PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA GIMNAZJUM W ZAKRESIE FIZYKI

Transkrypt

1 PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA GIMNAZJUM W ZAKRESIE FIZYKI Załącznikiem do Przedmiotowego Systemu Oceniania osiągnięć w zakresie fizyki są szczegółowe wymagania programowe na poszczególne oceny z realizowanych w danej klasie działów. KRYTERIA OTRZYMYWANIA PRZEZ UCZNIÓW POSZCZEGÓLNYCH OCEN Przy ustalaniu uczniowi oceny, nauczyciel kieruje się kryteriami ogólnymi: zakresem i jakością wiedzy ucznia; rozumieniem - przez niego - materiału naukowego; stopniem posługiwania się i operowania przez ucznia nabytymi wiadomościami; kulturą przekazywania zdobytej wiedzy i uzyskanych umiejętności. Przedmiotem oceny są: -wiadomości inaczej zdobyta wiedza (treści programowe), -umiejętności (kompetencje), -postawa wobec przedmiotu przejawiająca się aktywną pracą na zajęciach w szczególności: umiejętne stosowanie terminów, pojęć i metod niezbędnych w dalszym kształceniu, wyszukiwanie i stosowanie informacji, wskazywanie i opisywanie faktów, związków oraz zależności, łączenie wiedzy i umiejętności podczas rozwiązywania problemów, współpraca w grupie (przekazywanie informacji, organizacja pracy itp.), systematyczne sporządzanie starannych i poprawnych rzeczowo notatek. Ocenie będzie podlegać praca ucznia w czasie lekcji, zajęć pozalekcyjnych i w domu (prace domowe). Ocenę celujący (cel, 6) otrzymuje uczeń, który: -sprostał wymaganiom z poziomów K, P, R, D posiada wiadomości i umiejętności wykraczające poza program nauczania i potrafi je stosować nawet w sytuacjach nietypowych (problemowych); -umie formułować problemy i dokonywać analizy lub syntezy nowych zjawisk; -umie rozwiązywać problemy w sposób oryginalny; -zna symbole i jednostki (z Układu SI oraz inne) wszystkich wielkości fizycznych, występujących w różnych programach nauczania, oraz wszystkie wzory na ich obliczenie; -osiąga sukcesy w szkolnych lub pozaszkolnych konkursach z fizyki lub astronomii. Stopień celujący może otrzymać uczeń, który uzyskuje celujące oceny bieżące ze sprawdzianów, kartkówek, odpowiedzi, nadobowiązkowych zadań rozwiązywanych podczas konsultacji lub uzyskuje przynajmniej bdb i db oceny bieżące oraz bierze udział w zajęciach kółka fizycznego i w konkursach fizycznych, w których osiąga sukcesy. Ocenę bardzo dobry (bdb, 5) otrzymuje uczeń, który: -sprostał wymaganiom z poziomów K, P, R, D tzn. opanował wiadomości i umiejętności z powyższych poziomów, a zdobytą wiedzę stosuje w sytuacjach nowych i typowych; -samodzielnie korzysta z różnych źródeł informacji; -potrafi zaplanować i przeprowadzić doświadczenie; -zna symbole i jednostki (z Układu SI) wszystkich wielkości fizycznych z realizowanego nauczania fizyki oraz wzory na ich obliczenie; -rozwiązuje samodzielnie zadania problemowe i rachunkowe. Ocenę dobry (db, 4) otrzymuje uczeń, który: -sprostał wymaganiom na poziomie K, P, R czyli opanował w znacznym stopniu wiadomości określone programem nauczania; -zna symbole i podstawowe jednostki wszystkich wielkości fizycznych z realizowanego oraz wzory na ich obliczenie; -poprawnie rozwiązuje typowe problemy i zadania stosując zdobytą wiedzę;

2 -potrafi wykonać zaplanowane doświadczenie. Ocenę dostateczny" (dst, 3) otrzymuje uczeń, który: -sprostał wymaganiom na poziomie K i P tzn. opanował w podstawowym zakresie wiadomości i umiejętności określone programem; -potrafi z niewielką pomocą nauczyciela zastosować wiadomości do rozwiązywania zadań; -zna najważniejsze zasady i prawa fizyki; -zna symbole i podstawowe jednostki wszystkich wielkości fizycznych z realizowanego oraz najważniejsze wzory na ich obliczenie; -umie wykonać proste doświadczenie zgodnie z instrukcją. Ocenę dopuszczający (dop, 2) otrzymuje uczeń, który: -opanował wiadomości i umiejętności konieczne do dalszego kształcenia, choć ma w nich niewielkie braki czyli sprostał wymaganiom na poziomie K; -zna podstawowe prawa i zasady fizyki; -zna symbole i podstawowe jednostki większości wielkości fizycznych z realizowanego oraz wzory na ich obliczenie; -potrafi, z pomocą nauczyciela, wykonać proste doświadczenie i rozwiązać proste zadanie. Ocenę niedostateczny (ndst, 1) otrzymuje uczeń, który: -nie opanował wiadomości i umiejętności koniecznych do dalszego kształcenia czyli nie sprostał wymaganiom nawet z poziomu K; -nie zna nawet najważniejszych praw i zasad fizyki; -nie zna symboli i podstawowych jednostek większości wielkości fizycznych z realizowanego oraz wzorów na ich obliczenie; -nie potrafi rozwiązywać zadań o elementarnym stopniu trudności nawet z pomocą nauczyciela. ZASADY BIEŻĄCEJ OCENY PRACY I OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW 1. Informacji o bieżących postępach ucznia, odnotowanych w formie ocen bieżących dostarczą: -sprawdziany czyli prace pisemne, całogodzinne, z niektórych działów składające się z dwóch osobno ocenianych części tzw. teoretycznej i zadaniowej, obejmujące swoim zakresem większą partię materiału tzn. dział programowy (pisane po zakończeniu realizowania zagadnień z tego działu); w przypadku skali punktowej przeliczanej na oceny cyfrowe stosuje się następujące kryteria 100% celujący (jeśli ta ocena z danej pracy jest przewidziana), 99% 86% bardzo dobry, 85% 71% dobry, 70% 51% dostateczny, 50% 31% dopuszczający, 30% 0% niedostateczny; -kartkówki (prace pisemne, kilkunastominutowe, obejmujące swoim zakresem kilka (max 5 realizowanych ostatnio tematów lekcyjnych); -zadania domowe, sprawdzane bezpośrednio w miejscu ich napisania lub np. w formie kartkówki, (za brak zadania domowego lub zadanie noszące znamiona pracy niesamodzielnej uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną); zadania domowe uczeń odrabia według zasad określonych przez nauczyciela; -odpowiedzi ustne obejmujące swoim zakresem materiał jak w przypadku kartkówki; -samodzielnie przez ucznia sporządzane w zeszycie przedmiotowym notatki, rysunki itp. dotyczące omawianych zagadnień; -efekty pracy doświadczalnej (laboratoryjnej) wykonywanej podczas lekcji, zajęć pozalekcyjnych lub w domu, -udział w konkursach z fizyki lub astronomii. Ocenie (wyrażonej stopniami bieżącymi) podlegać będą również: praca w czasie zajęć lekcyjnych (tzw. aktywność); wykonywane pomoce naukowe np. modele przyrządów; przygotowane referaty, ciekawostki, informacje; wykonanie doświadczeń własnego pomysłu; przygotowane na zajęcia pokazy; rozwiązania zadań dodatkowych oraz inne formy działalności ucznia, które służą rozwojowi umiejętności lub pomnażaniu wiedzy fizycznej i astronomicznej.

