VOL. 21, NO 11 (241) NOVEMBER/LISTOPAD 2013

Transkrypt

1 P POLISH a n o r a m a Niezalezny magazyn kulturalny Independent Cultural Magazine POLSKA VOL. 21, NO 11 (241) NOVEMBER/LISTOPAD 2013 Panorama Tatr Wysokich z osiedla Pardałówka w Zakopanem: Korzysta 2193, Granaty 2239, Z ółta Turnia 2087, Kozi Wierch 2291, Zawratowa Turnia 2245, Kos cielec 2158, Niebieska Turnia 2262, Ga sienicowa Turnia 2280, S winica 2301 Panorama Tatr Wysokich z Pardałówki; Korzysta 2193, Granaty 2239, Żółta Turnia 2087, Kozi Wierch 2291, Zawratowa Turnia 2245, Kościelec 2158, Niebieska Turnia 2262, Gąsienicowa Turnia 2280, Świnica 2301 Fot: Władysław Bachleda

2 2 W dniu 27 października br. o godz. 14:00, obok budynku College St. Jean w Edmonton został odsłonięty pomnik brata Antoniego Kowalczyka. Powołany do służby Bogu w Zgromadzeniu Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej, w tym College, które kształciło misjonarzy spędził 35 lat na ofiarnej pracy i modlitwie o powołania. Autorem naturalnej wielkości rzeźby jest znany edmontoński artysta Danek Możdżenski. Uroczystość zaszczycił swoją obecnością Arcybiskup diecezji edmontońskiej Richard Smith. Obecny był również Thomas Lukaszuk, wicepremier rządu Alberty. Specjalnie na te okazje przyjechał z Toronto o. Mirosław Olszewski, OMI wice-postulator, który jest zaangażowany w proces beatyfikacyjny brata Antoniego. Kim był ten cichy i skromny zakonnik, którego ciało spoczywa na cmentarzu ojców oblatów w St. Albert? Czy jego postać i styl życia są ważne dla współczesnego człowieka? Jego pomnik ma przede wszystkim przypominać o wrażliwości na potrzeby innych, na udzielaniu pomocy i wsparcia ludziom będącym w potrzebie. Antoni Kowalczyk urodził się 1866 roku w Dzierżanowie, małej wiosce koło Krotoszyna, należącej do parafii Lutogniew w diecezji poznańskiej, wtedy pod zaborem pruskim. Był szóstym dzieckiem w rodzinie Kowalczyków, składającej się z dwanaściorga dzieci. Jego ojciec Ignacy był przykładem dobrego katolika. Matka, Łucja Żuraszek była nabożną kobietą, mającą głębokie nabożeństwo do Najświętszej Maryi Panny. Antoni ukończył miejscową szkołę publiczną, nie marząc o dalszej nauce, gdyż rodzice potrzebowali go do pracy na małym gospodarstwie. Zachęcony przez Brat Antoni Kowalczyk rodziców został uczniem kowala w Krotoszynie. Po trzech latach zdecydował się opuścić rodzinną wioskę i szukać pracy w przemysłowych okręgach w Niemczech. W Hamburgu znalazł się w wirze życia, gdzie poznał skrajną ludzką nędzę. Ocierał się o niewierzących szydzących z podstawowych prawd religijnych, które były dla niego najdroższym skarbem. Kiedy jego towarzysze dowiedzieli się, że jest katolikiem obrzucali go obelgami i przekleństwami. W rozpaczy Antoni upadł na kolana i głośno wyznał swoją wiarę w Boga. To wstrząsające zdarzenie stało się punktem zwrotnym w jego życiu. Mając 22 lat stracił wzrok podczas pracy w hucie przy spuście surówki żelaza. Po wizycie u lekarza okulisty zrozumiał, że na zawsze pozostanie niewidomym. Pewnego dnia w drodze do domu wstąpił do kościoła i ukląkł przed ołtarzem Matki Bożej. Szukał pociechy w modlitwie. Podczas odprawiania drogi krzyżowej, przy szóstej stacji Antoni poczuł nagle że coś niezwykłego z nim się dzieje. Zdjął bandaż z oczu i przekonał się, że widzi. Z wdzięcznym sercem dokończył drogę krzyżową. 20 września 1891 roku Antoni odpowiedział na wezwanie do życia zakonnego i wstąpił do nowicjatu OO. Oblatów w St. Gerlach w Holandii. Ojciec Antoniego początkowo sprzeciwiał się decyzji syna, ale po rozmowie u swojego spowiednika, który powiedział, że Jeżeli Bóg cię wola, posłuchaj Jego głosu ustąpił. Od pierwszego, aż do ostatniego dnia pobytu w nowicjacie wszyscy mówili o bracie Antonim, że chętnie pomaga innym. Jego poczucie humoru zjednywało mu wszystkich. Nigdy nie wynosił się nad innych, rzadko mówił o sobie. Uczestnicy uroczystos ci przy pomniku Antoniego Kowalczyka Fot. Zygmunt Cynar November / Listopad października 1892 roku złożył swoje pierwsze śluby czystości, ubóstwa i posłuszeństwa. Nigdy nie zapominał odmówić Zdrowaś Maryjo przed jakimkolwiek przedsięwzięciem, za co później został nazwany Bratem Ave. 26 października 1893 roku odnowił śluby zakonne i poprosił o wysłanie na misje. Początkowo jego prośba została odrzucona. W 1894 roku został wyznaczony do pracy misyjnej na Cejlonie. Brat Antoni niemal skakał z radości, że jego gorące życzenie miało się spełnić. W trzy dni później wyjazd na Cejlon został odwołany. Niedługo po tym rozczarowaniu brat Antoni otrzymał nowe wezwanie, tym razem do pracy misyjnej w Zachodniej Kanadzie, w diecezji St. Albert, w prowincji Alberta. 18 maja 1896 roku udał się do Kanady. Był pierwszym polskim Oblatem pracującym w tym kraju w latach Dni jego były wypełnione wykonywaniem zwyczajnych obowiązków, niekiedy z narażeniem zdrowia. Będąc wzorem pracowitości i uczynności, odznaczał się bardzo głęboką pobożnością. Nie obyło się jednak bez trudności. Na misji w Lac La Biche maszyna w tartaku zmiażdżyła mu rękę. Zabrało sześć dni, aby dotrzeć do szpitala w Edmonton. Kiedy dobrnęli do szpitala chory miał już gangrenę. Tylko amputacja ręki mogła uratować mu życie. W roku 1945 brat Antoni został pobity przez nieznanego sprawcę. O tym wydarzeniu pisał ks. Piotr Klita OMI, proboszcz polskiej parafii Różańca Świętego w Edmonton. Twarz jego była posiniaczona i opuchnięta, oczy zaszły krwią. Kiedy jego stan uległ poprawie zapytano go kto to zrobił? Brat odpowiedział: Nie wiem, myślę że to był diabeł, walczył ze mną całą noc. Po tym wydarzeniu stał się niespokojny i przygnębiony, pamięć częściej go zawodziła. Ostatnie popołudnie w College St. Jean brat Antoni spędził opielając na kolanach ogród. Tego samego jeszcze dnia wyjechał do St. Albert na swe coroczne rekolekcje. Dwa dni później znaleziono go ubranego w łóżku. Był sparaliżowany i nie mógł mówić. Po otrzymaniu sakramentu chorych, spokojnie przeszedł do wieczności 10 lipca 1947 roku. Już za życia brata Kowalczyka zdarzały się różne cudowne przypadki. Dlatego bardzo szybko, bo już w roku 1952 z inicjatywy arcybiskupa MacDonalda, rozpoczęto w Edmonton diecezjalny etap procesu beatyfikacyjnego. W 1979 roku Watykan ogłosił go czcigodnym Sługą Bożym. Ufamy, że Sługa Boży Antoni Kowalczyk otrzyma miano błogosławionego Kościoła, któremu wiernie służył przez całe swoje życie. Brat Antoni pokazał, że ideał doskonałości zakonnej jest osiągalny przy sumiennym spełnianiu obowiązków szarego zakonnika. Był jednym z wielu polskich pionierów, którzy przyczynili się do zmiany oblicza tej ziemi, abyśmy teraz, w tym kraju, mogli cieszyć się wolnością i dobrym życiem. Zygmunt Cynar

