Własności optyczne i mikrofizyczne aerozolu atmosferycznego. Krzysztof Markowicz Instytut Geofizyki, Wydział Fizyki Uniwersytet Warszawski
|
|
- Franciszek Skowroński
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Własnośc optyczne mkrofzyczne aerozolu atmosferycznego Krzysztof Markowcz Instytut Geofzyk, Wydzał Fzyk Unwersytet Warszawsk
2 Welkośc mkrofzyczne Rozkład welkośc cząstek n(r) Współczynnk załamana śwatłą (współczynnk refrakcj) Kształt cząstek Parametr wzrostu hgroskopjnego
3 Funkcja rozkładu welkośc n(r) określa lczbę cząstek w jednostce objętośc, których promeń (lub promeń równoważny) zawera sę w przedzale <r, r+dr> Promeń efektywny r eff r r 3 n(r)dr n(r)dr Rozkład powerzchnowy A(r) Dla cząstek sferycznych A(r)=4r n(r) Rozkład objętoścowy V(r) Dla cząstek sferycznych A(r)=4/3r 3 n(r) Rozkład masowy M(r) Dla cząstek sferycznych V(r)=4/3r 3 n(r)(r) r r 3
4 Rozkład log-normalny n(r) 3 1 N r ln o e 1 lnrlnr ln m N o całkowta lczba cząstek w klase R m promeń modalny dla klasy geometryczne odchylene standardowe dla klasy Dla rozkładu jedno modowego r eff r m exp 5 ln Średn promeń cząstek r r m exp 1 ln Powerzchna cząstek A 4N r exp ln o m Objętość cząstek V 4 / 3N o r 3 m exp 9 ln
5 Fala elektromagnetyczna Propagacja płaskej fal elektromagnetycznej przez ośrodek materalny E E0 exp(kx t) H H0 exp(kx t) Po podstawenu do równań Maxwella E E mz kz exp exp t 0 ê z Perwszy czynnk wykładnczy w powyższym równanu zwązany jest z zankem ampltudy fal elektromagnetycznej określony jest przez urojoną część współczynnka refrakcj m. Rzeczywsta część współczynnka refrakcj (k) determnuje prędkość fazową fal. Zarówno cześć rzeczywsta jak urojona wpływa na własnośc optyczne mater. N=m+k - zespolony współczynnk załamana śwatła
6 Jak jest współczynnk załamana śwatła dla aerozolu?
7 Parametr wzrostu hgroskopjnego Mng and Russell, 001 r wet r dry GF(RH) Parametr wzrostu hgroskopjnego zależy od składu chemcznego, welkośc cząstek oraz wlgotnośc względnej powetrza Jeśl parametr wzrostu wynos to wzrost współczynnka rozpraszana wynos ok. 4 (rozpraszane jest proporcjonalne do powerzchn cząstk) Współczynnk absorpcj w perwszym przyblżenu ne ulega zmane
8 Podstawowe welkośc optyczne pojedynczej cząstk (sngle scatterng propertes) Przekrój czynny na rozpraszane, absorpcję Współczynnk rozpraszana, absorpcj, ekstynkcj Albedo pojedynczego rozpraszana Funkcja fazowa na rozpraszane Parametr asymetr
9 Przekrój czynny na rozpraszane, absorpcję ekstynkcję W reżme geometrycznym (rozmary cząstek znaczne wększe od długośc fal) przekrój czynny na ekstynkcję jest równy przekrojow geometrycznemu (dla obektów sferycznych r ) W przypadku obektów porównywalnych z długoścą fal wskutek dyfrakcj śwatła przekrój czynny może być znacząco mnejszy lub wększy od przekroju geometrycznego C Efektywny przekrój czynny Q r C jest przekrojem czynnym na rozpraszane, absorpcję lub ekstynkcję
10 Współczynnk rozpraszana, absorpcj ekstynkcj Jeśl w jednostce objętośc znajduje sę N o cząstek o tej samej welkośc (promenu r) wówczas współczynnk rozpraszana, absorpcj ekstynkcj wynoszą: ( ) N C o N o r Q [m 1 ] = abs, scat lub ext Jeśl w cząstk mają różne rozmary wówczas współczynnk rozpraszana, absorpcj ekstynkcj wynoszą: ( ) Q r n(r)dr N o n(r) dr
11 Absorpcja promenowana Absorpcja (emsja) promenowana występuje podczas przejść elektronowych, wbracyjnych rotacyjnych w atomach oraz cząsteczkach. Ze względu na fakt, że najwększe zmany energ występują w przejścach elektronowych następne wbracyjnych rotacyjnych. Z przejścam elektronowym zwązane są lne wdmowe w obszarze wdzalnym ultrafoletu, z przejścam wbracyjnym absorpcja promenowana od blskej do dalekej podczerwen, z przejścam rotacyjnym absorpcja w dalekej podczerwen oraz w obszarze mkrofal. Struktura ln wdmowych staje sę coraz bardzej skomplkowana gdy przesuwamy sę w kerunku fal dłuższych co jest zwązane z stnenem coraz wększej lośc przejść rotacyjnych oscylacyjno-rotacyjnych. 11
12 1
13 Budowy geometryczna a wdmo absorpcyjne 13
14 Kształt ln wdmowych Wyróżnamy następujące wdma absorpcyjne: Lnowe Pasmowe Cągłe (kontnuum)
15 Absorpcja promenowana przez poszczególne gazy atmosferyczne.
16
17 Zjawsko oddzaływana promenowana z materą w wynku którego następuje zmana kerunku jego rozchodzena. Rozróżna sę rozpraszane śwatła: sprężyste podczas rozpraszana ne następuje zmana energ (częstotlwośc) śwatła nesprężyste podczas rozpraszana zmena sę energa (częstotlwość) śwatła. W atmosferze znaczne ważnejszą rolę odgrywa rozpraszane sprężyste. Rozpraszane śwatła
18 Reżmy rozpraszana W przypadku małych cząstek (względem długośc fal) pojawające sę dpole w cząsteczce są praktyczne tak samo zorentowane. Można jest zastąpć jednym (efektywnym) dpolem Rozpraszane Raylegha na cząstkach małych w porównanu z długoścą fal (x<<1) Rozpraszane geometryczne na cząstkach dużych w porównanu z długoścą fal (x>>1) Rozpraszane MIE na cząstkach o rozmarach porównywalnych z długoścą fal (x1) Parametr welkośc x W przypadku dużych cząstek (względem długośc fal) pojawające sę dpole w cząsteczce skerowane w różnych kerunkach. x r 18
19 Rozpraszane Raylegha Radancja promenowana po rozproszenu I I R o 4 1 cos gdze - kąt rozproszena, R - odległość od cząstk na której nastąpło rozproszene, - polaryzowalność ośrodka. rozkład kątowy rozpraszana 19
20 Rozpraszane Lorenza-Me Rozpraszane na jednorodnych cząstkach sferycznych. Teora Lorenza-Me opsuje metodę rozwązana równań Maxwella. Sprowadza sę ona do rozwązana równana dla pola elektrycznego oraz dentycznego dla pola magnetycznego z warunkam brzegowym na sferze. Można pokazać, że składowe pola rozproszonego na dużych cząstkach w przyblżenu daleko-polowym ma postać E E l r exp(kz kr) S ( ) kr 0 0 E S 1( ) E 0l 0r gdze funkcje ampltudy S 1 S dane są przez neskończone szereg funkcj specjalnych
21 Efektywne przekroje czynne z teor Lorenza-Me
22 Funkcja fazowa dla rozpraszana P() Określa kątowy rozkład radancj promenowana rozproszonego. Zwana naczej ndykatrysą rozpraszana Normalzacja funkcj fazowej 0 0 P(cos ) sn dd 1 4 W przypadku rozpraszana Raylegh a ma ona postać: P( ) 3 (1 cos 4 ) W ogólnośc dana jest przez funkcje ampltudy: P( ) 1 S 1 S
23 Kształt funkcj fazowej małe cząstk Kerunek padającego fotonu Im wększe cząstk tym węcej fotonów rozpraszanych jest do przodu! duże cząstk 3
24 Stam et al., 004 Funkcja fazowa cd.
25 Parametr asymetr g Welkość określająca anzotropę funkcj fazowej rozpraszana na pojedynczej cząstce Parametr asymetr g jest perwszym momentem funkcj fazowej względem cosnusa kąta rozpraszana dany jest wzorem g P(cos )cos d Parametr asymetr zmena sę w przedzale od -1 do 1, przy czym wartość: -1 oznacza, że całe promenowane jest rozpraszane wsteczne 0 oznacza, że połowa promenowana rozpraszana jest wsteczne a połowa do przodu (rozpraszane Raylegha) 1 oznacza, że całe promenowana jest rozpraszane do przodu.
