Materiały odniesienia wymagania, oczekiwania, możliwości

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Materiały odniesienia wymagania, oczekiwania, możliwości"

Transkrypt

1 Materiały odniesienia wymagania, oczekiwania, możliwości Szkoła Naukowa Materiały Odniesienia a Wzorce Analityczne Politechnika Poznańska, Bolesław Jerzak

2 Materiały odniesienia wymagania, oczekiwania, możliwości Miejsce materiałów odniesienia w metrologii chemicznej Terminologia i związane z nią kłopoty Wymagania oczekiwania możliwości: czy to musi być sprzeczność? Wszyscy musimy poszukiwać rozwiązań

3 Metrologia chemiczna Metrologia nauka o pomiarach. Obejmuje wszystkie teoretyczne i praktyczne problemy związane z pomiarami, niezależnie od rodzaju wielkości mierzonej i dokładności pomiaru. W zakres metrologii wchodzą więc zagadnienia dotyczące jednostek miar oraz ich etalonów, pomiarów, narzędzi pomiarowych oraz cech obserwatorów. (Encyklopedia Powszechna PWN) Metrologia chemiczna nauka o pomiarach w chemii. Najmłodsza obecnie gałąź metrologii

4 Dlaczego metrologia? Nie zabijałem, nie kłamałem. Nie brałem rzeczy należących do boga. Nie kradłem zbiorów. Nie zdzierałem bandaży z mumii. Nie popełniłem ani nie zleciłem dokonania morderstwa. Nie oszukiwałem przy mierzeniu ilości ziarna w czasie żniw ani nie podmieniałem odważników na wadze. (fragment przemowy zmarłego Egipcjanina do Ozyrysa, wg: Joanna Vinicius,

5 Metrologia chemiczna Podstawowym dążeniem metrologii jest takie ujednolicenie sposobu działania narzędzi pomiarowych oraz jednostek miar, aby niezależnie od miejsca i czasu wykonania pomiar dawał taki sam wynik w granicach wyznaczonych niepewności pomiarów. Jak zrealizować to dla pomiarów chemicznych???

6 Na wynik pomiaru chemicznego wpływają: Zawartość analitu Rodzaj próbki Sposób obróbki próbki, zagęszczania analitu itp. Cd

7 Materiały odniesienia w chemii Postulat opracowania próbek etalonowych stali i żeliwa, które powinny odegrać dla chemików taką samą rolę, jak metr i kilogram w pomiarach długości i masy USA 1888

8 Elementy harmonizacji systemu pomiarów chemicznych Walidacja metod analitycznych Określanie niepewności Spójność pomiarowa Materiały odniesienia Badania biegłości

9 Codzienne problemy PCA Audit Spójność Walidacja Jakość Niepewność

10 i ich rozwiązanie (?) PCA Audit Spójność Walidacja Jakość Niepewność WZORZEC, MATERIAŁ ODNIESIENIA

11 Terminologia Terminy: wzorzec, materiał odniesienia i inne podobne nie tworzą (jeszcze) jednolitego systemu! Wzorzec Wzorzec jednostki miary Substancja wzorcowa CRM Materiał referencyjny Materiał odniesienia

12 Wzorzec analityczny Wzorzec analityczny (substancja wzorcowa), substancja chem. o ściśle określonym składzie chem. ustalonym na podstawie wielokrotnych analiz wykonanych jedną lub kilkoma metodami w różnych laboratoriach; w.a. są stosowane w analizach porównawczych (np. stopów) ( Wzorzec analityczny, substancja odniesienia - jednorodna substancja o ściśle określonym składzie ustalonym na podstawie wielokrotnych analiz, wykonanych określonymi metodami w różnych laboratoriach; stosowany powszechnie w analizach porównawczych, umożliwia m.in. sprawdzenie opracowanych metod, właściwego działania aparatury. (

13 Wzorzec analityczny Wzorzec analityczny, substancja wzorcowa, chem. substancja o ściśle określonym składzie chem., ustalonym na podstawie wielokrotnych analiz wykonanych jedną lub kilkoma metodami w różnych laboratoriach; wzorce analityczne są stosowane m.in. w analizach porównawczych (np. stopów) i dobierane tak, by ich skład chem. był b. zbliżony do składu badanego materiału. (Encyklopedia PWN) Wzorce materiały o znanej zawartości analitu (definicja z Internetu)

14 Wzorzec analityczny Jednorodny O ściśle ustalonym składzie Skład ustalony wybranymi metodami w wielu laboratoriach Stosowany w analizach porównawczych Umożliwia sprawdzenie opracowanych metod (???)

15 Wzorzec jednostki miary Definicja: Wzorzec jednostki miary: wzorzec miary, przyrząd pomiarowy, materiał odniesienia lub układ pomiarowy przeznaczony do zdefiniowania, zrealizowania, zachowania lub odtwarzania jednostki miary albo jednej lub wielu wartości pewnej wielkości i służący jako odniesienie. Wszystkie CRM spełniają definicję wzorców jednostki miary. (Międzynarodowy Słownik Podstawowych i Ogólnych Terminów Metrologii, GUM)

16 Wzorzec jednostki miary Przeznaczony do zdefiniowania lub odtwarzania jednostki miary Służy jako odniesienie Wszystkie certyfikowane materiały odniesienia spełniają definicję wzorców jednostek miary Przykłady: wzorzec masy 1 kg amperomierz kontrolny roztwór odniesienia kortyzolu w surowicy ludzkiej o certyfikowanym stężeniu

17 Wzorce jednostek miar - hierarchia Wzorzec (etalon) międzynarodowy uznany umową międzynarodową za podstawę do przypisywania wartości innym wzorcom jednostki miary danej wielkości Wzorzec państwowy uznany urzędowo w danym kraju za podstawę do przypisywania wartości innym wzorcom jednostki miary danej wielkości Wzorzec pierwotny ustalony lub powszechnie uznany jako charakteryzujący się najwyższą jakością metrologiczną i którego wartość jest przyjęta bez odniesienia do innych wzorców jednostki miary tej samej wielkości

18 Wzorce jednostek miar Wzorzec odniesienia - wzorzec o najwyższej dostępnej w danym miejscu jakości metrologicznej, na którym opierają się pomiary. Służy do kalibracji wzorców roboczych jednostki miary. Termin wzorzec odniesienia występuje w normie (p ) obok materiału odniesienia I wiele innych: roboczy, pośredniczący, przenośny

19 Materiał odniesienia Terminologia zaczerpnięta z metrologii klasycznej : pierwszorzędowy, drugorzędowy. Terminologia ISO REMCO: materiał odniesienia, certyfikowany materiał odniesienia Każdy szereg terminologiczny prowadzi do nieco innej hierarchii materiałów odniesienia

20 Materiały odniesienia hierarchia metrologiczna Materiał pierwszorzędowy (primary) Pierwszorzędowy materiał odniesienia, to taki materiał odniesienia, dla którego wartości przyjęto bez potrzeby odnoszenia się do innych materiałów Pierwszorzędowy materiał odniesienia to materiał o najwyższej wartości metrologicznej, którego wartości określone zostały przy pomocy metody bezwzględnej (metody o najwyższej jakości metrologicznej, której mechanizm jest dobrze zrozumiany i opisany, budżet niepewności jest w pełni ustalony i metoda nie wymaga stosowania żadnych wzorców mierzonej wielkości)

21 Materiały odniesienia hierarchia metrologiczna Drugorzędowy (wtórny, secondary) materiał odniesienia materiał, którego wartości utworzone są przez porównanie z wzorcem pierwotnym.

22 Wzorce pierwszorzędowe Materiał o wysokiej czystości, stabilny, pozbawiony wody krystalizacyjnej, o wysokiej masie cząsteczkowej. Zgodnie z taką definicją wzorce pierwszorzędowe to związki nieorganiczne o wysokim stopniu czystości.

