejętności miękkich u pielęgniarek. The usage of dialogical aspects in developing a communication skill for the students of nursing faculty Keywords: interpersonal communication, dialogical self Introduction: The expectation of dialogue and cooperation between a doctor/nurse and a patient is to form a common narration concerning the illness, exceeding beyond the expressive and instrumental aspect of communication, establishes the necessity to apply activating and involving, interactive methods of training the communication competencies in students. Aim of the study: Analyzing introduction, presentation of different aspects and levels of the interaction between the nurse and a patient, in order to arouse self-reflection and occupational awareness in students of medical faculties, departments. Results: If the right was to assume that the fundamental instrument in a nurse s work is her/his personality, then the main condition of the nurse professional ethics becomes his/her work on oneself the broadening of awareness in one s resources and boundaries, in access, the recognition of one s motivation and its relation with the behavior, and what goes after that is the ability to comprehend and cope with diverse emotions in a relation with the patient. In the presentation there is an example of a long-term work record nurse, who benefits from the psychological help. Self Confrontation Method (SCM) by Hubert Hermans, was used for the nurse diagnosis. The story of this nurse is to become the point of reference for the students to talk about their reflections, thoughts, feelings and ideas. Conclusions: The usage of dialogical aspects in communication, the analysis of a concrete situation and an authentic narration of people being in a situation of medical practice could be a convenient instrument to develop soft skill abilities for nurses. 200

201 Varia 201

202 Aldona Mikołajczyk 1, Patrycja Ostrogórska 2, Agnieszka Gniadek 3 1 Stacja Dializ w Miechowie, B. Braun Avitum Poland Sp. z o.o. 2 Oddział Kliniczny Neonatologii, Szpital Uniwersytecki w Krakowie 3 Zakład Zarządzania Pielęgniarstwem i Pielęgniarstwa Epidemiologicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Jeden pacjent, dwa cewniki opis przypadku Słowa kluczowe: zespół jelita krótkiego, przewlekła choroba nerek, cewniki Wstęp: Prowadzenie przewlekłego żywienia pozajelitowego i hemodializy wymaga odpowiednich dostępów naczyniowych. Na utrzymanie dostępów naczyniowych składają się postępowanie zgodne z procedurami medycznymi, przestrzeganie zasad aseptyki i antyseptyki oraz prowadzenie dokumentacji medycznej. Cel pracy: Omówienie przypadku chorego z zespołem krótkiego jelita i przewlekłą chorobą nerek oraz występujących problemów pielęgnacyjnych. Opis przypadku: Przedstawiono 59-letniego mężczyznę, u którego prowadzono przewlekłe żywienie pozajelitowe z powodu zespołu krótkiego jelita. Ponadto u pacjenta występowało wiele chorób współistniejących, m. in. kamica pęcherzyka żółciowego, nadciśnienie tętnicze i cukrzyca typu 2. U pacjenta stwierdzono kamicę układu moczowego powikłaną wodonerczem i nawracające zakażenia układu moczowego. W trakcie prowadzonej obserwacji klinicznej pacjenta od początku przewlekłego żywienia pozajelitowego obserwowano stopniowe narastanie parametrów niewydolności nerek. Pacjenta zakwalifikowano do leczenia nerkozastępczego. Z powodu powikłań u pacjenta kilkakrotnie zakładano cewniki czasowe i stałe oraz wytworzono przetokę tętniczo-żylną. Wnioski: Uzyskanie i utrzymanie odpowiednich dostępów naczyniowych, które powinny charakteryzować się trwałością i małym odsetkiem powikłań, jest niezbędnym warunkiem do jednoczesnego prowadzenia przewlekłego żywienia pozajelitowego i hemodializy. One patient, two catheters case report Keywords: short bowel syndrome, chronic kidney disease, catheters Introduction: Keeping chronic parenteral nutrition and haemodialysis requires appropriate vascular accesses. The maintenance of vascular accesses involves proceeding in accordance with medical procedures, following aseptic and antiseptic principles and keeping medical documentation. Aim of the study: Discussion of the case of a patient with short bowel syndrome and chronic kidney disease as well as occurring nursing problems. Case report: The study shows the 59-year-old man, in whom chronic parenteral nutrition was introduced due to the short bowel syndrome. In addition, the patient had many concomitant diseases including cholecystolithiasis, hypertension and diabetes mellitus type 2. The patient had urolithiasis complicated by hydronephrosis and recurrent urinary tract infections. In the course of clinical observation of the patient from the beginning of chronic parenteral nutrition, a gradual increase in renal failure parameters were observed. The patient was qualified for renal replacement therapy. Due to the complications in the patient temporary and permanent catheters and arteriovenous fistula were administered several times. Conclusions: Gaining and maintenance of appropriate vascular accesses, which should be characterized by stability and low rate of complications, is a necessary condition for the simultaneous performance of chronic parenteral nutrition and haemodialysis. 202

203 Małgorzata Kołpa 1, Aneta Grochowska 1, Agnieszka Jankowicz-Szymańska 2 1 Zakład Pielęgniarstwa, Instytut Ochrony Zdrowia, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie 2 Zakład Wychowania Fizycznego, Instytut Ochrony Zdrowia, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie Porównanie jakości życia i natężenia bólu u pacjentów leczonych z powodu dyskopatii odcinka lędźwiowego kręgosłupa Słowa kluczowe: bóle kręgosłupa, dyskopatia, jakość życia Wstęp: Jedną z najczęstszych chorób kręgosłupa jest przepuklina jądra miażdżystego nazywana inaczej dyskopatia, choroba dyskowa, która stanowi według różnych badań od 60-80% wszystkich przyczyn lędźwiobólów. Dyskopatia to zespół zmian patologicznych w obrębie jądra miażdżystego, z uszkodzeniem struktur łącznotkankowych. Najczęściej dotyczy odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa i jest przyczyną bólów w tym obszarze. Dyskopatia kręgosłupa ze względu na nawrotowy charakter i dolegliwości bólowe należy do chorób, które wpływają na pogorszenie jakości życia. Cel pracy: Celem pracy była ocena stopnia nasilenia bólów oraz jakości życia u pacjentów z zespołem bólowym odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Materiał i metody: Badaniem objęto grupę 100 chorych poddanych leczeniu operacyjnemu w Oddziale Neurochirurgii Szpitala Wojewódzkiego im. Św. Łukasza w Tarnowie i 6 miesięcy po zabiegu w czasie wizyty kontrolnej. W badaniu zastosowano pomiary antropometryczne. Do oceny stopnia nasilenia bólu wykorzystano wizualno analogową skalę bólu (VAS), natomiast do oceny jakości życia pacjentów zastosowano kwestionariusz Rolanda Morrisa. Pacjenci wypełniali kwestionariusze przed zabiegiem operacyjnym w czasie pobytu na oddziale. Wyniki: Z przeprowadzonych badań własnych wynika, że stopień odczuwanego bólu miał związek z wiekiem badanych - wzrastał wraz z wiekiem. Z badań własnych wynika również, że ogólny wynik w analogowej skali VAS był niższy po zabiegu niż przed nim, zmniejszył się o połowę. Wyniki pracy własnej wykazały, że ocena jakości życia jest zależna od takich czynników jak: wiek oraz rodzaj wykonywanego zawodu. Zaprzeczyły zaś temu, że jakość życia jest zależna od płci. Analiza odpowiedzi badanych zawartych w kwestionariuszu Rolanda-Morrisa za pomocą testu Wilcoxona w badaniach własnych wykazała, że badane osoby lepiej oceniały swój stan funkcjonalny po zabiegu operacyjnym niż przed zabiegiem. Wnioski: Jakość życia badanych pacjentów po zabiegu operacyjnym jest wyższa niż przed zabiegiem. Comparison of quality of life and pain intensity in patients treated for lumbar disc herniation Keywords: backaches; discopathy; quality of life Introduction: One of the most common spine diseases is nucleus pulposus hernitation also known as discopathy, disc disease, which, according to various studies, constitutes 60-80% of all lumbar pain causes. Discopathy is a complex syndrome of lesions within the nucleus pulposus with damage to connective tissue structures. Mostly, it relates to a lumbar-scalar spine and causes pains in this area. Spine discopathy because of its relapse, recurrent nature and pain sufferings belongs to a group of diseases which affect deterioration in the quality of human life. Aim of the study: The aim of this study was to assess the degree and severity of pain as well as the quality of life for patients with lumbar spine pain syndrome. Material and methods: The study group included 100 patients who underwent surgical treatment in the Department of Neurosurgery of St. Luke Hospital in Tarnow and later after 6 months after surgery during check-up visit. The study used anthropometric measurements. To assess the severity of pain visual-analogue pain scale (VAS) was used. To assess the quality of life, Roland-Morris questionnaire was applied. The patients filled in the questionnaires before surgery during their hospitalization. Results: The conducted studies suggest that the degree of pain is related to patients age and increases with it. Own research also shows that the overall score of analogue scale VAS was lower after surgery than before it, in fact, it lowered by half. The results of research also show that the assessment of the quality of life is dependent on factors such as: age and type of occupation. They negate the fact that the quality of life is dependent on gender. The analysis of responses in Roland-Morris disability questionnaire with the aid of Wilcoxon test shows that the subjects better assessed their functional status after surgery than before it. Conclusions: The quality of life of the patients after surgery is higher than before it. 203

