Drewno i ³yko wtórne drzew liœciastych na przyk³adach dêbu, brzozy, wierzby i lipy

Transkrypt

1 Drewno i ³yko wtórne drzew liœciastych na przyk³adach dêbu, brzozy, wierzby i lipy Typy morfologiczne drewna Przekrój poprzeczny przez drewno wtórne dêbu - Quercus sp. (bukowate - Fagaceae). Jest to przyk³ad drewna typu pierœcieniowo-naczyniowego. Preparat barwiony: œciany zdrewnia³e s¹ czerwone, celulozowe zielone. Zwróæ szczególn¹ uwagê na sposób u³o enia naczyñ w drewnie póÿnym oraz szerokoœæ promieni drzewnych. Po³¹cz objaœnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi. Klamr¹ po lewej stronie rysunku zaznacz 1- roczny przyrost drewna wtórnego. Zauwa, e naczynia drewna póÿnego u³o one s¹ w promieniowo zorientowanych smugach. Drewno typu pierœcieniowo-naczyniowego granica rocznego przyrostu wielorzêdowy 1-rzêdowy drewna póÿnego miêkisz apotrachealny w³ókna drzewne i cewki w³ókniste drewna póÿnego miêkisz wokó³naczyniowy (paratrachealny) wcistki granica rocznego przyrostu 45

2 Przekrój pod³u ny, promieniowy przez drewno wtórne dêbu - Quercus sp. Preparat barwiony: œciany zdrewnia³e s¹ czerwone, celulozowe zielone. Po³¹cz objaœnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi. Klamr¹ z lewej strony rysunku zaznacz. p³yta perforacyjna prosta jednakokomórkowy miêkiszowa promienia ( le ¹ca ) jamka pó³prosta w polu krzy owym w³ókna drzewne jamka lejkowata cewki Przekrój pod³u ny, styczny przez drewno wtórne dêbu - Quercus sp. Preparat barwiony: œciany zdrewnia³e s¹ czerwone, celulozowe zielone. Po³¹cz objaœnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi. cz³on naczyniowy promieñ wielorzêdowy œciana cz³onu naczynia wcistki promieñ 1-rzêdowy wcistka miêkiszowa w³ókna/cewki Przekrój pod³u ny naczynia z wcistkami 46

3 Elementy strukturalne w zmacerowanym drewnie dêbu. Zidentyfikuj i porównaj cz³ony naczyniowe drewna wczesnego i póÿnego. Narysuj drewna wczesnego. Po³¹cz objaœnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi. drewna wczesnego drewna póÿnego p³yta perforacyjna prosta jamki pó³proste w polach krzy owych jamki lejkowate T Typy morfologiczne drewna Przekrój poprzeczny przez drewno wtórne brzozy brodawkowatej - Betula pendula (brzozowate - Betulaceae). Jest to przyk³ad drewna rozpierzch³o-naczyniowego. Preparat barwiony: œciany zdrewnia³e s¹ czerwone, celulozowe zielone. Po³¹cz objaœnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi. Zwróæ uwagê na u³o enie naczyñ: pojedynczo lub po kilka, w grupach promieniowych. Uwaga! Miêkisz drzewny zaznaczono ma³ymi elipsami, w³ókna drzewne zajmuj¹ puste miejsca. Drewno typu rozpierzch³onaczyniowego (od 1 do 4-rzêdowy) drewna wczesnego granica s³oja drewna póÿnego w³ókna drzewne perforacja drabinkowa widoczna w œwietle naczynia 47

4 Przekróje pod³u ne: promieniowy i styczny przez drewno brzozy brodawkowatej - Betula pendula (brzozowate - Betulaceae). Preparat barwiony: œciany zdrewnia³e s¹ czerwone, celulozowe zielone. Po³¹cz objaœnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi. Uwaga! Na schemacie przekroju promieniowego nie umieszczono miêkiszu drzewnego, który u brzozy wystêpuje w postaci rozproszonych komórek. w³ókno drzewne jednakokomórkowy miêkiszowa promienia le ¹ca jamka prosta jamka pó³prosta w polu krzy owym p³yta perforacyjna drabinkowa jamka lejkowata w³ókno drzewne jamka lejkowate miêkiszu drzewnego perforacja drabinkowa jamka prosta 48