23 Systemy oparte na rzędowości materiałów Analizy wykonywane zgodnie z wymaganiami Farmakopei Europejskiej Amerykańskiej Brytyjskiej Definicja Farmakopei Europejskiej: Wzorce Farmakopei Europejskiej są to pierwszorzędowe wzorcowe substancje chemiczne (CRS) związki chemiczne lub mieszaniny związków, które zostały ustanowione do użycia w testach na zawartość, identyfikację lub czystość, opisane w poszczególnych monografiach

24 Wzorce do farmakopei Przeznaczone wyłącznie do metod opisanych w monografiach danej farmakopei Użytkownik nie otrzymuje (najczęściej) żadnych informacji o charakterystyce wzorca Jakość wzorców i prawidłowość wyników gwarantowana jest wyłącznie przez autorytet farmakopei

25 ISO - Materiał odniesienia (RM) Materiał lub substancja, dla których uznano wartości jednej lub większej liczby właściwości za dostatecznie jednorodne i na tyle dobrze określone, aby mogły być stosowane do wzorcowania przyrządu, do oceny metody pomiarowej lub przypisania wartości właściwościom materiałów (Przewodnik ISO nr 30)

26 Certyfikowany materiał odniesienia (CRM) Materiał odniesienia opatrzony certyfikatem, charakteryzujący się wartością lub wartościami danej właściwości, które certyfikowano zgodnie z procedurą zapewniającą odniesienie do dokładnej realizacji jednostki miary, w której wyrażane są wartości danej właściwości; każdej wartości certyfikowanej powinna być przy tym przypisana niepewność odpowiadająca określonemu poziomowi ufności (Przewodnik ISO nr 30)

27 Materiały odniesienia Pierwszorzędowy Certyfikowany Wartości przyjęto bez konieczności porównywania z innymi materiałami (metoda pierwotna, pierwszorzędowa) Najwyższa jakość metrologiczna Spójność pomiarowa Niepewność

28 Materiały odniesienia - wartości LGC ERM NIST -Certified -Assessed -Indicative -Certified -Indicative -Other material information -Certified -Reference -Information

29 Typowy cytat: Jako wzorce w analizie chemicznej najlepiej stosować certyfikowane materiały odniesienia. TAK w przypadku czystych związków i mieszanin używanych do kalibracji aparatury (ale to metoda bardzo droga!!!) NIE w przypadku matrycowych certyfikowanych materiałów odniesienia

30 Dawne miary analogia do sytuacji w metrologii chemicznej Miary długości nowopolskie ( ) Miary długości rosyjskie Sążeń - 3 łokcie albo 6 stóp Łokieć - 2 stopy albo 24 cale Sążeń - 3 arszyny albo 7 stóp Arszyn - 28 cali Sążeń nowopolski = 1,728 m Sążeń rosyjski = 2,1336 m ILE MILIMETRÓW MA CAL???

31 Spójność pomiarowa koncepcja Międzynarodowa Krajowa LAB LAB LAB LAB

32 Spójność pomiarowa Właściwość wyniku pomiaru lub wzorca jednostki miary polegająca na tym, że można go powiązać z określonymi odniesieniami, na ogół z wzorcami państwowymi lub międzynarodowymi jednostki miary, za pośrednictwem nieprzerwanego łańcucha porównań, z których wszystkie mają określone niepewności (Przewodnik ISO nr 30)

33 Teoretyczne powiązanie - spójność pomiarowa Porównania są podstawowym działaniem w metrologii. Systematycznie porównywane są np. narodowe wzorce kilograma z wzorcem podstawowym. Porównania prowadzone są także przez ośrodki utrzymujące narodowe wzorce jednostek fizycznych i fizykochemicznych. W ten sposób uzyskuje się spójność pomiarową w pomiarach fizycznych

34 Jak zrealizować spójność pomiarową w pomiarach chemicznych? Metody oparte na pomiarach masy i objętości niektóre metody wagowe i miareczkowe. Są dostępne certyfikowane materiały odniesienia czyste substancje podstawowe, dla których wykazano spójność pomiarową Największy problem stanowi jednakże spójność pomiarowa całego procesu analitycznego: łańcuch powiązań z wzorcami przerywa się w każdym przypadku, gdy próbka ulega w procesie analitycznym modyfikacji chemicznej lub fizycznej (Przewodnik ISO nr 33)

35 Spójność pomiarowa Niemożliwa do uzyskania w przypadkach wyrażania wyników pomiarów w jednostkach umownych (np. aktywność szczepionek) Niektóre RM i CRM mają właściwości, których nie można odnieść jednoznacznie do ustalonej struktury chemicznej, albo które z innych względów nie mogą być wyznaczone za pomocą dokładnie zdefiniowanych, fizycznych metod pomiarowych. Takim materiałom, w tym niektórym materiałom biologicznym, jak np. szczepionki, Światowa Organizacja Zdrowia przypisuje jednostki międzynarodowe. (Przewodnik ISO nr 30)

36 Spójność pomiarowa w przypadku większości chemicznych materiałów odniesienia Wytwórcy dążą do uzyskania spójności pomiarowej swoich materiałów Cel jest jeden dróg ciągle się poszukuje

37 Polityka PCA dotycząca zapewnienia spójności pomiarowej Dokument spójny z ILAC-P10:2002, podaje szczegółowe wymagania PCA. Jeżeli powiązanie z wzorcami państwowymi jednostek miar nie jest możliwe do uzyskania lub nieracjonalne w konkretnym przypadku, to można zastosować określone wzorce (lub metody) jednoznacznie opisane i zaakceptowane przez wszystkie zainteresowane strony

38 Planowane zmiany definicji Spójność pomiarowa nawiązanie do uzgodnionych odniesień

39 Rola materiałów odniesienia w metrologii chemicznej Podstawowe narzędzie w systemie sterowania jakością pracy laboratorium.

40 Materiały odniesienia idealne czy rzeczywiste? Nie dla każdego idealny oznacza to samo Metrolog: idealny CRM = bardzo czysta substancja o dokładnie znanym składzie lub jej roztwór Chemik I: idealny CRM = materiał matrycowy, jednorodny, stabilny Chemik II: idealny CRM = materiał matrycowy możliwie zbliżony do badanej próbki z certyfikowaną zawartością składników oznaczanych daną metodą

41 Gdzie jest granica dążenia do ideału??? Certyfikowany materiał odniesienia jednorodny na poziomie: 100 mg 1000 mg Tkanki małża pierwszy realny certyfikowany materiał odniesienia

42 Tak jeszcze bywa (Lars Jorhem, Non-use and Misinterpretation of CRM-s, BERM-7)

43 Historia metrologii Międzynarodowy Układ Jednostek Miar 1960 W Londynie ciągle można wypić pintę piwa

44 Historia metrologii chemicznej Listopad 1993 pierwsze międzynarodowe spotkanie Comparability and Traceability in Chemical Measurements, IRMM Marzec 1993 International Workshop on Development af an International Chenical Measurement System, LGC. Rezultatem warsztatów było powstanie CITAC (Cooperation on International Traceability in Analytical Chemistry) JESTEŚMY NA POCZĄTKU DROGI

Rola materiałów odniesienia w zapewnieniu jakości wyników pomiarów chemicznych

Rola materiałów odniesienia w zapewnieniu jakości wyników pomiarów chemicznych Uniwersytet Warszawski Wydział Chemii Pasteura 1, 02-093 Warszawa Rola materiałów odniesienia w zapewnieniu jakości wyników pomiarów chemicznych Ewa Bulska ebulska@chem.uw.edu.pl Slide 1 Opracowanie i

Bardziej szczegółowo

MATERIAŁY ODNIESIENIA - kryteria wyboru i zasady stosowania

MATERIAŁY ODNIESIENIA - kryteria wyboru i zasady stosowania 1 MATERIAŁY ODNIESIENIA - kryteria wyboru i zasady stosowania Dr inż. Piotr KONIECZKA Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska ul. G. Narutowicza 11/12 80-952 GDAŃSK e-mail: kaczor@chem.gda.pl

Bardziej szczegółowo

Strategia realizacji spójności pomiarów chemicznych w laboratorium analitycznym

Strategia realizacji spójności pomiarów chemicznych w laboratorium analitycznym Slide 1 Uniwersytet Warszawski Wydział Chemii Centrum Nauk Biologiczno- Chemicznych Strategia realizacji spójności pomiarów chemicznych w laboratorium analitycznym Ewa Bulska ebulska@chem.uw.edu.pl Slide

Bardziej szczegółowo

Procedury przygotowania materiałów odniesienia

Procedury przygotowania materiałów odniesienia Procedury przygotowania materiałów odniesienia Ważne dokumenty PN-EN ISO/IEC 17025:2005 Ogólne wymagania dotyczące kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących ISO Guide 34:2009 General requirements

Bardziej szczegółowo

w laboratorium analitycznym

w laboratorium analitycznym Wzorce i materiały odniesienia w laboratorium analitycznym rola i zasady stosowania Piotr Konieczka Katedra Chemii Analitycznej Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska Terminologia

Bardziej szczegółowo

Wydanie 3 Warszawa, 20.06.2007 r.