3 2. Prace pisemne (sprawdziany i kartkówki) oraz doświadczenia wymienione w punkcie 9 Podstawy Programowej tj. w Wymaganiach doświadczalnych są obowiązkowe. 2a. Uczeń nieobecny jest obowiązany napisać zaległą pracę lub wykonać obowiązkowe doświadczenie niezwłocznie po powrocie do szkoły, w terminie i miejscu określonym przez nauczyciela. Brak stopnia (stopni) z zapowiedzianego sprawdzianu lub doświadczenia obowiązkowego jest równoznaczny z oceną ndst i wpływa na otrzymanie niższej oceny klasyfikacyjnej. 3. Ocena śródroczna wynika z ocen bieżących uzyskanych w I półroczu, ocena roczna z wszystkich ocen bieżących uzyskanych w ciągu roku. Ocena śródroczna i roczna nie jest średnią arytmetyczną ocen bieżących. Najbardziej znaczący wpływ na stopień śródroczny i roczny mają oceny bieżące uzyskane ze sprawdzianów, odpowiedzi ustnych, kartkówek i za pracę doświadczalną. 4. Uczeń ma prawo pisać powtórnie w ciągu półrocza dwie prace pisemne (sprawdzian, kartkówka) z których otrzymał niezadowalającą ocenę z wyjątkiem kartkówek sprawdzających znajomość symboli i jednostek poznanych wielkości fizycznych oraz wzorów na ich obliczenie ponieważ są to treści wykorzystywane na każdej lekcji fizyki w gimnazjum. Poprawa następuje na prośbę ucznia, po uzgodnieniu terminu z nauczycielem, jednak zgodnie z zapisami w WSO nie później niż dwa tygodnie po otrzymaniu ocenionego sprawdzianu lub kartkówki. 5. W przypadku stwierdzenia niesamodzielności pracy pisemnej, zadania domowego, odpowiedzi ustnej lub innych, nauczyciel ma prawo obniżyć uzyskaną za w/w ocenę, nawet do stopnia ndst. Ocena prac długoterminowych i zadań domowych oddanych po wyznaczonym terminie również może być obniżona. 6. Krótkie odpowiedzi lub wypowiedzi, nieskomplikowane zadania, prace nadobowiązkowe itp. mogą być nagradzane za pomocą plusów lub minusów. Zamiana plusów i minusów na oceny bieżące będzie następować zgodnie z zasadami określonymi przez nauczyciela fizyki na początku danego roku szkolnego (patrz pkt. 1 INFORMACJE I POLECENIA ORGANIZACYJNE) 7. Za samodzielne, twórcze wypowiedzi dotyczące nowego zagadnienia uczeń nie otrzymuje stopnia nast. lub minusa z zastrzeżeniem pkt Zlecona przez nauczyciela, ukierunkowana praca ucznia z podręcznikiem lub tekstem źródłowym itp. materiałami, dotycząca nowego zagadnienia może być oceniana ocenami w pełnej skali. 9. Uczniowie tzw. ochotnicy - samodzielnie zgłaszający się do odpowiedzi lub wykazujący aktywność w innej formie mają przywilej tzn. możliwość zrezygnowania z otrzymania minusa lub oceny bieżącej, która ich nie satysfakcjonuje. 10. Uczeń, który nie pracuje aktywnie podczas zajęć (nie uzyskał ani jednego stopnia w ciągu półrocza za pracę na lekcji), ma ten fakt odnotowany w formie stopnia niedostatecznego. 11. Uczeń może zgłosić nieprzygotowanie do lekcji, bez podania przyczyny, tyle razy w semestrze ile ma tygodniowo godzin fizyki. Zgłoszenie nieprzygotowania, które musi nastąpić na początku lekcji (podczas ustalania obecnych i nieobecnych), zwalnia ucznia z odpowiedzi ustnej, kontroli zadania domowego (którego termin realizacji przypada w tym dniu) i pisania kartkówki, natomiast nie zwalnia ucznia z pracy na bieżącej lekcji i z oceny tej pracy. 12. Uczeń ma obowiązek prowadzić systematycznie zeszyt przedmiotowy i przynosić na lekcję potrzebne przybory i materiały. Zeszyt przedmiotowy do fizyki podlega sprawdzeniu

4 i może być oceniany. W ocenie uwzględnia się m.in. czytelność zapisu, staranność, systematyczność i poprawność rzeczową. Uczeń ma obowiązek uzupełniać braki w notatkach spowodowane nieobecnością na lekcjach. W sprawach nie ujętych w PSO obowiązują odpowiednie zapisy WSO. INFORMACJE I POLECENIA ORGANIZACYJNE 1. Krótkie odpowiedzi ustne lub wypowiedzi, nieskomplikowane zadania oraz prace nadobowiązkowe są nagradzane za pomocą plusów lub minusów. Zamiana plusów i minusów na oceny cząstkowe nastąpi po uzyskaniu przez ucznia czterech znaczków ( + lub/i ), w dowolnej kolejności, według schematu: cztery plusy = bdb ; trzy plusy i jeden minus = db ; dwa plusy i dwa minusy = dst ; jeden plus i trzy minusy = dop ; cztery minusy = ndst. 2. Na każdą lekcję fizyki należy przynosić zeszyt przedmiotowy i zeszyt do zadań domowych, podręcznik i zbiór zadań z fizyki oraz kalkulator jeśli go posiadasz a także przybory, w tym długopisy lub cienkopisy w trzech różnych kolorach, ołówek, gumkę do mazania, linijkę. Uczniowie klasy pierwszej przynoszą na każdą lekcję fizyki tzw. wizytówki. 3. Na każdej pracy pisemnej oddawanej do sprawdzenia i oceny powinno być napisane: imię i nazwisko ucznia, jego numer w dzienniku, klasę, datę, grupę i temat pracy (np. Sprawdzian z kinematyki). Praca powinna być napisana starannie i czytelnie. Nie spełnienie tego polecenia będzie skutkowało wpisaniem uwagi negatywnej o treści: Uczeń nie stosuje się do poleceń organizacyjnych podczas kartkówki /sprawdzianu. 4. Uczeń, który opuścił sprawdzian lub inną ważną pracę pisemną, jest obowiązany napisać ją na najbliższej lekcji fizyki (po powrocie do szkoły). W przypadku dłuższej nieobecności, spowodowanej np. chorobą, uczeń może uzgodnić z nauczycielem późniejszy termin napisania zaległej pracy. 5. Chęć ponownego pisania sprawdzianu lub kartkówki, uczeń zgłasza w dniu otrzymania ocenionej pracy. Poprawa odbywa się podczas konsultacji, a w wyjątkowych sytuacjach w czasie trwania zajęć kółka fizycznego w terminie nie przekraczającym dwóch tygodni od otrzymania sprawdzonej pracy. 6. Przyjdź na konsultacje jeśli z zakresu fizyki np. czegoś nie rozumiesz lub szczególnie Cię zainteresowało; masz problem z rozwiązaniem zadania domowego, chcesz przygotować się do pisania sprawdzianu, kartkówki, poćwiczyć rozwiązywanie zadań rachunkowych lub powtórnie napisać pracę kontrolną itp. Pamiętaj, że wcześniej należy zgłosić nauczycielowi chęć udziału w konsultacjach, a na zajęcia przynieść wszystko co może być potrzebne (patrz punkt 2). 7. Uczeń, który wrócił do szkoły po nieobecności trwającej dłużej niż trzy dni, powinien na początku lekcji zgłosić nieprzygotowanie do zajęć z przyczyn usprawiedliwionych. 8. Dyżurni każdorazowo na początku zajęć przygotowują tablicę do pisania, a gąbki do jej mazania; po zakończonej lekcji porządkują salę pomagają w przeniesieniu pomocy naukowych itp. DODATKOWE INFORMACJE DLA UCZNIÓW KLAS: III B, II B G, I A F