5 Promieñ drzewny u drzew liœciastych Promieñ drzewny jednakokomórkowy na przekroju promieniowym przez drewno dêbu - Quercus sp. Promieñ drzewny ró nokomórkowy na przekroju promieniowym przez drewno wierzby - Salix sp. Preparat barwiony: œciany zdrewnia³e s¹ czerwone, celulozowe zielone. Zaobserwuj komórki miêkiszowe promienia: stoj¹ce, le ¹ce, izolowane i kontaktowe oraz jamki, które te komórki wykszta³caj¹. (pod³u ny) w³ókno drzewne kontaktowa izolowana stoj¹ca le ¹ca jamka prosta ró nokomórkowy (zawiera komórki le ¹ce i stoj¹ce) jamka pó³prosta w polu krzy owym jamka lejkowata 1. Czym w swej budowie ró ni siê promieñ jednakokomórkowy od ró nokomórkowego w drewnie drzew liœciastych? 2. Czy oba typy promieni mog¹ wystêpowaæ w drewnie danego gatunku jednoczeœnie? 3. Wed³ug jakich kryteriów wyró niamy komórki stoj¹ce i le ¹ce oraz izolowane i kontaktowe? 4. Porównaj budowê promienia drzewnego u drzew iglastych i liœciastych. 49

6 yko wtórne drzew liœciastych Przekrój poprzeczny przez ³yko wtórne lipy - Tilia sp. (lipowate - Tiliaceae). Preparat barwiony: œciany zdrewnia³e s¹ czerwone, œciany celulozowe zielone. Zaobserwuj na preparacie wymienione na rys. A. elementy strukturalne. Rysunki B i C s¹ kolejnymi powiêkszeniami zaznaczonego na rys. A fragmentu. Obserwacje ³yka na du ym powiêkszeniu prowadÿ przy kambium. WprowadŸ brakuj¹ce objaœnienia do rys. C oraz napisz na czym polega ró nica miêdzy sektorem rozszerzaj¹cym siê i nierozszerzaj¹cym siê oraz jaki jest sens tworzenia sektorów rosn¹cych. peryderma kora pierwotna A sektor rozszerzaj¹cy siê sektor nierozszerzaj¹cy siê promieñ ³ykowy dylatuj¹cy ³yko wtórne kambium drewno wtórne promieñ ³ykowy niedylatuj¹cy pok³ad w³ókien ³ykowych pok³ad rurek sitowych i komórek miêkiszowych B miêkiszu ³ykowego C cz³on rurki sitowej 1 wtórny floem towarzysz¹ca w³ókno ³ykowe miêkiszu ³ykowego (z widocznymi jamkami prostymi) C 2 Komórka miêkiszowa promienia ³ykowego zawieraj¹ca: 1 - kambium 2 - wtórny ksylem promieñ ³ykodrzewny Napisz w jaki sposób wykszta³caj¹ siê sektory w ³yku i jakie jest ich znaczenie? 50

7 Przekrój poprzeczny przez ³yko wtórne dêbu - Quercus sp. (bukowate - Fagaceae) Porównaj budowê ³yka u dêbu i lipy. Napisz w czym przejawiaj¹ siê ró nice? Literatura podstawowa: Gorczyñski T. (red.) - Æwiczenia z botaniki. Wydania od 1978 r. PWN. Braune W., Leman A., Taubert H. - Praktikum z anatomii roœlin PWN, Warszawa. Tomanek J., Witkowska- uk L. - Botanika leœna PWRiL, Warszawa. Szweykowska A., Szweykowski J. - Botanika. Tom 1: Morfologia i póÿniejsze wydania. PWN, Warszawa. Hejnowicz Z. - Anatomia i histogeneza roœlin naczyniowych PWN. Kokociñski W. - Anatomia drewna. Poznañ Nak³adem autora. Literatura uzupe³niaj¹ca: Hejnowicz Z. - Anatomia rozwojowa drzew PWN, Warszawa. Esau K. - Anatomia roœlin PWRiL, Warszawa. Malinowski E. - Anatomia roœlin PWN, Warszawa. Zimmermann M.H., Brown C.L. - Drzewa, struktura i funkcje PWN, Warszawa. 51