204 Elżbieta Cipora 1, Bożena Ogrodnik 2, Ewa Smoleń 1 1 Instytut Medyczny, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Jana Grodka w Sanoku 2 Szpital Specjalistyczny, Podkarpacki Ośrodek Onkologiczny im. Ks. B. Markiewicza w Brzozowie Wybrane aspekty jakości życia kobiet po mastektomii doniesienie wstępne Słowa kluczowe: nowotwór, pierś, leczenie operacyjne, jakość życia Wstęp: W Polsce rak piersi jest główną przyczyną zgonów z powodu nowotworów u kobiet. Wczesna diagnoza oraz podjęte leczenie wydłuża czas przeżycia i wpływa na jakość życia kobiet. Zabieg mastektomii istotnie ingeruje w sferę biologiczną, psychiczną oraz społeczną pacjentek. Pomiar jakości życia stanowi obecnie ważny aspekt badań klinicznych oraz element przydatny w doskonaleniu profesjonalnej opieki pielęgniarskiej. Cel badań: Określenie jakości życia oraz wybranych jej uwarunkowań u pacjentek po mastektomii. Materiał i metoda: Badania przeprowadzono w Szpitalu Specjalistycznym Podkarpackiego Ośrodka Onkologicznego im. Ks. B. Markiewicza w Brzozowie w latach Objęto nimi 110 kobiet leczonych z powodu raka piersi. Zastosowaną metodą badań był sondaż diagnostyczny, techniką ankietowanie, a narzędziami badawczymi autorski kwestionariusz ankiety oraz skala Karnowsky ego. Wyniki: W opinii większości respondentek mastektomia zmieniła ich jakość życia na gorszą. Niewiele ponad połowa kobiet oceniła jakość swojego życia na poziomie dostatecznym, natomiast niemal jedna trzecia na poziomie dobrym. Czynnikami warunkującymi jakość życia były: konieczność leczenia chemioterapeutycznego, sprawność organizmu, obecność powikłań i dolegliwości bólowe. Aktualny stan swojego zdrowia 59,1% badanych uważało za dobry. Największa grupa respondentek (71,3%) oceniła swoją satysfakcję z życia na poziomie dostatecznym. Im wyższa była samoocena satysfakcji z życia, tym kobiety lepiej oceniały stan swojego zdrowia. Pacjentki, które lepiej oceniły jakość swojego życia, także wyżej oceniły swoją satysfakcję z życia. Średnia ocena stopnia sprawności kobiet wg skali Karnofsky ego była na poziomie 68,8. Wnioski: Mastektomia w istotny sposób wpłynęła na jakość życia kobiet. Wskazane jest dalsze prowadzenie badań dotyczących jakości życia, ponieważ monitorowanie jej poziomu i uwarunkowań umożliwi planowanie i realizację działań mających na celu poprawę funkcjonowania bio-psycho-społecznego kobiet chorych na raka piersi. Selected aspects of women s quality of life after mastectomy - preliminary study Keywords: cancer, breast, surgery, quality of life Introduction: In Poland, breast cancer is the leading cause of cancer deaths in females. An early diagnosis and treatment prolongs survival time and affect the quality of life for women. The mastectomy surgery significantly interferes with the biological, psychological and social spheres. The measurement of quality of life is now an important aspect of clinical trials and a useful element in improving professional nursing care. Aim of the study: The aim of the study was to determine quality of life and some of its determinants for patients after mastectomy. Material and methods: The study was conducted at the B. Markiewicz Oncological Hospital in Brzozów in The study involved 110 women treated for breast cancer. The applied research method was a diagnostic survey, the technique a survey, and proprietary questionnaire and the Karnovsky's scale used as research tools Results: In the opinion of the majority of respondents mastectomy changed their quality of life for the worse. Slightly over half of women assessed their quality of life at a satisfactory level, while nearly one-third at a good level. The determinants of quality of life were: the need for chemotherapy treatment, the body s efficiency, the presence of complications and pain. 59.1% of respondents assessed their current state of health as good. The largest group of respondents (71.3%) assessed their satisfaction with life at a satisfactory level. The higher their satisfaction with life was the better the assessment of their health condition was. The patients who found their quality of life as satisfying, also had a better overall satisfaction with life. The average level of women s efficiency according to Karnovsky was at Conclusions: Mastectomy has significantly influenced the quality of life in females. It is advisable to continue studies on the quality of life because monitoring its level and conditions will enable to plan and implement the activities aimed at improving the biopsychosocial functioning of women with breast cancer. 204

205 Elżbieta Walewska 1, Lucyna Ścisło 1, Antoni M. Szczepanik 2, Anna Nowak 3, Małgorzata Gądek 2, Katarzyna Machnik 1 1 Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 I Katedra Chirurgii Ogólnej i Klinika Chirurgii Ogólnej, Onkologicznej i Gastroenterologicznej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 3 Centrum Urazowe Medycyny Ratunkowej i Katastrof, Szpital Uniwersytecki w Krakowie Palenie tytoniu wśród pacjentów z chorobami układu sercowo-naczyniowego Słowa kluczowe: uzależnienie od tytoniu, motywacja, stres, choroby sercowo-naczyniowe Wstęp: Palenie tytoniu jest uznawane za trzecią najczęściej występującą przyczyną schorzeń układu sercowonaczyniowego Cel pracy: Ocena poziomu uzależnienia od tytoniu, stopnia motywacji do zaprzestania palenia i poziomu stresu wśród pacjentów z chorobami układu sercowo-naczyniowego Materiał i metoda: Badaniem objęto 100 pacjentów hospitalizowanych w Oddziale Klinicznym Chorób Serca i Naczyń w Krakowskim Szpitalu Specjalistycznym im. Jana Pawła II. W badaniach zastosowano metodę sondażu diagnostycznego, wykorzystując test do oceny uzależnienia od nikotyny Fagerstrőma, test do oceny motywacji do zaprzestania palenia wg Niny Schneider, a także Skalę Oceny Stresu Cohena i autorski kwestionariusz ankiety. Wyniki: Średni wynik uzyskany w teście Fagerstrőma wynosił 5,80, w teście Schneider 7,84, natomiast w Skali Oceny Stresu 20,35. Wśród badanych 20% odznaczało się niskim stopniem uzależnienia od tytoniu, 40% badanych było uzależnionych w stopniu umiarkowanym i 40% w stopniu silnym. Wysoki poziom stresu występował u 85% badanych. Motywacje do zaprzestania palenia wykazano u 85% pacjentów. Wykazano, że wraz ze wzrostem uzależnienia od tytoniu zmniejszał się poziom motywacji do zaprzestania palenia. Według 43% ankietowanych powodem dla którego palą tytoń jest palenie dla zmniejszenia stresu. W badaniu wykazano, że im wyższy poziom uzależnienia, tym wyższy poziom stresu. Wnioski: Przeważająca część pacjentów może mieć trudności z wytrwaniem w abstynencji, mimo wysokiego poziomu motywacji do zaprzestania palenia tytoniu, gdyż uzależniona jest od tytoniu w stopniu umiarkowanym i silnym Dlatego personel medycznym powinien wzmacniać motywację pacjentów i edukować na temat szkodliwego wpływu palenia na zdrowie. Tobacco smoking among patients with the diseases of the cardiovascular system Keywords: tobacco addiction, motivation, stress, diseases of the cardiovascular system Introduction: Tobacco smoking is considered to be the third common cause of the diseases of the cardiovascular system. Aim of the study: Evaluation of the level of tobacco dependence, the degree of motivation to quit smoking and stress among patients with the diseases of the cardiovascular system. Material and method: The surveys were conducted among 100 patients hospitalized in the Clinical Department of Cardiac and Vascular Diseases in John Paul II Specialist Hospital in Cracow. The methods used in this study were as follows: The Fagerstom Test for Nicotine Dependence (FTND), the N. Schneider motivation test as well as the Cohen Perceived Stress Scale (PSS-10) and self-constructed questionnaire. Results: The average score in the Fagerstrom test was 5,80, the average score in the Schneider motivation test was 7,84 and the average score in PSS was 20,35. Low degree of nicotine dependence was recognized in 20% patients, moderate dependence in 40% patients and high dependence in 40% of them. High level of stress was recognized in 85% patients. High motivation to quit smoking was identified in 85% patients. The research showed that with the increase of tobacco dependence, the level of motivation to quit smoking reduces. For 43% of the respondents the reason for smoking tobacco is the smoke which reduces stress. The research showed that the patients with higher degree of nicotine dependence have higher level of stress. Conclusions: The majority of patients may have difficulty with persevering in abstinence, despite the high level of motivation to stop smoking. It is caused by moderate or strong tobacco dependence. Therefore medical personnel should strengthen the incentive and educate patients about the harmful effects of smoking on health. 205

206 Agnieszka Strzelecka Instytut Zdrowia Publicznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach Subiektywna ocena pacjentów dotycząca postawy personelu medycznego podstawowej opieki zdrowotnej w świetle satysfakcji z usług medycznych Słowa kluczowe: satysfakcja, pacjent, podstawowa opieka zdrowotna Wstęp: Na subiektywną ocenę pacjenta z jakości usług medycznych ma wpływ poziom wykonania danej usługi medycznej, w tym ocena wyglądu gabinetu medycznego, ocena atmosfery panującej w miejscu wykonania danej usługi oraz ocena pracy personelu medycznego. Cel pracy: Zbadanie subiektywnej oceny pacjentów dotyczącej postawy personelu medycznego podstawowej opieki zdrowotnej w świetle satysfakcji z usług medycznych. Materiał i metoda: Badaniami objęto 422 pacjentów podstawowej opieki zdrowotnej na terenie województwa świętokrzyskiego. W badaniach zastosowano metodę sondażu diagnostycznego, wykorzystując standaryzowany kwestionariusz ankiety opracowany w Zakładzie Epidemiologii i Promocji Zdrowia Szkoły Zdrowia Publicznego Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego we współpracy z przedstawicielami Mazowieckiego Centrum Zdrowia Publicznego oraz Zakładu Promocji Zdrowia i Szkolenia Podyplomowego Państwowego Zakładu Higieny w 2005 roku. Projekt badawczy został zrealizowany w ramach grantu CMKP nr /05. Dokonując analizy statystycznej użyto testu χ2, testu Fishera oraz model regresji logistycznej. Przyjęto poziom istotności testu α < 0,05. Analizę statystyczną wykonano za pomocą oprogramowania statystycznego SAS. Wyniki: Badani pacjenci wskazali, że na satysfakcję z usług medycznych ma wpływ przebieg wizyty szczera i przyjacielska rozmowa (69, 91%), pozytywny stosunek lekarza do pacjenta (60,90%) oraz stosunek pozostałego personelu medycznego - pielęgniarek. Badani pacjenci (77,73%) wskazali, że podczas wizyty lekarz nie podaje ręki. Analizując dane pod względem pozytywnej oceny satysfakcji z usług medycznych otrzymano istotność statystyczną (p=0,001). Parametry w modelu regresji logistycznej dla zmiennych stosunek lekarza do pacjenta, sposób przywitania okazały się istotne na poziomie p<0,001 a stosunek pozostałego personelu medycznego (pielęgniarek) na poziomie p=0,002. Wyniki analizy regresji logistycznej wykazały, że zmienne te są istotnie związane z pozytywną jakością usług medycznych. Wnioski: Na podstawie przeprowadzonych badań można stwierdzić, że na subiektywną ocenę pacjentów dotyczącej postawy personelu medycznego POZ w świetle satysfakcji z usług medycznych istotnie wpływa przebieg wizyty lekarskiej, sposób zachowania się lekarza i pielęgniarek wobec pacjenta. Subjective assessment of patients regarding the attitude of the medical staff of primary health care in the light of satisfaction with medical services Keywords: satisfaction, patient, primary health care Introduction: The patient's subjective assessment of the quality of medical services is affected by the level of performance of medical services, including the assessment of the appearance of the medical office, the assessment of the atmosphere at the site of the service and the evaluation of the medical staff. Aim of the study: Examining the subjective assessment of patients on the attitude of the medical staff of primary health care in light of satisfaction with medical services. Material and method: The study included 422 primary care patients in the Świętokrzyskie region. The studies used diagnostic survey method using a standardized questionnaire provided by clinics developed in the Department of Epidemiology and Health Promotion of School of Public Health of the Center for Postgraduate Medical Education in cooperation with representatives of the Mazovian Centre of Public Health and Health Promotion Department and Postgraduate National Institute of Hygiene in The research project carried out under a CMKP grant No /05. When making a statistical analysis χ2 test, Fisher test and logistic regression model were used. The level of significance of the test was α < Statistical analysis was performed using SAS statistical software. Results: The surveyed patients indicated that satisfaction with medical services is affected by the course of the visit - a sincere and friendly conversation (69, 91%), a positive attitude of a doctor to the patient (60.90%) and the attitude of the other medical staff - nurses. The surveyed patients (77.73%) indicated that during the visit the doctor does not shake hands. When analyzing the data in terms of a positive assessment of satisfaction with medical services statistical significance (p=0.001) was obtained. The parameters in the logistic regression model for the variables attitude of the doctor to patient, a way of greeting are significant at p<0.001, and the ratio of the remaining 206