Wydanie 3 Warszawa, 20.06.2007 r. . POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI POLITYKA POLSKIEGO CENTRUM AKREDYTACJI DOTYCZĄCA ZAPEWNIENIA SPÓJNOŚCI POMIAROWEJ Wydanie 3 Warszawa, 20.06.2007 r. 1. Wstęp Niniejsza Polityka jest zgodna z dokumentem ILAC-P10:2002

Bardziej szczegółowo

Piotr Konieczka. Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny

Piotr Konieczka. Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Spójnie o spójności pomiarowej Piotr Konieczka Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska 2 3 4 5 6 System jakości wyniku analitycznego MIARODAJNY WYNIK ANALITYCZNY NIEPEWNOŚĆ SPÓJNOŚĆ

Bardziej szczegółowo

MATERIAŁY ODNIESIENIA W PRAKTYCE LABORATORYJNEJ. Piotr Konieczka Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska

MATERIAŁY ODNIESIENIA W PRAKTYCE LABORATORYJNEJ. Piotr Konieczka Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska MATERIAŁY ODNIESIENIA W PRAKTYCE LABORATORYJNEJ Piotr Konieczka Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska 1 Terminologia materiał odniesienia certyfikowany materiał odniesienia

Bardziej szczegółowo

CHEMICZNE MATERIAŁY ODNIESIENIA

CHEMICZNE MATERIAŁY ODNIESIENIA Chemiczne materiały odniesienia Henryka SZEWCZYK Okręgowy Urząd Miar w Łodzi Wydział Chemii Analitycznej i Fizykochemii CHEMICZNE MATERIAŁY ODNIESIENIA W referacie opisano złożoność problemu zapewnienia

Bardziej szczegółowo

PODSTAWOWA TERMINOLOGIA METROLOGICZNA W PRAKTYCE LABORATORYJNEJ

PODSTAWOWA TERMINOLOGIA METROLOGICZNA W PRAKTYCE LABORATORYJNEJ Klub Polskich Laboratoriów Badawczych POLLAB PODSTAWOWA TERMINOLOGIA METROLOGICZNA W PRAKTYCE LABORATORYJNEJ Andrzej Hantz Centrum Metrologii im. Zdzisława Rauszera RADWAG Wagi Elektroniczne Metrologia

Bardziej szczegółowo

Odtwarzanie i przekazywanie jednostek dozymetrycznych

Odtwarzanie i przekazywanie jednostek dozymetrycznych Opracował Adrian BoŜydar Knyziak Politechnika Warszawska Wydział Mechatroniki Odtwarzanie i przekazywanie jednostek dozymetrycznych Opracowanie zaliczeniowe z przedmiotu "Metody i Technologie Jądrowe"

Bardziej szczegółowo

POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI POLITYKA DOTYCZĄCA ZAPEWNIENIA SPÓJNOŚCI POMIAROWEJ. Wydanie 5 Warszawa, 20.01.2015 r.

POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI POLITYKA DOTYCZĄCA ZAPEWNIENIA SPÓJNOŚCI POMIAROWEJ. Wydanie 5 Warszawa, 20.01.2015 r. . POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI POLITYKA DOTYCZĄCA ZAPEWNIENIA SPÓJNOŚCI POMIAROWEJ Wydanie 5 Warszawa, 20.01.2015 r. Spis treści 1 Wprowadzenie...3 2 Zakres stosowania...3 3 Cechy spójności pomiarowej...3

Bardziej szczegółowo

DOKUMENTOWANIE SPÓJNOŚCI POMIAROWEJ POTWIERDZENIE MIARODAJNOŚCI. Piotr KONIECZKA

DOKUMENTOWANIE SPÓJNOŚCI POMIAROWEJ POTWIERDZENIE MIARODAJNOŚCI. Piotr KONIECZKA DOKUMENTOWANIE SPÓJNOŚCI POMIAROWEJ POTWIERDZENIE MIARODAJNOŚCI 1 Piotr KONIECZKA Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska ul. G. Narutowicza 11/12 80-233 GDAŃSK e-mail:piotr.konieczka@pg.gda.pl

Bardziej szczegółowo

SYSTEM KONTROLI I ZAPEWNIENIA JAKOŚCI WYNIKÓW BADAŃ W LABORATORIUM. Piotr Konieczka

SYSTEM KONTROLI I ZAPEWNIENIA JAKOŚCI WYNIKÓW BADAŃ W LABORATORIUM. Piotr Konieczka SYSTEM KONTROLI I ZAPEWNIENIA JAKOŚCI WYNIKÓW BADAŃ W LABORATORIUM Piotr Konieczka 1 2 Jakość spełnienie określonych i oczekiwanych wymagań (zawartych w odpowiedniej normie systemu zapewnienia jakości).

Bardziej szczegółowo

POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI POLITYKA DOTYCZĄCA ZAPEWNIENIA SPÓJNOŚCI POMIAROWEJ. Wydanie 4 Warszawa, 17.11.2011 r.

POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI POLITYKA DOTYCZĄCA ZAPEWNIENIA SPÓJNOŚCI POMIAROWEJ. Wydanie 4 Warszawa, 17.11.2011 r. . POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI POLITYKA DOTYCZĄCA ZAPEWNIENIA SPÓJNOŚCI POMIAROWEJ Wydanie 4 Warszawa, 17.11.2011 r. Spis treści 1 Wprowadzenie...3 2 Zakres stosowania...3 3 Cechy spójności pomiarowej...3

Bardziej szczegółowo

SPÓJNOŚĆ POMIAROWA JAKO NARZĘDZIE ZAPEWNIENIA JAKOŚCI. mgr inż. Piotr Lewandowski

SPÓJNOŚĆ POMIAROWA JAKO NARZĘDZIE ZAPEWNIENIA JAKOŚCI. mgr inż. Piotr Lewandowski SPÓJNOŚĆ POMIAROWA JAKO NARZĘDZIE ZAPEWNIENIA JAKOŚCI mgr inż. Piotr Lewandowski Polskie Centrum Akredytacji Polskie Centrum Akredytacji (PCA) jako jednostka nadzorująca m.in. pracę laboratoriów wzorcujących

Bardziej szczegółowo

ZASTOSOWANIE CERTYFIKOWANYCH MATERIAŁÓW ODNIESIENIA NIEZBĘDNY WARUNEK UZYSKANIA MIARODAJNOŚCI POMIARÓW. Piotr KONIECZKA

ZASTOSOWANIE CERTYFIKOWANYCH MATERIAŁÓW ODNIESIENIA NIEZBĘDNY WARUNEK UZYSKANIA MIARODAJNOŚCI POMIARÓW. Piotr KONIECZKA ZASTOSOWANIE CERTYFIKOWANYCH MATERIAŁÓW ODNIESIENIA NIEZBĘDNY WARUNEK UZYSKANIA MIARODAJNOŚCI POMIARÓW 1 Piotr KONIECZKA Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska ul. G. Narutowicza

Bardziej szczegółowo

NARZĘDZIA DO KONTROLI I ZAPEWNIENIA JAKOŚCI WYNIKÓW ANALITYCZNYCH. Piotr KONIECZKA

NARZĘDZIA DO KONTROLI I ZAPEWNIENIA JAKOŚCI WYNIKÓW ANALITYCZNYCH. Piotr KONIECZKA 1 NARZĘDZIA DO KONTROLI I ZAPEWNIENIA JAKOŚCI WYNIKÓW ANALITYCZNYCH Piotr KONIECZKA Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska ul. G. Narutowicza 11/12 80-952 GDAŃSK e-mail: kaczor@chem.pg.gda.pl

Bardziej szczegółowo

Ocena i wykorzystanie informacji podanych w świadectwach wzorcowania i świadectwach materiałów odniesienia

Ocena i wykorzystanie informacji podanych w świadectwach wzorcowania i świadectwach materiałów odniesienia Ocena i wykorzystanie informacji podanych w świadectwach wzorcowania i świadectwach materiałów odniesienia XIX Sympozjum Klubu POLLAB Kudowa Zdrój 2013 Jolanta Wasilewska, Robert Rzepakowski 1 Zawartość

Bardziej szczegółowo

Wyniki operacji kalibracji są często wyrażane w postaci współczynnika kalibracji (calibration factor) lub też krzywej kalibracji.

