Redaktor: inż. BOGUMIŁ HUMMEL

Transkrypt

1 R. XI I i p i e c 939 INŻYNIER KLE IW nr 7/79 MIESIĘCZNIK PŚWIĘCNY SPRAWM KLEJNICTWA I KMUNI KACJI ' ' RGAN ZWIĄZKU PLSKICH IN ŻYNIERÓW KLEJWYCH Redaktr: inż. BGUMIŁ HUMMEL Redaktr Naczelny: inż. BHDAN CYWIŃSKI. - Administratr: inż. W. NIKŁAJEW. Kmitet Redakcyjny: inż. inż. J. BNN, A. DIJAKIEWICZ, K. GIERULA, prf. J. GIEYSZTR, M. KACZRWSKI, M. ŁPUSZYŃSKI, prf. A. MISZKE, S. PIETKIEWICZ, S. WASILEWSKI, M. WIDAWSKI, K. WISZNICKI i J. ZAKRZEWSKI. Kmisja Adminisfracyjn-Finanswa: inż. inż. W. MICHALSKI, W. NIKŁAJEW i K. ZANIEWSKI. REDAKCJA I ADMINISTRACJA: WARSZAWA, KRUCZA 4, m. 4. TEL i 9,6.82. G TREŚĆ: STR PAGE SMMAIRE: Inż. K. FILIPWSKI Dziesięlee istnienia kntene- Ing. K. FILIPWSKI - Dixieme anniversaire d'exisłence rów 286 des cnłainers Inż. J. DWRAŃCZYK Analityczne rzwiqzanie metdy Nalenz-Hófera regulacji łuków 293 des curbes d'apres la mefhde Nalenz-Hófer Ing. J. DWRAŃCZYK - Calcul analytique du reglage Mgr E. ASSBURY - Plska bibligrafia klejwa 34 Mgr E. ASSBURY Bibligraphie plnaise de chemins B. C. Rla klei w budwie niemieckich frtyfikacji zachdnich Krnika krajwa i zagraniczna j Przegląd pism i bibligrafia Ze Związku Plskich Inżynierów Klejwych głszenia i przetargi de fer B. C. Imprtance du chemin de fer pur la cnsfructin 38 des frtificatins cdentales de l'allemagne 34 Chrniąue lcale et etrangere 32 Revue dcumenłaire 324 Renseignements de 'Unin des Ingenieurs Plnais de chemins de fer Annnces ffielles et adjudicatins Małe skrzynie ładunkwe (kntenery) dróg żelaznych szwajcarskich.

2 Inż. Klemens Filipwski Dziesięlee istnienia kntenerów Wstęp. Kntenery, zwane u nas skrzyniami ładunkwymi, pwstały w wyniku dążenia d rzwju udgdnień przewzwych. Stale rsnąca walka z knkurencją samchdwą zmusiła zarządy klejwe różnych państw d zastswania zasady przewzu d drzwi d drzwi", która w praktyce pzwliła klejm angielskim skutecznie współzawdniczyć z ruchem drgwym bez uekania się d graniczeń twarweg ruchu samchdweg za pmcą specjalneg prawdawstwa. Tteż Anglia psiada znakmitą rganizację systemu,,d drzwi d drzwi", wyjątkw liczny tabr kntenerwy i dsknałe urządzenia ładunkwe. Ale i w innych państwach eurpejskich rzwój stswania kntenerów jest bardz znaczny. Że idea wprwadzenia kntenerów jak pakwania, umżliwiająceg ągłść przewzu, przy zmianach wzidła, w czasie pdróży dczekała się pwszechneg uznania i ma realne pdstawy bytu, dwdzi fakt pwstania w Paryżu sbneg Międzynardweg Biura Kntenerów (w skróceniu B. I. C), załżneg pd auspicjami Międzynardwej Izby Handlwej. Biur t, prwadzące badania związane z budwą, używaniem i rzwjem kntenerów, ma współpracwników wśród najlepszych fachwców większś państw eurpejskich. Prezesem B. I. C. jest Włch, senatr Crespi, jeden ze znanych pinierów w dziedzinie stswania kntenerów. Wiceprezesem jest Francuz, Jan Levy, dyrektr centralnej służby tabrwej Nardweg Twarzystwa Klei Francuskich. W skład Międzynardweg Biura Kntenerów wchdzi: ) właśwe biur, pd kierwnictwem prezesa B. I C, przy współpracy wiceprezesa, skarbnika, dwu specjalistów rachunkwych i generalneg sekretarza; 2) kmitet wyknawczy; 3) kmisja studiów handlwych; 4) kmisja studiów technicznych. Prócz teg d B. I, C. w charakterze człnków należy 2 międzynardwych twarzystw i biur handlw-przewzwych i przemysłwych jak np.: Międzynardwe Stwarzyszenie Autmbilklubów, Międzynardwe Biur Nrmalizacyjn-Samchdwe, Międzynardwa Izba Handlwa, Międzynardwe Biur Budwy Samchdów itp. Wniski i pinie B. I. C. dtyczące kntenerów są rzpatrywane na zjazdach Międzynardweg Związku (U. I C.) w celu uwzględnienia ich przy pracwywaniu bwiązujących przepisów. W czerwcu rku 938 wyżej wzmiankwane Międzynardwe Biur Kntenerów, na zaprszenie Nardweg Związku Klei Belgijskich, zrganizwał w Brukseli z kazji dziesięlea używania skrzyń ładunkwych trze (z klei) tydzień kntenerów". Na prgram zjazdu złżył się szereg psiedzeń kmisji technicznej, handlwej, kmitetu wyknawczeg i walneg zebrania. Prócz teg zstała zrganizwana wystawa najnwszych typów skrzyń ładunkwych i urządzeń d ładwania z pkazami bchdzenia się z nimi. Pniżej pstaram się mówić najekawsze mmenty spraw prusznych na psiedzeniach kmisyj, jak również rzpatrzyć interesujące pkazy urządzeń d ładwania na wystawie. Spsby izlacji i chładzania skrzyń ładunkwych. Pruszna na kmisji technicznej sprawa izlacji i chładzania skrzyń ze względu na psiadanie przez P. K. P. dużej ilś wagnów ldwni, jak również wbec prób stswania w Plsce sucheg ldu", ma dla nas szczególne znaczenie. Kmisja techniczna B. I, C. przeprwadziła w tej sprawie ankietę zawierającą szereg pytań, dtyczących spsbów izlwania skrzyń, sps bów chładzania i danych dknywanych przewzach w takich skrzyniach. Na tę ankietę B. I. C. trzyman 6 dpwiedzi. Ze względu na fachwy autrytet zakładów, birących udział w ankiee, zebrany materiał ma pewną wartść rientacyjną, którą należał by brać pd uwagę zarówn przy ustalaniu wymagań budwy kntenerów, jak i przy samych pracach prjektwania i budwy skrzyń (a p częś i wagnów ldwni) w wytwórniach. t kilka danych ankiety: Dane dtyczące izlacji. D izlacji skrzyń używa się różnych materiałów, jak np.: alflu (trzymywaneg przez naklejanie aluminiwej flii na papier pergaminwy), rdzaju pianki z gumy syntetycznej, (tzw. Schaumstff), krka prażneg i krka w płytkach (blepineg papierem smłwanym), materiału z włókien rślinnych (t.zw. areck, Kapk) itp. Grubść izlatra zależy d wielkś skrzyni i jej przeznaczenia. Waha się na d mm w razie użya krka prażneg d 25 mm, w razie użya Alflu, przy czym średni wynsi kł 5 mm. Cena izlatra krkweg wynsi kł 75 fr. fr. (3 zł) na m użytecznej pjemnś skrzyni ładunkwej. :i Współczynniki przewdnictwa izlatrów są d sibie zbliżne i wynszą średni (:,34) z wyjątkiem materiału Schaumstff", któreg współczynnik = (:,8). W ankiee pdan tylk ężar właśwy izlatrów krkwych, wynszący,7. Materiały używane d budwy skrzyń. D budwy skrzyń ładunkwych używa się zarówn drzewa, jak metalu, przy czym szkielet skrzyń mże być stalwy, a inne częś drewniane, lub cała knstrukcja stalwa (z jak najmniejszą

