TEMPERAMENT W PRZEDSZKOLU

Transkrypt

1 TEMPERAMENT W PRZEDSZKOLU Już w starożytności powstał stworzony przez Hipokratesa podział ludzi na cztery rodzaje, według określonego temperamentu: sangwiników, choleryków, melancholików i flegmatyków. Współczesna psychologia oferuje nieco inne kategorie i podziały, jednak obserwacje sprzed tysięcy lat pozostają aktualne do dzisiaj i pozwalają na lepsze rozumienie funkcjonowania dziecka w danej grupie czy we własnej rodzinie. Kilka faktów na temat temperamentu: Temperament ulega pewnym zmianom pod wpływem środowiska i sposobów wychowywania dziecka, jest jednak mocno uwarunkowany przez cechy biologiczne. Każdy temperament ma swoje mocne i słabe strony. Pomagając maluchowi w rozwoju, należy brać pod uwagę jego cechy wrodzone i nie starać się ich zmieniać, a jedynie nauczyć go, jak sobie z nimi radzić. Niektóre cechy ulegają wzmocnieniu lub stosowaniu w trakcie dorastania np. dziecko wybuchowe staje się spokojniejsze, zaś dziecko nieśmiałe bardziej otwarte na ludzi. Próby zmiany temperamentu, dopasowania dziecka do własnych oczekiwań opiekuna lub brak akceptacji z powodu wrodzonych cech przez osoby znaczące, prowadzi zazwyczaj do poważnych zaburzeń psychicznych lub ukształtowania się nieprawidłowej osobowości. Rodzic lub nauczyciel powinien mieć świadomość, jaki rodzaj temperamentu sam reprezentuje, i świadomie kształtować w sobie akceptację o różnych cechach.

2 CHARAKTERYSTYKA POSZCZEGÓLNYCH TEMPERAMENTÓW MAŁY SANGWINIK Dziecko o temperamencie sangwinika lub wesołą zabawę w gronie rówieśników. Wyjątkowo trudno mu zabrać się za zadanie, które wydaje się nudne i nie jest związane z działaniem w większym gronie. Takie dziecko zapomina o tym, do czego się zobowiązało. Skłania innych, by wykonali pracę za niego lub wyszukuje przeróżne wymówki. Można mu ułatwić wdrożenie się do obowiązków przez uatrakcyjnianie zadań oraz przydzielanie obowiązków wymagających działania w grupie. Sprzątanie może stać się wyścigiem ( trzeba skończyć, zanim skończy się grana melodia) lub zabawą w robota, który zgarnia wszystkie zabawki z ziemi i przenosi je we właściwe miejsce. Dziecko sangwinik często jest obdarzane dużym wdziękiem i potrafi bardzo sprytnie manipulować dorosłymi tak, by ominąć zadania i zająć się zabawą. MAŁY CHOLERYK Dziecko o temperamencie choleryka intensywnie przeżywa negatywne emocje złość, frustrację, rozczarowanie. Pragnie grać pierwsze skrzypce, a nie zawsze poosiada zdolności przywódcze. Próbuje wszystkim narzucać swoją wolę, więc złości się i buntuje, gdy inni nie chcą mu się podporządkować. Jest ambitne, ma dużą potrzebę sukcesu, toteż głęboko przeżywa porażki w kontaktach społecznych, w nauce i zabawie. Może nauczyć go radzenia sobie ze złymi emocjami przez systematyczne opanowanie trudnych sytuacji, gdy emocje już opadną. Uczymy dziecko, że każde uczucie jest w porządku, natomiast z przykrymi emocjami można sobie poradzić na wiele sposobów. Wybieramy z dzieckiem takie, które przynoszą ulgę, a nikogo nie krzywdzą. Można omówić te tematy i sposoby z dzieckiem, a następnie prosić je, by przekazało tę wiedzę grupie, potraktować je jako eksperta od złości.

3 MAŁY MELANCHOLIK Dziecko melancholik ma skłonności do martwienia się o różne rzeczy. Jego bogata wyobraźnia podsyła mu różne czarne myśli i scenariusze. Często jest niepewne siebie, a jednocześnie ma trudność z wyrażaniem własnych uczuć, nawet wobec osób najbliższych. Takie dziecko potrzebuje szczególnie codziennych rytuałów i stałego rytmu dnia oraz przygotowania do wszelkich zmian. Nie należy lekceważyć jego zmartwień, ale raczej starać się natchnąć optymizmem przez odpowiednio dobrane bajki terapeutyczne, emanowanie spokojem i stanowczością. MAŁY FLEGMATYK Dziecko flegmatyk lubi ciszę i spokój. W kontaktach z rówieśnikami, właśnie dla świętego spokoju często ustępuje lub w ogóle nie wyraża swoich potrzeb, nie proponuje pomysłów, nie inicjuje zabaw. Bywa, że bezrefleksyjnie wypełnia polecenia kolegi czy koleżanki. Aby pomóc dziecku, zwracamy uwagę na to, że ważne jest to, co ono myśli i czuje. Często pytamy je o zdanie, zachęcamy do podzielenia się pomysłami. Uczymy mówić nie. Mocną stroną flegmatyka jest zazwyczaj zdrowy rozsądek i obowiązkowość. Gdy twoje dziecko ma dużo z sangwinika: stwarzaj mu okazję do zaprezentowania umiejętności, obdarzaj go uznaniem, gdy zabawia cię żartami lub odgrywa postać z bajki, bądź wyrozumiały, gdy przekłada zabawę ponad wszystko inne, pomóż mu uatrakcyjnić obowiązki, aby miały charakter zabawy (np. sprzątanie pokoju może być zabawą Gdy twoje dziecko ma dużo z choleryka: stwarzaj mu okazję do organizowania i zarządzania, obdarzaj go uznaniem za umiejętności przywódcze, bądź wyrozumiały gdy często się złości i nie chce podporządkować (ale stawiaj granice), pomóż mu zapanować nad złością i frustracją rozmawiaj z nim o emocjach, ucz zastępowania