26 Parametr asymetr cd. Parametr asymetr na ogół rośne wraz z rozmarem cząstek rozpraszających promenowane (parametrem welkośc). Wartość parametru asymetr w przypadku kropel chmurowych zmena sę na ogół w przedzale od 0.75 do 0.9, zaś w przypadku aerozolu atmosferycznego od 0.5 do 0.7. Parametr asymetr funkcja fazowa dla zboru cząstek o rozkładze welkośc n(r) ma postać g Q Q sca, sca, (m, kr)gr (m, kr)r, n n (r)dr (r)dr P( ) P ( )Q Q sca, sca, r r n n (r)dr (r)dr
27 Albedo pojedynczego rozpraszana scat ext abs abs 1 ext eext ext Opsuje prawdopodobeństwo rozpraszana fotonu. Wartośc albeda pojedynczego rozpraszana zmenają sę od 0 do 1. np. dla chmur w obszarze wdzalnym wynos 1 dla zaneczyszczeń powetrza (aerozol) średno od 0.9 do 1. dla slne absorbujących cząstek jest mnejsze 0.9 Wartość =0.9 oznacza, że na 10 fotonów 9 jest rozpraszanych a tylko jeden jest absorbowany.
28 Rozpraszane na cząstkach nesferycznych Metody geometryczne: dla cząstek lub nejednorodnośc znaczne wększych od długośc fal można śwatło traktować jako wązkę neulegających dyfrakcj promen śwetlnych, które ulegają odbcu lub załamanu przy przejścu pomędzy ośrodkam o różnych własnoścach optycznych. Przyblżene to można użyć do opsu welu zjawsk optycznych np. zjawsko tęczy. Zakres stosowana praw optyk geometrycznej można rozszerzyć na nejednorodnośc porównywalne z długoścą fal uwzględnając dyfrakcję promen na nejednorodnoścach. Metoda dyskretnych dpol: polega na przyblżenu cząstek dpolam, które oddzaływają ze sobą padającym promenowanem. 8
29 Przyblżene dyskretnych dpol Metoda dokładnego rozwązana problemu rozpraszana śwatła na nesferycznych nejednorodnych cząstkach oraz na perodycznych układach cząstek. Przyblżene dyskretnych dpol (ang. dscrete dpole approxmaton, w skróce DDA) opera sę na założenu, że cząstkę rozpraszającą można przyblżyć przez układ mnejszych elementów oddzaływających z falą elektromagnetyczna jak pojedynczy dpol. Metoda polega na uwzględnenu jednoczesnych oddzaływań pomędzy wszystkm dpolam w układze Umożlwa dokładne rozwązane równań rozpraszana śwatła na cząstkach o dowolnym kształce rozkładze nejednorodnośc materału (współczynnka refrakcj). Została zaproponowana przez Purcella Pennypackera stotne rozwnęta w latach przez Dranea Flataua. 9
30 Metoda DDA. Pole elektryczne promenowane rozproszonego jest sumą pola fal padającej oraz pola ndukowanego przez każdy dpol. Moment dpolowy j-go dpola dany jest wzorem gdze j jest polaryzowalnoścą dpola, E dpole, j określa pole dzałające na dpol j, które jest superpozycją pola padającego oraz pola ndukowanego przez nne dpole Krzysztof Markowcz IGF-UW 30
31 Meszanny cząstek Koncepcja zewnętrznej wewnętrznej meszanny cząstek meszanny zewnętrzna meszanny pół-wewnętrzna meszanny wewnętrzna (a) External mxture, (b) homogeneous nternal mxture, (c) core-shell, and (d) core-shell-shell model. Kahnert et al., 01
32 Aerosol mxng a) External mxng b) Homogeneous nternal mxng c) Coatng sphere also nternal mxng QUANTIFY IGF-UW
33 Wyznaczane własnośc optycznych meszanny zewnętrznej ext ext, N o abs scat g ext, ext, ext, ext, abs, scat, N N o o g N N N N o o o o welkośc addytywne welkośc ntensywne P( ) P ( ) ext, ext, N N o o
34 Wyznaczane własnośc optycznych meszanny wewnętrznej Przypadek szczególny. Meszanna jednorodna np. aerozol hgroskopjny po rozpuszczenu sę sol w kondensującej wodze. Współczynnk załamana śwatła w tym przypadku może być określony na podstawe reguły Maxwella-Garnetta (1904) n 1 n 1 n 1 3f n 1 n 1 f n n n n n gdze n 1, n są współczynnkam refrakcj cząstk perwszej oraz drugej, zaś f jest frakcją objętoścową drugej substancj. Stosując wzór M-G oblczamy współczynnk refrakcj meszanny, a następne rozpraszana Lorenza-Me wyznaczamy własnośc optyczne pojedynczej cząstk.
35 Wyznaczane własnośc optycznych meszanny wewnętrznej cd W przypadku gdy cząstka aerozolu składa sę z dwóch współśrodkowych cząstek sferycznych (np. nerozpuszczona cząstka sol morskej otoczona warstwa wody) wówczas możemy wykorzystać model Bohren & Huffman (1983)- coated sphere Natomast gdy cząstka jest nejednorodna wówczas możemy wykorzystać metodę dyskretnych dpol (DDA)
36 Zmenność spektralna własnośc optycznych
37 Zmenność spektralna własnośc optycznych
38 0 extdz Grubość optyczna ośrodka z ext (z) I o I Grubość optyczna - opsuje stopeń oddzaływana (ekstynkcj) promenowana elektromagnetycznego z materą. Grubość optyczna jest welkoścą bezwymarową występuje jako wykładnk we wzorze Beera: I I o e
39 Grubość optyczna atmosfery Na całkowtą grubość optyczna atmosfery składają sę następujące przyczynk: rozpraszane Raylegha RAY Rozpraszane absorpcja aerozolu RAY Absorpcja ozonu (UV zakres wdzalny) O3 Para wodna HO Pozostałe gazy (tlen, dwutlenek węgla, metan, dwu tlenek sark azotu) g RAY A O3 HO g
40 Grubość optyczna atmosfery cd. Najwększy wkład do grubośc optycznej wnoszą rozpraszane absorpcja aerozolu oraz rozpraszane molekularne. Przy czym to ostatne szybko zmnejsza sę z długoścą fal ( -4 ). Przykład: RAY (350nm)=0.61 RAY (500nm)=0.14 RAY (1000nm)=0.008 Grubość optyczną aerozolu jest welkośc bardzo zmenna w czase przestrzen a jej wartość dla długośc fal 500nm zmena sę średno od wartośc blskch zera do ok. 1. ( w skrajnych przypadkach do klku) Średna wartość grubośc optycznej aerozolu w Polsce wynos ok. 0. (500 nm). 40
41 Grubość optyczna pozostalych gazów atmosferycznych Absorpcja przez ozon w zakrese wdzalnym (pasmo Chappus) przyczyna sę do grubośc optycznej na (0.035 dla ok. 600 nm) Wpływ ozonu w zakrese UV jest bardzo duży a jego grubość optyczna przekracza 10 Wpływ pary wodnej jest bardzo duży jedyne w wąskch zakresach wdmowych (np. dla 940 nm może wynosć rzędu 0.5-1) Wpływ SO NO uwdaczna sę w UV oraz w zakrese wdzalnym
42 Zmenność spektralna grubośc optycznej aerozolu (AOD) 1) Mono-dyspersyjny rozkład welkośc cząstek aerozolu. n c (r ) =N o (r-r o ) ro ro ( ) ro NoQ,m CQ, m Jeśl przyjąć że r o =1m x=6/ to dla >1 m AOD maleje z długoścą fal! 4
43 Dla <1 m zachowane AOD jest bardzej skomplkowane Z anomalnej teor dyfrakcj ADT mamy Q sn 4 1 cos 4 4(m 1)r sn 1 cos ( ) C 4 4 Zanedbując III wyraz mamy ( ) C 4 4(m 1)r sn 4(m 1)r o o 4(m 1)r o AOD maleje z długoścą fal jeśl / 43