Wyniki operacji kalibracji są często wyrażane w postaci współczynnika kalibracji (calibration factor) lub też krzywej kalibracji. Substancja odniesienia (Reference material - RM) Materiał lub substancja której jedna lub więcej charakterystycznych wartości są wystarczająco homogeniczne i ustalone żeby można je było wykorzystać do

Bardziej szczegółowo

Zastosowanie materiałów odniesienia

Zastosowanie materiałów odniesienia STOSOWANIE MATERIAŁÓW ODNIESIENIA W PRAKTYCE LABORATORYJNEJ 1 Piotr KONIECZKA Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska ul. G. Narutowicza 11/1 80-33 GDAŃSK e-mail:piotr.konieczka@pg.gda.pl

Bardziej szczegółowo

spójność pomiarowa PN-EN ISO/IEC 17025:2005 DAB-07 DA-05 DA-06 = wiedza i umiejętność jej wykorzystania

spójność pomiarowa PN-EN ISO/IEC 17025:2005 DAB-07 DA-05 DA-06 = wiedza i umiejętność jej wykorzystania spójność pomiarowa w laboratorium analitycznym Wojciech Kupś wkups@poczta.onet.pl 1 PN-EN ISO/IEC 17025:2005 KOMPETENCJE = wiedza i umiejętność jej wykorzystania DAB-07 DA-05 DA-06 WYMAGANIA NALEŻY ODNIEŚĆ

Bardziej szczegółowo

MATERIAŁY ODNIESIENIA ROLA W LABORATORIUM ANALITYCZNYM (Problemy i wyzwania)

MATERIAŁY ODNIESIENIA ROLA W LABORATORIUM ANALITYCZNYM (Problemy i wyzwania) MATERIAŁY ODNIESIENIA ROLA W LABORATORIUM ANALITYCZNYM (Problemy i wyzwania) Jacek Namieśnik, Piotr Konieczka Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska Rola systemu jakości KLASYCZNA

Bardziej szczegółowo

Badania biegłości laboratorium poprzez porównania międzylaboratoryjne

Badania biegłości laboratorium poprzez porównania międzylaboratoryjne Badania biegłości laboratorium poprzez porównania międzylaboratoryjne Dr inż. Maciej Wojtczak, Politechnika Łódzka Badanie biegłości (ang. Proficienty testing) laboratorium jest to określenie, za pomocą

Bardziej szczegółowo

Międzynarodowy słownik metrologii - pojęcia podstawowe i ogólne oraz terminy z nimi związane VIM

Międzynarodowy słownik metrologii - pojęcia podstawowe i ogólne oraz terminy z nimi związane VIM Międzynarodowy słownik metrologii - pojęcia podstawowe i ogólne oraz terminy z nimi związane VIM WYMAGANIA TECHNICZNE NORMY PN-EN ISO/17025 W PRAKTYCE LABORATORYJNEJ - 4 MIARODAJNOŚĆ WYNIKÓW BADAŃ Andrzej

Bardziej szczegółowo

Świadectwa wzorcowania zawartość i interpretacja. Anna Warzec

Świadectwa wzorcowania zawartość i interpretacja. Anna Warzec Świadectwa wzorcowania zawartość i interpretacja Anna Warzec WSTĘP Plan wystąpienia ŚWIADECTWO WZORCOWANIA Spójność pomiarowa Wyniki wzorcowania Zgodność z wymaganiami POTWIERDZANIE ZGODNOŚCI WZORCOWANEGO

Bardziej szczegółowo

Klub Polskich Laboratoriów Badawczych POLLAB. Wzorcowania wewnętrzne wyposażenia pomiarowego w praktyce

Klub Polskich Laboratoriów Badawczych POLLAB. Wzorcowania wewnętrzne wyposażenia pomiarowego w praktyce Klub Polskich Laboratoriów Badawczych POLLAB Wzorcowania wewnętrzne wyposażenia pomiarowego w praktyce Użytkownicy przyrządów pomiarowych w organizacjach zobowiązani są do zachowania spójności pomiarowej.

Bardziej szczegółowo

Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej im. Józefa Tuliszkowskiego Państwowy Instytut Badawczy ul. Nadwiślańska 213, Józefów

Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej im. Józefa Tuliszkowskiego Państwowy Instytut Badawczy ul. Nadwiślańska 213, Józefów Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej im. Józefa Tuliszkowskiego Państwowy Instytut Badawczy ul. Nadwiślańska 213, 05-420 Józefów WYMAGANIA CNBOP-PIB DOTYCZĄCE ZAPEWNIENIA SPÓJNOŚCI POMIAROWEJ

Bardziej szczegółowo

Aspekty metrologiczne analizy próbek środowiskowych metodą FAAS i ICP-OES

Aspekty metrologiczne analizy próbek środowiskowych metodą FAAS i ICP-OES Aspekty metrologiczne analizy próbek środowiskowych metodą FAAS i ICP-OES Piotr Pasławski Państwowy Instytut Geologiczny Centralne Laboratorium Chemiczne Pomiar chemiczny i jego niepewność W 0 Substancja

Bardziej szczegółowo

Nowe CRMy do analiz chromatograficznych Katarzyna Pokajewicz

Nowe CRMy do analiz chromatograficznych Katarzyna Pokajewicz Nowe CRMy do analiz chromatograficznych Katarzyna Pokajewicz Materiał odniesienia Materiał lub substancja, których jedna lub więcej wartości ich właściwości są dostatecznie jednorodne i na tyle dobrze

Bardziej szczegółowo

Systemy zapewnienia jakości w laboratorium badawczym i pomiarowym

Systemy zapewnienia jakości w laboratorium badawczym i pomiarowym Systemy zapewnienia jakości w laboratorium badawczym i pomiarowym Narzędzia statystyczne w zakresie kontroli jakości / nadzoru nad wyposażeniem pomiarowym M. Kamiński Jednym z ważnych narzędzi statystycznej

Bardziej szczegółowo

NADZÓR NAD WYPOSAŻENIEM POMIAROWYM W LABORATORIUM W ŚWIETLE PROPONOWANYCH ZMIAN W DOKUMENCIE CD2 ISO/IEC 17025

NADZÓR NAD WYPOSAŻENIEM POMIAROWYM W LABORATORIUM W ŚWIETLE PROPONOWANYCH ZMIAN W DOKUMENCIE CD2 ISO/IEC 17025 NADZÓR NAD WYPOSAŻENIEM POMIAROWYM W LABORATORIUM W ŚWIETLE PROPONOWANYCH ZMIAN W DOKUMENCIE CD2 ISO/IEC 17025 Andrzej Hantz RADWAG Centrum Metrologii Zakres Wyposażenie pomiarowe w laboratorium wprowadzenie

Bardziej szczegółowo

DOKUMENTACJA SYSTEMU ZARZĄDZANIA LABORATORIUM. Procedura szacowania niepewności

DOKUMENTACJA SYSTEMU ZARZĄDZANIA LABORATORIUM. Procedura szacowania niepewności DOKUMENTACJA SYSTEMU ZARZĄDZANIA LABORATORIUM Procedura szacowania niepewności Szacowanie niepewności oznaczania / pomiaru zawartości... metodą... Data Imię i Nazwisko Podpis Opracował Sprawdził Zatwierdził

Bardziej szczegółowo

P. R. Bevington and D. K. Robinson, Data reduction and error analysis for the physical sciences. McGraw-Hill, Inc., 1992. ISBN 0-07- 911243-9.