3 ilśą punktów styku między szkieletem a zewnętrznymi śankami); są również szkielety budwane z duralu, knstrukcji mieszanej z drzewa i stali, wresze całkwie drewniane (najczęśej z materiału jarrah", tj. rdzaju mahniu alb z dębu angielskieg lub białeg Brne"). Śanki buduje się z dykty zwyczajnej lub sklejanej specjalnym klejem, z desek ssnwych i jdłwych (kł 6 mm grubś na śanki wewnętrzne), z enkiej blachy stalwej lub duraluminiwej, wresze ze specjalneg materiału, t. zw. masnitu", używaneg przez Anglików d budwy wewnętrznych śanek skrzyń. Wybór śrdka chłdząceg. Zdaniem senatra Crespi lód zwyczajny (wdny) ma siłę chłdzenia 75 jednstek (tak zwanych frigries") na kg ldu, lód zaś suchy", czyli bezwdnik kwasu węglweg, 4 frigries". Wbec teg, że cena ldu sucheg" jest kilkakrtnie wyższa d ceny ldu sztuczneg wdneg, a kilkanaśe razy wyższa d ceny ldu naturalneg, eksplatacja ldu sucheg przy przewzach nie płaca się nawet w krajach, nie psiadających ldu naturalneg (jak np. w Transwaalu), nie mówiąc już Eurpie śrdkwej i półncnej, gdzie istnieje lód naturalny, przechwywany w ldwniach. Część twarzystw przemysłwych stsuje d chłdzenia kntenerów lód zwyczajny, część zaś lód suchy". Szereg firm buduje kntenery zapatrzne w urządzenia pzwalające na używanie jedneg i drugieg śrdka. Prawie wszystkie kraje zgdne są w pglądzie, że wbec trudnś zapatrzenia magazynów, wagnów czy kntenerów w suchy lód, wbec wyskich ksztów bezwdnika, dużych strat przy ładwaniu lub przeładwywaniu, raz kniecznś instalwania czułych i niepewnych aparatów regulujących parwanie używanie bezwdnika jest w zasadzie nieeknmiczne. Ze względu jednak na mżnść utrzymania za pmcą bezwdnika temperatury zbliżnej d " C, a nawet niższej (stswanie ldu wdneg daje temperaturę d 5 C), suchy lód nadaje się d chłdzenia twarów wymagających niskich temperatur (np. świeżych ryb), jeżeli wyskie ceny tych twarów pzwalają na nieliczenie się z dużymi ksztami sucheg ldu. Rdzaje przewżnych ładunków. Kntenery chłdzne są używane d przewzu świeżych ryb, śledzi bałtyckich, świeżeg mięsa masła mrżneg, malin, truskawek, brzskwiń, wingrn, serów itp. łatw psujących się prduktów Czas przewzu dchdzi d 6 dni (Budapeszt Lndyn). W zależnś d czasu przewzu i zewnętrznych warunków atmsferycznych, przewżne ładunki są pddawane chładzaniu wstępnemu lub nie. chładzanie wstępne jest dknywane alb w składnicach stałych alb przed djazdem pągu za pmcą specjalnych wentylatrów elektrycznych umieszczanych w górnych częśach zbirników ldu (Francja). Wskazane jest umieszczanie śrdka chłdząceg w kntenerze na 2 gdziny przed załadwaniem. W zależnś d rdzaju twaru, stanu ładunku w chwili załadwania i warunków atmsferycznych, zachdzi częst kniecznść dładwania ldu w czasie pdróży, c się dbywa zwykle w punktach przeładunkwych. Rentwnść używania skrzyń ładunkwych. ekawy jest dla nas rezultat ankiety w sprawie używania kntenerów chłdni. Należy tu wymienić przede wszystkim trafną pinię dwu zarządów francuskich, mianwie P. L. M. (Paryż Lin Mrze Śródziemne) i S. T. E. F. (Francuskie Twarzystw Przewzów i Składów-Chłdni w Paryżu). Zdaniem tych twarzystw używanie kntenerów chłdni nie ma widków rzwju z przyczyn natury finanswej. Dalek bardziej eknmiczne jest używanie wagnu ldwni i chłdznych kmór krętwych. Chłdzny kntener mże być użyty w wyjątkwych przypadkach, jak np. przy przeprwadzaniu nwej trasy handlwej lub przy chwilwym braku dpwiedni urządznych kmór krętwych. Natmiast nie nadaje się d transprtów maswych. Spsby mcwania ężkich kntenerów na wagnach klejwych. Prócz sprawy chładzania i izlwania kntenerów chłdni, kmisja techniczna B. I. C. rzpatrywała również wyniki ankiety w sprawie spsbu mcwania ężkich skrzyń ładunkwych na wagnach klejwych. trzymane dpwiedzi dtyczą spsbu mcwania kntenerów, materiału, z któreg sąjudwa ne przybry d mcwania i danych c d istniejących przepisów w tym względzie. Kntenery są mcwane na platfrmach klejwych za pmcą lin i łańcuchów twrzących jeden zespół, drewnianych klinów, wresze za pmcą specjalnych przybrów, wymagających użya specjalnych również wagnów. Liny i łańcuchy są przymcwane d kółek znajdujących się na wagnach, d metalwych rzprek pdwzia, wresze d zderzaków. Kółka jednak są zazwyczaj zbyt słabe d teg. Kliny przybija się d pdłgi wagnu. Ry*.. Rysunek przedstawia niemiecki spsób mcwania skrzyni ładunkwej na platfrmie z drewnianymi kłnicami i niskimi śanami bcznymi za pmcą lin i łańcuchów, twrzących jeden zespół.

4 288 Rysunek 2 przedstawia schemat umcwania kntenerów za pmcą lin, stswaneg we Francji. i-c u-mcuanta Widk z faas pimi&u zaczepienia &n d (A>KCA ząb &ivkl II LLmcwaata punktu zac/tehienia Cm d <a- Rys. 2. Rysunek 3 przedstawia platfrmę angielską specjalnie dstswaną d przewzu skrzyń. Rys. 3. Rysunek 4 przedstawia płączenie liny z łańcuchem w jedną całść. H kątwych kntenera, gdyż t mgłby spwdwać drywanie listew przy silnych wstrząsach wagnu. Urządzenia d ładwania skrzyń. W rzwju stswania kntenerów bardz dużą rlę gra łatwść manipulwania kntenerami, tj. ładwania, wyładwania, przeładwania i przetaczania ze stacji klejwej d drzwi interesanta. Dlateg też B. I. C. przeprwadził ankietę psiadanych przybrach ułatwiających przesuwanie kntenerów. Większść pisanych przyrządów ładunkwych służy d przeładwywania ężkich skrzyń i d ich przewzu d miejsca wyładwania d dmu interesanta. Istnieje również kilka rdzajów urządzeń d manipulwania małymi kntenerami, Urządzenia te były demnstrwane na pkazie, który się dbył na dwrcu brukselskim Petite- Ile". Pkaz bejmwał 4 specjalnych wagnów d przewzu skrzyń, 6 rdzajów skrzyń i 8 przyrządów d ładwania i przewzu kntenerów. D najnwszych urządzeń teg rdzaju należy zaliczyć traktr systemu Crescent-Perrin d przewzu ężkich kntenerów, specjalne płzy z ruchmymi rlkami klei Rzeszy d przesuwania ężkich skrzyń ładunkwych, samchód ężarwy z dźwigiem d przeładwywania i przewzu małych kntenerów, wresze wózek z zagłębiną pdłgą d przewzu również małych skrzyń ładunkwych. Główną częśą składwą wszystkich przyrządów d ładwania typu Crescent jest kł tej samej nazwy, niejednkrtnie pisywane w Inżynierze Klejwym". P przetczeniu z wagnu na rampę, kntener z kłami Crescent stanwi wzidł, dające się przewzić p drgach d miejsca przeznaczenia (rys. 5 i 6). D prwadzenia wszelkich manipulacyj z przyrządem Crescent, niezbędnych jest dwu rbtników. Kła Crescent zstały zastswane d szeregu innych wzideł. Zespół składający się z traktra i 8-tnweg wzu ężarweg na kłach Crescent z pchylaną platfrmą pzwala na przeładwanie kntenera z wagnu na wóz, zestawienie skrzyni z wzu na ziemię i dwrtnie, załadwanie na wóz i przeładwanie d wagnu (rys. 7, 8 i 9). Rys. 4. Żaden zarząd klejwy nie wprwadził dtychczas bwiązujących przepisów mcwaniu skrzyń ładunkwych na wagnach. Jedn z twarzystw kmunikacyjnych czyni natmiast uwagę, że lin ani łańcuchów nie należy mcwać d występów lub twrów, znajdujących się w listwach Zasługuje także na uwagę zastswanie kła Crescent d specjalnej platfrmy z bniżną pdłgą, zakńcznej z jednej strny urządzeniem d para na pdwziu traktra, a z drugiej psiadającej dchylane ramy d umcwania kół Crescent (rys. ).

5 28? P dczepieniu platfrmy d traktra i ustawieniu na ziemi, dejmuje się kła Crescent, które służą teraz d przeładwania kntenerów z wag- rlkach i 2 ręczne lewary śrubwe d pdnszenia kntenerów dla umżliwienia wsuwania pd nie szyn, płóz i taśm rlkwych. Rys. 6. nu na platfrmę. P przeładwaniu kła zstają znwu załżne d platfrmy i platfrma przyczepina d traktra. Całkwite załadwanie skrzyń ładunkwych z ziemi na bniżną platfrmę i dczepienie d traktra trwa 8 minut. Spśród 2 pzstałych przyrządów d przeładwywania lub przewżenia ężkich kntenerów zwraca uwagę najnwszy system płóz na ruchmych rlkach (klei niemieckich). Rys. 9. Dla przeładwania skrzyń z wagnu na platfrmę pdstawia się platfrmę jak najbliżej wagnu, pdnsi się skrzynię za pmcą ręcznych lewarów, wsuwa się pd nią szyny (w ten spsób, aby drugie Rys, 7, Przyrząd ten, służący d przeładwywania najęższych kntenerów z wagnu na wóz i dwrtnie składa się z 2 szyn stalwych 4 m 5 długś, dwu płóz p 2 m 2 i 2 taśm stalwych na rlkach długś p 3 m 5 (rys. ). Płzy służą d przekazywania ężaru skrzyń na rlki i mają prfil tewy. D kmpletu przyrządu należą jeszcze 2 drążki dźwigwe d przesuwania skrzyń p Rys,, ich kńce leżały na platfrmie wzu), taśmy rlkwe i płzy i przesuwa się skrzynię za pmcą drążków (rys. 2). D wyknania tych czynnś niezbędnych jest 2 rbtników. Prócz wspmnianych urządzeń d przeładwywania i przewzu kntenerów ężkich wystawa