5 1. Zeszyt przedmiotowy koniecznie w kratkę powinien być podpisany, mieć ponumerowane strony oraz zawierać pełne, czytelne i dokładnie sporządzane notatki. Na pierwszych stronach zeszytu przedmiotowego uczeń powinien mieć miejsce na: wpisywanie ocen z fizyki, informacji o terminach prac pisemnych, o terminach odbywania się konsultacji, a także rubrykę w której znajdą się potwierdzenia Jego udziału w konsultacjach. 2. Prace/zadania domowe uczeń odrabia w specjalnie do tego celu przeznaczonym zeszycie (w tzw. ZDZD zeszycie do zadań domowych). Powinien to być podpisany, 16 kartkowy zeszyt w kratkę, z ponumerowanymi u dołu stronami. Brak zeszytu do zadań domowych jest równoznaczny z brakiem zadania domowego (zadań domowych). Informację o zadanym zadaniu lub zleconej pracy domowej uczeń odnotowuje w zeszycie przedmiotowym, a po jej wykonaniu wpisuje tam: odrobione w ZDZD na str..... W ZDZD uczeń wpisuje: zadanie z dnia... oraz polecenie temat zadania i jego rozwiązanie. Uczeń ma obowiązek uzupełniać zadania domowe, których brak wynika z nieobecności, zgłoszenia nieprzygotowania lub innych powodów.

6 SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA PROGRAMOWE NA POSZCZEGÓLNE OCENY Z REALIZOWANYCH DZIAŁÓW FIZYKI Wykonujemy pomiary 1.1. Wielkości fizyczne, które mierzysz na co dzień 1.2. Pomiar wartości siły ciężkości 1.3. Wyznaczanie gęstości substancji wymienia przyrządy, za pomocą których mierzymy długość, temperaturę, czas, szybkość i masę podaje zakres pomiarowy przyrządu przelicza jednostki długości, czasu i masy dokonuje pomiarów prostych wielkości fizycznych mierzy wartość siły w niutonach za pomocą siłomierza oblicza wartość ciężaru posługując się wzorem Fc = mg odczytuje gęstość substancji z tabeli na podstawie gęstości podaje masę określonej objętości danej substancji mierzy objętość ciał o nieregularnych kształtach za pomocą menzurki 1.4. Pomiar ciśnienia pokazuje na przykładach, że skutek nacisku ciał na podłoże zależy od wielkości powierzchni zetknięcia podaje jednostkę ciśnienia i jej wielokrotności mierzy ciśnienie atmosferyczne za pomocą barometru Załącznik do Przedmiotowego Systemu Oceniania osiągnięć w zakresie fizyki wymienia jednostki wszystkich mierzonych wielkości podaje dokładność przyrządu oblicza wartość najbardziej zbliżoną do rzeczywistej wartości mierzonej wielkości, jako średnią arytmetyczną wyników wykazuje doświadczalnie, że wartość siły ciężkości jest wprost proporcjonalna do masy ciała uzasadnia potrzebę wprowadzenia siły jako wielkości wektorowej wyznacza doświadczalnie gęstość ciała stałego o regularnych kształtach (9.1) wyznacza doświadczalnie gęstość cieczy oblicza gęstość substancji ze związku d = m/v podaje jednostki gęstości wykazuje, że skutek nacisku na podłoże, ciała o ciężarze F r c zależy od wielkości powierzchni zetknięcia ciała z podłożem oblicza ciśnienie za pomocą wzoru F p = S przelicza jednostki ciśnienia mierzy ciśnienie w oponie samochodowej wyjaśnia na przykładach przyczyny występowania niepewności pomiarowych zapisuje różnice między wartością końcową i początkowa wielkości fizycznej (np. D l ) wyjaśnia, co to znaczy wyzerować przyrząd pomiarowy podaje cechy wielkości wektorowej przekształca wzór Fc = mg i oblicza masę ciała, znając wartość jego ciężaru przelicza gęstość wyrażoną w kg/m 3 na g/cm 3 i na odwrót przekształca wzór d = m/v i oblicza każdą z wielkości fizycznych w tym wzorze F przekształca wzór p = i oblicza S każdą z wielkości występujących w tym wzorze opisuje zależność ciśnienia atmosferycznego od wysokości nad poziomem morza rozpoznaje zjawiska, w których istotną rolę odgrywa ciśnienie atmosferyczne i urządzenia, do działania, których jest ono niezbędne wyjaśnia pojęcie szacowania wartości wielkości fizycznej wyjaśnia, co to jest rząd wielkości zapisuje wynik pomiaru bezpośredniego wraz z niepewnością wymienia jednostki podstawowe SI rysuje wektor obrazujący siłę o zadanej wartości (przyjmując odpowiednią jednostkę) zaokrągla wynik pomiaru pośredniego do dwóch cyfr znaczących wyjaśnia, czym różni się mierzenie wielkości fizycznej od jej wyznaczania (pomiaru pośredniego) wyjaśnia zasadę działania wybranego urządzenia, w którym istotną rolę odgrywa ciśnienie wyznacza doświadczalnie ciśnienie atmosferyczne za pomocą strzykawki i siłomierza 6

7 1.5. Sporządzamy wykresy na podstawie wyników zgromadzonych w tabeli sporządza wykres zależności jednej wielkości fizycznej od drugiej w podanym wcześniej układzie osi na podstawie wyników zgromadzonych w tabeli sporządza samodzielnie wykres zależności jednej wielkości fizycznej od drugiej wykazuje, że jeśli dwie wielkości są do siebie wprost proporcjonalne, to wykres zależności jednej od drugiej jest półprostą wychodzącą z początku układu osi wyciąga wnioski o wartościach wielkości fizycznych na podstawie kąta nachylenia wykresu do osi poziomej 2. Niektóre właściwości fizyczne ciał 2.1. Trzy stany skupienia ciał 2.2. Zmiany stanów skupienia ciał 2.3. Rozszerzalność temperaturowa ciał wymienia stany skupienia ciał i podaje ich przykłady podaje przykłady ciał kruchych, sprężystych i plastycznych podaje przykłady topnienia, krzepnięcia, parowania podaje temperatury krzepnięcia i wrzenia wody odczytuje z tabeli temperatury topnienia i wrzenia podaje przykłady rozszerzalności temperaturowej w życiu codziennym i technice opisuje stałość objętości i nieściśliwość cieczy wykazuje doświadczalnie ściśliwość gazów wymienia i opisuje zmiany stanów skupienia ciał odróżnia wodę w stanie gazowym (jako niewidoczną) od mgły i chmur podaje przykłady skraplania, sublimacji i resublimacji podaje przykłady rozszerzalności temperaturowej ciał stałych, cieczy i gazów opisuje anomalną rozszerzalność wody i jej znaczenie w przyrodzie opisuje zachowanie taśmy bimetalicznej przy jej ogrzewaniu wykazuje doświadczalnie zachowanie objętości ciała stałego przy zmianie jego kształtu podaje przykłady zmian właściwości ciał spowodowanych zmianą temperatury i skutki spowodowane przez tę zmianę opisuje zależność temperatury wrzenia od ciśnienia opisuje zależność szybkości parowania od temperatury wykazuje doświadczalnie zmiany objętości ciał podczas krzepnięcia za pomocą symboli D l i D t lub D V i D t zapisuje fakt, że przyrost długości drutów lub objętości cieczy jest wprost proporcjonalny do przyrostu temperatury wykorzystuje do obliczeń prostą proporcjonalność przyrostu długości do przyrostu temperatury opisuje właściwości plazmy wyjaśnia przyczyny skraplania pary wodnej zawartej w powietrzu, np. na okularach, szklankach i potwierdza to doświadczalnie wyjaśnia zachowanie taśmy bimetalicznej podczas jej ogrzewania wymienia zastosowania praktyczne taśmy bimetalicznej 7