4 w kosmitów robiących porządki na ziemi). agresji zachowaniami, które nikogo nie krzywdzą ( np. wytupanie złości, liczenie do 20). Gdy twoje dziecko ma dużo z melancholika: pozwól mu na często samotną zabawę, jeśli tak lubi, pomóż mu w nauce nawiązywania i utrzymywania kontaktów społecznych stwarzaj okazje do spotkań z rówieśnikami, bądź wyrozumiały, gdy unika pewnych doświadczeń z powodu lęku, zwiększonej wrażliwości, zachęcaj je do podejmowania wyzwań na jego miarę i wspieraj emocjonalnie. Gdy twoje dziecko ma dużo z flegmatyka: pozwól mu na samotną zabawę, jeśli tak lubi, pomóż mu w nauce nawiązywania i utrzymywania kontaktów społecznych stwarzaj okazje do spotkań z rówieśnikami, bądź wyrozumiały, gdy wydaje się żyć w swoim świecie, ale zachęcaj do inicjatywy i brania udziału w rozwiązywaniu problemów dnia codziennego, pomóż mu nauczyć się asertywności, aby nie ulegało zanadto woli swoich kolegów. W pracy nauczyciela bardzo ważna jest współpraca z rodzicami dzieci. To oni są ekspertami od swoich pociech i ich zachowań w różnych sytuacjach: w domu, sklepie, w podróży. Nauczyciel z kolei wie, jak dziecko funkcjonuje w grupie przedszkolnej, i jest ekspertem w sprawach wychowania i dydaktyki. Widząc lub podejrzewając problem w relacji dziecko rodzic, warto odwołać się do teorii temperamentu. Zdarza się, że matka melancholiczka nie rozumie i nie akceptuje dziecka o temperamencie choleryka i nie radzi sobie z wybuchowością. Ważne, żeby rodzic nie próbował zmieniać temperamentu dziecka i akceptował je takie, jakie jest. Będzie to droga wyjścia do pracy z niepożądanymi zachowaniami i do budowania dobrej relacji z dzieckiem mimo różnic.

5 DZIECKO Z TEMPERAMENTEM WSKAZÓWKI DLA RODZICÓW Temperament jest w dużej mierze wrodzony. Różnice między dziećmi widać już w okresie niemowlęcym. Jedne maluchy są raczej spokojne, inne wyjątkowo ruchliwe, różnie reagują na dźwięki, nowe osoby, zmiany w otoczeniu. Jedni śpią i budzą się regularnie w podobnych porach, u innych trudno zaobserwować jakikolwiek wzorzec. U nieco starszych dzieci temperament przejawia się tym, jakie zabawy lubią, jakich sytuacji unikają, jak reagują na porażkę czy stratę. Pomyśl o swoim dziecku jakie cechy najlepiej je opisują? Spójrz na określenia i stwierdzenia z listy opisujące cztery typy temperamentu wyróżniane już w starożytności. Podkreśl te, które najbardziej pasują do twojego dziecka. Zobacz, czy dziecko ma bardzo zdecydowany typ temperamentu, czy też mieszany. Sangwinik i choleryk to typy temperamentu osób otwartych na świat i ludzi, energicznych, lubiących być w centrum uwagi. Melancholik i flegmatyk to typy temperamentu osób zamkniętych, refleksyjnych, lubiących spędzać czas w samotności. Często występuje temperament mieszany sangwinik choleryk oraz melancholik flegmatyk. Etykietki pomagają nam porządkować świat. Kiedy jednak mamy do czynienia z naszym własnym dzieckiem, nie przywiązujemy do nich wagi. Obserwujemy dziecko i poznajemy, jakie jest naprawdę.

6 Jeżeli nasze dziecko ma inny temperament niż my, starajmy się tym bardziej dobrze je zrozumieć i akceptować takie, jakie jest. Działania rodziców wbrew naturalnemu temperamentowi dziecka mogą wywołać u niego zaburzenia zachowania i emocji i uniemożliwić rozwój jego wrodzonych możliwości. Dziecko czasem potrafi się przystosować i prezentować cechy pożądane przez rodziców, jednak odbywa się to ogromnym kosztem psychicznym, prowadzi do depresji i innych poważnych zaburzeń w dorosłości. Jeżeli mamy wrażenie, że nasze dziecko doświadcza szczególnie silnie negatywnych emocji, które utrudniają mu i całej rodzinie codzienne funkcjonowanie, rozważmy udanie się do specjalisty psychologa dziecięcego. Często bardzo pomocne są odpowiednio dobrane warsztaty wychowawcze dla rodziców, czasem potrzebna bywa konsultacja u psychiatry lub lekarza rodzinnego. Pamiętajmy, że niezależnie od rodzaju temperamentu, najważniejsza dla rozwoju każdego dziecka jest dobra, bezpieczna więź z rodzicami.