3 November / Listopad 2013 Mazur zaprasza Zespół taneczny Mazur zaprasza nowych członków do zespołu. Lekcje tańca prowadzi Dyrektor Artystyczny Pani Joanna Dumicz i Instruktor tańca Pan Wojciech Drobina. 3 Lekcje odbywają się w szkole St. Basil Ave: PONIEDZIAŁKI w godzinach 19:00-21:15 grupa wiekowa lat WTORKI 18:30-19:30 grupa 4-7 lat WTORKI 19:30-21:00 grupa 8-12 lat PIĄTKI 19:00-20:30 grupa dorosłych Zespół Mazur na festiwalu Peachfest w Penticton, BC Mazur Polish Canadian Dancers of Edmonton Society W miesiącach listopad i grudzień 2013, zespół Mazur organizuje FUNDRAISING Learn Ballroom Dancing For New Year s Eve. Instrukcje tańca prowadzi wieloletni zdobywca nagród w tańcu towarzyskim Pan Wojciech Drobina. Zapraszamy wszystkich dorosłych (18+) miłośników tańca na lekcje w piątki o godzinie 19:00. Koszt $10 od osoby lub $15 od pary męsko-żeńskiej. Prężnie działający zarząd organizuje wiele atrakcji dla dzieci i członków. Jedną z nich jest konkurs pisemny, zwycięzcy którego są wynagradzani. Poniżej fragmenty wypracowań na jeden z tegorocznych tematów As a youth, how can youth help promote multiculturalism in Canada? Acceptance of new cultures ( ) encourages racial and ethnic harmony and cross-cultural understanding, which in turn results in a more efficient society. In order to become more accepting of new cultures, I have been blessed with the opportunity to meet new people and travel, especially with my Polish dance group, Mazur. The experiences with this group have resulted in an increasingly open-minded attitude and a less judgmental approach when being exposed to cultures that I am not familiar with. ( ) As a young adult, I can advocate for funding to programs that can enhance learning for children with opportunities to travel and gain more insight into the world. Becoming active at dance group, local church or religious groups is a small thing I can do to encourage others to travel, in order for them to share and experience new cultures and traditions in Canada and abroad. (Victoria R.) I learn Polish customs that I can share with my friends of other cultures. I dance for Mazur Polish Canadian Dancers of Edmonton Society, which allows me not only to learn about and truly live my culture, but also lets me share it with a wide range of local and international audiences. I have been privileged to perform with Mazur in Poland, Prague, Disneyland, and at the Penticton Peach Festival, among others all very different, but equally receptive, audiences. Multiculturalism is a fantastic policy for a nation to have, and it makes Canada truly unique. Even before European settlers arrived here, this land has been home to diverse cultures living and interacting together. I am proud to say that this tradition has been embraced by citizens and exists in such an inclusive form today. By learning about Canada s history, different cultures, and especially our own, Canadian youths can ensure the continuation of multiculturalism in Canada. (Marysia W.) Being a Polish Canadian makes it easy for me to accept and respect other cultures. Mother Language Day organized by IHLA-International Heritage Language Association promotes multiculturalism and helps to embed multiculturalism in our daily practice. I like exploring the tables displaying books, pictures and works of art of many nations in Edmonton. IHLA deserves much credit for promoting such endeavours. By representing Mazur Polish Canadian Dancers of Edmonton Society I promote multiculturalism through music, dance and costume. (Jack D.) Although I am a Canadian, I am very proud of my Polish heritage. Being a part of Mazur allows us to better understand our rich Polish culture. We get to make friends with other kids our age and have fun learning dances from various regions of Poland. Mazur provides an opportunity to enjoy great dance and to participate in many local and international festivals. ( ) Last year the groups preformed in Poland and Prague and this summer we are performing in Penticton during Peachfest. (Natasha L.) Dodatkowe informacje można znaleźć na naszej stronie internetowej lub prosze skontaktować się telefonicznie z prezes Kasią Rudolf tel: Zapraszamy! Mazur podczas występów na tegorocznym festiwalu Peachfes

4 4 November / Listopad 2013 Polish Hall: Centre of Polish Community The Polish Hall (Dom Polski) on Edmonton s historically prominent Kingsway Avenue, along with the centuryold Parish of the Holy Rosary, is the most important physical and cultural symbol of Edmonton s Polish history and community. Since its construction over fifty years ago, the Hall has become a central meeting point for generations of Polonia throughout the City, Province and beyond. It has been witness to hundreds of events and the celebration of many milestones in our community s history. It has become a physical testament to the strength of Edmonton-area Polish-Canadians and has united generations. Its popularity is such that in addition to its use by the Polish community, it is patronized by Edmontonian s of many different backgrounds. These achievements would not have been possible were it not for the three founders and owners of the Hall the Polish-Canadian Society, the Polish Veteran s Society, and the Polish Combatant s Association (Branch #6). After the arrival of new immigrants from the post-wwii era on, the agreement to build a new Polish Hall was signed in December The three organizations signed an agreement to construct the Hall and to share it equally amongst themselves. They united in their efforts to conceptualize, raise funds, and construct the Hall, which was completed by the following year. The official opening of the Hall took place in All debts were paid off seven years later, with the official mortgage burning taking place on September 10 th, Since that time the organizations have subsequently renovated and expanded the Hall, which included the addition of new meeting spaces, a Polish-language library, and the Polish Club. Although it is currently known as Syrena, the Club has undergone several name changes since it s official opening in The Polish Hall is very proud of its history as a wonderful meeting place that has accomplished a great deal for our community over the past five decades. However, it would like to remind the wider Polish community that with this contribution comes a financial obligation. The regular annual maintenance and upkeep of the building comes at significant expense, which is covered in full by the owners. Some of these annual costs are property taxes $34,000.00, property insurance $9,400.00, utilities $62, Increasingly, many of the events held at the Polish Hall do not have a Polish component to them, but cover a wide range of miscellaneous social Main entrance to the Polish Hall Photo: Michal Mlynarz functions for the wider community. In recent years, a growing number of these events are organized by non-polish groups, largely due to the Hall s extensive banquet, meeting and recreational spaces, convenient downtown location and ample parking. With its long history of iconic, memorable concerts, exhibitions and cultural events, the Polish Hall has become an integral part of the cultural and urban fabric of the City of Edmonton as a whole. It has served as a second home for many people in Edmonton s Polish community, a comforting place where all would feel welcome as they

5 November / Listopad Grande Ballroom Photo: Andy Rutkowski celebrated their traditions, maintained their language and marked many individual, familial and community achievements. Due to this popular association of the Hall as a symbolic home for the Polish community, the Hall has regularly encouraged numerous societies and groups, including dance and scouting organizations, in their endeavours. The Hall has allowed such groups to meet and work in its spaces for little to no cost. Any pillar of a community, for any city or ethnic group, serves an important function as a cultural centre. The Polish Hall is no exception. Although the Hall is proud to offer this support, it is to be emphasized that above all, it is a private enterprise, business and building, and as such it is not obligated to offer its spaces to external groups and organizations for no charge.the Polish Hall has gone above and beyond its expected role in the community to assist in the growth and development of Polish culture in Canada, and it has done so for years for little to no compensation. It is only fair and proper that in exchange for this contribution, that groups patronizing the Hall understand their expected responsibilities as well. The Polish Hall would like to inform the wider Polonia community that it is pleased to welcome future business, cultural groups, events and meetings. Like any other private enterprise, the owners of the Hall, who have maintained this special building on behalf of the community for over half a century, look forward to a continued positive arrangement with its clientele, one that is based on a mutual and reciprocal sense of service and compensation, so that the positive development of both the Hall and Edmonton s Polish community can continue into the future. Conference Centre Photo: Andy Rutkowski Polish Hall St NW Edmonton, AB T5H 2W6, Canada Phone: Kingsway Room Photo: Andy Rutkowski Michal Mlynarz Biblioteka Parafialna im. Błogosławionego Jana Pawła II mieści się w dolnej sali kościoła Różańca Św. ( Str. Edmonton) Czynna w każdą środę od 18:00 do 20:00 oraz w każdą niedziele od 10:00 do 14:00 Posiadamu najnowsze wydania książkowe, CD, DVD, MP3 w następujących działach: religijnym, poświęcony JPII, dział dla dzieci, rozrywkowy oraz historyczny. Mamy też sekcje anglo- jezyczną.