8 3. Cząsteczkowa budowa ciał 3.1. Sprawdzamy prawdziwość hipotezy o cząsteczkowej budowie ciał podaje przykłady dyfuzji w cieczach i gazach opisuje doświadczenie uzasadniające hipotezę o cząsteczkowej budowie ciał opisuje zjawisko dyfuzji przelicza temperaturę wyrażoną w skali Celsjusza na tę samą temperaturę w skali Kelvina i na odwrót wykazuje doświadczalnie zależność szybkości dyfuzji od temperatury opisuje związek średniej szybkości cząsteczek gazu lub cieczy z jego temperaturą wyjaśnia, dlaczego dyfuzja w cieczach przebiega wolniej niż w gazach uzasadnia wprowadzenie skali Kelvina opisuje ruchy Browna 3.2. Siły międzycząsteczkowe podaje przyczyny tego, że ciała stałe i ciecze nie rozpadają się na oddzielne cząsteczki na wybranym przykładzie opisuje zjawisko napięcia powierzchniowego, demonstrując odpowiednie doświadczenie wyjaśnia rolę mydła i detergentów podaje przykłady działania sił spójności i sił przylegania podaje przykłady wykorzystania zjawiska włoskowatości w przyrodzie wyjaśnia zjawisko menisku wklęsłego i włoskowatości 3.3. Różnice w cząsteczkowej budowie ciał stałych, cieczy i gazów podaje przykłady pierwiastków i związków chemicznych wyjaśnia, dlaczego gazy są ściśliwe a ciała stałe nie podaje przykłady atomów i cząsteczek opisuje różnice w budowie ciał stałych, cieczy i gazów wyjaśnia pojęcia: atomu, cząsteczki, pierwiastka i związku chemicznego objaśnia, co to znaczy, że ciało stałe ma budowę krystaliczną doświadczalnie szacuje średnicę cząsteczki oleju 3.4. Od czego zależy ciśnienie gazu w zamkniętym zbiorniku? podaje przykłady sposobów, którymi można zmienić ciśnienie gazu w zamkniętym zbiorniku, np. w dętce rowerowej wyjaśnia, dlaczego na wewnętrzne ściany zbiornika gaz wywiera parcie wyjaśnia, dlaczego ciśnienie gazu w zbiorniku zamkniętym zależy od ilości gazu, jego objętości i temperatury 4. Jak opisujemy ruch? 4.1, 4.2. Układ odniesienia. Tor ruchu, droga rozróżnia pojęcia tor ruchu i droga klasyfikuje ruchy ze względu na kształt toru opisuje ruch ciała w podanym układzie odniesienia obiera układ odniesienia i opisuje ruch prostoliniowy w tym układzie opisuje położenie ciała za pomocą współrzędnej x oblicza przebytą przez ciało drogę ruchem prostoliniowym jako s = x - x = Dx 2 1 wyjaśnia, co to znaczy, że spoczynek i ruch są względne rozróżnia drogę i przemieszczenie 8

9 4.3. Ruch prostoliniowy jednostajny Wartość prędkości (szybkość) ciała w ruchu jednostajnym prostoliniowym Prędkość w ruchu jednostajnym prostoliniowym 4.5. Średnia wartość prędkości (średnia szybkość). Prędkość chwilowa 4.6. Ruch prostoliniowy jednostajnie przyspieszony 4.7. Przyspieszenie w ruchu prostoliniowym jednostajnie przyspieszonym wymienia cechy charakteryzujące ruch prostoliniowy jednostajny zapisuje wzór v = s/t i nazywa występujące w nim wielkości oblicza wartość prędkości ze wzoru v = s/t na przykładzie wymienia cechy prędkości, jako wielkości wektorowej oblicza średnią wartość prędkości s uśr = t wyznacza doświadczalnie średnią wartość prędkości biegu lub pływania lub jazdy na rowerze (9.2) podaje przykłady ruchu przyspieszonego i opóźnionego podaje wartość przyspieszenia ziemskiego podaje przykłady ruchu jednostajnie przyspieszonego na podstawie różnych wykresów s ( t ) odczytuje drogę przebywaną przez ciało w różnych odstępach czasu oblicza drogę przebytą przez ciało na podstawie wykresu zależności v(t) wartość prędkości w km/h wyraża w m/s i na odwrót uzasadnia potrzebę wprowadzenia do opisu ruchu wielkości wektorowej prędkości planuje czas podróży na podstawie mapy i oszacowanej średniej szybkości pojazdu odróżnia średnią wartość prędkości od chwilowej wartości prędkości opisuje ruch jednostajnie przyspieszony z wykresu zależności v(t) odczytuje przyrosty szybkości w określonych jednakowych odstępach czasu podaje wzór na wartość przyspieszenia u- u0 a = t podaje jednostki przyspieszenia posługuje się pojęciem wartości przyspieszenia do opisu ruchu jednostajnie przyspieszonego doświadczalnie bada ruch jednostajny prostoliniowy i formułuje wniosek s ~ t sporządza wykres zależności s ( t ) na podstawie wyników doświadczenia zgromadzonych w tabeli sporządza wykres zależności u ( t) na podstawie danych z tabeli podaje interpretację fizyczną pojęcia szybkości s przekształca wzór u = i oblicza t każdą z występujących w nim wielkości opisuje ruch prostoliniowy jednostajny używając pojęcia prędkości wyjaśnia, że pojęcie prędkość w znaczeniu fizycznym to prędkość chwilowa wykonuje zadania obliczeniowe, posługując się średnią wartością prędkości sporządza wykres zależności u ( t) dla ruchu jednostajnie przyspieszonego u- u0 przekształca wzór a = i oblicza t każdą wielkość z tego wzoru sporządza wykres zależności a ( t ) dla ruchu jednostajnie przyspieszonego podaje interpretację fizyczną pojęcia przyspieszenia wykonuje zadania obliczeniowe, oblicza czas, wiedząc że s ~ t wykonuje zadania obliczeniowe, s korzystając ze wzoru u = i t wykresów s(t) i υ(t) podaje przykład dwóch wektorów przeciwnych rysuje wektor obrazujący prędkość o zadanej wartości (przyjmując odpowiednią jednostkę) podaje definicję prędkości średniej opisuje ruch, w którym wartość przemieszczenia jest równa drodze odróżnia wartość średniej prędkości od średniej wartości prędkości ustala rodzaj ruchu na podstawie wykresów υ(t), odczytuje przyrosty szybkości w podanych odstępach czasu sporządza wykres zależności υ(t), znając wartość przyspieszenia 9