207 medical staff (nurses) at p= The results of logistic regression analysis showed that these variables were significantly associated with a positive quality of medical services. Conclusions: Based on the study it can be concluded that the subjective assessment of patients regarding the attitude of medical staff of POZ in the light of satisfaction with medical services is significantly affected by the course of medical visits, the way of doctor and nurses behavior towards the patient. 207

208 Marta Szeliga, Agnieszka Skrzypek Zakład Dydaktyki Medycznej, Wydział Lekarski, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Akceptacja choroby u pacjentów obejmowanych stacjonarną formą opieki paliatywnej Słowa kluczowe: hospicjum, opieka paliatywna, akceptacja choroby Wstęp: Stacjonarną formą opieki hospicyjnej obejmowani są chorzy w ostatniej, terminalnej fazie ciężkiej, nieuleczalnej choroby. Jest to czas, kiedy zazwyczaj szybko i dynamicznie narastają przykre dolegliwości. Dolegliwościom fizycznym towarzyszy dyskomfort psychiczny dodatkowo potęgowany świadomością prognozowanego krótkiego dalszego przeżycia. Na wielkość odczuwanego dyskomfortu psychicznego w dużym stopniu wpływa stopień w jakim chory zaakceptował swoją chorobę. Cel badania: Określenie stopnia akceptacji choroby i ograniczeń z nią związanych u pacjentów w chwili obejmowania ich stacjonarną formą opieki hospicyjnej Materiał i metoda: Badania zostały przeprowadzone w czasie od do na grupie 35 pacjentów przyjmowanych do oddziału stacjonarnego TPCH Hospicjum im. św. Łazarza w Krakowie. Do badania zakwalifikowano tylko te osoby, które w chwili przyjęcia na oddział nie wykazywały zaburzeń funkcji poznawczych. Chorzy ci po wyrażeniu zgody na udział w badaniu wypełniali Skalę Akceptacji Choroby (AIS), która jest narzędziem sprawdzonym pod kątem rzetelności oraz trafności. Badanie uzyskało pozytywną opinię Komisji Bioetycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego nr KBET/188/B/2014/B/2014. W opracowaniu statystycznym wykorzystano program Statistica Wyniki: Średni wynik AIS w badanej grupie wynosił 24 na 40 możliwych punktów. Na obniżenie stopnia akceptacji choroby najsilniej wpłynęło ograniczenie aktywności, które w AIS uzyskało średnio 1,9 (w skali od 1 do 5), a najsłabiej poczucie bycia ciężarem ze średnim wynikiem 4,2. Wnioski: Badana grupa wykazywała stosunkowo wysokie wskaźniki akceptacji choroby. Chorym najtrudniej było pogodzić się z faktem, iż nie mogli wykonywać czynności, które najbardziej lubili. Większość badanych zdecydowanie nie miała poczucia bycia ciężarem dla swojej rodziny i przyjaciół. Nie obserwowali w najbliższym otoczeniu zakłopotania z powodu swojej choroby, a także u większości badanych choroba nie wpłynęła na obniżenie poczucia własnej wartości. Acceptance of the disease in patients admitted to the stationary form of palliative care Keywords: hospice, palliative care, acceptance of illness Introduction: The patients in the last, terminal stage of their illness are embraced by a stationary form of hospice care. This is the period when usually rapidly and dynamically grow unpleasant symptoms. Physical ailments are accompanied by psychological discomfort intensified by the awareness of the short predicted survival. The size of mental discomfort greatly affects the degree to which the patient has accepted his illness. Aim of the study: Determination of the degree of acceptance of the disease and the limitations associated with it by the patients starting stationary form of hospice care. Material and methods: The study was carried out in TPCH St. Lazarus Hospice in Krakow, Poland in the period from to The survey included 35 individuals, only those who at the time of admission to the hospice showed no cognitive impairment. These patients after agreeing to participate in the study completed the Acceptance of Illness Scale (AIS), which is a proven tool for accuracy and reliability. The study has the positive opinion of the Bioethics Committee of the Jagiellonian University No. KBET / 188 / B / 2014 / B / For the statistical analysis was used software Statistica Results: The average result AIS in the examined group was 24 for 40 possible points. On the decrease in the degree of acceptance of the disease most strongly affected activity limitation that in the AIS received on average 1.9 (on a scale of 1 to 5), and the least - sense of being a burden with an average score of 4.2. Conclusions: The examined group exhibited relatively high rates of acceptance of the disease. For patients most difficult was to accept the fact that they could not perform the actions that they most liked. Most of the respondents definitely did not have the feeling of being a burden to their family and friends. They not observed in the immediate vicinity of embarrassment because of his illness, and disease for most respondents had no effect on lowering self-esteem. 208

209 Aldona Mikołajczyk 1, Patrycja Ostrogórska 2, Agnieszka Gniadek 3 1 Stacja Dializ w Miechowie, B. Braun Avitum Poland Sp. z o.o. 2 Oddział Kliniczny Neonatologii, Szpital Uniwersytecki w Krakowie 3 Zakład Zarządzania Pielęgniarstwem i Pielęgniarstwa Epidemiologicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Problemy psychospołeczne pacjentów dializowanych Słowa kluczowe: przewlekła choroba nerek, dializa nerek Wstęp: Przewlekła choroba nerek jest to wieloobjawowy zespół chorobowy powstały w wyniku trwałego uszkodzenia lub zmniejszenia liczby czynnych nefronów niszczonych przez różne procesy chorobowe toczące się w miąższu nerek. Coraz lepsze metody leczenia nerkozastępczego, takie jak dializoterapia i transplantacja, pozwalają wydłużyć życie pacjentom z przewlekłą chorobą nerek. Jednak często mają negatywny wpływ na dobrostan psychiczny i społeczny chorego. Cel pracy: Omówienie problemów psychospołecznych pacjentów dializowanych. Materiał i metoda: Przegląd i analiza piśmiennictwa związanego z przewlekłą chorobą nerek. Wyniki: Przewlekła choroba nerek staje się dla wielu osób nadrzędną sprawą w ich życiu. Konieczność stosowania dializ powoduje, że w większości przypadków pacjenci muszą całkowicie zmienić swoje dotychczasowe życie i dostosować je do potrzeb prowadzonych dializ. Ważnym elementem leczenia chorych dializowanych powinna być poprawa ich stanu psychicznego. Dlatego zachodzi potrzeba rutynowego stosowania badań przesiewowych w kierunku depresji i innych chorób psychicznych u pacjentów dializowanych, ponieważ prawidłowa i dostatecznie wczesna diagnoza oraz umiejętne leczenie przeciwdepresyjne lub przeciwlękowe może w znacznym stopniu zmniejszyć ryzyko przerwania leczenia nerkozastępczego. Należy podkreślić rolę współpracy całego personelu medycznego w identyfikacji problemów psychospołecznych pacjentów dializowanych. Wnioski: Pacjenci dializowani w znacznym stopniu odczuwają wpływ choroby na wiele aspektów życia społecznego, rodzinnego i zawodowego. Dializoterapia utrudnia kontakty międzyludzkie oraz ogranicza aktywność zawodową i społeczną. Jedną z najważniejszych ról personelu medycznego w stacji dializ jest poprawa stanu psychicznego i wsparcie społeczne pacjentów w codziennym życiu z chorobą przewlekłą. Psychosocial problems in dialysis patients Keywords: chronic kidney disease, renal dialysis Introduction: Chronic kidney disease is a polysymptomatic syndrome resulting from permanent damage or reduction in the number of active nephrons destroyed by a variety of disease processes occurring in the renal parenchyma. Better and better methods of renal replacement therapy, such as dialysis and transplantation, allow extending the life of patients with chronic kidney disease. However, they often have a negative impact on mental and social well-being of the patient. Aim of the study: Discussion of psychosocial problems in dialysis patients. Material and method: Review and analysis of literature related to chronic kidney disease. Results: Chronic kidney disease becomes the predominant life issue for many people. The need for dialysis means that in most cases patients have to completely change their to date lives and adapt to the needs of dialysis. An important part of the treatment in dialysis patients should be improving their attitude. Therefore there appears a need for routine use of screening tests for depression and other mental disorders in dialysis patients. The correct and sufficiently early diagnosis and skilful antidepressant or antianxiety treatment can significantly reduce the risk of renal replacement therapy interruption. The role of cooperation between the entire medical staff in the identification of psychosocial problems in dialysis patients should be emphasized. Conclusions: Dialysis patients significantly feel the impact of the disease on many aspects of social, family and work life. Dialysis hinders interpersonal contacts and reduces professional and social activity. A major role of medical staff in renal dialysis unit is to improve the mental state and social support for patients with a chronic disease in their daily lives. 209