6 6 Proletariat malowany Jak prawidłowo namalować robotnika? Różne partie o rodowodzie proletariackim usiłowały zaprząc sztukę do swych propagandowych celów. Namalowani robotnicy, wystylizowani na przywódców mas i narodów, na marynarzy u steru losów całych pokoleń byli przeważnie obciążeni potężną chorobą. Polegała ona na przesadzie i kiczu z niej wynikającym. Przesadnie akcentowano nabrzmiałe od wysiłku żyły na spracowanych rękach, perliste krople potu na pooranych czołach oraz wzrok pełen nienawiści w kierunku wyzyskiwaczy-kapitalistów. Nienawiść odzwierciedlała negatywne uczucia chudej braci robotniczej wobec przebrzydłych krwiopijców z nadwagą. Skrywana nienawiść była immanentną częścią tej sztuki, żyjącej z zamówień u konkretnych mocodawców. Z czasem mało kto zauważył, iż tak wyobrażany na płótnach czy w kamieniu proletariat należy do przeszłości! To były wystylizowane relikty minionych czasów. Spracowane dłonie, zmęczone czoła, chęć klasowego odwetu za koszmarny los należą do bezpowrotnej przeszłości. Oglądający czuje, iż taka stylizacja należy Robotnicy przy pracy November / Listopad 2013 Fasada wschodnia muzeum w Biot do wieku XIX, kiedy zauważono rozpaczliwie beznadziejny los proletariatu. Osobiście reaguję alergicznie na takie wytwory sztuki z teza. Trącą źle ukrywaną propagandą. Mam szczęście, gdyż znajduję się w świątyni sztuki mojego ulubionego malarza proletariatu. Chodzę po salach francuskiego muzeum, poświęconemu wyłącznie jednemu artyście: Fernand Léger. Jestem na Lazurowym Wybrzeżu, w miasteczku Biot. Wdowa po nim, druga żona, kiedy odszedł z tego świata ( ), zrobiła wszystko, aby wybudowano mu piękne muzeum, a właściwie mauzoleum rozmiary architektoniczne są imponujące, zapierają dech, wśród pinii i palm tutejszego regionu o znanej estetyce. Dla mnie jest Fernand Léger (ur ) autentycznym bardem malarskim proletariatu w świetnym stylu, obdarzonym niebywałym talentem. Ojciec był handlarzem bydła. Syn potrafił oddać esencję proletariatu francuskiego lat sprzed pierwszej wojny światowej i późniejszych jego przekształceń. Nikt inny nie zajmował się malowaniem robotniczego świata, przy pracy i w czasie wolnym. Robotnicy pracują w tygodniu, a weekendy poświęcają rodzinom - to kronikarsko utrwalił Léger w swych dziełach. Koniec tygodnia (weekend) nie był tak rozbudowany jak teraz. Samemu trzeba było zorganizować sobie czas wolny. Nie było nigdzie konkurencji imprez, koncertów, podróży dla proletariatu. Z obrazów F. Légera wynika, iż robotnicy urządzają z rodzinami pikniki, wyjazdy za miasto, wypoczynek na łące i nad wodą. Ich dzieci bawią się piłką, niemal w cieniu akcesoriów pracy ich ojców. Kobiety o posągowych twarzach, czyli madonny robotników w kitlach, drelichach i ubraniach czekających na wypranie, przygotowują jedzenie na pikniki. Wypoczynek to nagroda po znojnej pracy. Niesłychanie ciekawym, bardzo francuskim (Tour de France!) elementem, wręcz refrenem na obrazach mistrza jest rower. Był on nieodzownym symbolem wolności weekendowej, jako że nikt wtedy nie miał samochodu w środowisku robotniczym. W okresie po I wojnie światowej, która oznaczała więcej niż milion poległych żołnierzy francuskich, rower stał się atrybutem wypracowanej wolności, świeżego powietrza i swobodnego wypoczynku. Malarz Léger doceniał społeczną funkcję roweru. Ten towarzyszył robotnikom przy piknikach, w dalszych wyprawach za bliski horyzont, oddalał od nielubianych miejsc pracy, czyli zadymionych hal fabrycznych, dymiących kominów hut i naoliwionych lokomotyw, brudu siermiężnego przemysłu, nieludzkich fabryk, zaśmieconych podwórek, wytwórni tysięcy produktów, potrzebnych nowoczesnemu społeczeństwu.

7 November / Listopad Wypoczynek proletariatu Kiedy już był uznanym artystą, zaczął F. Léger sporo podróżować. Przebywał we Włoszech, w Grecji, w USA, w Szwajcarii i w Szwecji. Przybył do Wrocławia w 1948 na sławetny Kongres Pokoju, na który polski rząd i partia robotnicza zaprosiła twórców z Zachodu, aby podkreślić swą prostolinijną otwartość na sztukę. A byli to głównie twórcy europejscy, którzy albo byli członkami partii komunistycznych albo kokietowali swoją postawą intelektualną włas ciwie mys lę i działam jak komunista. Oczywiście dzieła F. Légera są stylistycznie wysublimowanym kosmosem, gdzie panuje równowaga między wysiłkiem a wypoczynkiem o co nadal trudno nadal dziś, nie tylko w kręgach przemysłowej produkcji... Witrażowe ujęcie postaci (robotnicy jako święci przemysłu?) dodaje statyczności i spokoju jego dziełom, podziwianym przeze mnie w kolejnych salach w Biot koło Nicei. Léger wykładał jako profesor sztuki na amerykańskim University of Yale po zakończeniu ostatniej wojny światowej. Przedtem jeździł po swych wystawach, nie tylko we Francji, lecz również w Berlinie (1928), Zurychu, Sztokholmie, Nowym Jorku, Mediolanie... Ostatnie lata artysty to śmierć pierwszej żony Jeanne w 1950 roku, a potem ślub z Nadią, z domu Chodosewicz, zajmującą się systematycznie, z oddaniem i dyscypliną już wcześniej jego spuścizną. Była już przedtem jego asystentką, sekretarką, zajmując się ze znawstwem jego atelier i dokumentacją. Sama Nadia ma fascynującą biografię. Urodziła się w 1904 roku koło Witebska. W Smoleńsku uczyła się malarstwa u Kazimierza Malewicza i Władysława Strzemińskiego. W 1922 przybywa do Warszawy, gdzie poślubia malarza Grabowskiego. Po kilku latach rodzi córkę i zaraz potem rozwodzi się. Jedzie do Paryża. Ona właśnie doprowadziła do powstania tego wspaniałego muzeum: w dzień urodzin zmarłego męża Fernanda inauguruje ten przybytek sztuki w obecności André Malraux, francuskiego ministra kultury, pisarza (powieść Królewska droga ), przyjaciela generała de Gaulle a.. Wychodzę z Musée National Fernand Léger, zachwycając się rewelacyjnym pejzażem francuskiego Lazurowego Wybrzeża w wersji górskiej. Do morza ledwie km. Nie tylko krajobraz jest tu wspaniały. Wokół muzeum urządzono na wolnym powietrzu wystawę jego ceramiki i rzeźb. Są to mozaiki średnioformatowe, robiące wrażenie pomników, lub tworzące całe fasady właśnie muzeum-mauzoleum. Fasady to trzy olbrzymie wielopiętrowe ściany, pokryte mozaikowymi płytkami. Jedna fasada to niemal abstrakt, kojarzący się z drzewem, co jest wdzięcznym tematem w sztuce od zarania wieków. Centralna fasada też wielotematyczna, gdzie wyczuwam radosne motywy, pełne dynamizmu życia (koła rowerów!). Jest to swobodna interpretacja, jako że Léger lubił kokietować abstrakcją, już zresztą od 1912 roku - to świt tej rewolucji w malarstwie! Ostatnia trzecia fasada, to ta od strony parkingu, gdzie teraz stoją samochody z całej Europy, a nie rowery robotników, którzy pozowali artyście na tle kominów, żelaznych konstrukcji, domów budowanych z cegły, pieców Fasada zachodnia koksowni, itd. Ta fasada to formalnie tryptyk, trzy harmonijnie skomponowane mozaiki, gdzie najbardziej widocznym motywem są ptaki. Są pięknym symbolem wolności, tańcząc wokół niepozornych chmurek, nie mając kłopotów jak niegdysiejsza klasa robotnicza. Zatem wizyta w Biot to dwa etapy - ten wewnątrz świątyni, czyli sale, korytarze, filmy, dodatkowe wystawy towarzyszące, doskonale zaopatrzony sklep, oraz ten drugi etap na zewnątrz, wokół bryły muzeum. To tu ogarnia nas ogrom jego sztuki, echo pracowitości. Myślę o jego bohaterach: klasa robotnicza wszędzie się redukuje, związki zawodowe są coraz mniejsze, nie mając istotnego wpływu na grę interesów między proletariatem a pracodawcami. Inne czasy. Klasa robotnicza dziś a za czasów Karola Marxa to dwie absolutnie różne kategorie. Tak jak samochody zastąpiły rowery, a elektronika starożytne listy skrobane gęsim piórem na papierze... Gdyby mój ulubiony twórca Fernand Léger żył dziś, musiałby malować zupełnie inne pikniki pod innymi słońcami. Robotnicy z rowerami Wiesław PIECHOCKI BIOT, październik 2012