10 4.8. Droga w ruchu jednostajnie przyspieszonym 4.9. Ruch jednostajnie opóźniony oblicza drogę przebytą ruchem jednostajnie przyspieszonym na podstawie wykresu υ(t) opisuje ruch jednostajnie opóźniony oblicza drogę do chwili zatrzymania się na podstawie wykresu υ(t) wyjaśnia, dlaczego do obliczeń dotyczących ruchu opóźnionego nie można stosować wzoru na wartość przyspieszenia 5. Siły w przyrodzie 5.1. Rodzaje i skutki oddziaływań rozpoznaje na przykładach oddziaływania bezpośrednie i na odległość podaje przykłady oddziaływań grawitacyjnych, elektrostatycznych, magnetycznych, elektromagnetycznych podaje przykłady układów ciał wzajemnie oddziałujących wskazuje siły wewnętrzne i zewnętrzne w układzie ciał oddziałujących potrafi pokazać na przykładach, że oddziaływania są wzajemne podaje przykłady statycznych i dynamicznych skutków oddziaływań 5.2. Wypadkowa sił działających na ciało wzdłuż jednej prostej. Siły równoważące się podaje przykład dwóch sił równoważących się podaje przykład wypadkowej dwóch sił zwróconych zgodnie i przeciwnie oblicza wartość i określa zwrot wypadkowej dwóch sił działających na ciało wzdłuż jednej prostej o zwrotach zgodnych i przeciwnych oblicza wartość i określa zwrot siły równoważącej kilka sił działających na ciało wzdłuż jednej prostej oblicza wartość i określa zwrot wypadkowej kilku sił działających na ciało wzdłuż jednej prostej o zwrotach zgodnych i przeciwnych oblicza niepewność sumy i różnicy wartości dwóch sił zmierzonych z pewną dokładnością 5.3. Pierwsza zasada dynamiki na prostych przykładach ciał spoczywających wskazuje siły równoważące się rozpoznaje zjawisko bezwładności w podanych przykładach analizuje zachowanie się ciał na podstawie pierwszej zasady dynamiki opisuje doświadczenie potwierdzające pierwszą zasadę dynamiki na przykładzie opisuje zjawisko bezwładności 5.4. Trzecia zasada dynamiki objaśnia zasadę akcji i reakcji na wskazanym przykładzie wykazuje doświadczalnie, że siły wzajemnego oddziaływania mają jednakowe wartości, ten sam kierunek, przeciwne zwroty i różne punkty przyłożenia na dowolnym przykładzie wskazuje siły wzajemnego oddziaływania, rysuje je i podaje cechy tych sił opisuje zjawisko odrzutu opisuje doświadczenie i przeprowadza rozumowanie, z którego wynika, że siły akcji i reakcji mają jednakową wartość 10

11 5.5. Siły sprężystości wyjaśnia, że w skutek rozciągania lub ściskania ciała pojawiają się w nim siły dążące do przywrócenia początkowych rozmiarów i kształtów, czyli siły sprężystości 5.6. Siła oporu powietrza. Siła tarcia Siła parcia cieczy i gazów na ścianki zbiornika. Ciśnienie hydrostatyczne Siła wyporu i jej wyznaczanie. Prawo Archimedesa podaje przykłady, w których na ciała poruszające się w powietrzu działa siła oporu powietrza wymienia niektóre sposoby zmniejszania i zwiększania tarcia podaje przykłady parcia gazów i cieczy na ściany zbiornika podaje przykłady wykorzystania prawa Pascala w urządzeniach hydraulicznych wyznacza doświadczalnie wartość siły wyporu działającej na ciało zanurzone w cieczy (9.3) podaje przykłady działania siły wyporu w powietrzu podaje przykłady świadczące o tym, że wartość siły oporu powietrza wzrasta wraz ze wzrostem szybkości ciała wykazuje doświadczalnie, że siły tarcia występujące przy toczeniu mają mniejsze wartości niż przy przesuwaniu jednego ciała po drugim podaje przykłady pożytecznych i szkodliwych skutków działania sił tarcia podaje prawo Pascala wskazuje przyczyny występowania ciśnienia hydrostatycznego opisuje praktyczne skutki występowania ciśnienia hydrostatycznego wskazuje, od czego zależy ciśnienie hydrostatyczne podaje warunek pływania i tonięcia ciała zanurzonego w cieczy podaje przyczyny występowania sił tarcia wykazuje doświadczalnie, że wartość siły tarcia kinetycznego nie zależy od pola powierzchni styku ciał przesuwających się względem siebie, a zależy od rodzaju powierzchni ciał trących o siebie i wartości siły dociskającej te ciała do siebie wykorzystuje prawo Pascala w zadaniach obliczeniowych wykorzystuje wzór na ciśnienie hydrostatyczne w zadaniach obliczeniowych objaśnia zasadę działania podnośnika hydraulicznego i hamulca samochodowego podaje wyniki obliczeń zaokrąglone do dwóch i trzech cyfr znaczących podaje wzór na wartość siły wyporu i wykorzystuje go do wykonywania obliczeń wyjaśnia pływanie i tonięcie ciał, wykorzystując zasady dynamiki wykazuje, że siła sprężystości jest wprost proporcjonalna do wydłużenia wyjaśnia, na czym polega sprężystość podłoża, na którym kładziemy przedmiot rozwiązuje jakościowo problemy dotyczące siły tarcia wyprowadza wzór na ciśnienie słupa cieczy na dnie cylindrycznego naczynia p = r gh opisuje wykorzystanie praktyczne naczyń połączonych przeprowadza rozumowanie związane z wyznaczeniem wartości siły wyporu wyprowadza wzór na wartość siły wyporu działającej na prostopadłościenny klocek zanurzony w cieczy wyjaśnia pochodzenie siły nośnej i zasadę unoszenia się samolotu 11

12 5.8. Druga zasada dynamiki opisuje ruch ciała pod działaniem stałej siły wypadkowej zwróconej tak samo jak prędkość zapisuje wzorem drugą zasadę dynamiki i odczytuje ten zapis stosuje wzór a = F/m do rozwiązywania zadań oblicza każdą z wielkości we wzorze F = ma podaje wymiar 1 niutona ć kg m ö ç 1 N=1 s 2 č ř oblicza drogi przebyte w ruchu jednostajnie przyspieszonym w kolejnych jednakowych przedziałach czasu przez porównanie wzorów F = ma i Fc = mg uzasadnia, że współczynnik g to wartość przyspieszenia, z jakim spadają ciała 5.9. Jeszcze o siłach działających w przyrodzie stosuje w prostych zadaniach zasadę zachowania pędu stosuje zasady dynamiki w skomplikowanych problemach jakościowych 6. Praca. Moc. Energia 6.1. Praca mechaniczna podaje przykłady wykonania pracy w sensie fizycznym podaje jednostkę pracy (1 J) podaje warunki konieczne do tego, by w sensie fizycznym była wykonywana praca oblicza pracę ze wzoru W = Fs 1 kg m wyraża jednostkę pracy 1 J= 2 s podaje ograniczenia stosowalności wzoru W = Fs oblicza każdą z wielkości we wzorze W = Fs 2 sporządza wykres zależności W ( s) oraz F ( s ), odczytuje i oblicza pracę na podstawie tych wykresów wykonuje zadania wymagające stosowania równocześnie wzorów = Fs, F = mg W 6.2. Moc wyjaśnia, co to znaczy, że urządzenia pracują z różną mocą podaje jednostkę mocy 1 W podaje przykłady urządzeń pracujących z różną mocą oblicza moc na podstawie wzoru W P = t podaje jednostki mocy i przelicza je objaśnia sens fizyczny pojęcia mocy oblicza każdą z wielkości ze wzoru W P = t oblicza moc na podstawie wykresu zależności W ( t) wykonuje zadania złożone, stosując wzory P = W/t, W =Fs, F = mg 6.3. Energia w przyrodzie. Energia mechaniczna wyjaśnia, co to znaczy, że ciało posiada energię mechaniczną podaje jednostkę energii 1 J podaje przykłady zmiany energii mechanicznej przez wykonanie pracy wyjaśnia pojęcia układu ciał wzajemnie oddziałujących oraz sił wewnętrznych w układzie i zewnętrznych spoza układu wyjaśnia i zapisuje związek DE = W z 12