6 !29Ó bejmwała również 6 przybrów d przeładwywania i przewzu małych skrzyń ładunkwych, spśród których najnwszym był wózek z bniżną przez cały czas brtu strzemienia pzstaje na jednym pzimie, dzięki pinwym ruchm pprzecznicy E, pdwiesznej d Rys.. Rys. 4, Rys. 2. platfrmą klei niemieckich (rys. 3), raz ężarówka z wmntwanym dźwigiem w kształe strzemienia d pdnszenia i ustawiania skrzyń, uruchmianeg ręcznie za pmcą krby (rys. 4, 5 i 6). Jak widać z rysunków, strzemię dźwigwe znajduje się w kńcu wzu ężarweg i mże być dchylane zarówn d wewnątrz wzu, jak i na zewnątrz, licząc d pinwych drążków stałej ramy, p których biegną linki stalwe. W dlnej częś ramy pdwzia znajduje się szpula d na- Rys. 5. Rys. 6. Rys. 3, wijania linki, pruszana za pmcą krby (rys. 4). Zespół linek i sprężyn pzwala: ) na zahaczenie kntenera d dchylneg dźwigu w kształe strzemienia; 2) na przełżenie strzemienia z uczepiną skrzynią d wewnątrz wzu i ustawienie skrzyni na pdłdze. Przy tym skrzynia strzemienia i służącej d bezpśrednieg przyczepiania skrzyń (rys. 4). Przy załadwaniu wyskich kntenerów górną część strzemienia nśneg daje się wysuwać, a ramy dachu pzwalają na pdwyższenie g pdczas ładwania (rys. 6). Sprężyny dągające strzemię d płżenia pinweg (tj. nrmalneg) zmniejszają wielkść siły niezbędnej d pruszania krby przy pdnszeniu skrzyni. Urządzenia d przetaczania małych kntenerów. Prócz przybrów służących d przeładwywania skrzyń, większść wystawinych małych kntenerów psiadała d przetaczania kółka i wyższe d nich dchylane pdstawki. Przy przetaczaniu kntener prusza się na kółkach, a p ustawieniu

7 29 na wagnie lub wzie unieruchmią się przez dsunięe za pmcą dźwigni pdstawek, które zajmują miejsce kółek (rys. 7 i 8). Rys, 8. Analiza mżliwś rzwju przewzów w kntenerach w kmunikacji mieszanej klejw-rzecznej i klejw-ntrskiej. Kmisja handlwa rzpatrywała mżliwś stswania kntenerów w ruchu mieszanym klejw-rzecznym i klejw-mrskim. Przeprwadzna w tym względzie ankieta wykazała, że w relacjach międzyceanicznych z uwzględnieniem Bliskieg Wschdu, używanie kntenerów nie jest mżliwe z pwdu trudnś celnych (gdyż czaswe zwlnienie d cła w tych warunkach jest wiele trudniejsze niż w kmunikacji eurpejskiej klejwej i wymaga składania dużych kaucyj), raz ze względu na dmwę właśeli krętów wyznaczenia taryfy przewzwej według wagi nett twaru i przewzu próżnych skrzyń bezpłatnie. Nadt długtrwałść przewzu naraża właśeli skrzyń na znaczne kszty amrtyzacyjne, kszty utrzymania skrzyń, przeładwania próżnych skrzyń, kszty rganizacji urządzeń przeładunkwych, kszty taks prtwych, dstarczania d dmu itp. W kmunikacji p mrzach Bałtyckim, Półncnym i Śródziemnym krzystanie z kntenerów jest również rzadkie, gdyż pdbnie jak w przypadku pprzednim, właśele linij krętwych nie zgadzają się na bezpłatny przewóz próżnych skrzyń, jak również na jakieklwiek ich ubezpieczenie. Wyjątek stanwią dstawcy krętwi należący d sie brytyjskiej i knkuren linii krętwej Hamburg Lndyn, którzy zawarli wyjątkw z sieą klei Rzeszy umwę w sprawie bezpłatneg zwrtu skrzyń w stanie próżnym. Bezpśrednie taryfy przewzwe dtyczące transprtów w kntenerach istnieją tylk między Niemcami i Węgrami, Niemcami i Czechami, Niemcami i Belgią, Niemcami i Hlandią raz między Włchami i prtami kanału La Mancbe w kmunikacji d Anglii. Na przyszłść nie przewiduje się znaczneg rzwju teg rdzaju przewzów. Wresze c się tyczy kmunikacji mieszanej klejw-rzecznej, t wskutek ksztów przeładwania i długieg trwania pdróży rzecznej, jak również wbec niechę właśeli statków d bezpłatneg przewżenia próżnych skrzyń, widki rzwju tej kmunikacji istnieją tylk na Dunaju, Renie i Elbie; przy tym, jeżeli chdzi kmunikację mieszaną klejw-rzaczną, t sprawa nie jest jeszcze dstatecznie wyjaśnina. Zdaniem gółu przewóz w kntenerach w kmunikacji mieszanej klejw-rzecznej i klejw-mrskiej będzie mógł się rzwinąć dpier wówczas, kiedy przedsiębirstwa krętwe na wzór klejwych zaczną same budwać kntenery i wymieniać je w razie ptrzeby z klejami. Sprawa zawierania umów tranzytwych nie djrzała jeszcze d praktyczneg rzwiązania z wyjątkiem kmunikacji wzdłuż Dunaju, aczklwiek i tutaj nie wprwadzn dtychczas bezpśrednieg listu przewzweg w kmunikacji mieszanej. Trudnś jednak, jakie zachdzą przy zapczątkwaniu kmunikacji mieszanej tranzytwej w kntenerach, przypminają pdbne płżenie przy przewzach bezpśrednich kntenerów klejami, które jednak zstały przełamane i przewzy uregulwane. T pdbieństw pzwala mieć nadzieję, że te na pzór niezwalczne przeszkdy dadzą się stpniw przezwyężyć, ku wygdzie i zadwleniu interesanta. Dane rzwju eksplatacji skrzyń ładunkwych w państwach eurpejskich. Na zakńczenie niniejszeg skrócneg sprawzdania z dziesięlea kntenera należy wspmnieć rapre senatra Silvi Crespi w przedmie rzwju eksplatacji kntenerów w gólnś. t kilka danych, dtyczących różnych państw i twarzystw kmunikacyjnych. Kleje Rzeszy używają głównie małych skrzyń ładunkwych, których ilść wynsiła na pczątku rku jednstek. W marcu teg rku przebieg tych skrzyń wynsił km w stanie ładwnym i tylk km w stanie próżnym. Eksplatacja dużych skrzyń mał się rzwija. Dtychczas kleje Rzeczy psiadają zaledwie 32 wielkie kntenery. W małych skrzyniach przewzi się szkł, fajans, czekladę, margarynę itp. Nardwy Związek Klei Belgijskich psiada przeszł 5 kntenerów d d 3 rń (w tym tylk 25 sztuk p 3 m ), W Belgii nie ma kntenerów, s będących własnśą prywatną. Przewzy w kntenerach belgijskich bejmują, prócz przedmitów wymieninych wyżej, również materiały budwlane, różne maszyny, materiały d instalacyj grzewniczych, tkaniny i materiały elektryczne. Kleje belgijskie nie wprwadzają przewzów mieszanych klejw-rzecznych, natmiast za-