210 Aldona Mikołajczyk 1, Patrycja Ostrogórska 2, Agnieszka Gniadek 3 1 Stacja Dializ w Miechowie, B. Braun Avitum Poland Sp. z o.o. 2 Oddział Kliniczny Neonatologii, Szpital Uniwersytecki w Krakowie 3 Zakład Zarządzania Pielęgniarstwem i Pielęgniarstwa Epidemiologicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Przewlekła choroba nerek opieka pielęgniarska w procesie diagnostycznoterapeutycznym Słowa kluczowe: przewlekła choroba nerek, leczenie nerkozastępcze Wstęp: Przewlekła choroba nerek jest to wieloobjawowy zespół chorobowy powstały w wyniku trwałego uszkodzenia lub zmniejszenia liczby czynnych nefronów niszczonych przez różne procesy chorobowe toczące się w miąższu nerek. Dlatego przewlekła choroba nerek stanowi poważne wyzwanie medyczne i społeczne. Cel pracy: Przedstawienie procesu diagnostyczno-terapeutycznego przewlekłej choroby nerek i związanej z nim opieki pielęgniarskiej. Materiał i metoda: Przegląd i analiza polskiego i zagranicznego piśmiennictwa z zakresu nefrologii i pielęgniarstwa nefrologicznego. Wyniki: Pojęcie przewlekłej choroby nerek obejmuje wiele schorzeń pierwotnych i wtórnych, które w swoim przebiegu doprowadzają do zaburzeń strukturalnych w nerkach i upośledzenia ich funkcji. Diagnostyka przewlekłej choroby nerek powinna spełniać dwa podstawowe zadania: diagnostyki populacyjnej i diagnostyki szczegółowej. Diagnostyka populacyjna ma na celu identyfikację grup posiadających czynniki ryzyka mogące inicjować i/lub nasilać postęp przewlekłej choroby nerek. Diagnostyka szczegółowa wymaga przeprowadzenia badań specjalistycznych. Zasady nowoczesnego postępowania nefroprotekcyjnego polegają na eliminacji czynników ryzyka, wczesnym rozpoznaniu i hamowaniu progresji przewlekłej choroby nerek. W procesie leczenia przewlekłej choroby nerek należy zwrócić uwagę na wiek pacjenta, leczenie chorób współistniejących i profilaktykę chorób sercowo-naczyniowych, w tym zaprzestanie palenia tytoniu, a także na unikanie leków nefrotoksycznych. Wnioski: Postęp medycyny wpłynął na zmniejszenie ograniczeń związanych z kwalifikacją do leczenia nerkozastępczego, czyli przeszczepienia nerki, hemodializy lub dializy otrzewnowej. Działania podejmowane przez pielęgniarki mają na celu optymalizację procesu diagnostyczno-terapeutycznego, edukację zdrowotną i wsparcie chorego i jego rodziny. Chronic kidney disease nursing care in the diagnostic and therapeutic process Keywords: chronic kidney disease, renal replacement therapy. Introduction: Chronic kidney disease is a polysymptomatic syndrome resulting from permanent damage or reduction in the number of active nephrons destroyed by a variety of disease processes appearing in the renal parenchyma. Therefore chronic kidney disease is a serious medical and social challenge. Aim of the study: Presentation of the diagnostic and therapeutic process in chronic kidney disease and related nursing care. Material and method: Review and analysis of Polish and foreign literature in the field of nephrology and nephrology nursing. Results: The concept of chronic kidney disease comprises a variety of primary and secondary diseases which in turn lead to structural abnormalities in kidneys and to impairment of their function. Diagnostic process in chronic kidney disease should comprise two basic elements: population diagnostics and detailed diagnostics. The population diagnostics aims at identifying groups with risk factors which could initiate and/or intensify the progress of chronic kidney disease. The detailed diagnostics requires specialized tests. Principles of modern nephroprotection involve the elimination of risk factors, early diagnosis and inhibition of the progress of chronic kidney disease. In the process of treating chronic kidney disease attention should be paid to the patient s age, concomitant diseases, treatment and prevention of cardiovascular disease, including giving up smoking, and avoiding nephrotoxic drugs. Conclusions: Medical development affected a decrease in restrictions related to the qualification for renal replacement therapy, that is kidney transplantation, haemodialysis or peritoneal dialysis. The activities taken by nurses aim at optimizing the diagnostic and therapeutic processes, health education and support for patients and their families. 210

211 Aneta Suder 1, Julia Nawrot 2, Anna Dziad 1 Patrycja Ostrogórska 1, Katarzyna Lorenc 1, Agnieszka Gniadek 3 1 Oddział Kliniczny Neonatologii, Szpital Uniwersytecki w Krakowie 2 Studia doktoranckie, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 3 Zakład Zarządzania Pielęgniarstwem i Pielęgniarstwa Epidemiologicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Zaburzenia mogące wystąpić u noworodków matek z cukrzycą Słowa kluczowe: cukrzyca ciążowa, makrosomia Wstęp: Cukrzyca ciążowa jest jednym z najczęściej występujących powikłań w okresie ciąży i stanowi zagrożenie zarówno dla kobiety ciężarnej, jak i rozwijającego się płodu. Rozwój cukrzycy ciążowej jest zwykle bezobjawowy, dlatego zaburzenia węglowodanowe można wykryć jedynie za pomocą badania stężenia glukozy we krwi. Cel pracy: Omówienie schorzeń mogących wystąpić u noworodków matek z cukrzycą, wśród których wyróżnia się: makrosomię, hipotrofię wewnątrzmaciczną, wcześniactwo, wady wrodzone, zaburzenia metaboliczne i urazy okołoporodowe. Materiał i metoda: Przegląd i analiza piśmiennictwa dotyczącego cukrzycy ciążowej i związanych z nią zaburzeń mogących wystąpić u noworodków. Wyniki: Makrosomia występuje z częstością około 25-42% i oznacza masę ciała powyżej 90. percentyla w stosunku do masy należnej dla wieku ciążowego. Zdecydowanie rzadziej występuje przeciwstawny zespół hipotrofia wewnątrzmaciczna obejmująca noworodki, których masa urodzeniowa jest poniżej 10. percentyla siatek odpowiadających wiekowi ciążowemu. Hipotrofia wewnątrzmaciczna występuje u noworodków matek długo chorujących na cukrzycę. Wcześniactwo w grupie dzieci matek chorych na cukrzycę obejmuje 10-30% przypadków i jest wyższe niż u dzieci matek zdrowych. Noworodkom urodzonym przedwcześnie mogą towarzyszyć poważne powikłania, takie jak: niedotlenienie, zespół zaburzeń oddychania, krwawienia dokomorowe i okołokomorowe oraz infekcje. Szacuje się, że wady rozwojowe występują w przypadku 6-9% ciąż kobiet z cukrzycą. Po porodzie noworodki matek chorych na cukrzycę są narażone na występowanie następujących zaburzeń metabolicznych: hipoglikemii (25-50%), hipokalcemii (10-50%) i hipomagnezemii (30-75%), które manifestują się objawami ze strony ośrodkowego układu nerwowego i układu krążenia. Wnioski: Aktualnie prowadzone badania przesiewowe w kierunku wykrycia cukrzycy ciążowej mają istotne znaczenie, ponieważ potwierdzono, że nawet małego stopnia hiperglikemia w czasie ciąży zdecydowanie zwiększa ryzyko powikłań noworodkowych i położniczych. Disorders which may occur in newborns of mothers with diabetes Keywords: gestational diabetes mellitus, macrosomia Introduction: Gestational diabetes mellitus is one of the most common complications during pregnancy and constitutes a threat for both the pregnant woman and the developing foetus. The development of gestational diabetes mellitus is usually asymptomatic, so carbohydrate disorders can only be detected by testing blood glucose level. Aim of the study: Discussion of disorders which may occur in infants born to mothers with diabetes mellitus, the following are distinguished: macrosomia, intrauterine growth restriction, prematurity, congenital defects, metabolic disorders and perinatal injuries. Material and method: Review and analysis of literature on gestational diabetes mellitus and related disorders which may occur in newborns. Results: Macrosomia occurs in approximately 25-42% and signifies weight above the 90th percentile of weight for gestational age. The contradictory syndrome intrauterine growth restriction including newborns whose birth weight is below the 10th percentile of weight for gestational age occurs definitely less frequently. Intrauterine growth restriction occurs in infants born to mothers with longstanding diabetes. Prematurity in children of mothers with diabetes covers 10-30% of cases and is higher than in children of healthy mothers. There are serious complications which can accompany premature infants, such as hypoxia, respiratory distress syndrome, intraventricular and periventricular haemorrhage as well as infections. It is estimated that the prevalence of congenital defects in the case of 6-9% pregnancies of women with diabetes. After the birth, newborns of mothers with diabetes are affected by the following metabolic disorders: hypoglycaemia (25-50%), hypocalcaemia (10-50%) and hypomagnesaemia (30-75%) which are manifested by symptoms of the central nervous and circulatory systems. 211

212 Conclusions: The currently conducted screening for the detection of gestational diabetes mellitus is of essential significance, because it was confirmed that even a small degree of hyperglycaemia during pregnancy increases the risk of neonatal and obstetric complications significantly. 212