44 r o 8(m 1) Typowa zmenność współczynnka załamana śwatła (rzeczywsta cześć współczynnka refrakcj) zawera sę w grancach ( ) Aby AOD malała z długoścą fal mus być spełnony przyblżony warunek r o </ Dla fal krótszych od 0.5 m AOD dla aerozol w klase akumulacyjnej zmnejsza sę z długoścą fal. Pomary potwerdzają, że AOD zmnejsza sę z długoścą fal dla małych cząstek. Jedyne dla dużych możemy meć odwrotna zależność 44
45 . Rozkład Junge a zmenność spektralna AOD Zakładając ze rozkład welkośc cząstek ma postać n c (r) Cr 0 r ( 1) 1 r r Możemy wyznaczyć grubość optyczna aerozolu ( ) r r 1 Cr r Q,mr ( 1) dr x r dx dr Po zamane zmennych mamy ( ) C x x 1 Q x,m ( 1) ( 1) x dx 45
46 ( ) C 31 x x 1 ( 1) dx Q x,m x ( ) C ~ k gdze k jest stała opsującą wartość całk po parametrze welkośc x. Typowa wartość dla aerozolu meśc sę w przedzale od do 4. Zatem wykładnk - <0 ( ) Wykładnk Angstroma Wynk obserwacyjne spektralnej zmennośc AOD dowodzą, ż wykładnk Angstroma zmena sę średno w przedzale od 0 do.5 chocaż rejestruje sę równeż ujemne wartośc. 46
47 Wykładnk Angstroma zwązany jest z parametrem rozkładu welkośc. Im jest on wększy tym mnej jest dużych cząstek odwrotne Małe wartośc odpowadają dużemu aerozolow odwrotne. Chocaż rozkład Junge ma osoblwośc dla r=0 to jednak neźle opsuje rozkład welkośc aerozolu wększego od 0.5 m zaskakująco dobrze zgadza sę w wynkam obserwacyjnym wykładnka Angstroma. Spektralna zmenność AOD zawera ne tylko nformacje o rozkładze welkośc aerozolu ale równeż o współczynnku załamana śwatła 47
48 Wykładnk Angstroma dla różnych cząstek 48
49 Rozkład Log-Normalny a zmenność spektralna AOD n c (r) 3 1 N r ln e 1 lnrlnr ln m Tego wzoru ne można scałkować analtyczne podobne jak rozkładu Junge. Jednak korzystając z twerdzena o wartość średnej możemy zapsać: 0 n (r) dr ( ) Q x,m r c 0 r n (r)dr NQx,m r ( ) Q x,m c N r jest całkowtą powerzchną aerozolu w jednostce objętośc 49
50 AOD możemy polczyć ze wzoru ( ) r Qx,m Q, m Q x,m N r r 3 eff 3 V 4 r eff 3 M 4 r eff r eff r m e 5 ln gdze V jest całkowtą objętoścą aerozolu, zaś M masą w jednostce objętośc. r Nestety jest na ogół welkoścą zależną od promena efektywnego co zasadnczo komplkuje oblczena. Oblczmy loraz: ( ( 1 r Q,m1 ) 1 ) r Q,m Iloraz AOD dla długośc fal ne zależy od masy an objętośc aerozolu a jedyne od welkośc charakteryzujących jego welkość własnośc mkrofzyczne (współczynnk załamana śwatła. 50
51 Rozważmy przypadek aerozolu ggantycznego x>>1 Wówczas Q (paradoks ekstynkcj) ( ) ( ) 0 3 r n V r c (r)dr 3 S M eff r eff S całkowta powerzchna aerozolu w jednostce objętośc Wzór często stosowany dla kropel chmurowych gdze warunek x>>1 jest spełnony 51
52 Wykładnk Angstroma Załóżmy, że mamy dwa mody aerozolu o lczbe cząstek odpowedno N 1 oraz N. Wówczas AOD wynos: N 1S1 NS S Qr n (r) dr =1, ln ln 1 1 ln 1 1 ln 1 N1S ln N S S11 N / N1S1 1 ln S N / N S NS N S 1 Wykładnk Angstroma zależy od stosunku lczby cząstek w klase akumulacyjnej klase cząstek dużych 5
53 Relacja Shfrna ( ln lnln ) ln ln ln lub Rozważmy mono-dyspersyjny rozkład cząstek o promenu r M M r Q r Qn(r) dr n(r)dr r N o Q gdyż n(r)=n o (r) M Q Q 53
54 Rozważmy obecne rozkład pol-dyspersyjny N 0 r Q n(r)dr N o r Q n(r)dr Korzystamy ze wzoru Q M Q ( ) 1 N0r M( )Qn(r)dr Zauważmy że d N Qn(r)r M ( ) d Wzór Shfrna 0 Wzór pozwala wyznaczyć wykładnk Angstroma cząstek o pol-dysperysyjnym rozkładze welkośc gdy znamy wykładnk Angstroma dla poszczególnych składowych meszanny. dr 54
55 Rozważmy atmosferę w której w dolnej częśc mamy aerozol o grubośc optycznej 1 wykładnku Angstroma 1 powyżej zaś warstwę scharakteryzowana przez wartośc oraz. Mamy węc dwa równana: Oznaczmy przez q : q 1 / q q 55
56 q q 1 q q Gdy q>>1 czyl 1 >> to wówczas 1 o le ne jest blske zero 1 Ze wzoru Shfrna wynka, że jedyne aerozole o znaczącym wkładze do całkowtej grubośc optycznej mogą efektywne wpływać na wartość wykładnka Angstroma Przykład. soot =0.0 soot =.0 seasalt =0. seasalt =0.0 Na postawe wzoru Shfrna mamy: =0.18. Nawet gdyby soot =0.05 to =0.4. Grubość optyczna sadzy nawet dla bardzo zaneczyszczonych rejonów śwata jest bardzo mała (podobne jak w powyższym przykładze). 56
57 Rozważamy osobno przypadek małych dużych cząstek zdefnowanych przez parametr welkośc x 1) Dla x>>1 Q=const= stad =0 ) Dla x<<1 a) gdy cześć urojona współczynnka refrakcj k=0 Q()=Q scat =C/ 4 b) gdy cześć urojona współczynnka refrakcj k 0 Q()=Q abs =C/ Paradoks Angstroma M 4 1 k=0 k 0 małe cząstk Oblczmy albedo pojedynczego rozpraszana SSA (Sngle Scatterng Albedo) Q Q abs 1 4 Q abs x Q x scat 57
58 x 1 Dla x<< x x Dla cząstek dużych Q ext = Q abs =1 (gdy k>0) Stad =0.5 Paradoks Angstroma występuje nawet dla k= Wówczas to =0 oraz =1 58
59 Załóżmy, że mamy małe cząstk dla których spełnona jest zależność Q abs =x Stąd abs a 1 Wykładnk Angstroma dla absorpcj wynos 1 ext e 1 abs 1 ext a e 1 Dla aerozolu o wykładnka Angstroma równym 1 mamy płaską zależność albeda pojedynczego rozpraszana z długoścą fal. 1) Dla <1 SSA rośne z długoścą fal ) Dla >1 SSA maleje z długoścą fal 59
60 Zmenność spektralna wykładnka Angstroma (AE) Wykładnk Angstroma wykazuje zmenność z długośc fal co jest przejawem faktu, że rozkład welkośc cząstek ma węcej nż jedną klasę. ( ) d ln d ln Pochodna wykładnka Angstroma jest dana wzorem '( ) '( ) ln d d ln ln ln ln 1 ln ln ln ln ln ln zdefnowane nad podstawe AOD 3 długośc fal
61 Zmenność spektralna wykładnka Angstroma cd. Jeśl ogranczyć sę do członu kwadratowego AOD dln o 1 ln można wyznaczyć zmanę spektralną wykładnka Angstroma ' d d ln >0 czyl <0 oznacza, że w rozkładze welkośc domnuje klasa akumulacyjna <0 czyl >0 oznacza, że w rozkładze welkośc domnuje klasa cząstek dużych ln
62 Przykład Zakładając, że aerozol składa sę z dwóch klas rozmarów opsywanych rozkładem Junge grubość optyczna wynos o1 o 1 o o gdze o oznacza referencyjną długość fal np. 500 nm, zaś o1 oraz o odpowadające jej grubość optyczna dla 1 klasy rozmarów. Pommo, że w tym przypadku wykładnk Angstroma 1 oraz są stałe to efektywny wykładnk Angstroma dla meszanny aerozolu zmena sę z długoścą fal.