8 8 Message from Honourable Thomas A. Lukaszuk Deputy Premier and Minister of Enterprise and Advanced Education November / Listopad 2013 Most of us would rather laugh than cry. Most of us would rather play than fight. Most of us would rather hear a positive story than a negative one. So I d like to share stories about good things happening in Alberta s post-secondary education system our universities, colleges and technical institutes and how they promise a bright future for Alberta s students. Let s start at the beginning: it s easier than ever to apply to post-secondary schools with ApplyAlberta.ca. Once you create your online profile, you can use it to apply to as many post-secondary institutions in the province as you d like, now or in the future, with the click of a button. And with the transcript transfer system, you don t have to pay for your Alberta transcripts. These costs are covered by our government and the institutions. Alberta students enjoy many options for what to study, and ecampusalberta gives options for HOW to study. For more than ten years, Alberta students have had access to this innovative network. It offers more than 800 online courses, and 70 online certificate, diploma and applied degree programs. ecampusalberta has seen growth of nearly 25% per year in recent years. We also have more than 268,000 students studying on more than 120 publicly funded campuses across the province. And those numbers are growing each year. In fact, enrollment at MacEwan University is the highest it has ever been. We re making sure schools can expand to accommodate students and the programs they want. We know Alberta needs more engineers now and in the future. So we re working with the University of Calgary to expand the Schulich School of Engineering and create 400 more student spaces at the facility. Similarly, NAIT s new Centre for Applied Technologies will be the new home of the JR Shaw School of Business. This new training facility will help more than 1,700 additional students build careers in health, business, engineering, and sustainable building and environment management. Making sure students can afford their education is also important. That s why our government froze tuitions for students this year. That s also why we increased financial assistance for students, with $425 million in student aid being made available this year. We re also making it easier for students to get student aid. Whether it s kindergarten or post-doctoral studies, students are why the education system exists. My most important job is to make it easier for students to get an education. By ensuring that the post-secondary system stays accessible and affordable, we are ensuring that students will get the education they need to build the future they want. M A R L I N T R AV E L Petroleum Plaza Street Edmonton, AB T5K 1G8 alicja.palka@marlintravel.ca Felietony Sztuka Kochania Dariusza Spanialskiego teraz w książce e-book! Sztuka kochania jest zbiorem felietonów radiowych o tematyce związanej z wychowaniem dzieci i relacjami w rodzinie. Teksty publikowane były w Polskim Radio Edmonton oraz w Panoramie Polskiej. Jak głosi recenzja Wydawnictwa Nowy Świat - autor stara się pisać językiem prostym. Nie osądza, ale wskazuje na generalne przyczyny kłopotów z jakimi borykają się rodzice; nie podaje gotowych rozwiązań, ale prowokuje do przemyśleń. Adres wydawnictwa: Dr. Malgorzata (Margaret) Nowak przyjmuje pacjentów w Clearview Aestiva Dental Center Str. Edmonton Tel Pleasantview Professional Bldg. Suite 300, Avenue Edmonton, Alberta T6H 5B4 Fax: (780) (780) We speak English, Polish, and Russian Dr. Margaret Pokroy Dr. Mila Lutsky FAMILY DENTISTS Akredytowana Szkoła Polska im. Henryka Sienkiewicza Klasy 0-12 Przedszkole, dorośli, teatrzyk oraz kołka zainteresowań VANGUARD COLLEGE Str. Edmonton Tel Krystyna Dembowska

9 Ubezpieczenie samochodu ile wiemy o naszej polisie? November / Listopad 2013 Ubezpieczenia samochodów są częstym tematem rozmów, zwłaszcza gdy ktoś w naszym towarzystwie dostał ofertę odnowy polisy i jest nieco zaszokowany wzrostem składek. Niemalże zawsze w takiej sytuacji ktoś inny oznajmi, że jemu natomiast udało się znaleźć dobrą, lub wręcz doskonałą cenę za ubezpieczenie samochodu. Gdybyśmy znali statystyki to być może inaczej przyjelibyśmy oświadczenie tego szczęśliwca. Wiedzielibyśmy bowiem wtedy, że jest duże prawdopodobieństwo że nie zna on swojej polisy i jest ona zupełnie inna niż choćby nasza własna. Dla przykładu w potocznym języku słyszymy: ubezpieczenie w jedną lub w dwie strony. Ale ilu z nas wie co to dokładnie znaczy? Jak się okazuje niewielu. Potwierdza to badanie przeprowadzone wiosną bieżącego roku. W jego trakcie zadawano uczestnikom 10 prostych pytań dotyczących ich własnej polisy na samochód. Co może wydać się nieco zaskakujące kobiety znały odpowiedź ne 35% pytań a mężczyźni tylko na 27%. Niemniej ciekawym może wydać się, że osoby które twierdziły że przeczytały całą polisę, przeciętnie znały odpowiedź tylko na 28% pytań. Badanie to potwierdziło też że najwięcej błędów popełnili przy zakupie polisy klienci korzystający z oferty na internecie. Niestety nadal nie ma jeszcze takiej strony internetowej która może zastąpić doświadczonego brokera. Nasza naturalna przecież tendencja do kupowania najtaniej może w przyszłości kosztować nas dziesiątki tysięcy dolarów. W tym wydaniu Panoramy Polskiej podam tylko trzy pytania, na które najmniej uczestników badań znało odpowiedź: 1. Co pokrywa część polisy pod nazwą Comprehensive? 98% z nas nie zna odpowiedzi. 2. Jakie zniżki w ubezpieczeniu na samochód mogą być nam zaoferowane jeśli się na nie zakwalifikujemy? 93% z nas nie zna odpowiedzi. 3. Jakie czynniki są brane pod uwagę przy ustalaniu składek? 92% z nas nie zna odpowiedzi. Trzeba w tym miejscu zauważyć, że w trakcie tych badań używano tak zwanej metody Multiple choice, czyli uczestnicy mieli do wyboru listę prawidłowych odpowiedzi. Tym bardziej może wydawać zaskakująca nasza niska wiedza na temat usług za które sami przecież płacimy. Szanowni Państwo ubezpieczenie samochodowe są nierozłaczną częścią naszego życia, dobrze jest wiedzieć co nasze pokrywa jeszcze przed ewentualnym wypadkiem. Nikt z nas nie lubi przecież kosztownych niespodzianek. Mieczysław Piórkowski (780) ARTISTIC BAKE SHOP LTD St. EDMONTON Tel EDMONTON S PREMIER CREATIVE EUROPEAN BAKERY FAMILY OWNED AND OPERATED SINCE 1966 OPEN Tues - Fri 8:30-5:30 Sat. 7:30-3:00 CLOSED SUNDAY & MONDAY www. ABS320TELUS.NET Europejska piekarnia otwarta: od wtorku do piątku 8:30-5:30 w soboty 7:30-3:00 Zamknięta w niedziele i poniedziałki 9