213 Anna Okońska 1, Jolanta Jaworek 2, Kazimiera Płoch 3, Renata Tokarska 3, Elżbieta Sibiga 3 1 Szpital Miejski Specjalistyczny im. G. Narutowicza, Kraków 2 Zakład Fizjologii Medycznej, Instytut Fizjoterapii, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 3 Pracownia Podstaw Opieki Położniczej, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Znieczulenie do cięcia cesarskiego w opinii położnic Słowa kluczowe: cięcie cesarskie, znieczulenie, ocena, wybór, opinie Wstęp: Cięcie cesarskie jest najczęściej wykonywaną operacją brzuszną. Cel pracy: Poznanie opinii pacjentek o znieczuleniu zastosowanym podczas cięcia cesarskiego. Materiał i metody: W badaniu wzięło dobrowolny udział 136 pacjentek rozwiązanych cięciem cesarskim (XI 2012 II 2013). U 86 (63%) kobiet zastosowano znieczulenie regionalne u pozostałych 50 (37%) ogólne. Metodą badań był sondaż diagnostyczny z wykorzystaniem autorskiego, anonimowego kwestionariusza ankiety. Do obliczeń statystycznych zastosowano program Statistica 7.1, przyjęto poziom istotności p<0,05, użyto testu chi-kwadrat. Wyniki: Korzystniej oceniano znieczulenie regionalne, wśród ocen kobiet znieczulonych regionalnie 83% stanowiły bardzo dobra i dobra a u znieczulonych ogólnie 90% oceny dobra i przeciętna. Jakość oceny była zależna od wykształcenia i rodzaju otrzymanego znieczulenia, a nie od wieku, miejsca zamieszkania i powikłań pooperacyjnych. Respondentki z wyższym wykształceniem częściej wskazywały na ocenę bardzo dobrą, te z niższym na dobrą (p<0,05). Badane znieczulone regionalnie częściej wskazywały ocenę dobrą i bardzo dobrą, a znieczulone ogólnie przeciętną (p<0,05). Rodzaj zastosowanego znieczulenia miał wpływ na przyszły kontakt matki z dzieckiem. Kobiety znieczulone regionalnie częściej (56%) uważały, że był on korzystny, a znieczulone ogólnie częściej (26%), że było ono niekorzystne (p<0,05). 94% badanych znieczulonych regionalnie miało bezpośredni kontakt z dzieckiem zaraz po porodzie i 40% mogło szybciej podjąć samodzielną nad nim opiekę. W grupie znieczulonych ogólnie odsetek ten wynosił odpowiednio 2% i 6%. Ponowny wybór zastosowanego znieczulenia w przyszłości jest istotnie statystycznie zależny od otrzymanego znieczulenia (p<0,05). Kobiety znieczulone regionalnie w przyszłości wybrałyby ten sam sposób znieczulenia (54%), a znieczulone ogólnie częściej musiałyby się bardziej zastanowić nad jego wyborem, wybrałoby go tylko 12%. Wnioski: Znieczulenie regionalne było lepiej oceniane przez badane położnice. Anesthesia applied during caesarean section in the opinions of women in childbirth Keywords: cesarean section, anesthesia, evaluation, selection, opinions Introduction: Cesarean section is the most frequently performed abdominal surgery. Aim of the study: To find the opinions of patients about anesthesia administered during caesarean section. Material and methods: The research included 136 patients in whom caesarean section was applied between November 2012 and February 2013 and who gave their voluntary consent to participate in it. In 86 (63%) of them local anaesthesia was administered, while in the remaining 50 (37%) general anaesthesia was used. The research method was a diagnostic survey with an original anonymous questionnaire. Statistica 7.1.was used for the statistical calculations; the level of significance p<0,05 was assumed; chi-square test was applied. Results: The respondents assessed regional anesthesia better than general anesthesia, among the women anesthetized regionally 83% of the responses rated the procedure as very good and good and among the women anesthetized generally, 90% of the responses rated the procedure as good and average. The indicated rating correlated with education and the type of anaesthesia applied but not with age, place of residence and surgery complications. The respondents with higher education indicated very good more often, while others indicated good (p<0,05). The respondents with regional anaesthesia indicated good and very good and the ones with general anaesthesia average (p<0,05). The type of anaesthesia applied affected the future contat of mother and child. The respondents in whom regional anaesthesia was administered thought more often (56%) that the procedure was beneficial, while the patients in whom general anaesthesia was applied thought more often (26%) that it was unfavourable (p<0,05). 94% of the respondents with regional anaesthesia had a quick, direct contact with the child immediately after birth, and 40% were able to quickly take care of the child. In the group with general anaesthesia the proportions were 2% and 6% respectively. The future choice of the type of anaesthesia depends, in a statistically significant way, on the type of anaesthesia that was applied(p<0,05). The woman with regional anaesthesia would choose the same procedure in the future (54%), while those with general anaesthesia would have to ponder over it and only 12% would choose it.conclusions: Regional anesthesia was better assessed by the surveyed women in childbirth. 213

214 Anna Majda 1, Joanna Zalewska-Puchała 1, Iwona Bodys-Cupak 1, Alicja Kamińska 1 Marcin Suder 2 1 Pracownia Teorii i Podstaw Pielęgniarstwa, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medium 2 Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie Rozpowszechnienie czynników ryzyka sercowo-naczyniowego wśród wyznawców Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego zamieszkujących teren Polski Południowej Słowa kluczowe: choroby sercowo-naczyniowego, klasyczne i nowe czynniki ryzyka, religia Wstęp: Choroby układu sercowo-naczyniowego pozostają niezmiennie od pół wieku najważniejszą przyczyną umieralności mieszkańców Polski. Nie ma zbyt wielu badań określających czynniki ryzyka tych chorób wśród grup wyznaniowych, choć zainteresowanie tym tematem wśród praktyków zdrowia publicznego wzrasta. Cel pracy: Celem badań była próba określenia wybranych czynników ryzyka sercowo-naczyniowego oraz ryzyka incydentu sercowo-naczyniowego wśród Adwentystów Dnia Siódmego (ADS). Materiał i metody: Badania przeprowadzono wśród 118 wyznawców Kościoła ADS i oparto na wynikach: pomiarów antropometrycznych, badania przedmiotowego i badań laboratoryjnych (CRP, homocysteiny, stężenia glukozy, cholesterolu całkowitego, frakcji HDL i trójglicerydów) oraz ocenie ryzyka wystąpienia incydentów sercowo-naczyniowych na podstawie skali SCORE. Analiza statystyczna została wykonana w oparciu o test chikwadrat i analizę wariancji ANOVA. Założony poziom istotności wynosił 0,05. Wyniki: U ponad połowy badanych zdiagnozowano podwyższony poziom homocysteiny oraz otyłość pośladkowoudową. Niespełna połowa badanych miała podwyższony poziom cholesterolu całkowitego i ciśnienia tętniczego krwi, niemal jedna czwarta poziom trójglicerydów, u jednej dziesiątej podwyższony był poziom glukozy i CRP. Czynniki psychospołeczne stanowiły zagrożenie dla około jednej trzeciej badanych osób. Istotną zmienną modyfikującą zagrożenie czynnikami ryzyka okazała się płeć badanych. Wnioski: Ocena zagrożenia chorobami układu sercowo-naczyniowego przedstawicieli Kościoła ADS ujawniła, iż wśród modyfikowalnych czynników biochemicznych poziom homocysteiny okazał się być najbardziej istotnym nowym czynnikiem ryzyka, natomiast spośród czynników klasycznych wartość ciśnienia tętniczego. Istniało małe i umiarkowane ryzyko wystąpienia incydentów sercowo-naczyniowych w badanej grupie. The prevalence of cardiovascular risk factors among the followers of the Seventh-day Adventist Church living in the South of Poland Keywords: cardiovascular disease, classical and new risk factors, religion Introduction: For half a century cardiovascular diseases remain unchanged as the most important cause of mortality of Polish residents. There is little amount of tests determining the risk factors for these diseases among religious groups, although interest in this topic among public health practitioners is increasing. Aim of the study: The aim of this study was to determine some factors of cardiovascular risk and the risk of cardiovascular events among Seventh-day Adventists (SDA). Material and methods: The study has been conducted among 118 randomly selected SDA Church members and based on the results of: anthropometric measurements, physical examination, laboratory tests (CRP, homocysteine, glucose, total cholesterol, HDL and triglycerides) and assessing the risk of cardiovascular events based on the SCORE scale. Statistical analysis was based on the chi-square test and ANOVA. Founded significance level was Results: More than a half of the respondents were diagnosed elevated homocysteine level and gluteal-femoral obesity. Less than half of those surveyed had elevated total cholesterol levels and increased blood pressure, almost one-quarter of the respondents had raised triglyceride levels, at one-tenth had heightened glucose and CRP levels. Psychosocial factors posed a threat to about one-third of subjects. An important variable modifying the risk of cardiovascular diseases proved to be gender of the respondents. Conclusions: The risk assessment of diseases of the cardiovascular system SDA Church representatives revealed that among the modifiable factors - biochemical levels of homocysteine proved to be the most important new risk factor, but among the classic factors - blood pressure value. There was a small and moderate risk of cardiovascular events in the study group. 214

215 Beata Penar-Zadarko, Barbara Gugała Instytut Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu, Wydział Medyczny, Uniwersytet Rzeszowski Wizerunek współczesnej pielęgniarki w oddziale szpitalnym w opinii pacjentów i ich rodzin Słowa kluczowe: pielęgniarka, wizerunek, pacjent, rodzina Wstęp. Silne dążenie do profesjonalizmu w dostarczaniu wysokiej jakości opieki zdrowotnej sprzeciwiło się tradycyjnemu wizerunkowi pielęgniarstwa. Pacjenci i ich rodziny coraz bardziej są świadomi swojej podmiotowości i swoich praw, mają swoje poglądy i oczekiwania. Od pielęgniarki oczekują indywidualnego podejścia do jego choroby i problemu oraz ogromnego zaangażowania i odpowiedniej postawy moralnej. Cel pracy. Celem pracy było poznanie i porównanie opinii pacjentów i ich rodzin na temat wizerunku współczesnej pielęgniarki w oddziale szpitalnym. Materiał i metody. Badania przeprowadzono wśród 200 osób, które podzielono na dwie równoliczne grupy. Pierwszą stanowili pacjenci aktualnie hospitalizowani, a drugą grupę rodziny pacjentów. W badaniach zastosowano metodę sondażu diagnostycznego wykorzystując autorski kwestionariusz ankiety opracowany w dwóch wersjach (A -pacjent, B-rodzina). Weryfikacji różnic między zmiennymi dokonano przy użyciu testu niezależności χ2 oraz testu Manna- Whitney a. Przyjęto poziom istotności p<0,05. Wyniki: Z przeprowadzonych badań wynika, że badane grupy nieznacznie różnią się w ogólnym postrzeganiu zawodu, jego prestiżu, ocenie cech pielęgniarki i kwalifikacji. Zdecydowana różnica występuje w zakresie oceny opieki pielęgniarskiej i oczekiwaniach w tym zakresie. Pacjenci oczekują przede wszystkim wysokich kompetencji i sprawnego wykonywania czynności pielęgnacyjnych, natomiast ich rodziny wsparcia i dyspozycyjności pielęgniarki. Wnioski: W większości analizowanych elementów oceny grupy pacjentów są wyższe od ich rodzin, co oznacza, że postrzegany przez nich wizerunek pielęgniarki jest bardziej pozytywny. The image of a modern nurse at hospital ward in the opinion of patients and their family Keywords: nurse, image, patient, family Introduction: A strong strive to professionalism in providing high quality health care has raised objections against the traditional image of nursing. Patients and their families are more and more aware of their subjectivity and rights. They have their own opinions and expectations. They expect a nurse to have an individual approach to one s disease and problem, as well as a vast engagement and a proper moral attitude. Aim of the study: To acquaint and compare opinions of patients and their families on the image of a modern nurse at a hospital ward. Material and methods: The study was conducted among 200 people, divided into two, equinumerous groups. The first included currently hospitalized patients, and the second their families. A diagnostic surveys with the use of two versions of author s questionnaires (A-patient; B-family) was implemented. Significant differences were verified with the use of chi-square test χ2 and Mann- Whitney test. A significance level p<0,05 was assumed. Results: It results from the study that there are slight differences between both groups considering a general opinion on nurse profession, prestige, an assessment of nurse s characteristic and qualifications. A significant difference was noticed regarding the assessment of nursing care and expectation against it. Above all, patients expect high competences and efficient performance of nursing actions. In turn, their families expect support and availability. Conclusions: In the majority of analyzed elements, the patients assessments are higher than the families which means that the image of a nurse in opinion of patients is more positive. 215