63 Eck et al., 1999 Zmany spektralne AE a rozkład rozmaru cząstek 0 DUST &SOOT
64 Eck et al., 1999 >0 URBAN <0 DUST
Refraktometria. sin β sin β
efraktometra Prędkość rozchodzena sę promen śwetlnych zależy od gęstośc optycznej ośrodka oraz od długośc fal promenena. Promene śwetlne padając pod pewnym kątem na płaszczyznę granczących ze sobą dwóch
Bardziej szczegółowoKwantowa natura promieniowania elektromagnetycznego
Efekt Comptona. Kwantowa natura promenowana elektromagnetycznego Zadane 1. Foton jest rozpraszany na swobodnym elektrone. Wyznaczyć zmanę długośc fal fotonu w wynku rozproszena. Poneważ układ foton swobodny
Bardziej szczegółowoI. Elementy analizy matematycznej
WSTAWKA MATEMATYCZNA I. Elementy analzy matematycznej Pochodna funkcj f(x) Pochodna funkcj podaje nam prędkość zman funkcj: df f (x + x) f (x) f '(x) = = lm x 0 (1) dx x Pochodna funkcj podaje nam zarazem
Bardziej szczegółowoOGÓLNE PODSTAWY SPEKTROSKOPII
WYKŁAD 8 OGÓLNE PODSTAWY SPEKTROSKOPII E E0 sn( ωt kx) ; k π ; ω πν ; λ T ν E (m c 4 p c ) / E +, dla fotonu m 0 p c p hk Rozkład energ w stane równowag: ROZKŁAD BOLTZMANA!!!!! P(E) e E / kt N E N E/
Bardziej szczegółowoRUCH OBROTOWY Można opisać ruch obrotowy ze stałym przyspieszeniem ε poprzez analogię do ruchu postępowego jednostajnie zmiennego.
RUCH OBROTOWY Można opsać ruch obrotowy ze stałym przyspeszenem ε poprzez analogę do ruchu postępowego jednostajne zmennego. Ruch postępowy a const. v v at s s v t at Ruch obrotowy const. t t t Dla ruchu
Bardziej szczegółowoWyznaczanie długości fali światła metodą pierścieni Newtona
013 Katedra Fzyk SGGW Ćwczene 368 Nazwsko... Data... Nr na lśce... Imę... Wydzał... Dzeń tyg.... Ćwczene 368: Godzna.... Wyznaczane długośc fal śwatła metodą perścen Newtona Cechowane podzałk okularu pomarowego
Bardziej szczegółowo7.8. RUCH ZMIENNY USTALONY W KORYTACH PRYZMATYCZNYCH
WYKŁAD 7 7.8. RUCH ZMIENNY USTALONY W KORYTACH PRYZMATYCZNYCH 7.8.. Ogólne równane rucu Rucem zmennym w korytac otwartyc nazywamy tak przepływ, w którym parametry rucu take jak prędkość średna w przekroju
Bardziej szczegółowoTemat 2: Podstawy optyki geometrycznej-1. Zasada Fermata. Prawo odbicia światła
Temat : Podstawy optyk geometrycznej-1 Ilość godzn na temat wykładu: Zagadnena: Zasada Fermata. Zasada Huygensa. Wyprowadzene praw odbca załamana śwatła z zasad Fermata Huygensa. Współczynnk załamana.
Bardziej szczegółowody dx stąd w przybliżeniu: y
Przykłady do funkcj nelnowych funkcj Törnqusta Proszę sprawdzć uzasadnć, które z podanych zdań są prawdzwe, a które fałszywe: Przykład 1. Mesęczne wydatk na warzywa (y, w jednostkach penężnych, jp) w zależnośc
Bardziej szczegółowoINDUKCJA ELEKTROMAGNETYCZNA. - Prąd powstający w wyniku indukcji elektro-magnetycznej.
INDUKCJA ELEKTROMAGNETYCZNA Indukcja - elektromagnetyczna Powstawane prądu elektrycznego w zamknętym, przewodzącym obwodze na skutek zmany strumena ndukcj magnetycznej przez powerzchnę ogranczoną tym obwodem.
Bardziej szczegółowoZadane 1: Wyznacz średne ruchome 3-okresowe z następujących danych obrazujących zużyce energ elektrycznej [kwh] w pewnym zakładze w mesącach styczeń - lpec 1998 r.: 400; 410; 430; 40; 400; 380; 370. Zadane
Bardziej szczegółowoMECHANIKA 2 MOMENT BEZWŁADNOŚCI. Wykład Nr 10. Prowadzący: dr Krzysztof Polko
MECHANIKA Wykład Nr 10 MOMENT BEZWŁADNOŚCI Prowadzący: dr Krzysztof Polko Defncja momentu bezwładnośc Momentem bezwładnośc punktu materalnego względem płaszczyzny, os lub beguna nazywamy loczyn masy punktu
Bardziej szczegółowoFunkcje i charakterystyki zmiennych losowych
Funkcje charakterystyk zmennych losowych Dr Joanna Banaś Zakład Badań Systemowych Instytut Sztucznej Intelgencj Metod Matematycznych Wydzał Informatyk Poltechnk Szczecńskej 5. Funkcje zmennych losowych
Bardziej szczegółowoAERODYNAMICS I WYKŁAD 6 AERODYNAMIKA SKRZYDŁA O SKOŃCZONEJ ROZPIĘTOŚCI PODSTAWY TEORII LINII NOŚNEJ
WYKŁAD 6 AERODYNAMIKA SKRZYDŁA O SKOŃCZONEJ ROZPIĘTOŚCI PODSTAWY TEORII INII NOŚNEJ Prawo Bota-Savarta Pole prędkośc ndukowanej przez lnę (nć) wrową o cyrkulacj może być wyznaczone przy użycu formuły Bota-Savarta
Bardziej szczegółowoZaawansowane metody numeryczne Komputerowa analiza zagadnień różniczkowych 1. Układy równań liniowych
Zaawansowane metody numeryczne Komputerowa analza zagadneń różnczkowych 1. Układy równań lnowych P. F. Góra http://th-www.f.uj.edu.pl/zfs/gora/ semestr letn 2006/07 Podstawowe fakty Równane Ax = b, x,
Bardziej szczegółowoMATEMATYKA POZIOM ROZSZERZONY Kryteria oceniania odpowiedzi. Arkusz A II. Strona 1 z 5
MATEMATYKA POZIOM ROZSZERZONY Krytera ocenana odpowedz Arkusz A II Strona 1 z 5 Odpowedz Pytane 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Odpowedź D C C A B 153 135 232 333 Zad. 10. (0-3) Dana jest funkcja postac. Korzystając
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 366. Wyznaczanie współczynnika załamania światła metodą pomiaru kąta najmniejszego odchylenia. I. Wyznaczanie kąta łamiącego pryzmatu
Katedra Fzyk SGGW Nazwsko Data Nr na lśce Imę Wydzał Dzeń tyg Godzna Ćwczene 3 Wyznaczane współczynnka załamana śwatła metodą pomaru kąta najmnejszego odchylena I Wyznaczane kąta łamącego pryzmatu Położene
Bardziej szczegółowoELEKTROCHEMIA. ( i = i ) Wykład II b. Nadnapięcie Równanie Buttlera-Volmera Równania Tafela. Wykład II. Równowaga dynamiczna i prąd wymiany
Wykład II ELEKTROCHEMIA Wykład II b Nadnapęce Równane Buttlera-Volmera Równana Tafela Równowaga dynamczna prąd wymany Jeśl układ jest rozwarty przez elektrolzer ne płyne prąd, to ne oznacza wcale, że na
Bardziej szczegółowoStatystyka. Zmienne losowe
Statystyka Zmenne losowe Zmenna losowa Zmenna losowa jest funkcją, w której każdej wartośc R odpowada pewen podzbór zboru będący zdarzenem losowym. Zmenna losowa powstaje poprzez przyporządkowane każdemu
Bardziej szczegółowoModele wieloczynnikowe. Modele wieloczynnikowe. Modele wieloczynnikowe ogólne. α β β β ε. Analiza i Zarządzanie Portfelem cz. 4.