10 10 - Cześć! jestem Grażyna! - Cześć! a ja Aśka! Podałyśmy sobie ręce siadając naprzeciwko siebie w trójmiejskiej kolejce podmiejskiej, jadąc na egzamin wstępny na Akademie Muzyczną w Gdańsku. Przez całe pół godziny podróży wymieniałyśmy się swoją wiedzą w zakresie historii muzyki i innych muzycznych zagadnień. - To ty jesteś tą dziewczyną z wiolonczelą, którą wielokrotnie widziałam biegnącą do kolejki powiedziałam. - Tak, a ty jesteś tą skrzypaczką, którą ja również widywałam przez wiele lat na naszym osiedlu powiedziała Grażyna. Tak się poznałyśmy, mieszkając przez wiele lat na tym samym osiedlu w Kamionce, która jest potoczną nazwą dzielnicy Sopotu, jeden przystanek kolejki w kierunku Gdyni. Chodziłyśmy do innych szkół- Grażyna uczęszczała do Ogólniaka w Sopocie, a muzyki uczyła się w Szkole Muzycznej II stopnia na ul. Partyzantów we Wrzeszczu. Ja natomiast całą swoją edukacje ogólną i muzyczną zdobyłam w Ogólnokształcącej Szkole Muzycznej I-szego i II-go stopnia w Gdańsku. Nasza przyjaźń zaczęła się niemalże natychmiast. Zaraz po egzaminach wstępnych spotykałyśmy się codziennie i to bardzo intensywnie. Razem spędziłyśmy już to całe lato. Grażyna zawsze otoczona była rzeszą kumpli i koleżanek, którzy natychmiast stali się również moimi kolegami. Jednym z ważniejszych wydarzeń tego lata był Festiwal młodych talentów jazzowych w Gdańsku- JAZZ JANTAR. Graża kochała jazz i to właśnie Ona zaraziła mnie jego bakcylem. Pierwszym nagraniem, jakie wtedy poznałam była płyta Patha Methenego TRAVELS. Grażyna obdażona była wieloma talentami. Jednym z nich była umiejętność zjednywania sobie serc wszystkich. MOJE WSPOMNIENIE O GRAŻYNIE SOBIERAJ Graża była duszą towarzystwa! Jej niesamowity talent aktorski przyciągał uwagę wszystkich obecnych. Miała znakomitą pamięć do szczegółów i była absolutną królową w opowiadaniu anegdot, które każdy z nas pamiętał piąte przez dziesiąte, i to w sobie tylko właściwy, szczególny sposób. Wszystkie opowieści przeważnie kończyły się salwami śmiechu, często samej Graży. A śmiech Grażyna miała głośny, szczery i zupełnie wyjątkowy. Ktoś kiedyś, będąc pod wrażeniem Jej niesamowitych opowieści, porównał Grażę do legendarnej Szeherezady, która swoimi, niekończącymi się, opowieściami Tysiąca i jednej nocy, nie tylko uratowała swoje życie, ale również rozkochała w sobie okrutnego księcia, słynącego z lodowatego serca Choć po pierwszym roku studiów, rozdzieliła nas odległość z Gdańska do Poznania, gdzie przeniosłam się na studia, nasze kontakty zawsze były żywe i intensywne. Wspólnie wyjeżdżałyśmy na zgraniczne wyprawy, prywatnie i z orkiestrami symfonicznymi: Bałtycką i Poznańską; do takich krajów jak Niemcy, Czechosłowacja, Austria, Szwajcaria, Francja, Hiszpania, Berlin Zachodni, Włochy, a nawet Egipt. Na wyjazdach, oprócz muzyki, każdą chwilę spędzałyśmy na poznawaniu i zwiedzaniu nowych miejsc i kultur, które zawsze fascynowały Grażyne. Potem, godzinami November / Listopad 2013 dyskutowałyśmy i opowiadałyśmy sobie nasze wrażenia, ciesząc się każdą chwilą nierzadko w zupełnie szalony sposób. Grażyna kochała muzykę wszelkiego rodzaju. Sama była członkinią wielu różnych zespołów muzycznych i orkiestr jeszcze w Polsce: Chóru Akademii Medycznej w Gdańsku, Filharmonii Bałtyckiej i Zespołu Folklorystycznego Gdańsk oraz Orkiestry Filharmonii Poznańskiej. Wspólnie spędziłyśmy wiele godzin, słuchając po nocach płyt muzyki klasycznej i jazzowej, kaset magnetofonowych oraz dysków CD, które wtedy, w latach 80-tych były absolutną nowością, a pocztą pantoflową roznosiło się, kto przywiózł z Zachodu kolejne nagranie. Niezapomniane czasy Grażyna Sobieraj z grupa studentów z Suzuki Charter School na dorocznym koncercie w ratuszu w Edmonton Graża uwielbiała poznawać nowych ludzi i słuchać ich opowieści. Miała niesamowity talent wyczuwania mocnych cech charakteru u swoich przyjaciół. W sobie tylko wiadomy sposób potrafiła te cechy wyeksponować i w ten sposób pomagała nam wszystkim uwierzyć w siebie, byśmy mogli silniej stanąć nogami na ziemi. Doskonale znała również nasze słabości. Była niesamowitą realistką. Każdą sytuację potrafiła ocenić w najbardziej pragmatyczny sposób, proponując często wcale nie pragmatyczne rozwiązania, tym samym zaskakując nas wszystkich. Grażyna bowiem w głębi serca, była również wielką romantyczką. Nigdy nie żałowała czasu, by wysłuchać i pomóc znajomym. Grażyna była wspaniałą organizatorką, co często wykorzystywała nie tylko w sytuacjach zawodowych, ale również i towarzyskich. Była prawdziwą mistrzynią w podejmowaniu gości. Przyrządzała najbardziej wyszukane i przepyszne potrawy. Uwielbiała celebrować właściwie wszystko, co się dało. Przyjęcia u Graży, to były niezapomniane biesiady trwające często do wczesnych

11 November / Listopad 2013 Przez ostatnie 14 lat była dyrektorem muzycznym powstałej przy STE, Suzuki Charter School. 11 Grażyna kochała swoich studentów, muzykę, swoją pracę i nauczanie. Do ostatniej niemalże chwili kontynuowała pracę pedagogiczną, która była częścią jej życia dawała jej siłę. Wszyscy podziwialiśmy jak dzielnie Grażyna walczyła z okropną chorobą. Jestem pewna, że jej przypadek znajdzie się w księdze rekordów medycznych. Grażyna pobiła wszelkie prognozy i oczekiwania. Jej afirmacja życia i poczucie humoru były chyba najsilniejszymi cechami jej osobowości. Żartowała i rozbawiała wszystkich naokoło do ostatnich niemalże momentów Jej świadomości. Grażyna Sobieraj- Matka dwojga dzieci: Nestille i Conrada, Żona Piotra, Siostra Roberta, Przyjaciółka wielu z nas, Nauczycielka setek studentów, Działaczka polonijna; odeszła z tego świata w sobotę, 12 października 2013 r. w wieku 50-ciu lat. Dziękuję Ci Droga Przyjaciółko za wszystko! Kiedyś się znowu spotkamy i może pojedziemy pod Piramide Cheopsa w Gizie albo do Alhambry w Granadzie. Zobaczymy Spoczywaj w pokoju! I rozbawiaj całe grono nowych i starych przyjaciół, których teraz spotykasz na Swej drodze! Pogrążona w żalu, Joanna Ciapka- Sangster Wigilia w domu Grażyny, w latach 90-tych w Parkallen w Edmonton godzin rannych, jak również, niezwykle eleganckie, wysublimowane przyjęcia. Wszyscy zawsze lgneli do jej domu, bo wiadomo było, że impreza u Graży jest zawsze- najlepsza! Grażyna Sobieraj i Joanna Ciapka-Sangster w Egipcie na wyprawie motorówka po Nilu w Kairze Grażyna była nieprzeciętnie inteligentna! Jej dogłębna wiedza obejmowała wiele zagadnień z zakresu tematyki ogólnoświatowej, nauk ścisłych i humanistycznych, z prawdziwym zamiłowaniem do historii, zarówno powszechnej jak i sztuki! Była fantastycznym pedagogiem. Zaraz po przyjeździe do Edmonton w 1990 r., Grażyna rozpoczęła nauczanie gry na wiolonczeli. Bardzo szybko poznała i zaadoptowała Metode Suzuki i dołączyła do grona pedagogicznego w edmontońskiej Society for Talent Education (STE). Oprócz nauczania, Grażyna grała w różnych zespołach kameralnych, takich, jak: La Belle Epoque Trio, Parkallen Quartet i innnych.