13 6.4. Energia potencjalna i kinetyczna podaje przykłady ciał posiadających energię potencjalną ciężkości i energię kinetyczną wymienia czynności, które należy wykonać, by zmienić energię potencjalną ciała opisuje każdy z rodzajów energii mechanicznej oblicza energię potencjalną ciężkości ze wzoru i E p = mgh kinetyczną ze wzoru E k mu = 2 2 oblicza energię potencjalną względem dowolnie wybranego poziomu zerowego oblicza każdą wielkość ze wzorów 2 E p = mgh mu, Ek = 2 za pomocą obliczeń udowadnia, że E k = W siły wypadkowej 6.5. Zasada zachowania energii mechanicznej omawia przemiany energii mechanicznej na podanym przykładzie podaje przykłady przemiany energii potencjalnej w kinetyczną i na odwrót, posługując się zasadą zachowania energii mechanicznej stosuje zasadę zachowania energii mechanicznej do rozwiązywania zadań obliczeniowych objaśnia i oblicza sprawność urządzenia mechanicznego 6.6. Dźwignia jako urządzenie ułatwiające wykonywanie pracy. Wyznaczanie masy za pomocą dźwigni dwustronnej wskazuje w swoim otoczeniu przykłady dźwigni dwustronnej i wyjaśnia jej praktyczną przydatność opisuje zasadę działania dźwigni dwustronnej podaje warunek równowagi dźwigni dwustronnej wyznacza doświadczalnie nieznaną masę za pomocą dźwigni dwustronnej, linijki i ciała o znanej masie (9.4) opisuje zasadę działania bloku nieruchomego i kołowrotu oblicza każdą wielkość ze wzoru F 1 r 1 = F 2 r 2 na podstawie odpowiedniego rozumowania wyjaśnia, w jaki sposób maszyny proste ułatwiają nam wykonywanie pracy oblicza niepewność pomiaru masy metodą najmniej korzystnego przypadku 7. Przemiany energii w zjawiskach cieplnych 7.1. Energia wewnętrzna i jej zmiany przez wykonanie pracy 7.2. Cieplny przepływ energii. Rola izolacji cieplnej podaje przykłady, w których na skutek wykonania pracy wzrosła energia wewnętrzna ciała podaje przykłady przewodników i izolatorów ciepła oraz ich zastosowania wymienia składniki energii wewnętrznej opisuje związek średniej energii kinetycznej cząsteczek z temperaturą opisuje przepływ ciepła (energii) od ciała o wyższej temperaturze do ciała o niższej temperaturze, następujący przy wyjaśnia, dlaczego podczas ruchu z tarciem nie jest spełniona zasada zachowania energii mechanicznej wyjaśnia, dlaczego przyrost temperatury ciała świadczy o wzroście jego energii wewnętrznej wykorzystując model budowy materii, objaśnia zjawisko przewodzenia ciepła podaje i objaśnia związek E w śr ~ T formułuje pierwszą zasadę termodynamiki 13

14 zetknięciu tych ciał opisuje rolę izolacji cieplnej w życiu codziennym wymienia sposoby zmiany energii wewnętrznej ciała 7.3. Zjawisko konwekcji objaśnia zjawisko konwekcji na przykładzie podaje przykłady występowania konwekcji w przyrodzie wyjaśnia zjawisko konwekcji opisuje znaczenie konwekcji w prawidłowym oczyszczaniu powietrza w mieszkaniach uzasadnia, dlaczego w cieczach i gazach przepływ energii odbywa się głównie przez konwekcję 7.4. Ciepło właściwe odczytuje z tabeli wartości ciepła właściwego analizuje znaczenie dla przyrody, dużej wartości ciepła właściwego wody opisuje proporcjonalność ilości dostarczonego ciepła do masy ogrzewanego ciała i przyrostu jego temperatury oblicza ciepło właściwe na podstawie Q wzoru cw = m D T na podstawie proporcjonalności Q ~ m, Q ~ D T definiuje ciepło właściwe substancji oblicza każdą wielkość ze wzoru Q = c mdt w wyjaśnia sens fizyczny pojęcia ciepła właściwego sporządza bilans cieplny dla wody i oblicza szukaną wielkość opisuje zasadę działania wymiennika ciepła i chłodnicy opisuje zależność szybkości przekazywania ciepła od różnicy temperatur stykających się ciał 7.5. Przemiany energii podczas topnienia. Wyznaczanie ciepła topnienia lodu odczytuje z tabeli temperaturę topnienia i ciepło topnienia opisuje zjawisko topnienia (stałość temperatury, zmiany energii wewnętrznej topniejących ciał) podaje przykład znaczenia w przyrodzie dużej wartości ciepła topnienia lodu opisuje proporcjonalność ilości dostarczanego ciepła w temperaturze topnienia do masy ciała, które chcemy stopić na podstawie proporcjonalności Q ~ m definiuje ciepło topnienia substancji oblicza każdą wielkość ze wzoru Q = mc t wyjaśnia sens fizyczny pojęcia ciepła topnienia objaśnia, dlaczego podczas topnienia i krzepnięcia temperatura pozostaje stała, mimo zmiany energii wewnętrznej doświadczalnie wyznacza ciepło topnienia lodu Przemiany energii podczas parowania i skraplania opisuje zależność szybkości parowania od temperatury odczytuje z tabeli temperaturę wrzenia i ciepło parowania analizuje (energetycznie) zjawisko parowania i wrzenia opisuje proporcjonalność ilości dostarczanego ciepła do masy cieczy zamienianej w parę podaje przykłady znaczenia w przyrodzie dużej wartości ciepła parowania wody opisuje zależność temperatury wrzenia od zewnętrznego ciśnienia na podstawie proporcjonalności Q ~ m definiuje ciepło parowania oblicza każdą wielkość ze wzoru Q = mc p wyjaśnia sens fizyczny pojęcia ciepła parowania opisuje zasadę działania chłodziarki opisuje zasadę działania silnika spalinowego czterosuwowego 8. Drgania i fale sprężyste 8.1. Ruch drgający wskazuje w otoczeniu przykłady ciał opisuje przemiany energii w ruchu odczytuje amplitudę i okres z wykresu opisuje przykłady drgań tłumionych 14

15 8.2. Wahadło. Wyznaczanie okresu i częstotliwości drgań wykonujących ruch drgający objaśnia, co to są drgania gasnące podaje znaczenie pojęć: położenie równowagi, wychylenie, amplituda, okres, częstotliwość dla ruchu wahadła i ciężarka na sprężynie 8.3. Fale sprężyste demonstruje falę poprzeczną i podłużną podaje różnice między tymi falami 8.4. Dźwięki i wielkości, które je opisują. Badanie związku częstotliwości drgań z wysokością dźwięku. Ultradźwięki i infradźwięki wytwarza dźwięki o małej i dużej częstotliwości (9.13) wymienia, od jakich wielkości fizycznych zależy wysokość i głośność dźwięku wyjaśnia, jak zmienia się powietrze, gdy rozchodzi się w nim fala akustyczna drgającym x ( t ) dla drgającego ciała doświadczalnie wyznacza okres i częstotliwość drgań wahadła i ciężarka na sprężynie (9.12) demonstrując falę, posługuje się pojęciami długości fali, szybkości rozchodzenia się fali, kierunku rozchodzenia się fali wykazuje w doświadczeniu, że fala niesie energię i może wykonać pracę opisuje mechanizm wytwarzania dźwięku w instrumentach muzycznych podaje rząd wielkości szybkości fali dźwiękowej w powietrzu wyjaśnia, co nazywamy ultradźwiękami i infradźwiękami opisuje zjawisko izochronizmu wahadła opisuje mechanizm przekazywania drgań jednego punktu ośrodka do drugiego w przypadku fali na napiętej linie i sprężynie stosuje wzory do obliczeń l = u T oraz l = u f opisuje doświadczalne badanie związku częstotliwości drgań źródła z wysokością dźwięku podaje cechy fali dźwiękowej (częstotliwość 16 Hz Hz, fala podłużna, szybkość w powietrzu) opisuje występowanie w przyrodzie i zastosowania infradźwięków i ultradźwięków (np. w medycynie) i wymuszonych wykorzystuje drugą zasadę dynamiki do opisu ruchu wahadła uzasadnia, dlaczego fale podłużne mogą się rozchodzić w ciałach stałych, cieczach i gazach, a fale poprzeczne tylko w ciałach stałych rysuje wykres obrazujący drgania cząstek ośrodka, w którym rozchodzą się dźwięki wysokie i niskie, głośne i ciche 9. O elektryczności statycznej 9.1. Elektryzowanie przez tarcie i zetknięcie z ciałem naelektryzowanym 9.2. Siły wzajemnego oddziaływania ciał naelektryzowanych opisuje budowę atomu i jego składniki elektryzuje ciało przez potarcie i zetknięcie z ciałem naelektryzowanym (9.6) bada doświadczalnie oddziaływanie między ciałami naelektryzowanymi przez tarcie i formułuje wnioski wskazuje w otoczeniu zjawiska elektryzowania przez tarcie objaśnia elektryzowanie przez dotyk bada doświadczalnie oddziaływania między ciałami naelektryzowanymi przez zetknięcie i formułuje wnioski określa jednostkę ładunku (1 C) jako wielokrotność ładunku elementarnego wyjaśnia elektryzowanie przez tarcie (analizuje przepływ elektronów) podaje jakościowo, od czego zależy wartość siły wzajemnego oddziaływania ciał naelektryzowanych podaje i objaśnia prawo Coulomba rysuje wektory sił wzajemnego oddziaływania dwóch kulek naelektryzowanych różnoimiennie lub jednoimiennie 9.3. Przewodniki podaje przykłady przewodników opisuje budowę przewodników opisuje budowę krystaliczną soli potrafi doświadczalnie wykryć, czy 15