Modele weloczynnkowe Analza Zarządzane Portfelem cz. 4 Ogólne model weloczynnkowy można zapsać jako: (,...,,..., ) P f F F F = n Dr Katarzyna Kuzak lub (,...,,..., ) f F F F = n Modele weloczynnkowe Można
Bardziej szczegółowoMetody symulacji w nanostrukturach (III - IS)
Metody symulacj w nanostrukturach (III - IS) W. Jaskólsk - modelowane nanostruktur węglowych Cz.I wprowadzene do mechank kwantowej Nektóre przyczyny konecznośc pojawena sę kwantowej teor fzycznej (fzyka
Bardziej szczegółowoFizyka cząstek elementarnych
ykład XI Rozpraszane głęboko neelastyczne partonowy model protonu Jak już było wspomnane współczesna teora kwarkowej budowy hadronów ma dwojake pochodzene statyczne dynamczne. Koncepcja kwarków była z
Bardziej szczegółowoEXAFS lokalna sonda strukturalna. Wg. Agnieszka Witkowska i J. Rybicki
EXAFS lokalna sonda strukturalna Wg. Agneszka Wtkowska J. Rybck EXAFS trochę hstor EXAFS - Extended X-ray Absorpton Fne Structure - odkryce: Frcke 190, Hertz 190; - zależność od temperatury: Hanawelt 1931;
Bardziej szczegółowo1. Podstawy i podział spektroskopii... 5 1.1 Podział spektroskopii według zakresu promieniowania... 5 1.2 Podział spektroskopii według rodzajów
. Podstawy podzał spektroskop... 5. Podzał spektroskop według zakresu promenowana... 5. Podzał spektroskop według rodzajów układów materalnych... 9.3 Podzał spektroskop według metod otrzymywana wdma.....
Bardziej szczegółowoXXX OLIMPIADA FIZYCZNA ETAP III Zadanie doświadczalne
XXX OLIMPIADA FIZYCZNA ETAP III Zadane dośwadczalne ZADANIE D Nazwa zadana: Maszyna analogowa. Dane są:. doda półprzewodnkowa (krzemowa) 2. opornk dekadowy (- 5 Ω ), 3. woltomerz cyfrowy, 4. źródło napęca
Bardziej szczegółowoOddziaływanie promieniowania X z materią. Podstawowe mechanizmy
Oddziaływanie promieniowania X z materią Podstawowe mechanizmy Promieniowanie od oscylującego elektronu Rozpraszanie Thomsona Dyspersja podejście klasyczne Fala padająca Wymuszony, tłumiony oscylator harmoniczny
Bardziej szczegółowoCzęść teoretyczna IZOLACYJNOŚĆ AKUSTYCZNA PRZEGRÓD
Część teoretyczna ZOLACYJNOŚĆ AKUSTYCZNA PRZEGRÓD Energa dźwęku padającego na przegrodę będze częścowo odbta, częścowo pochłonęta, a ch stosunek będze zależał od stosunku mpedancj akustycznej materału
Bardziej szczegółowoCAŁKOWANIE NUMERYCZNE całki pojedyncze
CAŁKOWANIE NUMERYCZNE całk pojedyncze Kwadratury nterpolacyjne Kwadratury nterpolacyjne Rozpatrujemy funkcję f() cągłą ogranczoną w przedzale domknętym [a, b]. Przedzał [a, b] dzelmy na skończoną lczbę
Bardziej szczegółowoProjekt 6 6. ROZWIĄZYWANIE RÓWNAŃ NIELINIOWYCH CAŁKOWANIE NUMERYCZNE
Inormatyka Podstawy Programowana 06/07 Projekt 6 6. ROZWIĄZYWANIE RÓWNAŃ NIELINIOWYCH CAŁKOWANIE NUMERYCZNE 6. Równana algebraczne. Poszukujemy rozwązana, czyl chcemy określć perwastk rzeczywste równana:
Bardziej szczegółowoRozkład dwupunktowy. Rozkład dwupunktowy. Rozkład dwupunktowy x i p i 0 1-p 1 p suma 1
Rozkład dwupunktowy Zmenna losowa przyjmuje tylko dwe wartośc: wartość 1 z prawdopodobeństwem p wartość 0 z prawdopodobeństwem 1- p x p 0 1-p 1 p suma 1 Rozkład dwupunktowy Funkcja rozkładu prawdopodobeństwa
Bardziej szczegółowoIle wynosi suma miar kątów wewnętrznych w pięciokącie?
1 Ile wynos suma mar kątów wewnętrznych w pęcokące? 1 Narysuj pęcokąt foremny 2 Połącz środek okręgu opsanego na tym pęcokące ze wszystkm werzchołkam pęcokąta 3 Oblcz kąty każdego z otrzymanych trójkątów
Bardziej szczegółowoSystemy Ochrony Powietrza Ćwiczenia Laboratoryjne
ś POLITECHNIKA POZNAŃSKA INSTYTUT INŻYNIERII ŚRODOWISKA PROWADZĄCY: mgr nż. Łukasz Amanowcz Systemy Ochrony Powetrza Ćwczena Laboratoryjne 2 TEMAT ĆWICZENIA: Oznaczane lczbowego rozkładu lnowych projekcyjnych
Bardziej szczegółowo1. Komfort cieplny pomieszczeń
1. Komfort ceplny pomeszczeń Przy określanu warunków panuących w pomeszczenu używa sę zwykle dwóch poęć: mkroklmat komfort ceplny. Przez poęce mkroklmatu wnętrz rozume sę zespół wszystkch parametrów fzycznych
Bardziej szczegółowoKURS STATYSTYKA. Lekcja 6 Regresja i linie regresji ZADANIE DOMOWE. www.etrapez.pl Strona 1
KURS STATYSTYKA Lekcja 6 Regresja lne regresj ZADANIE DOMOWE www.etrapez.pl Strona 1 Część 1: TEST Zaznacz poprawną odpowedź (tylko jedna jest prawdzwa). Pytane 1 Funkcja regresj I rodzaju cechy Y zależnej
Bardziej szczegółowoStanisław Cichocki. Natalia Nehrebecka. Wykład 7
Stansław Cchock Natala Nehrebecka Wykład 7 . Zmenne dyskretne Kontrasty: efekty progowe, kontrasty w odchylenach Interakcje. Przyblżane model nelnowych Stosowane do zmennych dyskretnych o uporządkowanych
Bardziej szczegółowoStanisław Cichocki Natalia Nehrebecka. Zajęcia 4
Stansław Cchock Natala Nehrebecka Zajęca 4 1. Interpretacja parametrów przy zmennych zerojedynkowych Zmenne 0-1 Interpretacja przy zmennej 0 1 w modelu lnowym względem zmennych objaśnających Interpretacja
Bardziej szczegółowoZaawansowane metody numeryczne
Wykład 9. jej modyfkacje. Oznaczena Będzemy rozpatrywać zagadnene rozwązana następującego układu n równań lnowych z n newadomym x 1... x n : a 11 x 1 + a 12 x 2 +... + a 1n x n = b 1 a 21 x 1 + a 22 x
Bardziej szczegółowoα i = n i /n β i = V i /V α i = β i γ i = m i /m
Ćwczene nr 2 Stechometra reakcj zgazowana A. Część perwsza: powtórzene koncentracje stężena 1. Stężene Stężene jest stosunkem lośc substancj rozpuszczonej do całkowtej lośc rozpuszczalnka. Sposoby wyrażena
Bardziej szczegółowo0 0,2 0, p 0,1 0,2 0,5 0, p 0,3 0,1 0,2 0,4
Zad. 1. Dana jest unkcja prawdopodobeństwa zmennej losowej X -5-1 3 8 p 1 1 c 1 Wyznaczyć: a. stałą c b. wykres unkcj prawdopodobeństwa jej hstogram c. dystrybuantę jej wykres d. prawdopodobeństwa: P (
Bardziej szczegółowoZespolona funkcja dielektryczna metalu
Zespolona funkcja dielektryczna metalu Przenikalność elektryczna ośrodków absorbujących promieniowanie elektromagnetyczne jest zespolona, a także zależna od częstości promieniowania, które przenika przez
Bardziej szczegółowoWykład Mikro- i makrostany oraz prawdopodobie
Wykład 6 5.5 Mkro- makrostany oraz prawdopodobeństwo termodynamczne cd. 5.6 Modele fzyczne 5.7 Aproksymacja Strlna 5.8 Statystyka Boseo-Enstena 5.10 Statystyka Fermeo-Draca 5.10 Statystyka Maxwell a-boltzmann
Bardziej szczegółowoPodstawy termodynamiki
Podstawy termodynamk Temperatura cepło Praca jaką wykonuje gaz I zasada termodynamk Przemany gazowe zotermczna zobaryczna zochoryczna adabatyczna Co to jest temperatura? 40 39 38 Temperatura (K) 8 7 6
Bardziej szczegółowoW praktyce często zdarza się, że wyniki obu prób możemy traktować jako. wyniki pomiarów na tym samym elemencie populacji np.