12 12 Książka wyróżniona Nagrodą Honorową za Publikacje Wspomnieniowe z ramienia Polskiego Stowarzyszenia Autorów, Dziennikarzy i Tłumaczy w Europie oraz Konsulatu Generalnego RP w Brukseli na ostatnim Salonie Książki Polonijnej. Nawet ptaki wracają to tom reportaży o krzyżowych drogach polskości od Kazachstanu po Litwę, autorstwa dziennikarki Leokadii Komaiszko, wilnianki z pochodzenia. Wszystkie opisane w książce historie to są prawdziwe świadectwa, opowiedziane młodej dziennikarce podczas ryzykownych nieraz spotkań w polskich wioskach na kazachstańskich stepach czy znów uziemionych między syberyjskie śniegi... Pozycja z pewnością rzadka i warta uwagi oraz miejsca w każdej bibliotece. Od autorki Jest to pokaźny (10 lat pracy) tom reportaży o losach Polaków w byłym Związku Radzieckim. Opisany jest okres Wiosny Ludów na Wschodzie Europy, czyli lata 80-90, kiedy polskość w byłych republikach ZSRR mogła się zacząć odradzać. Pracowałam wtedy w Wilnie jako dziennikarka, w tamtejszym dzienniku polskim i miałam możliwość realizowania mej pracypasji: podróżowałam śladami Polaków po stepach kazachstańskich, po ośnieżonych tajgach Syberii, rozmawiałam z ludźmi, fotografowałam, a potem powstawały z tego reportaże, drukowane najpierw w dzienniku w Wilnie, a teraz oto w książce Nawet ptaki wracaja. To że książka się ukazała, jest wypełnieniem mego słowa danego moim rozmówcom, rozrzuconym po bezkresie ZSRR, że o nich nie zapomnę, że przekażę światu ich przywiązanie do korzeni ojczystych, do wyniesionych z domu tradycji, do polskości pomimo prześladowania i nagonki, które przeżywały całe pokolenia. Tom reportaży Nawet ptaki wracają Książka jest już trochę znana wśród Polonii Belgijskiej, ale wciąż pełno jest ludzi, którzy pojęcia nie mają, że coś takiego istnieje, jak też niewiele wiedzą o naszych rodakach na Wschodzie; co oni przeżyli, by zostać Polakami i by w tamtej gehennie wychować na Polaków swe dzieci... ZAINTERESOWANYCH TEMATEM, prosimy o kontakt pod adresem: LeokadiaK@yahoo.fr Telefon: + 32 (0) Wypowiedzi osób, które czytały książkę Nawet ptaki wracają. E. Brazis z Wileńszczyzny: Całość pracy - nie ma słów! To ogromna pojemność polskości, jej dróg krzyżowych, wzruszających do głębi duszy momentów z życia naszych rodaków, dostojnej walki polskości o swe istnienie i w końcu - walki dobroci ze złem, niezależnie od narodowości. I wszystko to - nie wymyślona, lecz skrupulatnie zebrana rzeczywistość... H. Metanomski, USA: Temat bardzo ciekawy, szczególnie dla mnie, bo ja jestem jedna z ptaków, które nie wróciły. (...) My w świecie, gdzie cywilizacja przypomina naszą, prowadzimy normalne życie, ale ci, którzy zostali w piekle komunistycznym, musieli walczyć o wszystko, nękani brakiem zdrowia i niechęcią otoczenia. Sądzę, że Pani tak ofiarne zainteresowanie się ich losem jest prawdziwym darem i stwierdzeniem, że nie są zapomniani i że nadal są częścią naszej Ojczyzny. Czytając Pani opis ludzi, których Pani spotkała w Kazachstanie, byłam zaskoczona, że tak potrafili zachować swą kulturę i odrębność, że zbudowali wokół siebie ład i dobrobyt... D. Żołnierczyk, Belgia: Nawet ptaki wracają jest, niewątpliwie, bardzo wartościowym dokumentem losów Polaków wygnanych z Ojczyzny, któremu dodatkowy walor nadaje bardzo piękny język, momentami o poetyckim zabarwieniu. Z uwagi na bardzo polski charakter tej książki, na zawarty w niej duży ładunek patriotyzmu i emocji, jest ona adresowana do Polaków tak w Kraju, jak też za granicą, ewentualnie do osób, odczuwających November / Listopad 2013 więź z Polską. Myślę, że inne wersje językowe znalazłyby czytelników wśród Polaków, żyjących w innych krajach, którzy często nie piszą ani nie czytają po polsku... C. Jaśkiewicz, Szwecja: Nawet ptaki wracają - to przypomnienie o tym, że są Polacy na tym świecie, od których Polska odeszła, a oni zostali przy swojej Polsce czy też Polska została w nich. (...) Francuski marszałek Ferdinand Foch powiedział kiedyś, że ojczyzna to ziemia i groby. Po lekturze książki Leokadii Komaiszko Nawet ptaki wracają można dodać, że ojczyzna - to przede wszystkim pamięć. Periodyk Informacja, wydawany w Brukseli: Tytuł książki Nawet ptaki wracają pochodzi od nazwy jednego z reportaży o rodakach, zamieszkałych w Lidzie na Białorusi. To również trafne porównane do ptaków - emigrantów, które doskonale wiedzą, gdzie znajduje się ich gniazdo. Książka jest bezsprzecznie odbiciem wrażliwości i patriotyzmu samej autorki. Pamięć, tęsknota i wierność Ojczyźnie - to przesłanie, które niesie ze sobą treść niezwykle interesującej książki. J. Łyczkowska z Warszawy: Książkę Nawet ptaki wracają czyta się jednym tchem. Reportażom towarzyszą piękne opisy surowej przyrody, historia i legendy starych zamków i świątyń. Droga Pani Autorko, urzekła mnie Pani historią, podziwiam heroizm wędrówek po tej bezkresnej krainie, gdzie daleko do Boga i do lekarza, a gdzie usłyszała Pani ten niepojęty, srebrzysty syberyjski śmiech i gdzie odczuła Pani ludzką serdeczność. Szukając śladów zesłanych Polaków, pomników polskości, wędrowała Pani po bezdrożach, niejednokrotnie w ociekajacym wodą płaszczu - wnosząc tym ludziom w ich szare życie chwile radości: ot, ja i porozmawiał po polsku... Nawet ptaki wracają powinni przeczytać: ci, którzy mają swoje korzenie na Kresach, ci którzy nic o Kresach nie wiedzą, a także ci, którzy narzekają na drobne niepowodzenia Wg Nasza Gazeta, Nr20 (456), Wilno.

13 November / Listopad Urywek książki Nawet ptaki wracają - autorka Leokadia Komaiszko... Pewnego lutowego dnia 1989 roku ruszyłam śladami chodoków. Ciężarówka mknęła nieoczekiwanie szybko jak na fatalne tutejsze drogi. Jakby wcinała się kadłubem w białosiną jednolitość nieba i ziemi. Słońce głaskało promieniami sterczące wzniesienia. Same zakręty, kawałki lasów. Płaskie szarości wciśnięte między wzgórza wsi. Domy z grubo ciosanego brunatnego drewna. Żadnych mocniejszych barw. - Wszystkie syberyjskie wsie są zaniedbane przypomniałam sobie słowa Aleksandry Chudonogowej, sekretarza ds ideologii Bocheńskiego Komitetu Rejonowego w obwodzie irkuckim. Lecz tam, gdzie Polacy mieszkają, domy są akuratniejsze. To ludzie opanowani i pracowici. Teraz biorą w arendy farmy kołchozowych krów. Będą harować, aby żyć jeszcze lepiej. (...) Jestem w Wierszynie. Rozmawiam z jej mieszkańcami. Pytam o początki życia na obczyźnie. - Jedenaście lat wtedy miałam - mówi poprawną polszczyzną Magdalena Mycka. - Przyjechałam z mamą w lipcu dwunastego roku. Pamiętam ulewny deszcz i diabelskie zimno. Niewiele cieplej było w budce z modrzewiowym dachem, którą tatuś zrobił przed naszym przyjazdem. Sąsiedzi wykopali ziemianki. Gotować nie mieliśmy gdzie. Posiać coś czy zasadzić też nie było gdzie. Wszędzie panoszyły się lasy. Ojcowie karczowali więc sosny wiekowe i robili pola. Miejscowa ludność na początku burzyła się nie chciała przybyszów. mastertax@shaw.ca Meat Products & Delicatessen ACADIA SHOPPNG CENTRE 347 Heritage Drive S.E. Calgary, Alberta, Canada T2H 1H8 Tel: (403) (...) Podkatowiczanie bardzo szybko poczuli prawdziwy smak ziemi obiecanej. Stracili iluzje co do pięknej przyszłości na Sybirze. Chcieli jechać z powrotem. Ale większość nie miała za co. Niektórzy uciułali jednak trochę grosza i do 1914 roku wyrobili papiery powrotne. Wtedy wybuchła wojna. Pieniądze przepadły i jazda przepadła. Z Wierszyny tylko Antek Pietrzyk, Franek Kustoś i Michał Waszyński zdążyli do Polski wyjechać. Ci, którzy zostali, podzielili w swych myślach świat na Polskę i Syberię. A raczej Polskę i Wierszynę, mającą im zastąpić Ojczyznę. Poprzez miłość do Wierszyny uczyli dzieci miłości do wszystkiego, co polskie. Zżyli się ze sobą bardzo. Stali się dosłownie rodziną. Cała wieś przeżeniła się ze sobą. Nie chcieli więzów z Buriatami. Może to dzięki temu są dziś na Syberii praktycznie jedyną wsią, w której mówi po polsku trzecie pokolenie... (urywek z reportaża syberyjskiego pt. Kajet dla Wierszyny, pisanego w marcu 1989 roku) Suite #2107 TD Tower Ave Edmonton, AB T5J 2Z1