216 Lucyna Płaszewska-Żywko 1, Dorota Pawlas 2 1 Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Absolwentka Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum Wpływ reklamy telewizyjnej na zachowania zdrowotne dzieci i młodzieży Słowa kluczowe: reklama telewizyjna, zachowania zdrowotne, dzieci, młodzież Wstęp: Zachowania człowieka w codziennym życiu oddziałują w sposób bezpośredni lub pośredni na jego zdrowie. Zachowania te pod wpływem rodziny, rówieśników i, coraz częściej, mediów kształtują się już od wczesnego dzieciństwa, a stabilizując się w okresie dojrzewania mają wpływ na dorosłe życie. Cel badania. Celem pracy było zbadanie czy reklama telewizyjna oddziałuje na zachowania zdrowotne dzieci i młodzieży. Materiał i metoda: Badaniami objęto 360 uczniów klas VI szkoły podstawowej (SP), III gimnazjum (G) oraz III liceum ogólnokształcącego (LO) po 120 w każdej z podgrup. Zastosowano kwestionariusz ankiety zawierający dane socjodemograficzne, pytania dotyczące oglądania reklam i ich wpływu na zachowania zdrowotne oraz wystandaryzowany, międzynarodowy kwestionariusz HBSC (Health Behaviour In School-aged Children) w wersji polskiej oceniający styl życia dzieci i młodzieży. Do analizy statystycznej zastosowano test chi-kwadrat. Wyniki: Reklamy TV oglądało regularnie 80,6% badanych, najczęściej uczniowie G i SP (p<0.01). Większość (62,2%) ankietowanych twierdziła, że nie sugeruje się reklamami, jednak 7,2% przyznało, że namawia rodziców do zakupów reklamowanych produktów (częściej osoby, które oglądały reklamy najdłużej, p<0.01). Aż 38,6% dziewcząt chciałoby wyglądać jak kobiety z reklam, a 11,4% przyznało, że stosuje różne sposoby redukcji masy ciała. Do nieprawidłowych zachowań zdrowotnych należały: codzienne spożycie słodyczy (29,4%), podjadanie między posiłkami (91,9%), spożywanie napojów energetyzujących > 1 x tygodniu (31,4%), alkoholu (przynajmniej raz w życiu- 66,1%, upicie się 39,7%), palenie tytoniu (16,9%, głównie u osób oglądających reklamy używek) oraz mała aktywność fizyczna (21,5%). Wnioski: W badanej grupie dzieci i młodzieży występuje dość dużo nieprawidłowych zachowań związanych ze zdrowiem. Niektóre z nich mogą mieć związek z oglądaniem reklam TV. The impact of television advertisemens on health-related behaviors in children and adolescents Keywords: television advertisement, health-related behaviours, children, adolescents Introduction: Human behaviors in everyday life affect directly or indirectly his/her health. These behaviors under the influence of family, peers and, increasingly, the media are formed from early childhood, and stabilize in adolescence affecting adult life. Aim of the study. The aim of the study was to investigate whether television advertisements (ads) affect healthrelated behaviors of children and adolescents. Material and method: The study included 360 students in VI year of the elementary school (ES), the third year of college (G) and the third year of secondary school (SS) in each of the subgroups. A questionnaire containing sociodemographic data, questions about watching ads and their impact on health-related behaviors, as well as standardized, international HBSC questionnaire (Health Behaviour in School-aged Children) in Polish version assessing the lifestyles of children and adolescents were used. Chi-square test was used for statistical analysis. Results: TV ads were watched regularly by 80.6% of respondents, mostly G and ES students (p <0.01). The majority (62.2%) of respondents claimed that they are not influenced by advertisements, however, 7.2% admitted that they encourage parents to buy advertised products (more often persons watching ads longest, p <0.01). As many as 38.6% of girls wanted to look like women in ads, and 11.4% said they used different ways of weight reduction. Inapropriate health-related behaviors were: everyday consumption of sweets (29.4%), snacking between meals (91.9%), consumption of energy drinks > 1 x per week (31.4%), alcohol consumption (at least once a życiu %, binge %), smoking (16.9%, mainly in persons watching stimulants ads) and low physical activity (21.5%). Conclusions: In the studied group of children and adolescents quite a lot of inappropriate health-related behaviors were observed. Some of them may be associated with watching TV advertisements. 216

217 Marta Majorczyk 1, Magdalena Baran 1, Jolanta Jaworek 2 1 Studia doktoranckie, Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Zakład Fizjologii Medycznej, Instytut Fizjoterapii, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Wpływ leczenia inhibitorami TNF-α na zapalenie błony naczyniowej oka u pacjentów z zesztywniającym zapaleniem stawów kręgosłupa (ZZSK) opinia pacjentów Słowa kluczowe: zapalenie błony naczyniowej oka, inhibitory TNF-α, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa Wstęp: Zapalenie błony naczyniowej oka (ZBN) (najczęściej jednostronne) występuje u co trzeciego pacjenta z ZZSK. Objawami są silny ból, łzawienie i podrażnienie oka, nadwrażliwość na światło i problemy z widzeniem. Nieleczone ZBN może prowadzić do utraty wzroku. Inhibitory TNF-α to głównie przeciwciała monoklonalne lub białka fuzyjne. Działanie leków polega na neutralizacji kluczowych cytokin prozapalnych m.in.: TNF-α, IL-6 i IL-1, których stężenie w przebiegu ZZSK jest stale wysokie. Terapia biologiczna stanowi alternatywę dla pacjentów, u których tradycyjne leczenie nie skutkuje. Cel badania: Celem badania była ocena wpływu leczenia ZZSK inhibitorami TNF-α na objawy ZBN towarzyszące chorobie. Materiał i metoda: Badaniem objęto 26 pacjentów ze zdiagnozowanym ZZSK. Średni wiek chorych uczestniczących w badaniu wyniósł 49 lat. Metodą ankietową zostały zebrane opinie pacjentów dotyczące wpływu terapii inhibitorami TNF-α na objawy związane z ZBN. Respondenci wypełnili kwestionariusz dwukrotnie: przed włączeniem do programu leczenia inhibitorem TNF-α i po 6 miesiącach. Wyniki: Wyniki badań wykazały, że zastosowanie inhibitorów TNF-α istotnie wpłynęło na poprawę jakości widzenia u większości respondentów. Leki biologiczne znacząco zmniejszyły dolegliwości bólowe w obrębie zajętego chorobą oka. Większość pacjentów, którzy w przeszłości stosowali leczenie biologiczne, zgłaszali brak nawrotów ZBN. Wnioski: Co najmniej 6-miesięczne stosowanie inhibitorów TNF-α istotnie wpływa na zmniejszenie lub całkowite ustąpienie objawów zapalenia błony naczyniowej oka, towarzyszącego ZZSK. Effects of TNF blockers treatment on chronic uveitis in patients with ankylosing spondylitis (AS) patients opinions Keywords: uveitis, TNF-α inhibitors, ankylosing spondylitis Introduction: Uveitis (generally monolateral) manifests in every third patient with ankylosing spondylitis. Symptoms include severe pain, red and painful eye, photophobia, hyperlacrimation, and blurred vision. Untreated uveitis can lead to vision loss. TNF-α inhibitors are mainly monoclonal antibodies or fusion proteins. The effect of this kind of drugs is based on neutralization of key proinflammatory cytokines e.g.: TNF-α, IL-6 and IL-1, which the concentration is constantly high in AS. Biological therapy is an alternative for patients who traditional treatment does not result. Aim of the study: The aim of the study was to evaluate the effect of treatment of AS TNF-α on uveitis symptoms associated with the disease. Material and methods: The study involved 26 patients with AS. The average age of patients participating in the study was 49 years. The subjects were asked to fill the questionnaire of patient s opinions about the impact of TNF-α inhibitor therapy on the symptoms associated with uveitis. Respondents completed a questionnaire twice: before TNF-α inhibitor treatment program and after 6 months. Results: The results showed that the use of TNF-α inhibitors significantly improved the quality of vision in the majority of study group. Biologics agents markedly reduce the eye pain disease. Patients who in the past have used biological treatment, reported no recurrence uveitis. Conclusions: At least a 6-month use of TNF-α treatment significantly reduce or complete subsided of symptoms in uveitis, associated with AS. 217