8 292 warły umwę z klejami angielskimi Lndn and Nrth Eastern Railway i Suthern Railway na przewóz kntenerów pmiędzy Belgią i Anglią drgą kle j w-mrską. Francuskie kleje psiadają kł 5 małych i 8 dużych kntenerów, prócz teg we Francji istnieje 2.7 skrzyń prywatnych, nie dpwiadających bwiązującym międzynardwym warunkm budwy kntenerów, jednak włącznych d ilstanu kntenerów klejwych. Przewzy bejmwały głównie następujące twary: wyrby z terrakty i żeliwa d pieców, ceramikę, płytki terraktwe, marmury, cegły, izlatry prcelanwe i szklane, szkł,żeliwne wanny, aparaty d grzewania, maszyny i częś maszyn, wyrby żelazne, przedmity gspdarskie, tkaniny, brbiny kauczuk, meble, kartn w arkuszach, papier drukarski, wdy mineralne, wina, suchary, knserwy i węgiel d aparatów elektrycznych. W kwietniu rku bieżąceg francuski urząd celny zgdził się na przyjmwanie zagranicznych skrzyń klejwych prywatnych pd warunkiem śsłej wzajemnś. Kmbinwana taryfa klejw-mrska ani klejw-rzeczna we Francji nie istnieje. Francja bada becnie mżliwś bezpłatneg przewżenia kntenerów zagranicznych na zasadzie śsłej wzajemnś. Kleje angielskie psiadają 6.4 skrzyń, w tym kntenery izlwane. W kntenerach nrmalnych przewżne są twary wyższych kategrii taryfwych, w kntenerach zaś specjalnych rwery, nwe meble, cegła i dachówka. W kntenerach izlwanych są przewżne łatw psujące się twary. Taryfa wewnętrzna bliczana jest d wagi nett z ddaniem pewneg prcentu pdwyżki. Skrzynie prywatne, dpwiadające warunkm przepisów międzynardwych, są traktwane jak skrzynie klejwe, skrzynie prywatne nieznrmalizwane są przewżne na pdstawie taryfy bliczanej d wagi brutt. W drdze pwrtnej próżne skrzynie ładunkwe przewżne są wg taryfy za pakwanie. W kmunikacji międzynardwej skrzynie ładunkwe, należące d sie klei brytyjskich, są przewżne wg taryfy wewnętrznej, a pwrót próżnych skrzyń jest bezpłatny, z wyjątkiem skrzyń prywatnych, które w drdze pwrtnej u- ważane są za pakwanie. Skrzynie zagraniczne, będące własnśą prywatną, są wpuszczane d Anglii pd warunkiem gwarancji wywzu w kreślnym terminie, udzielnej przez Zarząd jednej z klei. Frmalnś celne przy przewzie kntenerów dpwiadają frmalnśm celnym dprawy wagnów. Przewzy mieszane graniczają się d przewzów klejw-mrskich na trasach uznanych. Włchy psiadają 59 kntenerów, w tym 97 kntenerów chłdni. W pzstałych państwach eurpejskich sprawa kntenerów dpier zaczyna wchdzić na prządek dzienny. W knkluzji widzimy, że kntener jest nwczesnym śrdkiem przewzu, ułatwiającym niezmiernie realizację zasady dstarczania twarów,,d drzwi d drzwi", ale jedncześnie bardz drgim i dlateg warunkiem niezbędnym wprwadzenia kntenerów w jakichklwiek kmunikacjach jest mżliwść jak największeg ich wyzyskania z gdziny na gdzinę" i względnie wyska kategria taryfwa przewżneg twaru, mgąca zapewnić wyrównanie nadwyżek ksztów budwy i utrzymania skrzyń. Dtyczy t tym bardziej jeszcze drższych kntenerów izlwanych i chładzanych. RESUME. A Tccasin de la dixieme anniversaire de empli des cntainers, le Bureau Internatinal de cntainers (BC) a rganise en 938 a Bruxelles un cngres, dit: trisieme semaine du cntainer". Cette manifestatin cmprlait une serie des seances des cmmissins du BC et une expsitin de nuveaux types des cntainers et d'appareils de transbrdement. Le trauail - dessus cntient la descriptin des mdes de cnstructin, d'islatin et de refridissement des cntainers des myens d'amarrage des cntainers sur les wagns et des dispsitifs de transbrdement et de transprt a dmile. Apres avir analise les pssibilites du deuelppement du trafie internatinal: maritime, fluuiale et cntinental cmbine, 'auteur presente l'etat actuel des transprts en cntainers dans les differents pays de l'eurpe et cnclue quil y a deux cnditins de empli ratinnel des cntainers, a savir: 'utilisatin intense permanente et le taux tarifaire assez eleuee des marchandises transprtees. Najlepiej pracwany prgram nie będzie nigdy wyknany zupełnie śśle. Celem dbrych planów jest sprwadzić d minimum wpływ czynników i wypadków nieprzewidzianych. FAYL

9 293 Inż. Jerzy Dwrańczyk Analityczne rzwiązanie metdy Nalenz-Hfera regulacji łuków Stswana przez P. K. P. d 935 r. metda wykresu kątów przy regulwaniu łuków plega na graficznym kreślaniu wielkś przesunięć tru. Pwłując się na pracwaną w 935 r. przez Ministerstw Kmunikacji brszurę graficznym spsbie regulwania łuków metdą Nalenz-Hófera", pmijam terię metdy i pdaję niżej analityczne jej rzwiązanie, umżliwiające zarówn znaczne zwiększenie dkładnś prjektwania, a zatem i kreślania przesunięć tru, jak też siągnięe dużej wydajnś pracy i szczędnś czasu. I. WYPADEK GÓLNY. Rzważmy gólny wypadek regulacji łuku prmieniu R, gdy nie zachdzą żadne specjalne warunki prócz warunku trzymania najmniejszych przesunięć. Weźmy nieskażny wykres kątów sprządzny metdą graficzną na papierze milimetrwym i załóżmy układ współrzędnych prstkątnych, umieszczając zer w punke przesuniętym 5 m d punktu pczątkweg pmiaru strzałek i płżnym na prjektwanej prstej wyltwej (rys. ). ne pwierzchnie zawarte między wykresem kątów istniejącym a prjektem K^ŁK?. Aby pwierzchnie te były równe, pwierzchnia HGMNL musi być równa pwierzchni BHGEB w załżeniu, że krzywe przejśwe K i K 2 są równe. Mamy więc HGMNL = P = y / + 2 ' A x + A x I y'n-\ + y'n. A, _ i(yi'y-y»j + "s y' * 2 gdzie y' y Ay i jest rzędną istniejąceg wykresu kątów dniesiną d układu XY. Pnieważ więc przet Ax y» yn + ( A y ) = y n A y P=y + ^-(y + y )-(n-l)ay 2 2 (i) D L Ę/ L F Rys.. sią X-ów będzie więc prjektwana prsta wyltwa X dsunięta d pdstawy wykresu kątów A y d X t. bieramy pdziałkę pzimą C,= :, pdziałkę strzałek C/=l:5. kreślmy dległść S d kńcweg ptu wykresu kątów raz rzędną / takieg punktu K, aby każda prsta przechdząca przezeń dnała rówgdzie y jest rzędną istniejąceg wykresu kątów w dniesieniu d pdstawy wykresu,x zaś Pwierzchnia BHGEB wyrazi się -<ttl. Pi v> skąd

10 2P = [d-\-g)-y n' = 2s-y ' gdyż / =. ', a więc <f - ^ = 2 s Wbec teg y«i pnieważ P P P s = (2) gdzie x«jest dętą statnieg punktu wykresu kątów w układzie XY. Wykres kątów krzywej przejśwej K t charakteryzuje równanie parabli stycznej: ) d si X-ów w punke A(a,) 2) d prstej yt= m[x (a-f- lx)] w punke Cj (a -4-2 /*; rn /*). gólne równanie parabli wierzchłku w pczątku układu jest Z warunku mamy y = 2px 2 y«' (2)' Z warunku 2 y = 2p(x a) 2 Z pęku prstych przechdzących przez punkt wybieramy jedną, której współczynnik kierunkwy m kreślamy zależnie d warunków prjektu. Prmień prjektwaneg łuku R = gdzie C r = cm przy C x= :; C/,= l:5 i A/= m. Dla uzyskania najmniejszych przesunięć tru bliczamy współczynnik kierunkwy m, przyjmując prmień R bliczny ze średniej strzałki f s istniejąceg łuku. Skąd m 2h A/ 2 Cr R Cr m A P ^ 2f s Cr m 2f s (3).2 f s (3)' f s bierzemy w milimetrach, m jest czywiśe wielkśą derwaną. Mając wielkś s i / mżemy bliczyć pdstawy d i g trapezu BHGE. d + g = Ddając i dejmując mamy skąd 2d 2g d Ś 2s yn_ m m 2s + 2 m = 2s 2 Napiszemy teraz równanie prstej przechdzącej przez punkt 5fcr+/.v; danym współczynniku kierunkwym m. Wielkść a jest dległśą pczątku krzywej przejśwej if] d pczątku układu, /* zaś jest płwą długś krzywej przejśwej. Mamy więc gólnie y yi m(x Xj) pnieważ yi = ; *i=a-4-/* zatem m rn t m (4) yi==m[x-(a-h«] (5) Z* jest z góry załżna, zaś wielkść a trzymamy ze wzru a = x«-[a + l x) -(6) m [x a l x) = 2p[x a) 2 skąd p rzwinięu i uprządkwaniu wyrazów ze względu na x mamy 2px 2 {4ap + m)x + {2pa 2 +ma^-ml x) = (7) Pnieważ parabla ma być styczna przet wyróżnik równania (7) d prstej, A = (4 p a + m) 2 8 p (2 p a 2 + m a + m l x) = Skąd p przekształceniach m 2 P: 4/, Wbec teg równanie parabli charakteryzującej wykres kątów krzywej przejśwej K jest yk= \x m. i lx ay (8) (9) Parabla wyrażająca wykres kątów krzywej przejśwej drugiej jest styczna: ) d prstej y = y'n w punke F cr -f- 2 l x -f- ^-2- ; y'«j 2) d prstej y = m[x a l x) w punke D x [x g l x ; y' m /A) Wbec teg równanie jej będzie p przekształceniach 2 m y» a + 2/.v + +y -U) A~l x m znaczając w rówpaniu (8) i () 4/, p ; a-\-2l x m i przepisując równanie (5) mamy 3 równania, charakteryzujące wykres kątów prjektwaneg łuku i krzywych przejśwych: yk, = p (x a) 2 y/. = m [x a l x) yk = -? ( - x r + w układzie XY, przy czym x zawiera się w granicach y' w stsunku d yk, a x a -j- 2 w stsunku d y/. a -f- 2 /* x <C Xn (g -4- /*) w stsunku d y/r, (g + L) < x < JC (g l x)