Wykład 7 Uwaga: W praktyce często zdarza sę, że wynk obu prób możemy traktować jako wynk pomarów na tym samym elemence populacj np. wynk x przed wynk y po operacj dla tego samego osobnka. Należy wówczas
Bardziej szczegółowoMETODA ELEMENTU SKOŃCZONEGO. Termokinetyka
METODA ELEMENTU SKOŃCZONEGO Termoknetyka Matematyczny ops ruchu cepła (1) Zasada zachowana energ W a Cepło akumulowane, [J] P we Moc wejścowa, [W] P wy Moc wyjścowa, [W] t przedzał czasu, [s] V q S(V)
Bardziej szczegółowoPOLITECHNIKA POZNAŃSKA ZAKŁAD CHEMII FIZYCZNEJ ĆWICZENIA PRACOWNI CHEMII FIZYCZNEJ
WPŁYW SIŁY JONOWEJ ROZTWORU N STŁĄ SZYKOŚI REKJI WSTĘP Rozpatrzmy reakcję przebegającą w roztworze mędzy jonam oraz : k + D (1) Gdy reakcja ta zachodz przez równowagę wstępną, w układze występuje produkt
Bardziej szczegółowoPomiary parametrów akustycznych wnętrz.
Pomary parametrów akustycznych wnętrz. Ocena obektywna wnętrz pod względem akustycznym dokonywana jest na podstawe wartośc następujących parametrów: czasu pogłosu, wczesnego czasu pogłosu ED, wskaźnków
Bardziej szczegółowoStatystyka Inżynierska
Statystyka Inżynerska dr hab. nż. Jacek Tarasuk AGH, WFIS 013 Wykład DYSKRETNE I CIĄGŁE ROZKŁADY JEDNOWYMIAROWE Zmenna losowa, Funkcja rozkładu, Funkcja gęstośc, Dystrybuanta, Charakterystyk zmennej, Funkcje
Bardziej szczegółowoWeryfikacja hipotez dla wielu populacji
Weryfkacja hpotez dla welu populacj Dr Joanna Banaś Zakład Badań Systemowych Instytut Sztucznej Intelgencj Metod Matematycznych Wydzał Informatyk Poltechnk Szczecńskej 5. Parametryczne testy stotnośc w
Bardziej szczegółowoKOMPUTEROWE SYMULACJE CIECZY
KOMPUTEROWE SYMULACJE CIECZY Najwcześnejsze eksperymenty (ruchy Browna) Współczesne metody (rozpraszane neutronów) Teoretyczne modele ceczy Struktura ceczy dynamka cząsteczek Symulacje komputerowe 1 Ponad
Bardziej szczegółowoTemat 13. Rozszerzalność cieplna i przewodnictwo cieplne ciał stałych.
Temat 13. Rozszerzalność ceplna przewodnctwo ceplne cał stałych. W temace 8 wykazalśmy przy wykorzystanu warunków brzegowych orna-karmana, że wyraz lnowy w rozwnęcu energ potencjalnej w szereg potęgowy
Bardziej szczegółowotermodynamika fenomenologiczna p, VT V, teoria kinetyczno-molekularna <v 2 > termodynamika statystyczna n(v) to jest długi czas, zachodzi
fzka statstczna stan makroskopow układ - skończon obszar przestrzenn (w szczególnośc zolowan) termodnamka fenomenologczna p, VT V, teora knetczno-molekularna termodnamka statstczna n(v) stan makroskopow
Bardziej szczegółowoPomiary dawek promieniowania wytwarzanego w liniowych przyspieszaczach na użytek radioterapii
Pomary dawek promenowana wytwarzanego w lnowych przyspeszaczach na użytek radoterap Włodzmerz Łobodzec Zakład Radoterap Szptala m. S. Leszczyńskego w Katowcach Cel radoterap napromenene obszaru PTV zaplanowaną,
Bardziej szczegółowo( ) ( ) 2. Zadanie 1. są niezależnymi zmiennymi losowymi o. oraz. rozkładach normalnych, przy czym EX. i σ są nieznane. 1 Niech X
Prawdopodobeństwo statystyka.. r. Zadane. Zakładamy, że,,,,, 5 są nezależnym zmennym losowym o rozkładach normalnych, przy czym E = μ Var = σ dla =,,, oraz E = μ Var = 3σ dla =,, 5. Parametry μ, μ σ są
Bardziej szczegółowoSPRAWDZANIE PRAWA MALUSA
INSTYTUT ELEKTRONIKI I SYSTEMÓW STEROWANIA WYDZIAŁ ELEKTRYCZNY POLITECHNIKA CZĘSTOCHOWSKA LABORATORIUM FIZYKI ĆWICZENIE NR O- SPRAWDZANIE PRAWA MALUSA I. Zagadnena do przestudowana 1. Fala elektromagnetyczna,
Bardziej szczegółowoRozwiązywanie zadań optymalizacji w środowisku programu MATLAB
Rozwązywane zadań optymalzacj w środowsku programu MATLAB Zagadnene optymalzacj polega na znajdowanu najlepszego, względem ustalonego kryterum, rozwązana należącego do zboru rozwązań dopuszczalnych. Standardowe
Bardziej szczegółowoWykład Turbina parowa kondensacyjna
Wykład 9 Maszyny ceplne turbna parowa Entropa Równane Claususa-Clapeyrona granca równowag az Dośwadczena W. Domnk Wydzał Fzyk UW ermodynamka 08/09 /5 urbna parowa kondensacyjna W. Domnk Wydzał Fzyk UW
Bardziej szczegółowoSTATECZNOŚĆ SKARP. α - kąt nachylenia skarpy [ o ], φ - kąt tarcia wewnętrznego gruntu [ o ],
STATECZNOŚĆ SKARP W przypadku obektu wykonanego z gruntów nespostych zaprojektowane bezpecznego nachylena skarp sprowadza sę do przekształcena wzoru na współczynnk statecznośc do postac: tgφ tgα = n gdze:
Bardziej szczegółowoNatalia Nehrebecka. Zajęcia 3
St ł Cchock Stansław C h k Natala Nehrebecka Zajęca 3 1. Dobroć dopasowana równana regresj. Współczynnk determnacj R Dk Dekompozycja warancj zmennej zależnej ż Współczynnk determnacj R. Zmenne cągłe a
Bardziej szczegółowoStanisław Cichocki. Natalia Nehrebecka. Wykład 6
Stansław Cchock Natala Nehrebecka Wykład 6 1 1. Zastosowane modelu potęgowego Przekształcene Boxa-Coxa 2. Zmenne cągłe za zmenne dyskretne 3. Interpretacja parametrów przy zmennych dyskretnych 1. Zastosowane
Bardziej szczegółowoElementy Fizyki Jądrowej
Elementy Fzyk Jądrowej Wykład własnośc jąder atomowych deuter 1 1 H - wodór 1 H - deuter 3 1 H - tryt m d = 1875 MeV < m p + m p = 1878 MeV m 3 MeV słabo zwązany układ dwóch nukleonów Energa wązana E B
Bardziej szczegółowoSZACOWANIE NIEPEWNOŚCI POMIARU METODĄ PROPAGACJI ROZKŁADÓW
SZACOWANIE NIEPEWNOŚCI POMIARU METODĄ PROPAGACJI ROZKŁADÓW Stefan WÓJTOWICZ, Katarzyna BIERNAT ZAKŁAD METROLOGII I BADAŃ NIENISZCZĄCYCH INSTYTUT ELEKTROTECHNIKI ul. Pożaryskego 8, 04-703 Warszawa tel.