16 i izolatory i izolatorów i izolatorów (rolę elektronów swobodnych) 9.4. Zjawisko indukcji elektrostatycznej. Zasada zachowania ładunku 9.5. Pole elektrostatyczne 9.6. Napięcie elektryczne objaśnia budowę i zasadę działania elektroskopu analizuje przepływ ładunków podczas elektryzowania przez dotyk, stosując zasadę zachowania ładunku objaśnia pojęcie jon opisuje mechanizm zobojętniania ciał naelektryzowanych (metali i dielektryków) wyjaśnia uziemianie ciał kuchennej wyjaśnia, jak rozmieszczony jest, uzyskany na skutek naelektryzowania, ładunek w przewodniku, a jak w izolatorze demonstruje elektryzowanie przez indukcję wyjaśnia elektryzowanie przez indukcję opisuje oddziaływanie ciał naelektryzowanych na odległość, posługując się pojęciem pola elektrostatycznego ciało jest przewodnikiem czy izolatorem wyjaśnia mechanizm wyładowań atmosferycznych objaśnia, kiedy obserwujemy polaryzację izolatora opisuje siły działające na ładunek umieszczony w centralnym i jednorodnym polu elektrostatycznym uzasadnia, że pole elektrostatyczne posiada energię Wyprowadza wzór na napięcie między dwoma punktami pola elektrycznego rozwiązuje złożone zadania ilościowe 10. Prąd elektryczny Prąd elektryczny w metalach. Napięcie elektryczne podaje jednostkę napięcia (1 V) wskazuje woltomierz, jako przyrząd do pomiaru napięcia opisuje przepływ prądu w przewodnikach, jako ruch elektronów swobodnych posługuje się intuicyjnie pojęciem napięcia elektrycznego wymienia i opisuje skutki przepływu prądu w przewodnikach za pomocą modelu wyjaśnia pojęcie i rolę napięcia elektrycznego zapisuje wzór definicyjny napięcia elektrycznego wykonuje obliczenia, stosując definicję napięcia Źródła prądu. Obwód elektryczny wymienia źródła napięcia: ogniwo, akumulator, prądnica buduje najprostszy obwód składający się z ogniwa, żarówki (lub opornika) i wyłącznika rysuje schemat najprostszego obwodu, posługując się symbolami elementów wchodzących w jego skład wskazuje kierunek przepływu elektronów w obwodzie i umowny kierunek prądu mierzy napięcie na żarówce (oporniku) 16

17 10.3. Natężenie prądu podaje jednostkę natężenia prądu (1 A) buduje najprostszy obwód prądu i mierzy natężenie prądu w tym obwodzie Prawo Ohma. Wyznaczanie oporu elektrycznego przewodnika Obwody elektryczne i ich schematy podaje jego jednostkę (1 W) buduje prosty obwód (jeden odbiornik) według schematu mierzy napięcie i natężenie prądu na odbiorniku podaje prawo Ohma mierzy natężenie prądu w różnych miejscach obwodu, w którym odbiorniki są połączone szeregowo lub równolegle mierzy napięcie na odbiornikach wchodzących w skład obwodu, gdy odbiorniki są połączone szeregowo lub równolegle wykazuje doświadczalnie, że odbiorniki połączone szeregowo mogą pracować tylko równocześnie, a połączone równolegle mogą pracować niezależnie od pozostałych oblicza natężenie prądu ze wzoru q I = t oblicza opór przewodnika na podstawie U wzoru R = I oblicza opór, korzystając z wykresu I(U) rysuje schematy obwodów elektrycznych, w skład których wchodzi kilka odbiorników buduje obwód elektryczny zawierający kilka odbiorników według podanego schematu (9.7) objaśnia proporcjonalność q ~ t q oblicza każdą wielkość ze wzoru I = t przelicza jednostki ładunku (1 C, 1 Ah, 1 As) wykazuje doświadczalnie proporcjonalność I ~ U i definiuje opór elektryczny przewodnika (9.8) oblicza wszystkie wielkości ze wzoru U R = I sporządza wykresy I(U) oraz odczytuje wielkości fizyczne na podstawie wykresów objaśnia, dlaczego odbiorniki połączone szeregowo mogą pracować tylko równocześnie, a połączone równolegle mogą pracować niezależnie od pozostałych wyjaśnia, dlaczego urządzenia elektryczne są włączane do sieci równolegle wykorzystuje w problemach jakościowych związanych z przepływem prądu zasadę zachowania ładunku uwzględnia niepewności pomiaru na wykresie zależności I(U) oblicza opór zastępczy w połączeniu szeregowym i równoległym odbiorników objaśnia rolę bezpiecznika w instalacji elektrycznej wyjaśnia przyczyny zwarcie w obwodzie elektrycznym wyjaśnia przyczyny porażeń prądem elektrycznym oblicza niepewności przy pomiarach miernikiem cyfrowym Praca i moc prądu elektrycznego odczytuje i objaśnia dane z tabliczki znamionowej odbiornika odczytuje zużytą energię elektryczną na liczniku podaje przykłady pracy wykonanej przez prąd elektryczny podaje jednostki pracy prądu 1 J, 1 kwh podaje jednostkę mocy 1 W, 1 kw podaje rodzaj energii, w jaki zmienia się energia elektryczna w doświadczeniu, w którym wyznaczamy ciepło właściwe wody za pomocą czajnika elektrycznego oblicza pracę prądu elektrycznego ze wzoru W = UIt oblicza moc prądu ze wzoru P = UI przelicza jednostki pracy oraz mocy prądu opisuje doświadczalne wyznaczanie mocy żarówki (9.9) objaśnia sposób, w jaki wyznacza się ciepło właściwe wody za pomocą czajnika elektrycznego (9.5) oblicza każdą z wielkości występujących we wzorach W = UIt 2 U R W = t 2 W = I Rt opisuje przemiany energii elektrycznej w grzałce, silniku odkurzacza, żarówce objaśnia sposób dochodzenia do wzoru Pt cw = m D T wykonuje obliczenia zaokrągla wynik do trzech cyfr znaczących rozwiązuje problemy związane z przemianami energii w odbiornikach energii elektrycznej podaje definicję sprawności urządzeń elektrycznych podaje przykłady możliwości oszczędzania energii elektrycznej 17