11 Przyjmując za jednstkę x =p cm dpwiadający w naturze m raz zakładając długść krzywej przejśwej 2 l x i współczynnik kierunkwy m (patrz wzór (3)'), bliczamy rzędne y' prjektu w dpwiednich punktach układu. Rzędne istniejąceg wykresu kątów w tych samych punktach trzymujemy sumując strzałki w pdziałce Cf = :5 i dnsząc d układu XY według wzru Yń y A y Następnie twrzymy różnice rzędnych Yn - wykresu istniejąceg i prjektwaneg. Suma różnic pwinna być równa zeru lub różnić się d zera błąd zakrąglenia. Sumując różnice klejn trzymujemy p przemnżeniu przez C* = szukane ei przesunięa Cf tru. Przyjmując jak stałe C x = :, C/=l:5, A / = m będziemy bliczali rzędne prjektu przy x=\, 2, 3... itd., przesunięa zaś ei trzymamy bez przemnażania d razu w centymetrach. Pwierzchnię bliczamy najpierw w mm, d 2 rachunku jednak wprwadzamy w cm dla uniknięa 2 dużych liczb, Rzędne prjektu bliczamy 2 w mm, zakrąglając d, mm. b l i c z e n i e s t r z a ł e k na k r z y wej p r z e j ś c i w e j. Wielkść strzałki na łuku prmieniu R blicza się, jak wiadm, ze wzru przybliżneg ale R = 2R / AP y'ap w.ęc / = = ( 2 ) y 2 ^r 2 Cr y' gdzie y' jest tangensem kąta, jaki prsta dtwarzająca łuk na wykresie kątów twrzy z ddatnim kierunkiem si X-ów. Wartść y' na przestrzeni łuku kłweg jest czywiśe stała; natmiast na przestrzeni wykresu kątów krzywej przejśwej w każdym punke inna. Birąc równanie parabli Yn' ytc, = P [x a) 2 dtwarzającej na wykresie kątów krzywą przejśwą, mżemy w dwlnym jej punke znaleźć tangens kąta, który twrzy styczna d parabli w danym punke z ddatnim kierunkiem si X. Będzie t wartść pierwszej pchdnej równania parabli y*-, = p [x a) 2 (y^)' = 2 P(x-a) (3) Przyjmując, że w tczeniu daneg punktu prmień R jest wielkśą stałą, trzymamy z równań (2) i (3) t _2p(x-a)A/ 2 Pnieważ przyjęliśmy A / = m i C r = cm, przet lub IK, = p (x a) cm f Kt = p{x a) mm (4) pdbnie w stsunku d drugiej krzywej przejśwej f K,= p ( x) mm S c h e m a t bliczeń (zbacz zał. ). W dzienniczku plwym pmiaru strzałek sumujemy jak zwykle średnie strzałki, przesuwając je pół wiersza w dół. P przemnżeniu przez Cf =,2 trzymujemy w ten spsób wartś rzędnych y wykresu kątów w punktach przesuniętych,5 cm w praw. bieramy rzędną, przez którą przejdzie pierwsza prsta wyltwa: wartść tej rzędnej z zachwaniem znaku stanwi wielkść A y. bieramy następnie rzędną y n, przez którą przejdzie druga prsta wyltwa i pprawiamy ją A y według wzru y n' = y» A y. Sumujemy w dzienniczku plwym wszystkie rzędne (sumy strzałek) wg wzru 2 dnsimy d układu XY 2 2 bliczamy pwierzchnię wg wzru P = iy-a;c, gdzie Ax = mm pisane wyżej czynnś wyknywamy w rubryce 2 u dłu wg schematu rubryki. bliczną w mm pwierzchnię P zamieniamy na cm i wpisujemy u góry w rubr. 2. W dalszym ągu, p 2 2 uprzednim wyliczeniu wartś współczynnika kierunkweg m (patrz wzór (3)' str. 3), bliczamy wg schematu rubryki wszystkie współczynniki ptrzebne d bliczeń, a więc a, p,. W ągu tej pracy kntrlujemy rachunek wg wzru m ~ d-g P bliczeniu a, p, znów sprawdzamy rachunek wg wzru [ (a-j-2/*)]. 4Z^2.p = /^. yn' i schematu zamieszczneg w rubr. u dłu. Kntrlę tę należy kniecznie stswać, gdyż myłka we wstępnych bliczeniach uwidcznia się dpier p sprządzeniu całeg prjektu. Dalej w rubryce 3 wypisujemy kilmetry, licząc d pczątku układu. Płżenie na km pczątku i kńca krzywej przejśwej wyznaczamy ze wzrów: ) płżenie pierwszej krzywej: pczątek == km pcz. + a kniec = km pcz. -)- a -f- 2 l x 2) płżenie drugiej krzywej: pczątek = km pcz. + 2 l x kniec == km pcz. + Następnie w rubryce 4 wypisujemy dęte x w cm, zaczynając d x a i kńcząc na x.. Na łuku mżna wypisywanie wszystkich x-ów pminąć, wpisując tylk c dla uniknięa myłki.

12 296 W rubryce 5 twrzymy różnice x a, w 6 zaś kwadraty tych różnic, lecz tylk dnszące się d krzywej przejśwej pierwszej w granicach a <^ x -ć a-\-2l x.w rubryce 7 trzymujemy rzędne y K', mając p bliczne na wstępie w rubryce 2. W rubryce 8 w wierszu dpwiadającym kńcwi krzywej przejśwej pierwszej, wpisujemy jeden raz stałą wartść a + l x i w 9 twrzymy różnice* [a-\-l x) w granicach a-\-2l x^cx^cx;i iś ~\~ k)«gdzie x n jest dętą w cm, dpwiadającą rzędnej y, g zaś górną pdstawą trapezu bliczną w rubryce 2. Mnżąc te różnice przez współczynnik kierunkwy m, trzymujemy w rubryce rzędne Y't, W rubryce twrzymy różnice (") x na przestrzeni drugiej krzywej przejśwej, w 2 pdnsimy d kwadratu, w 3 mnżymy przez p i następnie, ddając d trzymanych wartś wielkść y',,, trzymujemy w rubryce 4 rzędne y, drugiej krzywej przejśwej. W rubryce 5 wypisujemy dniesine d układu XY rzędne istniejąceg wykresu kątów wzięte z dzienniczka plweg (sumy strzałek). Następnie twrzymy w rubryce 6 różnice Y Y'\ należy pamiętać tym, że wielkś rzędnych prjektu trzymujemy w schemae w cm, gdyż x i a są w cm. Natmiast rzędne istniejąceg wykresu mamy w mm; dla udgdnienia więc należy rzędne prjektu wpisywać w dpwiednich rubrykach (7,, 4) d razu w mm. Sumujemy różnice Y Y' i pwinniśmy w wyniku trzymać zer, lub wielkść różną d zera błąd zakrągleń. Mżliwy błąd zamknięa nie przewyższający zazwyczaj,5 mm, rzrzucamy równ na wszystkie różnice na przestrzeni d pczątku krzywej przejśwej K d kńca krzywej przejśwej K 2. Dla kntrli mżemy jeszcze zsumwać rzędne prjektu YK', YŁ i YK'według wz- [Yi'-Ą-Y sf ) puszczając czywiśe 2 rzędne w pczątkach i kńcach bu krzywych przejśwych. W wyniku pwinniśmy trzymać P ^ z błędem zakrąglenia. Następnie sumujemy klejn wyrównane różnice, wpisując pszczególne wyniki sumwania w rubr. 7 pół wiersza niżej. Są t przesunięa e, tru w punktach pmiaru strzałek, trzymane d razu w cm. Przesunięa w pczątkach i kńcach krzywych przejśwych trzymujemy drgą interplacji liniwej, c w praktyce zupełnie wystarcza, lub też mżemy je bliczyć wg znaneg wzru interplacyjneg Stirlinga lub Newtna. W rubryce 8 wypisujemy dla lepszej rientacji kilmetry, na których pwinny nastąpić przesunięa tru. Na tym właśwy prjekt jest ukńczny. Zstaje kntrla wg wzru pdaneg w Tymczaswych przepisach regulacji łuków" D 23, a mianwie -i + ei+i er W pwyższej psta wzór ten jest niedgdny d bliczeń, tym bardziej że trzeba stswać kntrlę wszystkich punktów prjektu. Sprawdzenie bwiem kilku punktów nie daje gwarancji bezbłędneg wyknania całeg prjektu. Nadajemy więc mu inną pstać, w schemat; dgdniejszą i dającą się ująć _ e f - i _ U±L 2 2 2A/= [2e,-(c H -f et+i)) skąd Psługując się tym wzrem ujętym w schemat (patrz zał. nr, str. 3) i maszyną d liczenia, kntrlę wyknywamy szybk i sprawnie. Dla zautmatyzwania tej czynnś dbrze jest psługiwać się kartnikiem, w którym wyęte są 2 kienka: e,-i raz e,- i bierzemy na arytmmetr ze znakami dwrtnymi, et zaś bierzemy 2 razy ze znakiem istniejącym; w wyniku pwinniśmy trzymać 2 S f uprzedni bliczne ze wzru Af = f i'-f i. W statnich rubrykach bliczamy strzałki krzywych przejśwych w punktach prze sunięć tru. Regulacja zespłu łukó w. Mierzymy strzałki na prstej łączącej łuki, tak aby c najmniej jeden punkt pmiaru był wspólny (jeśli pmiar nie dbywa się jednym ągiem). pracwujemy prjekt pierwszeg łuku, któreg druga prsta wyltwa rzędnej y,,' wchdzi d rachunku drugieg łuku jak pierwsza tej samej rzędnej. W dzienniczku plwym wygląda t jak następuje: ĘrattŁ KM -( ( U X) iii r I97A ( t C -( i <t ii Rys. 2, Rys. 3 Mżna t uprść i uniknąć dużych liczb w razie jednkierunkwych łuków raz ddatkwych wyliczeń przy redukcji A y. Przenieśmy mianwie pczątek układu d km 97,835 i za ś X-ów bierzmy prstą wyltwą rzędnej y\ 3,7. Wówczas d każdej rzędnej blicznej w schemae (rys. 2) trzeba djąć wartść y ' = - 37,7 lub d razu bez uwzględnienia pdziałki wartść 858,5. trzymamy wtedy (rys. 3) y\ = Ay =. Wynika więc stąd, że aby zachwać jeden kierunek prstych wyltwych dwóch sąsiednich łuków, należy w punke wspólnym dwóch prjektów (na rys. 3 km 97,835) przyjąć w drugim prjeke rzędną y x =, lub 27. == i pracwywać prjekt zupełnie niezależnie.