218 Kazimiera Płoch 1, Katarzyna Grela 2, Zdzisława Kolarczyk 3, Elżbieta Sibiga 1 1 Pracownia Podstaw Opieki Położniczej, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Szpital Uniwersytecki w Krakowie 3 Zakład Opieki Ginekologicznej, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Opieka pielęgniarska Zgromadzenia Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego w Krakowie na przełomie XIX i XX wieku Słowa kluczowe: Pielęgniarstwo, Zgromadzeni Sióstr Najświętszego Serca Jezusowego, Ks. Pelczar, Kraków Wstęp: Znaczący udział w sprawowaniu opieki nad chorym miało duchowieństwo i zgromadzenia zakonne. Powstanie pierwszych instytucji na wzór szpitali przypisuje się średniowiecznej działalności klasztornej a siostry i bracia zakonni przez wieki zajmowali się pielęgnowaniem chorych. Cel pracy: Celem badań było ukazanie idei powstania i wkładu Zgromadzenia Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego w niesienie pomocy pielęgniarskiej chorym, najuboższym, mieszkańcom Krakowa w czasach autonomii galicyjskiej i w okresie międzywojennym. Materiał i metody: Przedmiotem analizy było powstanie i działalność pielęgniarska w Krakowie Zgromadzenia Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego. Metodą badawczą była analiza zachowanych źródeł rękopiśmiennych i drukowanych dotyczących Zgromadzenia a jej uzupełnienie stanowił przegląd opracowań dotyczących historii pielęgniarstwa. Wyniki: Zgromadzenie Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego było pochodną charyzmy i zaangażowania w sprawy chorych i ubogich ks. Józefa Sebastiana Pelczara. Powstało w 1894r dla opiekowania się sługami i pielęgnowania chorych w domach. Pierwszą przełożoną Zgromadzenia była s. Honorata Ludwika Szczęsna. Siostry przygotowywały się do pielęgnowania chorych na organizowanych dla nich kursach a później w szkołach pielęgniarskich. Sam założyciel był twórcą tzw. medycyny pastoralnej, w której ważną rolę pełniło duchowe przygotowanie chorego do cierpienia i choroby. W latach Sercanki pielęgnowały setki chorych w domu w ciągu dnia i nocy, odbywały krótkie wizyty u chorych, wykonywały różne zabiegi higieniczne, iniekcje, stawiały bańki. Wnioski: Siostry ze Zgromadzenia Najświętszego Serca Jezusowego pielęgnując chorych realizowały jednocześnie założenia medycyny pastoralnej, były inicjatorkami pielęgniarstwa środowiskowego w Krakowie wyrażając w ten sposób chrześcijańską miłość do bliźniego. Nursing convent of the handmaids of the Sacred Heart of Jesus in Krakow at the turn of the 20th Century Keywords: Nursing, Convent of the Sacred Heart of Jesus, Ks. Pelczar, Krakow Introduction: The clergy and religious convents did a significant share of the care of the sick. The creation of the first institutions according to hospital pattern is attributed to the activity medieval convents. Convent sisters and brothers engaged in caring for the sick for centuries. Aim of the study: The aim of this study was to show the idea of creation and contribution of the Convent of the Handmaids of the Sacred Heart of Jesus to providing nursing help to the sick and poor residents of Krakow in times of Galician Autonomy and in the Interwar Period. Material and methods: The subject of the analysis was the establishment and nursing activity of the Convent of the Handmaids of the Sacred Heart of Jesus in Krakow. The research method was the analysis of the preserved manuscripts and printed sources concerning the Convent. A supplementing research method was a review of studies on the history of nursing. Results: The Convent of the Handmaids of the Sacred Heart of Jesus was a derivative of Father Joseph Sebastian Pelczar s charisma and commitment to the sick and the poor. It was established in 1894 to look after the servants and nurture the sick in their homes. The first superior of the Congregation was Sister Honorata Ludwika Szczęsna. The sisters prepared for nursing patients at courses organized for them and then in nursing schools. The founder himself was the creator of the so-called pastoral medicine, in which spiritual preparation of the patient for suffering and disease played an important role. In the years the Sacred Heart Sisters cared for hundreds of patients at home during the day and night, held brief visits to patients, performed various hygienic treatments, injections, cupping. 218

219 Conclusions: The Sisters of the Convent of the Sacred Heart of Jesus, when tending to patients, implemented the assumptions of pastoral medicine, and were the initiators of environmental nursing in Krakow, thus expressing Christian love of one s neighbour. 219

220 Maria Merklinger-Soma 1, Roman Pfitzner 2, Mirosława Dzikowska 3 1 Instytut Zdrowia, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu 2 Oddział Kliniczny Chirurgii Serca, Naczyń i Transplantologii, Klinika Chirurgii Serca, Naczyń i Transplantologii UJ CM, Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II 3 3 Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Pojęcie zdrowia w opinii pacjentów po wszczepieniu sztucznych zastawek serca leczonych antagonistami witaminy K Słowa kluczowe: sztuczne zastawki serca, antagoniści witaminy K, wartość zdrowia Wstęp: Pacjenci po wszczepieniu sztucznych zastawek serca podejmują różnorodne działania mające na celu poprawę i utrzymanie zdrowia, poprzez inicjowanie zachowań zdrowotnych w obszarze profilaktyki powikłań zakrzepowo-zatorowych oraz krwotocznych. Cel pracy: Ocena wartości zdrowia w opinii pacjentów po wszczepieniu sztucznych zastawek serca leczonych antagonistami witaminy K. Materiał i metoda: Badaniami objęto 155 pacjentów po wszczepieniu sztucznych zastawek serca leczonych antagonistami witaminy K. W badaniach zastosowano metodę sondażu diagnostycznego, wykorzystując standaryzowany kwestionariusz ankiety LKZ (Lista Kryteriów Zdrowia), który opisuje zdrowie jako stan, wynik, proces, właściwość i cel. Wyniki: Pacjenci po wszczepieniu sztucznych zastawek serca leczeni antagonistami witaminy K, największe znaczenie przypisywali zdrowiu rozumianemu jako właściwość oraz stan, na dalszym miejscu znajdowały się kryteria zdrowia rozumiane jako wynik, cel i proces. Wnioski: Ankietowani w ocenie wartości zdrowia najczęściej wskazywali kryteria świadczące o instrumentalnym podejściu do zdrowia, które koncentrowały się na fizycznym wymiarze zdrowia. The notion of health in the opinion of the patients after implantation of artificial heart valves who are treated with the vitamin K antagonists Keywords: artificial heart valves, the vitamin K antagonists, health s value Introduction: Patients who are after implantation of artificial heart valves are undertaking different activities and their aim is to improve and maintain their health and they are doing it in the area of prevention of the thromboembolic and bleeding complications. Aim of the study: The evaluation of the health s value in the opinion of the patients after implanting artificial heart valves who are treated with the vitamin K antagonists. Material and method: 155 patients after implanting artificial heart valves who are treated with the vitamin K antagonists took part in the research. Diagnostic survey method has been used in the research and the standardized questionnaire LKZ ( the list of health criteria ) has been used. This list of health criteria describes health as a condition, outcome, process, attribute and aim. Results: The patients after implanting artificial heart valves who are treated with the vitamin K antagonists point that health understood as the attribute and condition is the most important issue for them. In second place is health understood as the outcome, aim and process. Conclusions: Interviewees evaluating health s values point to the criteria which have instrumental approach to health, the criteria that concentrate on the physical dimension of health. 220

221 Alicja Kamińska 1, Barbara Pławecka 2, Iwona Bodys-Cupak 1, Joanna Łatka 1, Zofia Musiał³ 1 Pracownia Teorii i Podstaw Pielęgniarstwa, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum 2 Szpital Uniwersytecki w Krakowie ³Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Wpływ stresu na aktywność zawodową pielęgniarek pracujących w krakowskich szpitalach Słowa kluczowe: stres, pielęgniarstwo, wypalenie zawodowe Wstęp.:Stres jest wszechobecny w naszym życiu. Często zdarza się, że jest on przyczyną chorób zarówno somatycznych, jak i psychicznych. Nadmierny i długotrwały stres w pracy pielęgniarek prowadzi do niepożądanych skutków zarówno w zakresie organizacji pracy w szpitalu, jakości opieki, satysfakcji pacjentów jak i samych osób narażonych na stres. Syndrom wypalenia zawodowego to jeden z opisywanych skutków ciągłej ekspozycji na czynniki stresogenne. Cel badania: Celem przeprowadzonych badań było określenie rodzaju stresu oraz sposobów radzenia sobie z nim pielęgniarek/pielęgniarzy pracujących w szpitalach krakowskich. Materiał i metoda: Badania przeprowadzono wśród 149 pielęgniarek i pielęgniarzy zatrudnionych w krakowskich szpitalach. W badaniach przeprowadzonych metodą sondażu diagnostycznego wykorzystano kwestionariusz ankiety własnej konstrukcji. Wyniki: Z przeprowadzonych badań własnych wynika, że 65% badanych osób często odczuwa stres w miejscu pracy. Istotnym czynnikiem stresującym pielęgniarki w badaniu własnym były niskie płace - 89% badanych oceniło ten czynnik jako źródło bardzo dużego stresu. 76% ankietowanych często odczuwało zmęczenie fizyczne, a 63% zmęczenie (przeciążenie) psychiczne. Prawie ¼ respondentów miało poczucie wypalenia zawodowego. Badane osoby najczęściej wskazywały, że stres w wykonywanej pracy przyczynia się do zwiększenia ryzyka popełnienia błędu (77%) oraz na obniżenie koncentracji (62%). Wnioski: Największymi stresorami w pracy w badanej grupie pielęgniarek/pielęgniarzy okazały się niskie zarobki, zbyt duża odpowiedzialność, nadmiar nakładanych na nich obowiązków zawodowych, praca pod presją czasu oraz agresja pacjentów. Za czynnik będący najmniejszym stresorem badani uznali zbyt małą odpowiedzialność w pracy. Badania pokazały, iż wraz ze wzrostem stażu pracy pielęgniarek pracujących w krakowskich szpitalach poziom stresu i znużenia pracą wzrasta. The influence of stress on professional activity of nurses working in the hospitals in Krakow Keywords: stress, nursing, occupational burnout Introduction: Stress is omnipresent in our lives. Often, it is the cause of diseases in both somatic and psychological. Excessive and prolonged stress in the work of nurses leads to undesirable consequences both in terms of organization of work in a hospital, quality of care, patient satisfaction as well as people exposed to stress. Burnout syndrome is one of the described effects of continuous exposure to stressors. Aim of the study: The aim of the study was to determine the type of stress and how to deal with it nurses/male nurses working in hospitals of Krakow. Material and method: The study was conducted among 149 nurses working in the Krakow hospitals. In a study conducted by diagnostic survey questionnaire used his own design. Results: The present studies show that 65% of respondents often feel stress in the workplace. An important factor stressful nurses in our study were low salaries - 89% of respondents rated this factor as a source of very high stress. 76% of respondents often felt physical fatigue, and 63% fatigue (overload) mental health. Almost a quarter of respondents had a sense of burnout. The subjects most often indicated that stress at the job contributes to increasing risks of mistakes (77%) at lower concentration (62%). Conclusions: The largest stressors at work in the group of nurses proved to low salaries, too much responsibility, the excess duties imposed on them professional, work under time pressure and aggression of patients. A factor which is the smallest member stressor subjects too little responsibility at work. Research has shown that with increasing seniority nurses working in the hospitals in Krakow, the level of stress and weariness work increases. 221