18 11. Zjawiska magnetyczne. Fale elektromagnetyczne Właściwości magnesów trwałych podaje nazwy biegunów magnetycznych i opisuje oddziaływania między nimi opisuje sposób posługiwania się kompasem opisuje zachowanie igły magnetycznej w pobliżu magnesu wyjaśnia zasadę działania kompasu opisuje oddziaływanie magnesu na żelazo i podaje przykłady wykorzystania tego oddziaływania do opisu oddziaływania używa pojęcia pola magnetycznego za pomocą linii przedstawia pole magnetyczne magnesu i Ziemi podaje przykłady zjawisk związanych z magnetyzmem ziemskim Przewodnik z prądem jako źródło pola magnetycznego demonstruje działanie prądu w przewodniku na igłę magnetyczną umieszczoną w pobliżu, w tym: zmiany kierunku wychylenia igły przy zmianie kierunku prądu oraz zależność wychylenia igły od pierwotnego jej ułożenia względem przewodnika (9.10) stosuje regułę prawej dłoni w celu określenia położenia biegunów magnetycznych dla zwojnicy, przez którą płynie prąd elektryczny opisuje budowę elektromagnesu opisuje pole magnetyczne zwojnicy opisuje rolę rdzenia w elektromagnesie wyjaśnia zastosowania elektromagnesu (np. dzwonek elektryczny) opisuje właściwości magnetyczne substancji wyjaśnia, dlaczego nie można uzyskać pojedynczego bieguna magnetycznego opisuje działanie elektromagnesu na znajdujące się w pobliżu przedmioty żelazne i magnesy Zasada działania silnika zasilanego prądem stałym objaśnia, jakie przemiany energii zachodzą w silniku elektrycznym podaje przykłady urządzeń z silnikiem na podstawie oddziaływania elektromagnesu z magnesem wyjaśnia zasadę działania silnika na prąd stały podaje informacje o prądzie zmiennym w sieci elektrycznej buduje model i demonstruje działanie silnika na prąd stały Zjawisko indukcji elektromagnetycznej wyjaśnia zjawisko indukcji elektromagnetycznej wskazuje znaczenie odkrycia tego zjawiska dla rozwoju cywilizacji 18

19 11.5. Fale elektromagnetyczne wskazuje najprostsze przykłady zastosowania fal elektromagnetycznych nazywa rodzaje fal elektromagnetycznych (radiowe, mikrofale, promieniowanie podczerwone, światło widzialne, promieniowanie nadfioletowe, rentgenowskie) podaje inne przykłady zastosowania fal elektromagnetycznych omawia widmo fal elektromagnetycznych podaje niektóre ich właściwości (rozchodzenie się w próżni, szybkość 8 c = 3 10 m s, różne długości fal) opisuje fale elektromagnetyczne jako przenikanie się wzajemne pola magnetycznego i elektrycznego 12. Optyka Źródła światła. Prostoliniowe rozchodzenie się światła podaje przykłady źródeł światła opisuje sposób wykazania, że światło rozchodzi się po liniach prostych wyjaśnia powstawanie obszarów cienia i półcienia za pomocą prostoliniowego rozchodzenia się światła w ośrodku jednorodnym objaśnia zjawiska zaćmienia Słońca i Księżyca Odbicie światła. wskazuje kąt padania i odbicia od powierzchni gładkiej podaje prawo odbicia opisuje zjawisko rozproszenia światła na powierzchniach chropowatych Obrazy w zwierciadłach płaskich wytwarza obraz w zwierciadle płaskim podaje cechy obrazu powstającego w zwierciadle płaskim rysuje konstrukcyjnie obraz punktu lub odcinka w zwierciadle płaskim rysuje konstrukcyjnie obraz dowolnej figury w zwierciadle płaskim Obrazy w zwierciadłach kulistych szkicuje zwierciadło kuliste wklęsłe wytwarza obraz w zwierciadle kulistym wklęsłym wskazuje praktyczne zastosowania zwierciadeł kulistych wklęsłych opisuje oś optyczną główną, ognisko, ogniskową i promień krzywizny zwierciadła wykreśla bieg wiązki promieni równoległych do osi optycznej po jej odbiciu od zwierciadła wymienia cechy obrazów otrzymywanych w zwierciadle kulistym rysuje konstrukcyjnie obrazy w zwierciadle wklęsłym objaśnia i rysuje konstrukcyjnie ognisko pozorne zwierciadła wypukłego Zjawisko załamania światła na granicy dwóch ośrodków podaje przykłady występowania zjawiska załamania światła doświadczalnie bada zjawisko załamania światła i opisuje doświadczenie (9.11) szkicuje przejście światła przez granicę dwóch ośrodków i oznacza kąt padania i kąt załamania wyjaśnia pojęcie gęstości optycznej (im większa szybkość rozchodzenia się światła w ośrodku tym rzadszy ośrodek) opisuje zjawisko całkowitego wewnętrznego odbicia wyjaśnia budowę światłowodów opisuje ich wykorzystanie w medycynie i do przesyłania informacji Przejście światła przez pryzmat. Barwy rozpoznaje tęczę jako efekt rozszczepienia światła słonecznego wyjaśnia rozszczepienie światła opisuje światło białe, jako mieszaninę barw wyjaśnia pojęcie światła wyjaśnia, na czym polega widzenie barwne wyjaśnia działanie filtrów optycznych 19

20 w pryzmacie posługując się pojęciem światło białe jednobarwnego (monochromatycznego) i prezentuje je za pomocą wskaźnika laserowego Soczewki skupiające i rozpraszające posługuje się pojęciem ogniska, ogniskowej i osi głównej optycznej opisuje bieg promieni równoległych do osi optycznej, przechodzących przez soczewkę skupiającą i rozpraszającą doświadczalnie znajduje ognisko i mierzy ogniskową soczewki skupiającej oblicza zdolność skupiającą soczewki 1 ze wzoru z = i wyraża ją f w dioptriach Otrzymywanie obrazów za pomocą soczewek. Wady wzroku. Krótkowzroczność i dalekowzroczność wytwarza za pomocą soczewki skupiającej ostry obraz przedmiotu na ekranie (9.14) podaje rodzaje soczewek (skupiająca, rozpraszająca) do korygowania każdej z wad wzroku rysuje konstrukcje obrazów wytworzonych przez soczewki skupiające rozróżnia obrazy rzeczywiste, pozorne, proste, odwrócone, powiększone, pomniejszone wyjaśnia, na czym polegają wady wzroku: krótkowzroczności i dalekowzroczności opisuje zasadę działania prostych przyrządów optycznych (lupa, oko) rysuje konstrukcje obrazów wytworzonych przez soczewki rozpraszające wyjaśnia zasadę działania innych przyrządów optycznych np. aparatu fotograficznego) podaje znak zdolności skupiającej soczewek korygujących krótkowzroczność i dalekowzroczność Porównanie rozchodzenia się fal mechanicznych i elektromagnetycznych. Maksymalna szybkość przekazywania informacji wymienia ośrodki, w których rozchodzi się każdy z tych rodzajów fal porównuje szybkość rozchodzenia się obu rodzajów fal wyjaśnia transport energii przez fale sprężyste i elektromagnetyczne porównuje wielkości fizyczne opisujące te fale i ich związki dla obu rodzajów fal opisuje mechanizm rozchodzenia się obu rodzajów fal wymienia sposoby przekazywania informacji i wskazuje rolę fal elektromagnetycznych W odpowiednich miejscach w nawiasach podano numery doświadczeń obowiązkowych zgodnie z podstawą programową. 20