Bardziej szczegółowoEgzamin ze statystyki/ Studia Licencjackie Stacjonarne/ Termin I /czerwiec 2010
Egzamn ze statystyk/ Studa Lcencjacke Stacjonarne/ Termn /czerwec 2010 Uwaga: Przy rozwązywanu zadań, jeśl to koneczne, naleŝy przyjąć pozom stotnośc 0,01 współczynnk ufnośc 0,99 Zadane 1 PonŜsze zestawene
Bardziej szczegółowoPłyny nienewtonowskie i zjawisko tiksotropii
Płyny nenewtonowske zjawsko tksotrop ) Krzywa newtonowska, lnowa proporcjonalność pomędzy szybkoścą ścnana a naprężenem 2) Płyny zagęszczane ścnanem, naprężene wzrasta bardzej nż proporcjonalne do wzrostu
Bardziej szczegółowoNatalia Nehrebecka. Zajęcia 4
St ł Cchock Stansław C h k Natala Nehrebecka Zajęca 4 1. Interpretacja parametrów przy zmennych zerojedynkowych Zmenne 0 1 Interpretacja przy zmennej 0 1 w modelu lnowym względem zmennych objaśnających
Bardziej szczegółowoTeoria niepewności pomiaru (Rachunek niepewności pomiaru) Rodzaje błędów pomiaru
Pomary fzyczne - dokonywane tylko ze skończoną dokładnoścą. Powodem - nedoskonałość przyrządów pomarowych neprecyzyjność naszych zmysłów borących udzał w obserwacjach. Podawane samego tylko wynku pomaru
Bardziej szczegółowoAnaliza danych. Analiza danych wielowymiarowych. Regresja liniowa. Dyskryminacja liniowa. PARA ZMIENNYCH LOSOWYCH
Analza danych Analza danych welowymarowych. Regresja lnowa. Dyskrymnacja lnowa. Jakub Wróblewsk jakubw@pjwstk.edu.pl http://zajeca.jakubw.pl/ PARA ZMIENNYCH LOSOWYCH Parę zmennych losowych X, Y możemy
Bardziej szczegółowoStanisław Cichocki. Natalia Nehrebecka. Wykład 7
Stansław Cchock Natala Nehrebecka Wykład 7 1 1. Zmenne cągłe a zmenne dyskretne 2. Interpretacja parametrów przy zmennych dyskretnych 1. Zmenne cągłe a zmenne dyskretne 2. Interpretacja parametrów przy
Bardziej szczegółowoAutomatyzacja Statku
Poltechnka Gdańska ydzał Oceanotechnk Okrętownctwa St. nż. I stopna, sem. IV, kerunek: TRANSPORT Automatyzacja Statku ZAKŁÓCENIA RUCHU STATKU M. H. Ghaem Marzec 7 Automatyzacja statku. Zakłócena ruchu
Bardziej szczegółowoWstęp do fizyki budowli
Wstęp do fzyk budowl Xella Polska sp. z o.o. 0.06.200 Plan prezentacj Izolacyjność termczna Przenkane pary wodnej Podcągane kaplarne Wentylacja budynków Xella Polska sp. z o.o. 0.06.200 2 Współczynnk przewodzena
Bardziej szczegółowoBADANIA CHARAKTERYSTYK HYDRAULICZNYCH KSZTAŁTEK WENTYLACYJNYCH
INSTYTUT KLIMATYZACJI I OGRZEWNICTWA ĆWICZENIA LABORATORYJNE Z WENTYLACJI I KLIMATYZACJI: BADANIA CHARAKTERYSTYK HYDRAULICZNYCH KSZTAŁTEK WENTYLACYJNYCH 1. WSTĘP Stanowsko laboratoryjne pośwęcone badanu
Bardziej szczegółowoEUROELEKTRA. Ogólnopolska Olimpiada Wiedzy Elektrycznej i Elektronicznej. Rok szkolny 2013/2014
EUROELEKTRA Ogólnopolska Olmpada Wedzy Elektrycznej Elektroncznej Rok szkolny 232 Zadana z elektronk na zawody III stopna (grupa elektronczna) Zadane. Oblczyć wzmocnene napęcowe, rezystancję wejścową rezystancję
Bardziej szczegółowoKURS STATYSTYKA. Lekcja 1 Statystyka opisowa ZADANIE DOMOWE. www.etrapez.pl Strona 1
KURS STATYSTYKA Lekcja 1 Statystyka opsowa ZADANIE DOMOWE www.etrapez.pl Strona 1 Część 1: TEST Zaznacz poprawną odpowedź (tylko jedna jest prawdzwa). Pytane 1 W statystyce opsowej mamy pełne nformacje
Bardziej szczegółowoSTATYSTYKA MATEMATYCZNA WYKŁAD 5 WERYFIKACJA HIPOTEZ NIEPARAMETRYCZNYCH
STATYSTYKA MATEMATYCZNA WYKŁAD 5 WERYFIKACJA HIPOTEZ NIEPARAMETRYCZNYCH 1 Test zgodnośc χ 2 Hpoteza zerowa H 0 ( Cecha X populacj ma rozkład o dystrybuance F). Hpoteza alternatywna H1( Cecha X populacj
Bardziej szczegółowoSZTUCZNA INTELIGENCJA
SZTUCZNA INTELIGENCJA WYKŁAD 15. ALGORYTMY GENETYCZNE Częstochowa 014 Dr hab. nż. Grzegorz Dudek Wydzał Elektryczny Poltechnka Częstochowska TERMINOLOGIA allele wartośc, waranty genów, chromosom - (naczej
Bardziej szczegółowoZAJĘCIA 3. Pozycyjne miary dyspersji, miary asymetrii, spłaszczenia i koncentracji
ZAJĘCIA Pozycyjne ary dyspersj, ary asyetr, spłaszczena koncentracj MIARY DYSPERSJI: POZYCYJNE, BEZWZGLĘDNE Rozstęp dwartkowy (ędzykwartylowy) Rozstęp dwartkowy określa rozpętośd tej częśc obszaru zennośc
Bardziej szczegółowoNatalia Nehrebecka. Wykład 2
Natala Nehrebecka Wykład . Model lnowy Postad modelu lnowego Zaps macerzowy modelu lnowego. Estymacja modelu Wartośd teoretyczna (dopasowana) Reszty 3. MNK przypadek jednej zmennej . Model lnowy Postad
Bardziej szczegółowoDobór zmiennych objaśniających
Dobór zmennych objaśnających Metoda grafowa: Należy tak rozpąć graf na werzchołkach opsujących poszczególne zmenne, aby występowały w nm wyłączne łuk symbolzujące stotne korelacje pomędzy zmennym opsującym.
Bardziej szczegółowoBadanie współzależności dwóch cech ilościowych X i Y. Analiza korelacji prostej
Badane współzależnośc dwóch cech loścowych X Y. Analza korelacj prostej Kody znaków: żółte wyróżnene nowe pojęce czerwony uwaga kursywa komentarz 1 Zagadnena 1. Zwązek determnstyczny (funkcyjny) a korelacyjny.
Bardziej szczegółowoSiła jest przyczyną przyspieszenia. Siła jest wektorem. Siła wypadkowa jest sumą wektorową działających sił.
1 Sła jest przyczyną przyspeszena. Sła jest wektorem. Sła wypadkowa jest sumą wektorową dzałających sł. Sr Isaac Newton (164-177) Jeśl na cało ne dzała żadna sła lub sły dzałające równoważą sę, to cało
Bardziej szczegółowoWstęp do Optyki i Fizyki Materii Skondensowanej
Wstęp do Optyki i Fizyki Materii Skondensowanej Część I: Optyka, wykład 6 wykład: Piotr Fita pokazy: Andrzej Wysmołek ćwiczenia: Anna Grochola, Barbara Piętka Wydział Fizyki Uniwersytet Warszawski 2014/15
Bardziej szczegółowo3. ŁUK ELEKTRYCZNY PRĄDU STAŁEGO I PRZEMIENNEGO
3. ŁUK ELEKTRYCZNY PRĄDU STŁEGO I PRZEMIENNEGO 3.1. Cel zakres ćwczena Celem ćwczena jest zapoznane sę z podstawowym właścwoścam łuku elektrycznego palącego sę swobodne, w powetrzu o cśnentmosferycznym.