13 II. WYPADEK SZCZEGÓLNY. Wypadek gólny rzpatrzny w ustępie pprzednim dtyczył prjektu regulacji graniczneg jedynie warunkiem najmniejszych przesunięć tru. Rzważmy becnie wypadek, dść częst sptykany, gdy nie mżemy w pewnym, śśle kreślnym punke tru czynić żadnych przesunięć. Bywa t najczęśej na mstach skąpej skrajni. Ten warunek zmusza przeważnie d prjektwania łuku kszweg dwóch prmieniach niewiele zazwyczaj różniących się d siebie. Dla uprszczenia bliczenia pwierzchni p/ załóżmy na chwilę układ współrzędnych w punke A. Wówczas równanie parabli stycznej d si X-ów w pczątku układu A i d prstej GM w punke B napiszemy (patrz wzór (8), str. 294). y= x- Al x gdzie jest współczynnikiem kierunkwym prstej GM. Wbec teg pwierzchnia Rys.4 Załóżmy (rys. 4), że w punke if M [x m ; y m) przesunięe tru e -~. dętą x m bierzemy z kilmetrwania w dzienniku pmiaru strzałek, uwzględniając przyjętą pdziałkę; rzędną y m' bliczamy ze wzru, X ~ j AL x2 d: m I 2 J l m 4 lx 4/.v ' = y m Ay (5) i statecznie gdzie y m jest sumą strzałek w punke M, a Ay Q j jest wartśą rzędnej, przez którą przechdzi prsta wyltwa X. Aby w punke M przesunięe e =, pwierzchnia Pi = NTMRN graniczna istniejącym wykresem kątów dniesinym d układu XY pwinna być równa pwierzchni P/ ABMRA prjektu. Pwierzchnię istniejąceg wykresu kątów bliczamy ze wzru Dalej Pi = y m i l* (5)' p 2 ' = - ( 5 W + M/?)- Wi? = ^ + ^ - - A x (6) 2 2 ale stąd y m'= m.i (A x + l x) = m, A x -f m, L «i y+~(yi + ym) ( i) A y ^ ym' m ] l, x zaś fiw = m,/.v Pdstawiając d wzru (6) trzymamy czyli sumując w dzienniczku plwym sumy strzałek (y) d drugiej d,,m mniej pierwszej", ddając średnią arytmetyczną z pierwszej i statniej (m-tej) raz wprwadzając pprawkę na dniesienie d układu X Y i mnżąc wresze przez A x. Pwierzchnia P' = ABMRA składa się z pwierzchni pi AWBA granicznej parablą Ki i rzędną WBj raz z pwierzchni p/ = WBMRW granicznej prstą GM i rzędnymi WB i RM. Zatem, [ym + m! lx) (y m' m, /*) P2 = 2 m, Zatem,» l i 2 2 ym" ttli'lx2 P = Pl +P2 = ~ ' m «+ ^ = 3 2 m, = m, 2 Ł y 6 m, Prządkując ze względu na /Th mamy (6)' P/=p/ + P,' lx' m, 2 6 P/ m, +3 y'm 2 ==

14 298 i stąd, pamiętając, że P\ = P x m 6 P t + ł/36p, 2/, a 2 2 y (7) Mamy więc bliczny współczynnik kierunkwy m, tak, że przesunięe w punke M (x m. y m) e==. Przekształćmy wzór (7), aby był dgdny d bliczeń. ten zstał spełniny, pwierzchnia P 2 =F RMSPEFR graniczna wykresem kątów musi byc równa pwierzchni P' 2 = RMCDEFR granicznej prjektem. Pwierzchnię P 2 blicza się jak w pierwszej częś prjektu według wzru P-Ł 2] y + (y«+ y«) (n m)-&y Pwierzchnia 2/ 3P i-3p i (l L. ^ ' / " ^ T \ 3 PS P 2'= RFEZR - MZU- CUDC = znaczając Pi P2 Pa i znaczając raz rzwijając w szereg, napiszemy 3P.-3P, (- ~' m, / y«y m Xn Xm = Ax przez m 2 napisze raz współczynnik prstej MH my: P,'=y/.Ax P 2' = 4-(Ay + /,m 2) 2 m 2 3 więc P 3' = y ' A x - ~ (Ay -f l x m 2) _ /J _ 2 m 2 4) skąd statecznie \2 24 m, == / (7)' Współczynnik m, należy bliczać d szósteg znaku włącznie, dla uniknięa zbyt dużeg błędu kmpensacji pwierzchni. Mając wyznaczny współczynnik m,, a tym samym jednznacznie kreślny prmień prjekt- Cr waneg łuku Ż?, =, bliczamy pzstałe współm \ czynniki, a mianwie dległść a pczątku krzywej przejśwej K, d pczątku układu, raz parametr p parabli ze wzrów: a = Xm \- lx \ m, m, A l x (8) a następnie całą pierwszą część prjektu (d punktu M) wg schematu wypadku gólneg (patrz zał. nr 2). bliczenie współczynników należy sprawdzić według wzru ym = mj [x m a) - 4 p /* 2 Rzędne parabli K Y należy bliczać z warunkiem a<!x-<x-)-2l, prstej zaś z warunkiem a + 2k<x<x,. (patrz zał. nr 2,str. u dłu). Przystąpmy teraz d wyznaczenia współczynnika kierunkweg m-, drugiej częś prjektu pd warunkiem, aby przesunięe e w punke kńcwym E prjektu był równe zeru. Aby warunek m 2 l x 2 = y A x 3 6 rn, i stąd p uprządkwaniu wyrazów względem m 2 i p uwzględnieniu, że P 2' = P 2 mamy m 2 2/, 2-6(Ax.y '-P 2)m 2 + 3Ay 2 = znaczając Ax-y n' P 2 = w napiszemy stąd znaczając mamy m. //-6a)m 2 + 3Ay= 6fl)-l/36» 2 2//Ay 2 2// 6 J 6wl/ /«i //* y A rri 3<» 3... m., = lx T + ;Y lx (9) p rzwinięu zaś w szereg i p przekształceniach Napiszemy teraz równanie prstej przechdzącej przez punkt M(x m, ym) współczynniku kierunkwym m 2: y ym = m 2 (x x m) y = m 2 x m 2 Xm -j- ym

15 Pierwsza rzędna y/ = m., x, m 2 x m Ą-ym druga y 2 m 2x 2 m 2 x m + y m' wyeranie papieru gumą ujemnie wpływa na dkładnść dczytów różnic. 2) Dkładnść graficzneg kreślania różnic zależy przede wszystkim d pdziałki. znaczmy różnicę rzędnych przez dejmując mamy A y = m 2 (x 2 x^ Pu Pa- Ps- P" i średnie ich błędy dpwiedni przez a pnieważ y2' = yi' + y A i x 2 x ] = i cm, przet y/= y,-! + m2 (2 W ten spsób wyznaczymy rzędne prjektu na^ długś łuku. P bliczeniu współczynnika m 2 (zbacz wzór 9) wyznaczamy dległść C kńca parabli K 2 d pczątku układu i bliczamy parametr p parabli ze wzrów C = x m + h + ~ m 2 gdzie Ay = y ' y ' m lt m 2, m 3 m n Wartść przesunięa tru w n-tym punke łuku jest en = + r2 + r3 + + r średni zaś błąd jeg Me n = ± j/r/i! 2 + m Ą - m n 2 Pnieważ mżemy przyjąć m, = m2 = m3 = = m m przet Me n = + m j/n Rzędne krzywej przejśwej wyznaczamy z równania parabli Ki, które w dniesieniu d układu XY jest Należy przy tym pamiętać, że rzędne na prstej bliczamy w granicach na parabli zaś x m < x < C 2 U C - 2 /, < x < C bliczenie współczynników m2, p i C należy sprawdzić za pmcą wzru y n' rn2 (C xm) 4 p Z* a (patrz zał. nr 3, rubr. u dłu). P bliczeniu rzędnych prjektu i różnic między nimi a dniesinymi d układu XY (zbacz wzór 5, sir. 8) rzędnymi istniejąceg wykresu kątów, bliczamy przesunięa tru i sprawdzamy rachunek prjektu tak, jak w wypadku gólnym. dchyłkę w zamknięu pwierzchni rzrzucamy równ na wszystkie różnice na przestrzeni d punktu M d kńca parabli K 2. Charakterystyka. Rzpatrzne pwyżej rzwiązanie analityczne wykresu kątów ma następujące zalety: ) Wyłącza drgę prób dla uzyskania kmpensacji pwierzchni i umżliwia uniknięe stswania parablicznych linii dniesienia, a zatem pzwala na dkładne zaprjektwanie krzywizny łuku śśle znacznym z góry prmieniu. Dpuszczenie d pewnej tlerancji w zamknięu pwierzchni przy metdzie graficznej pwduje kniecznść stswania parabli przejśwej, a niekiedy i parabli głównej jak linii dniesienia krzywej sum; t wpływa na zmianę i zniekształcenie krzywizny zaprjektwaneg łuku. Przy długich łukach niedużym stsunkw prmieniu (i?<5 m) prjektwanie wymaga dla siągnięa dpuszczalnej tlerancji kilku prób, a więc dść duż czasu; nadt parkrtne Średni błąd m jednej różnicy rzędnych wyrazi się m = + (/m w 2 + tn u 2 gdzie mw jest średnim błędem wykreślenia wykresu kątów, m zaś średnim błędem dczytu różnicy. Przyjmując trzymamy Wbec teg m = rn w i,2 mm m = + ^,4+,4 = ±,28 mm ^ = +,28^ mm (23) I tak np. średni błąd przesunięa punktu 9 wynie- SIC Me, = +,84 mm c na grune przy C h :5, a więc przy Cb = dpwie błędwi przesunięa. M e, ± 8,4 mm W punke np. 25 błąd ten wyniesie już (na grune! M eii = + 4, m/m i wyraźnie wpłynie na zmianę prjektwanej krzywizny. W szczególnś zaś ujemnie się dbije na tyczeniu krzywej przejśwej płżnej w kńcu wykresu kątów. W rzważaniach pwyższych załżn, że przesunięa tru blicza się w punktach pmiaru strzałek, raz nie uwzględnin błędu kratki milimetrwej. W rzwiązaniu analitycznym rzędne wyznaczamy z błędem m r = +,2 mm błąd rzędnych istniejąceg wykresu kątów m, = wbec teg średni błąd różnicy m = ± l/,4 + = ±,2 mm prjektu Stąd średni błąd przesunięa w n-tym punke łu- (dalszy ąg na str. 33)

16 3 R N II 8 $ "u Q cj H s, 8 <I < Cr: l < z: s C+, <3 l ^ cug c «ł In aa» i r- i N «(N CN * ĆJ r) XT <r ł a C NI <t- UJ n c N> *i *v M Ul -ł- M> NT Ml ( s Mi l? Ml tm " «s j \ > C Sr C3? u? M) SE c l t <M 6 -» <3 Nt r- c, <T \t tr Ml vii <s N sj % Ul «^ \\ ' ul Ul 4., >> *s (* M) r r- ^. Cf) ^» i t6 có cc * vó i * c CI CS, M* Cn «N cvi CC e - - ri cc N ca c \ 5? Sf ; E en N H CD H <J d <j, tn ę H <r H v * «i N. tń - Ul 9 <h \* DQ i i vr> cc M\ tn.y> c* c Cł ni j tj Gi Gi CJ c MI J*l <M Mi rj NJ- <Ł Q v» K N Q có c «j Cu'A 4-" E He «-HE II «n + r - *H + C j «> v t- Ml Q\ <* Si l t- r» r-, <» r «> CD «c s «M Cfl C <\ Cs *<\ 8 Q CC «w> cn Cr,, a Ml a W) \D C C U) CA 5 vn 8 (M 9 «M v «l ^ N CS, ; E =-* Q D 5 9 i f> >. + + * cj r \ *M MJ "* Ul H '6 C <3l l «ch c«q \^. <M v (i N5? cn, Ml c?; C) 5 c«. i c *n c3 CD C*ł «M st- <i fm c\ > C cn c U) CJ j t có z> 5 +? Q cy. K Cn? c\ c«>r C M) i Ul c d; C) \ <M ri c Cr, c» K «M c NJ > C C\ <X> C< c C3i \- Ml <* *M C\ C3 CA "i > c Cn Có X- t u -? Cj «Ó Nr Ml t s Ml c^ CJ Cs <J Cj CI. C CB " «. MS ó tx Ml»s 'A CN «CI c tś Ml MS cn <M - KI Cr, te w> cn <Ji cn n *< Ml QQ ^ v? * ^ &">.t "5i CJ G" <M? Cvi c*l cj p \- M, CD \ cd Nj có C. > J c C «M wi c Q " Cj 5} vn \> ' CN C\j ^ a H Cj C C> c Ml " v ^ Ml 8 S TN. ca c T> Q C C\ ' ;«* *> Ml UJ có CN - wi <t ri CJ ' i. /"'.NK. Mj v> Cj «Cj c*l Wl c*i ś C Cj M cj c Cfi pfj M) < ^ S J " 9 D Cj(j ^ cr ^ t " Cs S Ą Sr. cs tn II cn s *M vj * l - ^c + >i - «u> <»' < ) t c c >ó <M Ct M- Nj- «A - 8 Ml C Cvj tv -? *

17 In, H K tal *s Ul "i r - 3 d c\ l c e ^ csi, ««\ Cf C C H Ul U) f m > t W! f) ł i t < J 9 CS f u ^ i C^ c t CJ ^ cy, cj < J Q C i d r- \ C t c < w > * a> i > J TM J yj c CJ J t > \ i > ^ 3 ST \ i 5 t t I C Cj s f. cu t J CŚ ł vi II * J T < s> ł- z i c Uj 5 S 2 r«c) Ć Cj W > *s i c c \s < % " 5 > " < 5 ^ ««Ni \, - 5 tal i i! i s «c l l cc Cj «4 «. t v s u * > Ki i «v 3 c ( > s vi Cj s v\ Cj c M J 8 ^ H <» < > < t C s> CA i > U> T >. h lt * c 3l C ^ > s Cs»s ć ( ^ < ; s C 4 t i *i c vi i ^ t > Ul <*i ts u c ^ s «C H Cvi N s > ^ C» <, tl c >> H, H "t? i &? 8 8 Q C <ł U, c U Q Cs Q. <. * c I c>. Cj «ts Ul CJ SJ ; J5a (i CU C/i pi C) (SI CSI «J " t-. ls < x>. l \s t-- M t-» <SJ ^ *M r* * t \- CS, IX CD Cvi t> te. CA «* i Q v s> CS ST U> rs, ts N d vr U> * >4 ' 8 C ' ts «<\ \s «M c Uj \T f «M l sr «i yi «n sr 8 ii. ^ CC CJ D «Cł a N tf\ ' 6i CJ ts. v Cs l *4J ftj «csi KI C) t* Cs, S ts IN Cj ^ l < i CS, l t " Ml C l "a i) (Si ts có.. c v.. ^»» UD CS * K ( R «sr NC, i >\J Ł 2 J 5 s «Q i v> <\J C CJ ts. ts *. ts vi cl C\l Cn <f C s»n «\j "i Ul vi ts - «vi ' Ml - \r X Cfl CJ X «S S) c 2 ^ <M «J ^ 5 cc 5 *" sr *i "i Cj <9> Q J> «^ i«l ^» rs Q c Ct Cj 2 Cs C r- «)<r in w > sr -v- "-D ^ S 8 8 ó ó ^» ^ ts ' cc ^ - v : l <N 3 8 Q s Cv, <\ Wl -»v. ts *v* ^ Uj Cs t\ ts y, * " s> <Tl «wi CS,. cj ' " có * < " C< «ts CJ UJ J MI tfj (*i Cj u, ^ Ul» i?!. Q Ul U) N «l tal vfl ^?) 5 CJ s^ $ CJ n ^ y»? < ',, +. i 2 «<f ", II ss es Ul Cj Ul **i i 4 c\] TT] C ~>i TS u> CSJ n «*i E <.E J ^ j. i: E 5) >n 2 Ul. E H d a ' 'l H Ul SI; if. e S i i' i f ;. Ul C CJ ^ *

18 32?H K *n ts rt Cłl l T Cft i $ <N * Ml Ul «cl c \ y ty <; <s js Q c «M st- i s»s" i <Ti l l f* «Q * "> CJ(- Jl " e «-» sj rf\ >. t i> W) U) st < r< m t. vn ^ Q Ct ** t*t -*i * st --. \ M va *S sj > j Cft. II <! S^ 3 Cj ** U) ts i * C»» " *i <i sf ««( c > «Si CS v«i «**> c «l s w\ C S c * l -» * c t sjc^ s> ca CJ i; C-ł t C> (T Cj sj- ) s t* ««> dl c t\? 8 r- t- >. >> cc* l " <i CD Cs «c < CD c «c, ) s* s c^ ST r-. i- c> I ' ' l?* * <*\ t- s CJ c l - c CC c as «. «\ ^ «ts. rs s> IM Ct * *C "s> t «v c, >- CC, CNJ ^.D Q «" ^ ^ ' v> 6 U i* D» &j Si \a v >. Kl Ct v C j «^ I I te w "i i tc «f CB CD ^ *n cv, ta c CJ, '»; CJ, c\ CJ k ' sj- >i * ^ cn a > cn c cc, ł l>s, «n J W 6 n sr fi st t«s» ł ts Q N* c* l - ts >> *> Q t Ó "\ w c \ ó **\ b Cj. ^> ts M M> l i ts ł«l 8 <5 I - t* «c ts Cfi CD ^ ts ii. ts C st \s ( ts sl. ts «s -» ** B K «s^ ts c sl l. ts. ii CG t«i ts Xl ts u ai ts ) c -4- **i ts. c t~- c C \- <t ts, v u c ^ ^. C \- ««c <* *i \r ca *v. t^ D *\ Ql «\ vn c s vn ** s»> CJ c. CJ Q! śl 'i N F II C «>* E" E" «*i s* >* Kl <N *)» * -» «v fc sj" JA <r v "Ni Q\ f - <<ł " rs *>? t CB v> C f i ** st l fv K c-. t CS «St I ts *c <n "i Cj st \- s> «CI CA s> <v s^ s> c ń U) -ł ~ ^» C c, f, < s, Cł ) vó ; S * < n ^ A u> ^ S 8 y> w> S c > ) ^> l Y " Ul -J wi «Ni ( T- v. ^ ^ ^ Q S N ^ 3 ri 2 v > 6 " «sn Cfj 5? l» CJ W) ~ łvj ^ * ~ cn Q? 2 <* * 5 ^ ^ 5 vn ^ 9»Q CJ Cfl ft) ^ ^t Q i S - 8 I " 5 s 5 5? ** s» s» ^ > ^ <~ g" «^ 5(E" 55 *J> ~ «i $ «J 3 <3 g J j ^ Sj Q 8 i i J y - vn vn v^ < v» en "Kl vi - * i i c fi 8 st < i. fsi -» x> v v ". z' n -i* ( * # ) «c U s> l s s > l «-J- <\. ^ H E l k 4