14 14 Exodus Kolejne dziesiątki tysięcy ludzi opuszcza Polskę. Trwa exodus młodych i zdolnych ludzi, szukających swoich szans, niestety, poza Ojczyzną. Mamy już widoczne i nieodwracalne skutki tego stanu rzeczy: to wzrastająca liczba sierot Rzeczpospolitej, zmuszonych do emigracji przez brak perspektyw we własnym Kraju to rozbite rodziny to starzy rodzice i dziadkowie, którzy pozostali w Kraju, kontemplując tęsknotę. Sierotami są nie tylko dzieci pozbawione rodzinnego domu. Są nimi także starzy, samotni ludzie, opuszczeni przez bliskich. Sierotami są także wnuczęta, dla których słowa: dziadek, czy babcia posiada znaczenie wirtualne, pozbawione emocji i uczuć. Trudno przecież budować, czy utrwalać więzi z rodziną - poprzez internetowe rozmowy, chociaż komunikatory są dobrem nieocenionym, bo jednak utrwalają pamięć o własnych korzeniach. Jednak pamięć to nie uczucie, to nie miłość. Pamięć jest zwykle uruchamiana okazjonalnie i bywa powodem do wspomnień i wzruszeń. Jest dobrze, kiedy one są autentyczne, ale ta pamięć nieraz wynika z obowiązku: - Hela, zadzwoń no, do matki. - Ty zadzwoń, to przecież twoja matka. - Dobra, dobra, zadzwonię. Na szczęście są to przypadki wzięte z marginesu stosunków rodzinnych. Ale są! To może być skutek atmosfery wyniesionej z domu rodzinnego, jednak głównym powodem takiego oziębienia uczuć jest właśnie opuszczenie domu rodzinnego i brak bliskości, dotyku czy pieszczoty. Dla wszystkich: emigrantów, czy pozostawionych rodziców, dziadków emigracja jest szokiem, z tym że cierpienie rodziców i dziadków nosi charakter bezsilności i niepokoju, to tak, jakby drzewo wydało nasiona, a porwał je wiatr. Dla rodziców i dziadków nastają trudne dni i lata asymilacji w nowych warunkach: syn już nie przyjdzie po radę, córka nie wpadnie na herbatę, a głosu wnucząt wysłuchiwać się będzie pośród innych dzieci na placu zabaw... Zaczyna dokuczać samotność, bo tęsknota już nie zwróci dawnych lat i pozostaje świadomość codziennego zdawania się na samego siebie. Teraz myślimy - jak się wyzwolić z tego ciężaru samotności. Niektórzy rodzice usprawiedliwiają się przed sobą mówiąc, że dzieci wyjechały, by im żyło się lepiej niż nam. Podkreślają swoją odpowiedzialność za te decyzje, że to niby dla ich dobra i dobra ich dzieci a naszych wnuków. Robią wszystko, by ukryć ten smutek, choć wiadomo, że jest to zabieg bezskuteczny... i zawsze łezka zakręci się w oku, gdy spotkamy tych szczęśliwców, którzy spacerują ze swoimi wnukami po parku. Dariusz Spanialski November / Listopad 2013 Problemy Ligii Narodów w 1920 Na przestrzeni wieków, różne instytucje jak i poszczególni ludzie dążyli do zminimalizowania konfliktów międzynarodowych. W XIX wieku zrodziła się pierwsza inicjatywa, wyrazem której były konferencje odbyte w Hadze w latach 1899 i Dzięki nim powstał Międzynarodowy Sąd Rozjemczy w Hadze, który miał rozstrzygać spory między państwami. I wojna światowa spowodował, że jeszcze przed wprowadzeniem traktatu wersalskiego (18 czerwca 1919) zainicjowano powołanie międzynarodowej instytucji najwyższego rzędu, pod nazwą Związku, która później przybrała oficjalną nazwę - Liga Narodów. Związek ten powstała z inicjatywy prezydenta Wilsona i miał na celu: rozwój oraz współdziałania narodów, jak i zapewnienia im pokoju i bezpieczeństwa. Członkami Ligii mogły być państwa niezależne lub kolonie autonomiczne. Jednak mimo pięknych deklaracji jak i szafowaniem paragrafami, na prawo i lewo był to twór, patrząc z pespektywy czasu dość śmieszny (notabene dzisiejsza ONZ, która jest następczynią Ligii Narodów, też jest martwym instrumentem, który straszy niegrzeczne narody). Już na samym początku istnienia Liga zajmowała się sprawami bardzo błahymi, a ignorowała wydarzenia wagi światowej. Poniżej podam jeden z wielu faktów bierności instytucji, która powinna właśnie interweniować i bronić przed konfliktami międzynarodowymi. Będzie to przykład totalnej ignorancji owej instytucji wobec najazdu bolszewickiego na Polskę w roku Jest to urywek wspomnień jednego z dyplomatów francuskich hr. de Saint-Aulaire, z sierpnia 1920 roku. Właśnie w owym czasie zebrała się Rada Ligi Narodów w San Sebastian w Hiszpanii. Podczas obrad zajmowano się artykułami 10,16 i art. 17 (wszystkie wymienione artykuły dotyczyły zbiorowej sankcji, wobec sprawcy nielegalnej napaści na członka Ligii, z możliwością interwencji wojskowej) podczas obrad nikt nie miał odwagi nawet wspomnieć o tym, że pod Warszawą rozgrywa się rozpaczliwa walka w obronie cywilizacji Zachodu przed najazdem hord czerwonych rewolucjonistów. Jedynym pragnieniem zgromadzonych było zamknięcie sesji przed upadkiem Warszawy, który uważano za nieunikniony: Tymczasem w sam dzień rozjechania się, gdy samochody członków Rady warczały już pod gazem na dziedzińcu hotelu Marii Krystyny, nagle panika owładnęła delegatami mocarstw. Biegali w niewymownym przerażeniu. Po ka tach słuchać było szepty delegatów, pokazuja cych sobie nawzajem z obliczem pełnym troski jakis tajemniczy papierek. Oczywis cie musiała to być depesza o upadku Warszawy. Polska, z niewypowiedzianym brakiem taktu nie poczekała ze swoja katastrofa na zamknięcie sesji. W rzeczywistos ci tajemniczy papierek zawierał cos gorszego: był to rachunek hotelowy. Delegaci opieraja c się na jakis nieokres lonych precedensach, przypuszczali, że będzie on zapłacony przez rza d hiszpański. Ten ostatni zas, przyjmuja c ich ze wspaniałos cia i serdeczna gos cinnos cia (bankiety, samochody, wycieczki, przedstawienia teatralne a nawet walki byków). Rza d hiszpański uważał, że obraziłoby delegatów zapłaceniem za nich tych rachunków, na których regulowanie otrzymywali przecież od swoich rza dów diety. Co za przykra niespodzianka -powtarzano między soba. Rachunek był słony. Każdy z szefów delegacji zajmował cały apartament: każdy sekretarz miał własny salon, każda stenotypistka własna łazienkę. Muszę ku honorowi Francji zaznaczyć, że nasza delegacja dawała piękny przykład zimnej krwi i równowagi ducha w obliczu tej klęski. Kiedy Polacy wykrwawiali się na polu walki, jedną bolączką delegatów Ligii były rachunki, za które musieli zapłacić. No cóż, późniejsze wydarzenia historyczne takie jak: zajęcie przez Japończyków Mandżurii, czy napad Włoch na Etiopię, wreszcie wchłonięcie przez III Rzeszę Austrii oraz zajęcie Czechosłowacji świadczą o jednym, deklaracje i dokumenty nic nie znaczą wobec faktów dokonanych i żadne sojusze, czy też bliska współpraca z najlepszym z sąsiadów nic nie da wobec napaści, trzeba liczyć tylko i wyłącznie na własne siły. Niestety taka wypływa nauka z wyżej wymienionego wydarzenia. Źródła: A. Wereszczyński, Wiadomos ci o Polsce współczesnej, Lwów S. Pawłowski, J. Bystroń, A. Peretiakowicz, Polska współczesna, Lwów-Warszawa (1936). Anonimowy autor, Czym martwiła się Liga Narodów, Expres Zagłębia z 26 lipca H. Dembiński, Odmowa uznania faktów dokonanych, Lublin (1939). Marek Kopaczyk Sobotnia Szkoła Polska im. Marii Chrzanowskiej Klasy od 0 do 9 Przyjmuje również do przedszkola dzieci już o 4 roku życia. Tel Urszula Kunikiewicz Austin O'Brien High School 6110, 95 Avenue, Edmonton