Bardziej szczegółowoWspółczynnik przenikania ciepła U v. 4.00
Współczynnk przenkana cepła U v. 4.00 1 WYMAGANIA Maksymalne wartośc współczynnków przenkana cepła U dla ścan, stropów, stropodachów, oken drzw balkonowych podano w załącznku do Rozporządzena Mnstra Infrastruktury
Bardziej szczegółowoEKONOMIA MENEDŻERSKA. Wykład 3 Funkcje produkcji 1 FUNKCJE PRODUKCJI. ANALIZA KOSZTÓW I KORZYŚCI SKALI. MINIMALIZACJA KOSZTÓW PRODUKCJI.
EONOMIA MENEDŻERSA Wykład 3 Funkcje rodukcj 1 FUNCJE PRODUCJI. ANAIZA OSZTÓW I ORZYŚCI SAI. MINIMAIZACJA OSZTÓW PRODUCJI. 1. FUNCJE PRODUCJI: JEDNO- I WIEOCZYNNIOWE Funkcja rodukcj określa zależność zdolnośc
Bardziej szczegółowoPOMIAR WSPÓŁCZYNNIKÓW ODBICIA I PRZEPUSZCZANIA
Ćwczene O5 POMIAR WSPÓŁCZYNNIKÓW ODBICIA I PRZEPUSZCZANIA 1. Cel zakres ćwczena Celem ćwczena jest poznane metod pomaru współczynnków odbca przepuszczana próbek płaskch 2. Ops stanowska laboratoryjnego
Bardziej szczegółowoXLI OLIMPIADA FIZYCZNA ETAP WSTĘPNY Zadanie teoretyczne
XLI OLIMPIADA FIZYCZNA ETAP WSTĘPNY Zadane teoretyczne Rozwąż dowolne rzez sebe wybrane dwa sośród odanych nże zadań: ZADANIE T Nazwa zadana: Protony antyrotony A. Cząstk o mase równe mase rotonu, ale
Bardziej szczegółowoIV. Transmisja. /~bezet
Światłowody IV. Transmisja BERNARD ZIĘTEK http://www.fizyka.umk.pl www.fizyka.umk.pl/~ /~bezet 1. Tłumienność 10 7 10 6 Tłumienność [db/km] 10 5 10 4 10 3 10 2 10 SiO 2 Tłumienność szkła w latach (za A.
Bardziej szczegółowoStanisław Cichocki. Natalia Nehrebecka Katarzyna Rosiak-Lada. Zajęcia 3
Stansław Cchock Natala Nehrebecka Katarzyna Rosak-Lada Zajęca 3 1. Dobrod dopasowana równana regresj. Współczynnk determnacj R 2 Dekompozycja warancj zmennej zależnej Współczynnk determnacj R 2 2. Zmenne
Bardziej szczegółowoProcedura normalizacji
Metody Badań w Geograf Społeczno Ekonomcznej Procedura normalzacj Budowane macerzy danych geografcznych mgr Marcn Semczuk Zakład Przedsęborczośc Gospodark Przestrzennej Instytut Geograf Unwersytet Pedagogczny
Bardziej szczegółowoNAFTA-GAZ marzec 2011 ROK LXVII. Wprowadzenie. Tadeusz Kwilosz
NAFTA-GAZ marzec 2011 ROK LXVII Tadeusz Kwlosz Instytut Nafty Gazu, Oddzał Krosno Zastosowane metody statystycznej do oszacowana zapasu strategcznego PMG, z uwzględnenem nepewnośc wyznaczena parametrów
Bardziej szczegółowoLaboratorium ochrony danych
Laboratorum ochrony danych Ćwczene nr Temat ćwczena: Cała skończone rozszerzone Cel dydaktyczny: Opanowane programowej metody konstruowana cał skończonych rozszerzonych GF(pm), poznane ch własnośc oraz
Bardziej szczegółowoPrawdopodobieństwo geometryczne
Prawdopodobeństwo geometryczne Przykład: Przestrzeń zdarzeń elementarnych określona jest przez zestaw punktów (x, y) na płaszczyźne wypełna wnętrze kwadratu [0 x ; 0 y ]. Znajdź p-stwo, że dowolny punkt
Bardziej szczegółowoZASADA ZACHOWANIA MOMENTU PĘDU: PODSTAWY DYNAMIKI BRYŁY SZTYWNEJ
ZASADA ZACHOWANIA MOMENTU PĘDU: PODSTAWY DYNAMIKI BYŁY SZTYWNEJ 1. Welkośc w uchu obotowym. Moment pędu moment sły 3. Zasada zachowana momentu pędu 4. uch obotowy były sztywnej względem ustalonej os -II
Bardziej szczegółowoPAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W PILE INSTYTUT POLITECHNICZNY. Zakład Budowy i Eksploatacji Maszyn PRACOWNIA TERMODYNAMIKI TECHNICZNEJ INSTRUKCJA
PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W PILE INSTYTUT POLITECHNICZNY Zakład Budowy Eksploatacj Maszyn PRACOWNIA TERMODYNAMIKI TECHNICZNEJ INSTRUKCJA Temat ćwczena: PRAKTYCZNA REALIZACJA PRZEMIANY ADIABATYCZNEJ.
Bardziej szczegółowoStanisław Cichocki. Natalia Nehrebecka. Wykład 6
Stansław Cchock Natala Nehrebecka Wykład 6 1 1. Interpretacja parametrów przy zmennych objaśnających cągłych Semelastyczność 2. Zastosowane modelu potęgowego Model potęgowy 3. Zmenne cągłe za zmenne dyskretne
Bardziej szczegółowo1. SPRAWDZENIE WYSTEPOWANIA RYZYKA KONDENSACJI POWIERZCHNIOWEJ ORAZ KONDENSACJI MIĘDZYWARSTWOWEJ W ŚCIANIE ZEWNĘTRZNEJ
Ćwczene nr 1 cz.3 Dyfuzja pary wodnej zachodz w kerunku od środowska o wyższej temperaturze do środowska chłodnejszego. Para wodna dyfundująca przez przegrody budowlane w okrese zmowym napotyka na coraz
Bardziej szczegółowoHipotezy o istotności oszacowao parametrów zmiennych objaśniających ˆ ) ˆ
WERYFIKACJA HIPOTEZY O ISTOTNOŚCI OCEN PARAMETRÓW STRUKTURALNYCH MODELU Hpoezy o sonośc oszacowao paramerów zmennych objaśnających Tesowane sonośc paramerów zmennych objaśnających sprowadza sę do nasępującego
Bardziej szczegółowoTeoria niepewności pomiaru (Rachunek niepewności pomiaru) Rodzaje błędów pomiaru
Pomary fzyczne - dokonywane tylko ze skończoną dokładnoścą. Powodem - nedoskonałość przyrządów pomarowych neprecyzyjność naszych zmysłów borących udzał w obserwacjach. Podawane samego tylko wynku pomaru
Bardziej szczegółowoAnaliza struktury zbiorowości statystycznej
Analza struktury zborowośc statystycznej.analza tendencj centralnej. Średne klasyczne Średna arytmetyczna jest parametrem abstrakcyjnym. Wyraża przecętny pozom badanej zmennej (cechy) w populacj generalnej:
Bardziej szczegółowoFizyka 1- Mechanika. Wykład 7 16.XI Zygmunt Szefliński Środowiskowe Laboratorium Ciężkich Jonów
zyka - Mechanka Wykład 7 6.XI.07 Zygunt Szeflńsk Środowskowe Laboratoru Cężkch Jonów szef@fuw.edu.pl http://www.fuw.edu.pl/~szef/ Zasada zachowana pędu Układ zolowany Każde cało oże w dowolny sposób oddzaływać
Bardziej szczegółowoKształtowanie się firm informatycznych jako nowych elementów struktury przestrzennej przemysłu
PRACE KOMISJI GEOGRAFII PRZEMY SŁU Nr 7 WARSZAWA KRAKÓW 2004 Akadema Pedagogczna, Kraków Kształtowane sę frm nformatycznych jako nowych elementów struktury przestrzennej przemysłu Postępujący proces rozwoju
Bardziej szczegółowo