P. R. Bevington and D. K. Robinson, Data reduction and error analysis for the physical sciences. McGraw-Hill, Inc., 1992. ISBN 0-07- 911243-9. Literatura: P. R. Bevington and D. K. Robinson, Data reduction and error analysis for the physical sciences. McGraw-Hill, Inc., 1992. ISBN 0-07- 911243-9. A. Zięba, 2001, Natura rachunku niepewności a

Bardziej szczegółowo

JAK UNIKAĆ PODWÓJNEGO LICZENIA SKŁADOWYCH NIEPEWNOŚCI? Robert Gąsior

JAK UNIKAĆ PODWÓJNEGO LICZENIA SKŁADOWYCH NIEPEWNOŚCI? Robert Gąsior Robert Gąsior Omówię klasyczne, nieco zmodyfikowane, podejście do szacowania niepewności wewnątrz-laboratoryjnej, oparte na budżecie niepewności. Budżet taki zawiera cząstkowe niepewności, które są składane

Bardziej szczegółowo

Produkcja (C)RMs. Zgodnie z ISO 34 i 35

Produkcja (C)RMs. Zgodnie z ISO 34 i 35 Produkcja (C)RMs Całościowy proces obejmujący: - prawidłowe przygotowanie materiału, - wykazanie jego jednorodności i trwałości - charakterystykę dokładności i spójności pomiarowej wszystkie składniki

Bardziej szczegółowo

PLAN DZIAŁANIA KT 322. ds. Materiałów Odniesienia

PLAN DZIAŁANIA KT 322. ds. Materiałów Odniesienia Strona 1 PLAN DZIAŁANIA KT 322 ds. Materiałów Odniesienia STRESZCZENIE Komitet Techniczny 322 ds. Materiałów Odniesienia został powołany w ramach Polskiego Komitetu Normalizacyjnego, którego misją jest

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI I PRACY 1) z dnia 15 lutego 2005 r.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI I PRACY 1) z dnia 15 lutego 2005 r. Dz.U.2005.37.328 2007.06.07 zm. Dz.U.2007.90.597 1 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI I PRACY 1) z dnia 15 lutego 2005 r. w sprawie jednolitości miar i dokładności pomiarów związanych z obronnością i bezpieczeństwem

Bardziej szczegółowo

NADZÓR NAD WYPOSAŻENIEM POMIAROWYM W PRAKTYCE LABORATORYJNEJ NA PRZYKŁADZIE WAGI ELEKTRONICZEJ

NADZÓR NAD WYPOSAŻENIEM POMIAROWYM W PRAKTYCE LABORATORYJNEJ NA PRZYKŁADZIE WAGI ELEKTRONICZEJ Klub Polskich Laboratoriów Badawczych POLLAB NADZÓR NAD WYPOSAŻENIEM POMIAROWYM W PRAKTYCE LABORATORYJNEJ NA PRZYKŁADZIE WAGI ELEKTRONICZEJ Andrzej Hantz Centrum Metrologii im. Zdzisława Rauszera RADWAG

Bardziej szczegółowo

Procedura szacowania niepewności

Procedura szacowania niepewności DOKUMENTACJA SYSTEMU ZARZĄDZANIA LABORATORIUM Procedura szacowania niepewności Stron 7 Załączniki Nr 1 Nr Nr 3 Stron Symbol procedury PN//xyz Data Imię i Nazwisko Podpis Opracował Sprawdził Zatwierdził

Bardziej szczegółowo

Wyznaczanie minimalnej odważki jako element kwalifikacji operacyjnej procesu walidacji dla wagi analitycznej.

Wyznaczanie minimalnej odważki jako element kwalifikacji operacyjnej procesu walidacji dla wagi analitycznej. Wyznaczanie minimalnej odważki jako element kwalifikacji operacyjnej procesu walidacji dla wagi analitycznej. Andrzej Hantz Dyrektor Centrum Metrologii RADWAG Wagi Elektroniczne Pomiary w laboratorium

Bardziej szczegółowo

Walidacja metod analitycznych Raport z walidacji

Walidacja metod analitycznych Raport z walidacji Walidacja metod analitycznych Raport z walidacji Małgorzata Jakubowska Katedra Chemii Analitycznej WIMiC AGH Walidacja metod analitycznych (według ISO) to proces ustalania parametrów charakteryzujących

Bardziej szczegółowo

Studia Doktoranckie na Wydziale Towaroznawstwa UEP Sylabus przedmiotu

Studia Doktoranckie na Wydziale Towaroznawstwa UEP Sylabus przedmiotu Studia Doktoranckie na Wydziale Towaroznawstwa UEP Sylabus przedmiotu Nazwa przedmiotu: Nadzór nad rynkiem w UE, system akredytacji Blok zajęciowy fakultatywny Forma zajęć wykład Wymiar godzinowy 10 h

Bardziej szczegółowo

SPÓJNOŚĆ POMIAROWA. konieczny parametr wyniku analitycznego. Dr inż. Piotr KONIECZKA

SPÓJNOŚĆ POMIAROWA. konieczny parametr wyniku analitycznego. Dr inż. Piotr KONIECZKA 1 SPÓJNOŚĆ POMIAROWA konieczny parametr wyniku analitycznego Dr inż. Piotr KONIECZKA Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska ul. G. Narutowicza 11/12 80-952 GDAŃSK e-mail: kaczor@chem.gda.pl

Bardziej szczegółowo

CHEMICZNE WZORCE POMIAROWE GŁÓWNEGO URZĘDU MIAR

CHEMICZNE WZORCE POMIAROWE GŁÓWNEGO URZĘDU MIAR PROBLEMS AND PROGRESS IN METROLOGY PPM 18 Conference Digest Joanna DUMAŃSKA, Władysław KOZŁOWSKI Główny Urząd Miar Laboratorium Chemii CEMICZNE WZORCE POMIAROWE GŁÓWNEGO URZĘDU MIAR W artykule opisano

Bardziej szczegółowo

CONF-IDENT. Program badania biegłości - potwierdzenie i identyfikacja mikroorganizmów

CONF-IDENT. Program badania biegłości - potwierdzenie i identyfikacja mikroorganizmów CONF-IDENT Program badania biegłości - potwierdzenie i identyfikacja mikroorganizmów LGC Standards Proficiency Testing 1 Chamberhall Business Park Chamberhall Green Bury Lancashire BL9 0AP United Kingdom

Bardziej szczegółowo

Metody znormalizowane vs. metody własne: w aspekcie zasad metrologii i wymagań akredytacyjnych. Ewa Bulska. Uniwersytet Warszawski Wydział Chemii

Metody znormalizowane vs. metody własne: w aspekcie zasad metrologii i wymagań akredytacyjnych. Ewa Bulska. Uniwersytet Warszawski Wydział Chemii Metody znormalizowane vs. metody własne: w aspekcie zasad metrologii i wymagań akredytacyjnych Ewa Bulska Uniwersytet Warszawski Wydział Chemii ebulska@chem.uw.edu.pl Slide 1 Ślesin, 2006 Slide 2 Różnice

Bardziej szczegółowo

Kontrola i zapewnienie jakości wyników

Kontrola i zapewnienie jakości wyników Kontrola i zapewnienie jakości wyników Kontrola i zapewnienie jakości wyników QA : Quality Assurance QC : Quality Control Dobór systemu zapewnienia jakości wyników dla danego zadania fit for purpose Kontrola

Bardziej szczegółowo

Metrologia w laboratorium Wzorcowania wewnętrzne ogólne wymagania dla laboratoriów

Metrologia w laboratorium Wzorcowania wewnętrzne ogólne wymagania dla laboratoriów Metrologia w laboratorium Wzorcowania wewnętrzne ogólne wymagania dla laboratoriów Andrzej Hantz Kierownik Laboratorium Pomiarowego RADWAG Wagi Elektroniczne Wymagania normy ISO/IEC 17025 w zakresie nadzoru

Bardziej szczegółowo

Wyposażenie pomiarowe w laboratorium

Wyposażenie pomiarowe w laboratorium Wyposażenie pomiarowe w laboratorium RADWAG Wagi Elektroniczne Laboratorium i metrologia to dwa słowa, które w praktyce nie mogą funkcjonować osobno. Są one nierozerwalnie związane również z wyposażeniem

Bardziej szczegółowo

JAK WYZNACZA SIĘ PARAMETRY WALIDACYJNE

JAK WYZNACZA SIĘ PARAMETRY WALIDACYJNE JAK WYZNACZA SIĘ PARAMETRY WALIDACYJNE 1 Granica wykrywalności i granica oznaczalności Dr inż. Piotr KONIECZKA Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska ul. G. Narutowicza 11/12

Bardziej szczegółowo

Badania biegłości oczami organizatora

Badania biegłości oczami organizatora Badania biegłości oczami organizatora Piotr Bieńkowski W ostatnich latach kontrola jakości stała się jednym z najważniejszych aspektów pracy laboratoriów analitycznych. Wiąże się to ze wzrostem znaczenia

Bardziej szczegółowo

JAK WYZNACZA SIĘ PARAMETRY WALIDACYJNE

JAK WYZNACZA SIĘ PARAMETRY WALIDACYJNE JAK WYZNACZA SIĘ PARAMETRY WALIDACYJNE 1 Przykład walidacji procedury analitycznej Piotr KONIECZKA Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska ul. G. Narutowicza 11/1 80-33 GDAŃSK

Bardziej szczegółowo

Szkoła Letnia STC Łódź mgr inż. Paulina Mikoś

Szkoła Letnia STC Łódź mgr inż. Paulina Mikoś 1 mgr inż. Paulina Mikoś Pomiar powinien dostarczyć miarodajnych informacji na temat badanego materiału, zarówno ilościowych jak i jakościowych. 2 Dzięki temu otrzymane wyniki mogą być wykorzystane do

Bardziej szczegółowo

TECHNIKA SPEKTROMETRII MAS ROZCIEŃCZENIA IZOTOPOWEGO (IDMS)-

TECHNIKA SPEKTROMETRII MAS ROZCIEŃCZENIA IZOTOPOWEGO (IDMS)- TECHNIKA SPEKTROMETRII MAS ROZCIEŃCZENIA IZOTOPOWEGO (IDMS)- - narzędzie dla poprawy jakości wyników analitycznych Jacek NAMIEŚNIK i Piotr KONIECZKA 1 Wprowadzenie Wyniki analityczne uzyskane w trakcie

Bardziej szczegółowo

Polityka ILAC dotycząca spójności pomiarowej wyników pomiarów. ILAC Policy on the Traceability of Measurement Results

Polityka ILAC dotycząca spójności pomiarowej wyników pomiarów. ILAC Policy on the Traceability of Measurement Results Polityka ILAC dotycząca spójności pomiarowej wyników pomiarów ILAC Policy on the Traceability of Measurement Results ILAC-P10:01/2013 ILAC International Laboratory Accreditation Cooperation Członkami ILAC,

Bardziej szczegółowo

Wzorcowanie i legalizacja jako narzędzia do zapewnienia zgodności z wymaganiami prawa i międzynarodowych norm

Wzorcowanie i legalizacja jako narzędzia do zapewnienia zgodności z wymaganiami prawa i międzynarodowych norm Wzorcowanie i legalizacja jako narzędzia do zapewnienia zgodności z wymaganiami prawa i międzynarodowych norm Łódź, 29.06.2016 r. Piotr Lewandowski Wzorcowanie Wzorcowanie działanie, które w określonych

Bardziej szczegółowo

Materiał pomocniczy dla studentów. Do nauki przedmiotów:

Materiał pomocniczy dla studentów. Do nauki przedmiotów: dr hab. inż. Marian Kamiński Materiał pomocniczy dla studentów Do nauki przedmiotów: - Metody analizy technicznej, część pierwsza zapewnienie jakości; - Systemy zapewnienia jakości w produkcji i badaniach;

Bardziej szczegółowo

ŚWIADECTWO WZORCOWANIA 1)

ŚWIADECTWO WZORCOWANIA 1) (logo organizacji wydającej świadectwa) (Nazwa, adres, e-mail i nr telefonu organizacji wydającej świadectwo) Laboratorium wzorcujące akredytowane przez Polskie Centrum Akredytacji, sygnatariusza porozumień

Bardziej szczegółowo

Teoria błędów. Wszystkie wartości wielkości fizycznych obarczone są pewnym błędem.

Teoria błędów. Wszystkie wartości wielkości fizycznych obarczone są pewnym błędem. Teoria błędów Wskutek niedoskonałości przyrządów, jak również niedoskonałości organów zmysłów wszystkie pomiary są dokonywane z określonym stopniem dokładności. Nie otrzymujemy prawidłowych wartości mierzonej

Bardziej szczegółowo

KONTROLA I ZAPEWNIENIE JAKOŚCI WYNIKÓW

KONTROLA I ZAPEWNIENIE JAKOŚCI WYNIKÓW KONTROLA I ZAPEWNIENIE JAKOŚCI WYNIKÓW POMIARÓW ANALITYCZNYCH Dr hab. inż. Piotr Konieczka e-mail: piotr.konieczka@pg.gda.pl 1 Wprowadzenie Postępowanie analityczne - PROCEDURA ANALITYCZNA ETAPY PROCEDURY

Bardziej szczegółowo

JAK WYZNACZYĆ PARAMETRY WALIDACYJNE W METODACH INSTRUMENTALNYCH

JAK WYZNACZYĆ PARAMETRY WALIDACYJNE W METODACH INSTRUMENTALNYCH JAK WYZNACZYĆ PARAMETRY WALIDACYJNE W METODACH INSTRUMENTALNYCH dr inż. Agnieszka Wiśniewska EKOLAB Sp. z o.o. agnieszka.wisniewska@ekolab.pl DZIAŁALNOŚĆ EKOLAB SP. Z O.O. Akredytowane laboratorium badawcze

Bardziej szczegółowo

Zapewnienie spójności pomiarów chemicznych w sytuacjach trudnych

Zapewnienie spójności pomiarów chemicznych w sytuacjach trudnych CENTRUM NAUK BIOLOGICZNO-CHEMICZNYCH / WYDZIAŁ CHEMII UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO Zapewnienie spójności pomiarów chemicznych w sytuacjach trudnych Ewa Bulska CENTRUM NAUK BIOLOGICZNO-CHEMICZNYCH / WYDZIAŁ

Bardziej szczegółowo

Walidacja metod wykrywania, identyfikacji i ilościowego oznaczania GMO. Magdalena Żurawska-Zajfert Laboratorium Kontroli GMO IHAR-PIB

Walidacja metod wykrywania, identyfikacji i ilościowego oznaczania GMO. Magdalena Żurawska-Zajfert Laboratorium Kontroli GMO IHAR-PIB Walidacja metod wykrywania, identyfikacji i ilościowego oznaczania GMO Magdalena Żurawska-Zajfert Laboratorium Kontroli GMO IHAR-PIB Walidacja Walidacja jest potwierdzeniem przez zbadanie i przedstawienie

Bardziej szczegółowo

JAK WYZNACZA SIĘ PARAMETRY WALIDACYJNE

JAK WYZNACZA SIĘ PARAMETRY WALIDACYJNE JAK WYZNACZA SIĘ PARAMETRY WALIDACYJNE 1 Dokładność i poprawność Dr hab. inż. Piotr KONIECZKA Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska ul. G. Narutowicza 11/12 80-233 GDAŃSK e-mail:

Bardziej szczegółowo

Zmiany w wymaganiach polityk PCA: DA-05, DA-06 i DAB-07

Zmiany w wymaganiach polityk PCA: DA-05, DA-06 i DAB-07 POLLAB-PETROL 23-24.04.2012, Warszawa. Zmiany w wymaganiach polityk PCA: DA-05, DA-06 i DAB-07 Jolanta Kowalczyk 1 DA-05 Polityka dotycząca uczestnictwa w badaniach biegłości wydanie 5 z 17.11.2011 r.

Bardziej szczegółowo

KALIBRACJA. ważny etap procedury analitycznej. Dr hab. inż. Piotr KONIECZKA

KALIBRACJA. ważny etap procedury analitycznej. Dr hab. inż. Piotr KONIECZKA KALIBRAJA ważny etap procedury analitycznej 1 Dr hab. inż. Piotr KONIEZKA Katedra hemii Analitycznej Wydział hemiczny Politechnika Gdańska ul. G. Narutowicza 11/12 8-233 GDAŃK e-mail: piotr.konieczka@pg.gda.pl

Bardziej szczegółowo

ROZDZIAŁ 4 WYBRANE ASPEKTY METROLOGII CHEMICZNEJ

ROZDZIAŁ 4 WYBRANE ASPEKTY METROLOGII CHEMICZNEJ ROZDZIAŁ 4 WYBRANE ASPEKTY METROLOGII CHEMICZNEJ E.Bulska 1,2) i P.D.P. Taylor 2) 1) Uniwersytet Warszawski, Wydział Chemii, Pasteura 1, 02-093 Warszawa 2) EC-JRC Institute for Reference Materials and

Bardziej szczegółowo

Walidacja metod analitycznych

Walidacja metod analitycznych Kierunki rozwoju chemii analitycznej Walidacja metod analitycznych Raport z walidacji Małgorzata Jakubowska Katedra Chemii Analitycznej WIMiC AGH oznaczanie coraz niŝszych w próbkach o złoŝonej matrycy

Bardziej szczegółowo

Zasady wykonania walidacji metody analitycznej

Zasady wykonania walidacji metody analitycznej Zasady wykonania walidacji metody analitycznej Walidacja metod badań zasady postępowania w LOTOS Lab 1. Metody badań stosowane w LOTOS Lab należą do następujących grup: 1.1. Metody zgodne z uznanymi normami

Bardziej szczegółowo

Sterowanie jakości. cią w laboratorium problem widziany okiem audytora technicznego

Sterowanie jakości. cią w laboratorium problem widziany okiem audytora technicznego Sterowanie jakości cią w laboratorium problem widziany okiem audytora technicznego Ewa Bulska Piotr Pasławski W treści normy PN-EN ISO/IEC 17025:2005 zawarto następujące zalecenia dotyczące sterowania

Bardziej szczegółowo

AUDYT TECHNICZNY PROCEDURY BADAWCZEJ OD PRZYJĘCIA ZLECENIA DO RAPORTU Z BADAŃ DR INŻ. PIOTR PASŁ AWSKI 2016

AUDYT TECHNICZNY PROCEDURY BADAWCZEJ OD PRZYJĘCIA ZLECENIA DO RAPORTU Z BADAŃ DR INŻ. PIOTR PASŁ AWSKI 2016 AUDYT TECHNICZNY PROCEDURY BADAWCZEJ OD PRZYJĘCIA ZLECENIA DO RAPORTU Z BADAŃ DR INŻ. PIOTR PASŁ AWSKI 2016 KOMPETENCJE PERSONELU 1. Stan osobowy personelu technicznego, czy jest wystarczający (ilość osób

Bardziej szczegółowo

WZORCOWANIE URZĄDZEŃ DO SPRAWDZANIA LICZNIKÓW ENERGII ELEKTRYCZNEJ PRĄDU PRZEMIENNEGO

WZORCOWANIE URZĄDZEŃ DO SPRAWDZANIA LICZNIKÓW ENERGII ELEKTRYCZNEJ PRĄDU PRZEMIENNEGO Mirosław KAŹMIERSKI Okręgowy Urząd Miar w Łodzi 90-132 Łódź, ul. Narutowicza 75 oum.lodz.w3@gum.gov.pl WZORCOWANIE URZĄDZEŃ DO SPRAWDZANIA LICZNIKÓW ENERGII ELEKTRYCZNEJ PRĄDU PRZEMIENNEGO 1. Wstęp Konieczność

Bardziej szczegółowo

Wykład 1. Wprowadzenie do metrologii. Podstawowe pojęcia.

Wykład 1. Wprowadzenie do metrologii. Podstawowe pojęcia. MIERNICTWO WIELKOŚCI ELEKTRYCZNYCH I NIEELEKTRYCZNYCH Wykład 1. Wprowadzenie do metrologii. Podstawowe pojęcia. Introduction to Metrology. Basic Concepts. Wybrane źródła: Chwaleba A., Poniński M., Siedlecki

Bardziej szczegółowo

Kwalifikacja wyposażenia pomiarowego w laboratorium jako element walidacji procesu badawczego.

Kwalifikacja wyposażenia pomiarowego w laboratorium jako element walidacji procesu badawczego. XVII Sympozjum Klubu POLLAB 2011 Wymagania Techniczne Normy PN-EN ISO/IEC 17025 w praktyce laboratoryjnej 3 W A L I D A C J A Kwalifikacja wyposażenia pomiarowego w laboratorium jako element walidacji

Bardziej szczegółowo

Krzywa kalibracyjna krok po kroku (z prezentacją wideo)

Krzywa kalibracyjna krok po kroku (z prezentacją wideo) Krzysztof Nyrek Krzywa kalibracyjna krok po kroku Krzysztof Nyrek* Większość laboratoriów wykorzystuje krzywą kalibracyjną do codziennych pomiarów. Jest więc rzeczą naturalną, że przy tej okazji pojawia

Bardziej szczegółowo

Niniejszy dokument stanowi własność Firmy Doradczej ISOTOP s.c. i przeznaczony jest do użytku służbowego

Niniejszy dokument stanowi własność Firmy Doradczej ISOTOP s.c. i przeznaczony jest do użytku służbowego Strona 1 z 7 Data Stanowisko Imię i nazwisko Podpis Autor dokumentu 27.02.2019 KT Sławomir Piliszek Sprawdził 27.02.2019 KJ Agata Wilczyńska- Piliszek Zatwierdził do stosowania 27.02.2019 KT Sławomir Piliszek

Bardziej szczegółowo

STEROWANIE JAKOŚCIĄ W LABORATORIUM WZORCUJĄCYM INSTYTUTU TECHNIKI BUDOWLANEJ

STEROWANIE JAKOŚCIĄ W LABORATORIUM WZORCUJĄCYM INSTYTUTU TECHNIKI BUDOWLANEJ Bogumiła Zwierchanowska* STEROWANIE JAKOŚCIĄ W LABORATORIUM WZORCUJĄCYM INSTYTUTU TECHNIKI BUDOWLANEJ W artykule opisane zostały działania Laboratorium Wzorcującego ITB, akredytowanego przez Polskie Centrum

Bardziej szczegółowo

Dr inż. Paweł Fotowicz. Przykłady obliczania niepewności pomiaru

Dr inż. Paweł Fotowicz. Przykłady obliczania niepewności pomiaru Dr inż. Paweł Fotowicz Przykłady obliczania niepewności pomiaru Stężenie roztworu wzorcowego 1. Równanie pomiaru Stężenie masowe roztworu B m V P m masa odważki P czystość substancji V objętość roztworu

Bardziej szczegółowo

Walidacja metody analitycznej podejście metrologiczne. Waldemar Korol Instytut Zootechniki-PIB, Krajowe Laboratorium Pasz w Lublinie

Walidacja metody analitycznej podejście metrologiczne. Waldemar Korol Instytut Zootechniki-PIB, Krajowe Laboratorium Pasz w Lublinie Walidacja metody analitycznej podejście metrologiczne Waldemar Korol Instytut Zootechniki-PIB, Krajowe Laboratorium Pasz w Lublinie Walidacja potwierdzenie parametrów metody do zamierzonego jej zastosowania

Bardziej szczegółowo

Audyt techniczny w laboratorium widziane okiem audytora. Piotr Pasławski 2008

Audyt techniczny w laboratorium widziane okiem audytora. Piotr Pasławski 2008 Audyt techniczny w laboratorium widziane okiem audytora Piotr Pasławski 2008 Odniesienie do wymagań normy PN-EN ISO/IEC 17025:2005 Pkt. 4.4 normy Przegląd zapytań, ofert i umów - procedura przeglądu zleceń

Bardziej szczegółowo

Wprowadzenie do rachunku niepewności pomiarowej. Jacek Pawlyta

Wprowadzenie do rachunku niepewności pomiarowej. Jacek Pawlyta Wprowadzenie do rachunku niepewności pomiarowej Jacek Pawlyta Fizyka Teorie Obserwacje Doświadczenia Fizyka Teorie Przykłady Obserwacje Przykłady Doświadczenia Przykłady Fizyka Potwierdzanie bądź obalanie

Bardziej szczegółowo

Spójność pomiarowa cecha wyniku badania laboratoryjnego

Spójność pomiarowa cecha wyniku badania laboratoryjnego diagnostyka laboratoryjna Journal of Laboratory Diagnostics 2011 Volume 47 Number 2 455-460 Praca poglądowa Review Article Spójność pomiarowa cecha wyniku badania laboratoryjnego Traceability the feature

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI do książki pt. Metody badań czynników szkodliwych w środowisku pracy

SPIS TREŚCI do książki pt. Metody badań czynników szkodliwych w środowisku pracy SPIS TREŚCI do książki pt. Metody badań czynników szkodliwych w środowisku pracy Autor Andrzej Uzarczyk 1. Nadzór nad wyposażeniem pomiarowo-badawczym... 11 1.1. Kontrola metrologiczna wyposażenia pomiarowego...

Bardziej szczegółowo

Wzorce podstawą rzetelnych wyników analizy substancji farmaceutycznych. Aleksandra Wilk

Wzorce podstawą rzetelnych wyników analizy substancji farmaceutycznych. Aleksandra Wilk Wzorce podstawą rzetelnych wyników analizy substancji farmaceutycznych Aleksandra Wilk Bezpieczne produkty lecznicze Jednym z podstawowych czynników wpływających na jakość leku jest obecność w nim zanieczyszczeń

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 1. System jakości w laboratorium oceny żywności

Ćwiczenie 1. System jakości w laboratorium oceny żywności Ćwiczenie 1. System jakości w laboratorium oceny żywności Powszechnie przyjmuje się, że każde laboratorium, które chce reprezentować wiarygodne dane musi wdrożyć odpowiednie procedury zapewnienia jakości.

Bardziej szczegółowo

Przewodnik jakości w chemii

Przewodnik jakości w chemii Przewodnik jakości w chemii analitycznej. Wsparcie w akredytacji wg EURACHEM/CITAC Guide QAC 2016 Dr inż. Zk Zakopane, 2017 r. Porównanie przewodnika Eurachem/CITAC z 2002 r. z nowym przewodnikiem z 2016r

Bardziej szczegółowo

CZY POŁYSKOMIERZE ZAPEWNIAJĄ DOKŁADNE WYNIKI? DWIE INTERPRETACJE WZORCA.

CZY POŁYSKOMIERZE ZAPEWNIAJĄ DOKŁADNE WYNIKI? DWIE INTERPRETACJE WZORCA. CZY POŁYSKOMIERZE ZAPEWNIAJĄ DOKŁADNE WYNIKI? DWIE INTERPRETACJE WZORCA. Połysk, obok barwy, jest jedną z tych cech powłoki, na którą zwracamy uwagę w pierwszej kolejności. Jako cecha wizualna stanowi

Bardziej szczegółowo

Wzorcowanie mierników temperatur Błędy pomiaru temperatury

Wzorcowanie mierników temperatur Błędy pomiaru temperatury Katedra Termodynamiki, Teorii Maszyn i Urządzeń Cieplnych W9/K2 Miernictwo Energetyczne laboratorium Wzorcowanie mierników temperatur Błędy pomiaru temperatury Instrukcja do ćwiczenia nr 3 Opracował: dr

Bardziej szczegółowo

Koszty zapewnienia jakości badań / pomiarów a funkcjonowanie laboratoriów w otoczeniu biznesowym, jako kompromis JAKOŚCI i EKONOMII

Koszty zapewnienia jakości badań / pomiarów a funkcjonowanie laboratoriów w otoczeniu biznesowym, jako kompromis JAKOŚCI i EKONOMII Koszty zapewnienia jakości badań / pomiarów a funkcjonowanie laboratoriów w otoczeniu biznesowym, jako kompromis JAKOŚCI i EKONOMII Aleksandra Burczyk Centralne Laboratorium Pomiarowo Badawcze Sp. z o.o.

Bardziej szczegółowo

Wyznaczanie budżetu niepewności w pomiarach wybranych parametrów jakości energii elektrycznej

Wyznaczanie budżetu niepewności w pomiarach wybranych parametrów jakości energii elektrycznej P. OTOMAŃSKI Politechnika Poznańska P. ZAZULA Okręgowy Urząd Miar w Poznaniu Wyznaczanie budżetu niepewności w pomiarach wybranych parametrów jakości energii elektrycznej Seminarium SMART GRID 08 marca

Bardziej szczegółowo

INFORMACJA NA TEMAT UTRZYMANIA I STOSOWANIA DUŻYCH WZORCÓW MASY DO BADANIA I WZORCOWANIA WAG

INFORMACJA NA TEMAT UTRZYMANIA I STOSOWANIA DUŻYCH WZORCÓW MASY DO BADANIA I WZORCOWANIA WAG Zatwierdzam do stosowania Barbara Lisowska Wiceprezes GUM INFORMACJA NA TEMAT UTRZYMANIA I STOSOWANIA DUŻYCH WZORCÓW MASY DO BADANIA I WZORCOWANIA WAG (Opracowana przez Laboratorium Wag i Dużych Wzorców

Bardziej szczegółowo

Audit techniczny w laboratorium ASA. Czyli przygotowanie do auditu technicznego jednostki akredytujacej lub auditu wewnetrznego

Audit techniczny w laboratorium ASA. Czyli przygotowanie do auditu technicznego jednostki akredytujacej lub auditu wewnetrznego Audit techniczny w laboratorium ASA Czyli przygotowanie do auditu technicznego jednostki akredytujacej lub auditu wewnetrznego 2008 Pkt. 4.4 normy Przegląd zapytań, ofert i umów - procedura przeglądu zleceń

Bardziej szczegółowo

Klub Polskich Laboratoriów Badawczych POLLAB. Członek EUROLAB EURACHEM

Klub Polskich Laboratoriów Badawczych POLLAB. Członek EUROLAB EURACHEM Klub Polskich Laboratoriów Badawczych POLLAB Członek EUROLAB EURACHEM XXII lata KLUBU POLLAB - po co jesteśmy TARGI EUROLAB Warszawa 10-12.04.2013 r. Klub POLLAB Powstał 3 grudnia 1991 roku z inicjatywy

Bardziej szczegółowo

Wzorce chemiczne w Głównym Urzędzie Miar

Wzorce chemiczne w Głównym Urzędzie Miar Wzorce chemiczne w Głównym Urzędzie Miar dr Agnieszka Zoń, dr Władysław Kozłowski, mgr inż. Dariusz Cieciora Zakład Fizykochemii GUM physchem@gum.gov.pl Warszawa, 2 kwietnia 2014 r. Metrologia chemiczna

Bardziej szczegółowo

POLITECHNIKA BIAŁOSTOCKA

POLITECHNIKA BIAŁOSTOCKA POLITECHNIKA BIAŁOSTOCKA KATEDRA ZARZĄDZANIA PRODUKCJĄ Instrukcja do zajęć laboratoryjnych z przedmiotu: Towaroznawstwo Kod przedmiotu: LS03282; LN03282 Ćwiczenie 1 WYZNACZANIE GĘSTOSCI CIECZY Autorzy:

Bardziej szczegółowo

Analiza ryzyka w farmacji dla procesów pomiaru masy

Analiza ryzyka w farmacji dla procesów pomiaru masy RADWAG WAGI ELEKTRONICZNE Analiza ryzyka w farmacji dla procesów pomiaru masy Wstęp W rzeczywistości nie ma pomiarów idealnych, każdy pomiar jest obarczony błędem. Niezależnie od przyjętej metody nie możemy

Bardziej szczegółowo

Niniejszy dokument stanowi własność Firmy Doradczej ISOTOP s.c. i przeznaczony jest do użytku służbowego

Niniejszy dokument stanowi własność Firmy Doradczej ISOTOP s.c. i przeznaczony jest do użytku służbowego Strona 1 z 8 Data Stanowisko Imię i nazwisko Podpis Autor dokumentu 19.01.2018 KT Sławomir Piliszek Sprawdził 19.01.2018 KJ Agata Wilczyńska- Piliszek Zatwierdził do stosowania 19.01.2018 KT Sławomir Piliszek

Bardziej szczegółowo

KALIBRACJA BEZ TAJEMNIC

KALIBRACJA BEZ TAJEMNIC KALIBRACJA BEZ TAJEMNIC 1 Piotr KONIECZKA Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska e-mail: piotr.konieczka@pg.gda.pl 2 S w S x C x -? C w 3 Sygnał wyjściowy detektora funkcja

Bardziej szczegółowo

Marzena Mazurowska tel

Marzena Mazurowska tel Kompetentny organizator badań biegłości w świetle wymagań normy PN-EN ISO/IEC 17043:2011 Marzena Mazurowska marzena.mazurowska@wp.pl tel. 661-465-771 Kompetentny organizator badań biegłości w świetle wymagań

Bardziej szczegółowo