15 November / Listopad 2013 Grzegorz Wielki Z Marzeną Anną Wójtowicz z Fundacji św. Grzegorza Wielkiego rozmawia Joanna Szubstarska - Grzegorz Wielki pozostawił spuściznę literacką obejmującą ponad osiemset homilii i listów. Czy dzisiaj czerpie się z bogatego dorobku tego doktora Kościoła? Myślę, że spuścizna św. Grzegorza Wielkiego funkcjonuje w naszej kulturze w dość ograniczonym stopniu. Mówimy na przykład o chorale gregoriańskim i wywodzimy jego nazwę od naszego świętego Patrona, jednak głębsze studia pozwalają stwierdzić, że to w istocie nie jemu zawdzięczamy tradycyjną muzykę Kościoła. Co zaś tyczy się per se pism św. Grzegorza, dostęp do nich jest właśnie ograniczony czy utrudniony. Wystarczy przytoczyć przykład Homilii na Ewangelie, które w XX wieku miało bodaj trzy wydania. Wydaje się jednak, że zainteresowanie Ojcami Kościoła ożywa chociażby dzięki benedyktynom z Tyńca, którzy wydają na nowo Dialogi czy Księgę reguły pasterskiej. - Jakie działania podejmowane są dziś w Polsce w celu upowszechniania edukacji klasycznej? Jaki jest wkład Fundacji św. Grzegorza Wielkiego na polu wspierania tej edukacji? Wszyscy, którzy współtworzą zespół Fundacji św. Grzegorza Wielkiego to ludzie młodzi, w większości nadal studenci. To, z czym kojarzymy klasyczną edukację, to przedmioty, których nam brakowało w edukacji, jak choćby łacina, której znajomość przez wieki była podstawą ogólnego wykształcenia. Można tłumaczyć jej zanik w planach zajęć zmianą czasów, jednak trzeba też pamiętać, że pomimo tego, iż od kilku wieków nie była to lingua franca Europy, nie przestawano jej nauczać. Projekty związane z edukacją klasyczną jeszcze przed nami, jednak w pierwszej kolejności chcielibyśmy zwrócić uwagę właśnie na łacinę, której nieobecność w szkołach jest, jak mi się wydaje, wielką stratą. - Z postacią św. Grzegorza wiąże się chorał gregoriański. Przypisywana temu jednemu z najwybitniejszych papieży reforma śpiewu miała na celu zjednoczenie liturgiczne Zachodu pod przewodnictwem Rzymu. Na czym konkretnie polegała ta reforma? Św. Grzegorz Wielki dał impuls do systematyzacji i kodyfikacji istniejącej już muzyki kościelnej. W klasztorach benedyktyńskich zaczęto spisywanie melodii śpiewów wykonywanych w kościołach już od niemal dwóch stuleci, od kiedy Kościół przestał być prześladowany i mógł w rosnących bazylikach rozwijać własny sposób śpiewu. Od jego czasu zaczęto zapisywać kościelną muzykę, dzięki czemu dziś możemy posługiwać się tymi samymi melodiami, co nasi przodkowie setki lat temu. - Rok temu przygotowana została pierwsza od ponad 40 lat Msza św. w rycie dominikańskim. Czy planowane są kolejne wykonania? Jak ważne jest tradycyjne śpiewanie dla zachowania dziedzictwa po wielkim papieżu? Msza św. w rycie własnym Zakonu Kaznodziejskiego po 1 lipca została odprawiona jeszcze kilka razy. W gruncie rzeczy przynależny do niej chorał ma nieco inny charakter niż gregoriański, czyli rzymski. Dominikanie wykształcili własny sposób śpiewu, mają też własne melodie, różniące się od tych rzymskich. Niech przykładem tu będzie choćby antyfona Salve Regina, która w wersji dominikańskiej brzmi inaczej nie tylko w warstwie muzycznej, ale również różni się tekstem. Co zaś tyczy się tradycyjnego śpiewania, jako takie nie ma ono wiele wspólnego ze św. Grzegorzem. Obraliśmy tego właśnie świętego na patrona ze względu na jego odwagę do przedsiębrania niełatwych projektów. Nie bez znaczenia jest oczywiście jego wkład w muzykę i sztukę Kościoła, jednak nie w każdym projekcie odnosimy się stricte do św. Grzegorza. Czasem po prostu powierzamy nasze zamierzenia i realizacje jego modlitwom. Phone (780) or (780) Fax (780) Suite# Tory Rd. Edmonton, AB T6R 3W2 Jan Paweł II Angielsko-Polski program szkolny Klasy 0-9 W St. Basil School Av. Edmonton Tel PANORAMA POLSKA THE POLISH PANORAMA Editorial Board Zespół Readakcyjny: Executive Editor- Redaktor Naczelny Marek Stepczyński Edward Możejko Piotr Węcław Conrtibutors Współpraca: Zygmunt Cynar Marek Kopaczyk Tomasz Kornecki Wiesław Piechocki Internet Edition Wydanie Internetowe: Marcin Janiszewski Desktop Publishing Skład komputerowy: Asia Zawaduk Advertising Dział Reklam: redakcja@panoramapolska.ca Tel Reklamy i ogłoszenia oraz życzenia można zamawiać nadsyłając ich treść wraz z odpowiednią opłatą na adres redakcji: Suite 1240, 5328 Calgary Trail S. Edmonton, Alberta T6H 4J8, Canada Czeki lub przekazy pienieżne należy wystawiać na Panoramę Polską. Redakcja nie odpowiada za treść, ani za formę zamieszczonych ogłoszeń, jak również za poglądy autorów publikowanych tekstów, z którymi często się nie zgadzamy. Advertising Deadlines: advertizing space must be reserved no later than on the 15th of the month preceding publication date (e.g. January 15 for February edition). Advertising discounts: 6 inserts 10% off, 12 inserts 20% off. Make your cheque or money order payable to Panorama Polska. Please send letters to the editor to: redakcja@ panoramapolska.ca. Include address and telephone number. We reserve the right to edit all letters. Przyjmujemy do druku tylko teksty nadesłane pocztą elektroniczną (MS Word z polskimi znakami). Zastrzegamy sobie prawo skracania i adjustacji tekstów oraz zmiany tytułów. Redakcja nie zwraca nadesłanych materiałów. 15

16 Oferujemy usługi turystyczne przeloty indywidualne i grupowe, hotele, samochody, ubezpieczenia turystyczne i dla odwiedzających, sanatoria, wycieczki zorganizowane (ALL INCLUSIVE), autokarowe i statkiem (CRUISE), wysyłkę paczek do Polski i krajów b. ZSRR. Paczki katalogowe i wysyłkę kwiatów, przekazy pieniężne oraz wszelkiego rodzaju usługi notarialne 6 dni w tygodniu oferuje ANNA CHOJNOWSKA. Bezpłatna pomoc w wypełnianiu dokumentów emerytalnych i urzędowych. Najlepsze ceny, fachowa obsługa, bezpłatny parking Ave, Edmonton, AB T5H 1A5 poloneztravel@gmail.com Tel. (780) Fax (780) Serenity Funeral Service Princess Elizabeth Avenue NW Edmonton, AB T5G 0X9 Tel Fax YOUR COMMUNITY OWNED NOT-FOR-PROFIT SOCIETY Z dumą wspieramy edmontońską Polonię Kontakt w języku polskim Zofia Kathy servuscu.ca WIESŁAW GÓRECKI, M.Sc. Niezależny konsultant ubezpieczeniowy. Sprzedaje ubezpieczenia: - na życie (life & mortgage) - od niezdolności do pracy (disability) - critical illness - dentystyczne i zdrowotne (zwrot za recepty) - oraz fundusze emerytalne (RRSP s) Wszystkie oferowane ubezpieczenia są w pełni gwarantowane i pochodzą nie tylko z jednej a z ponad 100 firm działających w Kanadzie. Jeśli chcesz zaoszczędzić na składkach Nie zwlekaj! Zadzwoń dzisiaj! Otrzymasz najlepsze stawki dostępne na rynku. Upewnij się czy nie płacisz za dużo za swoje ubezpieczenie na życie. Oto najniższe na rynku, roczne składki ubezpieczenia Term-10 dla niepalących $100,000 $250,000 $500,000 M M M wiek K K K $101 $109 $129 $154 $205 $295 $428 $115 $124 $149 $199 $256 $385 $584 $148 $175 $220 $275 $393 $603 $958 $193 $205 $273 $375 $532 $785 $1353 $200 $300 $245 $320 $320 $440 $445 $665 $670 $965 $1085 $1585 $1795 $2573 K - kobieta, M - mężczyzna W zależności od wyników badań lekarskich składki polis $250,000 i powyżej mogą być jeszcze obniżone o 10 do 27% VIENNA BAKERY Ave (102 Str. and 61 Ave) behind Ceiling Centre Tel Come try our Polish Ryes, and Poppy Seed Strudel Sobotnia Szkola Polska im. Henryka Sienkiewicza VANGUARD COLLEGE Str. Edmonton Klasy 0-9 Tel Krystyna Dembowska