19 ku jest I tak jeśli n 25 i Cb = n mm Me 2 5 = +,2 5 = +, mm Różnica dkładnś jest więc znaczna i nie pzbawina znaczenia praktyczneg. W prjektach łuków kszwych (wypadek szczególny, punkt M nieruchmy) rzędne prjektu wyznaczymy z błędem ttir = +,5 mm, ze względu na bliczenie współczynnika kierunkweg m ze wzru przybliżneg; wskutek teg średni błąd przesunięa M e będzie niec większy i na 25 punke łuku wyniesie kł + 2,5 mm na grune. 3) Prsty i łatwy spsób bliczenia strzałek w każdym punke krzywej przejśwej daje mżnść kntrli zarówn sprządzenia prjektu, jak jeg wniesienia na grunt. 4) Uniknięe stswania drgi prób dla uzyskania kmpensacji pwierzchni, łatwść bliczeń w schemae i zmechanizwanie pracy pzwalają na duże zwiększenie wydajnś, szczędnść czasu i mniejszy wysiłek. Jak wiadm z praktyki sprządzenie prjektu regulacji łuku np. długś 8 m i prmieniu 5 m wymaga przy graficznej metdzie kł 8 gdzin pracy. Rzwiązanie na grune. analityczne tegż prjektu zabiera kł 4 gdzin. Zysk zatem na czasie wynsi kł 5%. W przypadkach szczególnych, przy istnieniu na trze punktów nieruchmych [e = ) zyskuje się przy metdzie rachunkwej kł 45% czasu. 5) Prjektwanie metdą rachunkwą mże dbywać się nie tylk w dzień, lecz także wieczrem, c mże dać duże krzyś, gdy zależy na czasie. W ten spsób mżna w ągu jedneg dnia pmierzyć strzałki i sprządzić prjekt nawet długieg, 8 9 m łuku. D wad tej metdy należy zaliczyć kniecznść prjektwania bez rysunku,,,na ślep", c pwduje trudnś przy jej stswaniu w przypadkach bardziej skmplikwanych. RESUME. L autem discute le prcede analytique des calculs relatifs au reglage des curbes de la vie d'apres la methde Nalenz-Hófer leąuel prcede purrait etre adpte au lieu de la methde graphique actuellement en usage sur les Chemins de fer de l'etat Plnais. En determinant les deplacements de la vie seln la methde analytique, n btient des resultats plus pres, et le calcuł, lui meme, peut etre effectue plus vite, ce qui dnnę 'ec nmie de lemps. Dans 'article - dessus 'auteur examine un cas d'rdre generał u U est imprtant d'btenir uniquement les deplacements minimum, ainsi qu'un cas particulier, u U sagit de ne pas deplacer un certain pint de la vie lrs du reglage. Enfin, 'auteur presente le schema des calculs a un exemple numerique.

20 Mgr Edward Assbury :656.23(438) Plska bibligrafia klejwa W mrzu prdukcji piśmienniczej mininych lat dwudziestu (a nawet przeszł dziewięćdziesięu, jeśli sięgniemy aż d zarania klejnictwa na ziemiach plskich), w grmnej masie brszurek, książeczek, instrukcyj, przepisów, sprawzdań pdręczników, prac pdstawwych i badawczych, wresze w pwdzi artykułów, rzsianych na łamach przeróżnych czaspism zawarła się nieskreślna jeszcze histria pracy plskieg klejnictwa; histria barwna, tętniąca żyem, narastająca c dnia nie płwiejącymi łatw zagadnieniami. Tteż dtychczaswy drbek piśmiennictwa klejweg interesuje nie tylk histryka, Chętnie sięgają d nieg i inni. Tylk, że gubią się w gąszczu wydanych publikacji. B rzkwitające piśmiennictw klejwe nie ma jeszcze swej bibligrafii: ani retrspektywnej, ani bieżącej, jeśli nie liczyć zapisków bibligraficznych drywcz ntwanych w czaspismach. Nie wiemy więc dkładnie jakie książki z zakresu klejnictwa się ukazały i pjawiają, kt jest ich autrem, jakie są ich tytuły. Te zagadnienia rzwiązuje wszechstrnnie bibligrafia, która ustala autrstw (rzwiązuje pseudnimy, kryptnimy i annimy), czas i miejsce napisania i wydrukwania książki, daje szczegółwą charakterystykę jej strny zewnętrznej, ustala metryką itd. Bibligrafia twarzyszy każdej pracy naukwej, pzwala na szybkie i pewne zrientwanie się w rzległym labiryne dziejów piśmiennictwa, grmadzi i szykuje rzprszny materiał, daje przegląd literatury przedmitu, umżliwia niedzwną kntrlę teg, c pewnym temae napisan, słwem ułatwia niesłychanie pracę naukwą, która jakże częst marnuje się nieptrzebnie w gnitwie za materiałem" ). A przeeż niemal cdziennie dczuwamy ptrzebę takiej właśnie bibligrafii. Czy t w pracy urzędwej, czy w publicystyce, czy też w zamierzeniach i dekaniach naukwych brak nam głębszeg ddechu i perspektywy histrycznej. Bezradnie błądzimy p craz przestrnnie jszej literaturze przedmitu. Na pytanie, c danym temae napisan, gdzie teg szukać, kt tym rzprawiał nie dpwie bez reszty nawet bibliteka. B i na, kresami swej działalnś, zbierała drywcz i przygdnie. Był nawet czas, kiedy nie dcenian ptrzeby grmadzenia i przechwywania żelazneg egzemplarza wszelkich wydawnictw klejwych plskich. Wiele rzeczy pszł z wiatrem w zawdy. Stąd już dzisiaj niejedna urzędwa publikacja klejwa z lat zaliczana jest d rzędu białych kruków... bk kniecznś pracwania bibligrafii książek wypływa zagadnienie rejestracji zawartś czaspism. Ileż t bwiem pereł publicystycznych una przedwczesną drzemkę w rcznikach czaspism. Żeby tylk wspmnieć prześlicznej brnie prjektu przebudwy węzła klejweg rtel Wierczyóski S., Bibligrafia, jej istta, przedmit i pczątki. Lwów 923, str, 68. warszawskieg, pióra prf. A. Wasiutyńskieg ). 2 Kt jeszcze pamięta głębkie, trzeźwe rzważania inż. Stefana Sztlcmana. Alb zgrabną plszczyzną pisane, efektwne studia inż. S. Kłmyjskieg itd., itd., itd. Artykuły, zawarte w czaspismach, kryją najbgatszą i najznaczniejszą część plskiej literatury klejwej. Zaledwie garstce prac udał się ujrzeć światł dzienne w psta samdzielneg druku (brszury lub książki). Reszta artykułów rzsiana, rzrzucna p numerach peridyków fachwych i gólnych, w prasie cdziennej i w wydawnictwach zbirwych wiedzie byt niesamdzielny. Zapmniane, niedstępne, niedcenine. Nic dziwneg przet, że w jubileuszwych, dświętnych refleksach, rzucanych na siągnięa piśmiennictwa klejweg w Plsce, prmień padał zaledwie na kilkanaśe nazwisk. Cała plejada autrów, która w żmudnym trudzie użyźniała glebę piśmiennictwa klejweg pzstawała w eniu. Nieświadmie krzywdzn plską twórczść naukwą. Czyż nie pwtarza się histria, która miała miejsce gdy Karl Estreicher rzpczął był przed Z LLCLGI 3;, Ł HXT 3;. p.fsat. : ' Will IIEI.M KI.UKIKi. UAltt-ZAWA " Wlilil.KAIM Lin ll]i^vk*,'f*m.tt.mi.l Z > T") uilry >tu^>r. iii. %m>- - «'«-<* -,. Druga książka plska klejach. laty wydawnictw swej pmnikwej Bibligrafii Plskiej, zdumiała się zagranica, która sądziła, że nasza literatura t Słwacki, Mickiewicz, Kraszewski, tych trzech wyższa d literatury Serbów lub Kaszubów. Bibligraf niemiecki Petzhldt wyznał wówczas tware, iż nawet nie przeczuwał grmu materiału literackieg plskieg. Przemówiły tu dbitnie cyfry!..." aj Kurjer Warszawski z dn września 92 r.