Agresja i przemoc w szkole. dr Aleksandra Piotrowska Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP Uniwersytet Warszawski

Transkrypt

1 Agresja i przemoc w szkole dr Aleksandra Piotrowska Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP Uniwersytet Warszawski

2 Przyczyny narastania problemu: Szybkie zmiany społeczne (ustrojowe, systemu wartości, starych wspólnot itp.) Rozpad autorytetów (rodziców, szkoły, kościoła hipoteza socjalizacji grupowej) Zmiany modelu rodziny Niewłaściwe metody wychowania stosowane w rodzinie i szkole Wpływ mediów (np. modelowanie agresji, seksualizacja dzieci i młodzieży)

3 Istota agresji: Wg Bussa reakcja dostarczająca szkodliwych bodźców innemu osobnikowi Wg Aronsona zachowanie mające na celu wyrządzenie szkody lub przykrości Wg Barona i Richardsona każda forma zachowania, której celem jest wyrządzenie szkody lub obrażeń innej jednostce, motywowanej do uniknięcia takiego traktowania

4 Formy zachowań agresywnych : 1. Modalność reakcji: werbalna i fizyczna 2. Ukierunkowanie na cel: wroga instrumentalna 3. Jakość reakcji: działanie brak działania 4. Bezpośredniość: bezpośrednia pośrednia

5 Formy zachowań agresywnych : 5. Widoczność: jawna ukryta 6. Wzbudzenie: niesprowokowana odwetowa 7. Typ szkody: fizyczna psychiczna 8. Trwałość konsekwencji: przejściowe długotrwałe 9. Zaangażowane obiekty społeczne: jednostki - grupy

6 Przemoc a agresja: Agresja to zamierzone krzywdzenie, przemoc krzywdzenie w celu wywarcia wpływu W przypadku przemocy sprawca zawsze dysponuje przewagą siły (fizycznej, funkcji, autorytetu), w przypadku agresji siły są zrównoważone.

7 Prześladowanie: Prześladowanie (dręczenie) to bardzo groźny typ agresji, którego istotą jest: nieprzyjazne zachowania, wyrządzanie krzywdy przez ucznia lub grupę rówieśników powtarzające się, czasami wręcz regularne trwające przez dłuższy czas

8 Typy prześladowania: Prześladowanie fizyczne (popychanie, kopanie, poszturchiwanie, bicie) Prześladowanie werbalne (przezywanie, bluźnienie, wyszydzanie, lżenie) Tzw. agresja w relacji (pogarszania sytuacji jednostki w grupie rówieśniczej lub całkowite wykluczanie jej z grupy (rozpowszechnianie plotek, oczernianie, organizowanie bojkotu towarzyskiego) CYBERBULLYING (prześladowanie z użyciem telefonów komórkowych i internetu)

9 Psychologiczne teorie agresji: Agresja jako wrodzony instynkt Agresja jako reakcja na frustrację Agresja jako wyuczony nawyk Agresja jako wynik modelowania

10 Agresja jako instynkt : Psychoanaliza Z. Freuda: rola Erosa i Thanatosa: agresja wobec innych jako rozładowywanie destruktywnej energii, chroniące równowagę hydrauliczna teoria katharsis ujście energii przez agresję Wątpliwości: drażnienie ośrodka agresji w mózgu małpy agresja zależna od pozycji w stadzie rozładowywanie agresji przez sport niejednoznaczne wyniki

11 Teoria frustracji agresji: Koncepcja Dollarda - Millera: frustracja jako odpowiedź na zablokowanie dążenia do ważnego dla jednostki celu frustracja zawsze prowadzi do agresji Wątpliwości: rola np. zagrożenia karą za agresję konieczność uwzględniania np. rodzaju intencji, motywacji przypisywanej sprawcy frustracji) Zmodyfikowana wersja teorii: frustracja MOŻE prowadzić do agresji, jeśli na poziomie emocji wywoła gniew (a nie np. empatię czy współczucie)

12 Agresja jako nawyk: Rola warunkow. instrumentalnego: uczenie się zachowań przez wzmacnianie i kary prawo efektu (utrwalanie się zachowań dających jednostce pożądany efekt uniknięcie kary lub uzyskanie nagrody) Znaczenie: właściwego doboru nagród i kar systematyczności ich stosowania odstępu czasu między reakcją a karą lub nagrodą

13 Agresja jako wynik modelowania: Rola uczenia się społecznego: naśladownictwa, modelowania i identyfikacji Eksperymenty Bandury z Bobo Modyfikujące znaczenie: skutków zachowania dla modela statusu społeczn. i kompetencji przypisywanych modelowi związków emocjonalnych obserwatora z modelem Rola przekonań i standardów normatywnych obserwatora

14 PROFILAKTYKA: PROFILAKTYKĘ AGRESJI NALEŻY ZACZYNAĆ OD EDUKACJI DOROSŁYCH

15 Radzenie sobie z agresją: Konieczne jest: tworzenie całościowego systemu oddziaływań współpraca nauczycieli ze sobą i rodzicami wspieranie nauczycieli przez dyrekcję (doradzanie, organizowanie warsztatów) szukanie partnerów i wsparcia: inne placówki, specjaliści z zewnątrz

16 Reakcje w relacjach z uczniami: Nie udawaj, że nie widzisz agresji Ujawniaj i traktuj poważnie każdy przypadek agresji, a szczególnie prześladowania Omawiaj z uczniami zauważone problemy szukajcie wspólnie przyczyn i rozwiązań Poszukujcie sprzymierzeńców (także spoza szkoły)

17 Relacje z uczniami: Traktuj uczniów po partnersku Działaj życzliwie i uprzejmie, ale zdecydowanie Wyraźnie stawiaj granice, formułuj swoje oczekiwania Zachowuj obiektywizm i sprawiedliwość Wyzbądź się złośliwości, nie upokarzaj uczniów Nie bazuj na karach (choć nie ma uzasadnienia całkowita z nich rezygnacja)

18 Czego warto uczyć uczniów? Asertywności (komunikowania emocji - także negatywnych, proszenia o pomoc, odmawiania, przyjmowania krytyki itp.) Radzenia sobie z naciskami grupy Szukania przyczyn problemów i skutecznych sposobów ich rozwiązywania Radzenia sobie z niepowodzeniami Radzenia sobie ze złością

19 Zasady kontrolowania emocji: Przyznawaj się do własnych emocji (humor!) Próbuj reinterpretować emocje i sytuacje Stosuj metody rozładowywania napięcia (relaksacja, trening autogenny, yoga itp.) Staraj się mieć realistyczny obraz siebie Utrzymuj pozytywne kontakty społeczne (grono wsparcia) Utrzymuj dobrą kondycję fizyczną

20 Trening zastępowania agresji Trzy zakresy kompetencji: Trening umiejętności społecznych Trening kontroli złości Trening zasad etycznych i wnioskowania moralnego (programy profilaktyczne na stronach ORE)

21 Dziękuję za uwagę dr Aleksandra Piotrowska Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP Uniwersytet Warszawski