222 Anita Orzeł-Nowak 1, Natalia Bińkiewicz-Śmiałek, Lucyna Ścisło 1, Elżbieta Walewska 1 1 Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytet Jagielloński Collegium Medium Postawy rodziców przedszkolaków wobec szczepień ochronnych Słowa kluczowe: szczepienia ochronne, postawy rodziców Wstęp: Pomimo, iż szczepienia ochronne są w Polsce obowiązkowe wywołują wiele kontrowersji i obaw wśród rodziców. Z powodu korzystnej sytuacji epidemiologicznej coraz częściej rodzice zadają sobie pytanie, czy szczepienia ochronne dla dzieci są w dalszym ciągu potrzebne. Rodzice obawiają się powikłań po szczepieniu. Naukowcy natomiast ostrzegają przed nawrotem chorób zakaźnych, które zostały opanowane dzięki szczepieniom. Tocząca się dyskusja szczepić czy nie szczepić wprowadza rodziców w konsternację. Z jednej strony sytuacja ta sprawia, że część z nich rezygnuje ze szczepienia swoich dzieci, z drugiej jednak sprzyja edukacji i świadomemu podejmowaniu przez nich decyzji. Cel pracy: Poznanie postaw rodziców dzieci w wieku przedszkolnym wobec szczepień ochronnych Materiał i metoda: Badaniem objęto 102 rodziców dzieci w wieku przedszkolnym. Badania przeprowadzono na terenie Krakowa we wrześniu 2014 roku, za pomocą autorskiego kwestionariusza ankiety. Wyniki: Niespełna połowa badanych (48%) zna optymalny wiek w jakim najlepiej zaszczepić p/ gruźlicy, ponad połowa (56,9%) wie kiedy należy podać I dawkę szczepionki Poliomyelitis. Przed czym chroni szczepionka MMR wie 51% ankietowanych. Ankietowani znali jakie szczepienia dodatkowe są w kalendarzu szczepień (82,4%). Ankietowani znali pojęcie: szczepionka skojarzona (90,2%), odczyn poszczepienny (69,8%). Obawy przed szczepieniami zgłosiło ok. 5% (zdecydowanie tak) badanych. U 31,7% rodziców szczepienia nie wywołują żadnych obaw, u pozostałych obawy dotyczą możliwych powikłań (30,7), rekcji alergicznych i obawy przed ukłuciem. Rodzice z wyższym wykształceniem zgłaszali więcej obaw. Zdaniem 36,6% rodzice powinni mieć wpływ na zaszczepienie dziecka, a tylko 6,9% przyznaje zdecydowanie że ma wiedzę w tym temacie. Zdecydowanie przeciw karaniu rodziców, którzy nie szczepią dzieci jest 19,6% badanych. Wśród badanych 1 osoba przyznała, ze nie szczepi swojego dziecka i że jest to jej osobisty wybór. Ankietowani korzystają ze szczepień zalecanych - 49%, najwięcej p/ rotawirusom. Większość ankietowych (69%) szczepiła by dzieci szczepionkami zalecanymi gdyby były bezpłatne. Wnioski: Badania wskazują, że rodzice dzieci w wieku przedszkolnym mają średni poziom wiedzy na temat szczepień ochronnych. Większość ankietowanych uważa, że liczba i rodzaj obowiązkowych szczepień w kalendarzu szczepień jest prawidłowa. Ponad połowa badanych uważa, że rezygnacja ze szczepienia dzieci zagraża zdrowiu i życiu dzieci. Zdecydowana większość rodziców nie zaobserwowała u swojego dziecka skutków ubocznych po szczepieniu. Ponad połowa badanych korzystała z płatnych szczepionek. Attitudes of parents of kindergarten pupils towards preventive vaccinations Keywords: preventive vaccinations, attitudes of parents Introduction: Despite being mandatory, preventive vaccinations in Poland stir up numerous controversies and cause concern among parents, mostly because of potential medical complications after vaccinations. Because of the favourable epidemiological situation more and more parents are asking themselves whether preventive vaccinations for children are still necessary. On the other hand, scientists are warning against recurrence of infectious diseases that have been controlled through vaccination. The ongoing discussion whether to vaccinate or not leaves parents in dismay. On the one hand, this situation makes some parents to give up the vaccination of their children, on the other, promotes education and conscious decision-making processes. Aim of the study: The aim of this study was to describe the level of the knowledge, experience and the opinion of parents of children of preschool age in the area protective vaccination. The results can be used as educational material. Material and method: The study included 102 parents of pre-school children Diagnostic survey method was applied in the research, using author's questionnaire. Results:Less than half of respondents (48%) knows the optimal age at which a person should be vaccinate against tuberculosis, more than half (56.9%) knows when to provide the first dose of the Polio vaccine. 51% of respondents perceives the diseases (measles, mumps and rubella) against which MMR vaccine protects. The respondents have known additional immunization (vaccinate) program (82.4%). They have known also terms such as: the combination vaccine (90.2%) and vaccine injury - side effects (69,8%). The fear of vaccination reported approx. 5% of respondents (definitely yes). 31.7% of parents did not notice any concern against vaccinations, the remaining 222

223 worried about possible complications (30.7%), an allergic reactions and fear of a prick of a needle. Parents with university education reported more doubts and fears. According to 36.6% of respondents, parents should have an impact on child vaccinations, but only 6.9% said definitely that has sufficient knowledge of this topic. 19,6% of surveyed people are definitely against punishment of parents who do not vaccinate children. Among all surveyed, only one person admitted that his/her child is not vaccinated and this was his/her personal choice. Respondents benefit from recommended vaccinations - 49%, most of all against rotavirus. Most of the surveyed people (69%) would vaccinate children with recommended vaccines if they were free of charge. Conclusions: An analysis of the studies show that parents of preschool children have an average level of knowledge about immunizations. Most respondents considered that number and kind of mandatory vaccination immunization is correct. More than half of respondents believe that parents do not the vaccination of children endanger their lives and health. The vast majority of parents do not have observed in your child s side effects after vaccination. 223

224 Bożena Freund, Jakub Kołodziejczyk Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej UJ Instytut Spraw Publicznych UJ Konceptualizacja wartości profesjonalizmu zawodowego pielęgniarek/pielęgniarzy Słowa kluczowe: pielęgniarki/pielęgniarze, profesjonalizm, wartości, zarządzanie zespołem Wstęp:Wartości uznawane przez ludzi odgrywają rolę motywującą i ukierunkowującą podejmowane przez nich działania. Mają one szczególne znaczenie wśród osób wykonujących zawody zaufania publicznego, w tym: pielęgniarek/pielęgniarzy. Dla określenia przesłanek definiujących kompetencje, wymagania i wartości, którymi powinny kierować się pielęgniarki/pielęgniarze, przywoływany jest termin profesjonalizm, jednak jego definicje są zwykle ogólnikowe. Cel badania:przedmiotem zaprojektowanych badań są wartości leżące u podstaw profesjonalizmu zawodowego pielęgniarek/pielęgniarzy: (1) profesjonalna wiedza i umiejętności, (2) relacje między pracownikami, (3) troska o dobrostan pacjenta. Założono, że wartości te mogą się zmieniać wraz ze stażem pracy. Materiał i metoda:w badaniu z 2012 r., w którym uczestniczyło 60 pielęgniarek, wykorzystano zmodyfikowany wywiad o Dylematach Życia Zawodowego, który swoje korzenie ma w Wywiadzie o Dylematach Biograficznych autorstwa Adama Niemczyńskiego. Skonstruowano historię zawierającą złożony dylemat, a poniżej umieszczono pytania do niniejszego tekstu. Następnie przeprowadzono analizę jakościową odpowiedzi, której celem było przypisanie każdego zanalizowanego aspektu odpowiedzi konkretnej wartości. Później starano się wyliczyć proporcje, rozkład głównych wyznawanych wartości w każdym wypełnionym kwestionariuszu badawczym. W ten sposób z każdego kwestionariusza badawczego wyłaniał się konstrukt wartości, pojmowania profesjonalizmu. Wyniki:Wyniki wskazują, że wszystkie trzy wartości znalazły swoje odzwierciedlenie w zrekonstruowanych na podstawie wypowiedzi sposobach myślenia o profesjonalizmie. Potwierdziły się także założenia dotyczące zmiany w sposobie rozumienia profesjonalizmu w toku życia zawodowego, który przyjmuje kierunek od wiedzy i umiejętności, przez znaczenie relacji między pielęgniarkami, do troski o pacjenta. Wnioski:Analiza wartości składających się na strukturę idealizacji wskazuje na to, że myślenie pielęgniarek o swojej roli zawodowej nie jest jednowymiarowe, zdominowane przez jedną wartość, lecz cechuje je złożoność, współwystępowanie wartości w różnych konfiguracjach. Conceptualizing of values of the professionalism of nurses Key words: nurses, professionalism, values, human resource management Introduction:The values recognized by people play an incentive role and they steer the undertaken activities. They are of great importance among people who do trustworthy professions including nurses. In order to determine the conditions that could define competences, demands and values that nurses should meet, the term professionalism ought to be brought to mind, however its definition is not clearly stated, in other words it is too general. The aim of the study:the object of projected studies are values that underlie professional competence of nurses: (1) professional knowledge and skills, (2) relations among employees, (3) concern for the best interest of the patients. An assumption that the values can change along with the length of service has been done. Material and method:in the research in 2012, which participated 60 nurses, modified questionnaire concerning Professional Life Dilemmas, based on Biographic Dilemmas Questionaire by Adam Niemczyński, was used. A history involving a complex dilemma was prepared and it was followed by questions to that text. After that a qualitative analysis of answers was performed with the aim of assigning each analysed aspect of an answer to a specified value. The next step was to establish ratio of major values in each questionnaire. Thereby each questionnaire presented a construct of values as well as way of understanding professionalism. Results:The results indicate that all the three values are reflected in the way of thinking about the professionalism, reconstituted from the statements in the questionnaire. The assumptions concerning the change in the way of understanding of the professionalism during working life, that goes from knowledge and skills, through the importance of the relation among nurses to the concern for the patient are confirmed. Conclusions:The analysis of values which form the structure of idealization shows that the way nurses think of their professional role is not one-dimensional, determined by one value, but it is complex and involves values in various configurations. 224

225 Partnerzy Konferencji: Platynowy Sponsor Konferencji

226 Partnerzy:

227 Patronat Medialny: