8 KSZTA CENIE W ZAKRESIE PODSTAWOWYM

Transkrypt

1 8 TRADYCJA GRECKA I RZYMSKA Uczeƒ: - wskazuje êród a kultury europejskiej - rozumie poj cia: monoteizm i politeizm - zna, streszcza i opowiada podstawowe mity - odczytuje symboliczne znaczenia mitów - zna poj cia: mit, mitologia, mitologizacja - rozpoznaje wàtki mitologiczne w tekstach literackich - odnajduje Êlady mitologii we wspó czesnym j zyku (w zwiàzkach frazeologicznych, skrzydlatych s owach) - wskazuje cechy sztuki antycznej, które czynià jà wzorem pi kna dla twórców póêniejszych epok - wymienia przyk ady budowli i rzeêby antycznej - rozró nia style: dorycki, joƒski, koryncki - zna poj cia: sztuka klasyczna, kalos kagatos, estetyka Uczeƒ: - charakteryzuje wierzenia Greków i Rzymian - okreêla istot humanizmu antycznego - przedstawia wk ad Greków i Rzymian w kszta towanie si kultury europejskiej - interpretuje wàtki mitologiczne w literaturze ró nych epok - okreêla rodzaje mitów - wyjaênia przyczyny wielowariantowoêci mitów - okreêla cechy estetyki staro ytnych (pi kno wg Greków i Rzymian) - zna poj cie mimesis, - wymienia najwa niejszych filozofów Grecji i Rzymu (Sokrates, Plato, Arystoteles, Epikur, Marek Aureliusz, Seneka) i àczy ich nazwiska z okreêlonymi poglàdami - wyjaênia poj cie cnoty- virtus i zasad z otego Êrodka, - zna terminy: etyka, stoicyzm i epikureizm - charakteryzuje stoicyzm, epikureizm - objaênia platoƒskà metafor jaskini - rozumie i stosuje terminy: mi oêç platoƒska, idealizm, eudajmonia

2 - zna fragmenty Iliady Homera i Eneidy Wergiliusza - streszcza je i okreêla ich temat - charakteryzuje bohaterów - rozumie i stosuje termin epos - rozpoznaje cechy gatunkowe epopei - wskazuje cechy stylu wysokiego - wie, co to jest heksametr - lokalizuje w czasie narodziny dramatu i teatru - wymienia najwa niejsze cechy teatru i dramatu greckiego oraz nazwiska tragików greckich i ich dzie a - interpretuje fragmenty eposów (np. s awne czyny bojowników, rola pieêni, misja Eneasza) - rozpoznaje motywy w drowne (np. homo viator) - wyjaênia, na czym polega budowa epizodyczna - wyjaênia, co to jest kwestia homerycka - okreêla cechy stylu Homera i cechy gatunkowe eposu - zna poj cie melorecytacja - odczytuje nawiàzania i odwo ania w póêniejszych tekstach kultury (np. w: Iliadzie J. Lechonia, O Troi Z. Herberta) - omawia powstanie i rozwój teatru greckiego, stosuje s ownictwo zwiàzane z tematem - wià e powstanie tragedii z kultem Dionizosa - wypowiada si na temat roli teatru w yciu staro ytnych Greków - zna Króla Edypa Sofoklesa - odtwarza przebieg wydarzeƒ - nazywa i ocenia postawy bohaterów - wskazuje cechy tragedii - rozumie poj cia: katharsis, fatum, tragizm, konflikt tragiczny - wymienia poetów staro ytnej Grecji i Rzymu - zna pieêni Horacego (w tym ; I. 31, III 30) - okreêla tematyk pieêni Horacego - zna i wyjaênia zwroty non omnis moriar, exegi monumentum - wie, kim by Mecenas i co to jest mecenat - rozpoznaje i okreêla cechy gatunkowe pieêni - rozumie okreêlenie poezja tyrtejska - interpretuje dramat (np. walka cz owieka z Losem, tragizm bohatera) - okreêla cechy tragedii, w tym regu y kompozycji - wyjaênia i stosuje poj cia: katharsis, ironia tragiczna - charakteryzuje filozofi ycia zawartà w pieêniach, - zna rodzaje pieêni - wskazuje funkcjonowanie toposu non omnis moriar, exegi monumentum - zna najwa niejsze gatunki liryki staro ytnych 9

3 10 - zna histori i czas powstawania Biblii - zna rodzaje ksiàg (dydaktyczne, historyczne, profetyczne) i g ówne gatunki biblijne (np. psalm, przypowieêç) - wymienia najwa niejsze przek ady na j zyk polski - wskazuje motywy biblijne w literaturze i sztuce - rozpoznaje stylizacj biblijnà - odnajduje Êlady Biblii we wspó czesnym j zyku (w zwiàzkach frazeologicznych, skrzydlatych s owach) TRADYCJA BIBLIJNA - zna systematyk ksiàg biblijnych - wypowiada si na temat kulturotwórczej roli Biblii - wyjaênia poj cie werset - zna fragmenty Ksi gi Hioba, Ksi gi Koheleta - zna dzieje Hioba, wyjaênia, na czym polega jego dramat, ocenia post powanie bohatera - okreêla g ówne przes anie Ksi gi Koheleta - wyjaênia i stosuje termin ksi gi màdroêciowe - wie, co to jest sentencja - zna Pierwszy list Êw. Jana Aposto a, Hymn Êw. Paw a, Pierwszy list do Koryntian - okreêla biblijne rozumienie mi oêci - wie, co to jest list pasterski, hymn - zna fragmenty Apokalipsy Êw. Jana - rozumie poj cia: apokalipsa, katastrofizm - okreêla przes anie ksi gi - charakteryzuje Ksi g Hioba jako ksi g dydaktycznà - wypowiada si na temat niezawinionego cierpienia - wskazuje i interpretuje nawiàzania do historii Hioba literaturze i malarstwie - wyjaênia, co to jest lamentacja - okreêla rol ksiàg màdroêciowych - rozpoznaje motywy i symbole wanitatywne i ich funkcjonowanie w kulturze - wyjaênia, na czym polega absolutyzacja mi oêci - okreêla, na czym polega dydaktyzm listów pasterskich - wskazuje tropy i figury retoryczne w liêcie pasterskim, okreêla funkcje listu pasterskiego - rozpoznaje symbole apokaliptyczne - porównuje ró ne malarskie wizje apokalipsy (np. u Giotta, Micha a Anio a) - zna okreêlenie dies irae - wyjaênia rol ksiàg profetycznych

4 ÂREDNIOWIECZE - lokalizuje w czasie Êredniowiecze - zna najwa niejsze cechy epoki (feudalizm, teocentryzm, uniwersalizm, hierarchia) - wskazuje najwa niejsze wzory osobowe Êredniowiecza - zna tematy filozofii Êredniowiecznej (Bóg Êwiat cz owiek) - wymienia filozofów Êredniowiecznych (Êw. Augustyn, Êw. Anzelm, Êw. Bernard, Êw. Tomasz) - wie, co to jest: scholastyka, mistyka - rozumie alegoryczny i wizualny charakter sztuki Êredniowiecza - rozpoznaje style w sztuce Êredniowiecza: romanizm, gotyk - zna najwa niejsze cechy tych stylów - wskazuje przyk ady sztuki romaƒskiej i gotyckiej (architektura, rzeêba, malarstwo) - zna podstawowe regu y czytania sztuki Êredniowiecza, np. symbolik kolorów, zasady kompozycji - wyjaênia znaczenie i funkcjonowanie nazwy Êredniowiecze - zna chronologi Êredniowiecza - okreêla stosunek Êredniowiecza do antyku - wskazuje zasi g Êredniowiecza -wypowiada si na temat obyczajów epoki - okreêla istot augustynizmu i tomizmu - wyjaênia poj cia scholastyka, mistyka - okreêla cechy, czas i zasi g wyst powania stylów romaƒskiego i gotyckiego - wypowiada si na temat cech sztuki Êredniowiecznej - rozumie terminy iluminacja, miniatura, chora gregoriaƒski - wyjaênia zjawisko anonimowoêci twórców - zna nazwiska malarzy póênego Êredniowiecza (np. Giotto, Memling) 11 - zna fragmenty PieÊni o Rolandzie - okreêla temat utworu - charakteryzuje bohatera PieÊni o Rolandzie - wskazuje i opisuje zasady etosu rycerskiego - wyjaênia, co to jest honor rycerski - wymienia najwa niejsze cykle pieêni rycerskich - podaje przyk ady z kultury masowej, w których rozpoznaje odwo ania do eposów rycerskich Êredniowiecza - interpretuje Pieʃ o Rolandzie w kontekêcie wiedzy o epoce; wyjaênia rol pieêni - charakteryzuje idealnego rycerza jako wojownika, chrzeêcijanina, poddanego - wypowiada si na temat idea u wiernoêci seniorowi i ojczyênie - zna pojecie chanson de geste - wskazuje i opisuje cechy eposu rycerskiego - wyjaênia termin: literatura parenetyczna

5 12 - zna fragmenty Legendy o Êwi tym Aleksym, Kwiatków Êw. Franciszka, Pieʃ s onecznà - odtwarza dzieje Êw. Aleksego i charakteryzuje jego postaw - wyjaênia poj cia: asceza, asceta, legenda - charakteryzuje postaw Êw. Franciszka - przedstawia idea y (cnoty) franciszkaƒskie - rozpoznaje utwory wpisujàce si w nurt literatury franciszkaƒskie - zna fragmenty Dziejów Tristana i Izoldy - czyta utwór w kontekêcie wiedzy o epoce (wpisuje utwór w kràg kultury dworskiej) - opowiada dzieje Tristana i Izoldy, charakteryzuje ich mi oêç jako mi oêç tragicznà - okreêla stosunek bohaterów do mi oêci i Êmierci - zna Rozmow mistrza Polikarpa ze Âmiercià - okreêla tematyk utworu - charakteryzuje Êredniowieczne wyobra enia i wizerunki Êmierci, taƒce Êmierci - wskazuje elementy groteski i komizmu, objaênia ich funkcje - wyjaênia, na czym polega dydaktyczny charakter literatury Êredniowiecznej - zna fragmenty Wielkiego testamentu F. Villona, - okreêla temat i charakter utworu - okreêla i ocenia idea ycia Êw. Aleksego - wyjaênia poj cie hagiografia - wypowiada si na temat reinterpretacji Legendy o Êw. Aleksym w wierszu K. I akowiczówny OpowieÊç ma onki Êwi tego Aleksego - wyjaênia znaczenie tytu u Kwiatki Êw. Franciszka oraz funkcjonowanie s ów: ogród, wirydarz, - okreêla istot franciszkanizmu - porównuje i ocenia postaw Êw. Franciszka i Êw. Aleksego - wskazuje motywy franciszkaƒskie w literaturze i malarstwie - ocenia post powanie bohaterów Tristana i Izoldy - interpretuje utwór, odwo ujàc si do obyczajów Êredniowiecza (mi oêç dworska, etos rycerski) - przywo uje teksty, w których àczy si Eros i Thanatos, - wyjaênia termin romans dworski - objaênia, odwo ujàc si do przyk adów, stosunek cz owieka Êredniowiecza do Êmierci - porównuje literackie i malarskie przedstawienia Êmierci w Êredniowieczu - zna okreêlenia memento mori, ars moriendi - omawia utwory, u ywajàc poj ç groteska, czarny humor - wskazuje êród a twórczoêci Villona

6 - wymienia najwa niejsze zabytki j zyka polskiego - wyjaênia przyczyny dwuj zycznego charakteru piêmiennictwa tego czasu, - wymienia najstarsze kroniki - zna Êredniowiecznà liryk religijnà: Bogurodzica, Pos uchajcie, bracia mi a - charakteryzuje Bogurodzic jako pieêƒ religijnà (modlitwa) i pieêƒ ojczyênianà - wskazuje i wyjaênia archaizmy - rozpoznaje motywy pasyjne w sztuce - zna fragmenty Historyi o chwalebnym zmartwychwstaniu Paƒskim Miko aja z Wilkowiecka, - zna gatunki dramatu Êredniowiecznego - zna gatunki Êredniowiecznego dziejopisarstwa - zna na pami ç Bogurodzic - analizuje tekst pieêni pod wzgl dem j zykowym (leksykalnym, s owotwórczym, sk adniowym) - okreêla cechy gatunkowe pieêni - okreêla cechy lamentu i skargi - wyjaênia poj cie pasja - okreêla cechy dramatu i teatru Êredniowiecznego - porównuje widowisko Êredniowieczne z antycznymi przedstawieniami - zna fragmenty PieÊni III i V Boskiej komedii Dantego - okreêla tematyk utworu, rozpoznaje motyw w drówki - opisuje wizj zaêwiatów (piek o), omawia wàtek mi oêci tragicznej (Paolo i Francesca) - wyjaênia, dlaczego Boska komedia jest okreêlana sumà Êredniowiecza - rozpoznaje pierwiastki poglàdów renesansowych w dziele - zna poj cia: tercyna, poemat metafizyczny RENESANS 13 - lokalizuje w czasie epok - wymienia czynniki, które doprowadzi y do prze omu renesansowego - wskazuje zwiàzki myêli renesansowej z antykiem - charakteryzuje humanizm renesansowy - zna poj cia: antropocentryzm, reformacja - wskazuje êród a prze omu renesansowego - omawia zwiàzki myêli renesansowej w antykiem - okreêla cechy humanizmu chrzeêcijaƒskiego - charakteryzuje czynniki sprzyjajàce formowaniu nowej ÊwiadomoÊci, poczucia wielkoêci cz owieka - okreêla wk ad renesansu w dziedzictwo kulturowe

7 14 - wymienia myêlicieli renesansu (Erazm z Rotterdamu, Mirandola, Morus, Machiavelli, Montaigne) i ich dzie a - wyjaênia, na czym wed ug Mirandoli polega szczególna pozycja cz owieka - zna i wyjaênia poj cia: utopia, irenizm - wymienia twórców sztuki renesansu - zna cechy sztuki renesansowej (harmonia i pi kno) - rozpoznaje styl renesansowy - zna utwory mistrzów w oskiego renesansu Pertarki i Boccaccia (Sonety do Laury, np. 90, 134; np. jednà z nowel Dekameronu) - okreêla tematyk sonetów, opisuje sytuacj podmiotu lirycznego - przedstawia problematyk noweli - wskazuje w utworze Boccaccia informacje o epoce - wie, co jest sonet, erotyk - rozpoznaje i wskazuje cechy noweli - zna i opowiada fragmenty Gargantui i Pantagruela (np. rozdz. XXX) - okreêla temat utworu i opisuje postacie, u ywa poj ç fantastyka, groteska, realizm - wskazuje ludyczne funkcje literatury - wyjaênia zwiàzki myêli renesansowej z filozofià antyku - charakteryzuje na podstawie fragmentów poglàdy Erazma z Rotterdamu - charakteryzuje renesansowe marzenie o idealnym spo eczeƒstwie - przedstawia odwo ujàc si do tekstów portrety i obowiàzki w adców - okreêla zasady estetyki renesansowej - charakteryzuje idea renesansowego twórcy - wskazuje wzorce artystyczne - okreêla tematy i rol literatury w oskiego renesansu w rozwoju kultury odrodzenia - interpretuje sonety - rozpoznaje w utworze Boccaccia wàtki obiegowe - wyjaênia znaczenie i funkcjonowanie okreêleƒ: gargantuiczny i pantagruelizm, - omawia funkcjonowanie motywu olbrzyma, w tym w kulturze masowej

8 - wymienia twórców wczesnego renesansu (Biernat z Lublina, Klemens Janicki) - zna gatunki, jakie uprawiali - wyjaênia przyczyny dwuj zycznego charakteru literatury polskiej - charakteryzuje osiàgni cia w literaturze pisanej w j zyku aciƒskim (Janicki) i ocenia poczàtki literatury polskiej - wskazuje cechy renesansowego Êwiatopoglàdu - okreêla cechy elegii 15 - zna Reja ywot cz owieka poçciwego (fragm.),. Górnickiego Dworzanina polskiego (fragm.) - okreêla wzorce osobowe wpisane w literatur polskiego renesansu - wskazuje cechy literatury parenetycznej - zna utwory podejmujàce tematyk patriotycznà Pieʃ V J. Kochanowskiego, fragm. Kazaƒ sejmowych P. Skargi, - okreêla, odwo ujàc si do tekstów, wzorce zachowaƒ obywatelskich - opisuje sposoby kszta towania postaw patriotycznych - wskazuje toposy: ojczyzna matka, ojczyzna tonàcy okr t - rozpoznaje Êrodki retoryczne w tekstach - zna termin liryka apelu - zna utwory Kochanowskiego (fraszki, pieêni, treny, psalmy) - zna fakty z ycia poety - odtwarza renesansowà filozofi ycia w pieêniach Kochanowskiego - okreêla tematyk Trenów (dramat jednostki i intelektu) - opisuje sytuacj podmiotu lirycznego w Trenach - rozpoznaje odwo ania kulturowe w dzie ach poety - zna cechy gatunkowe trenu - zna renesansowe utwory podejmujàce wàtek arkadii (np. Ko acze Szymonowica) - rozpoznaje motyw szcz Êliwych czasów i krain w ró nych tekstach kultury (np. malarstwie N. Poussin Lato) - charakteryzuje wzorce osobowe (dworzanina, ziemianina) - porównuje idea dworzanina z idea em rycerza - okreêla model Êwiata i idea ycia szlachcica ziemianina - zasada z otego Êrodka, afirmacja ycia - analizuje kompozycj PieÊni V i Kazaƒ sejmowych - interpretuje Pieʃ V jako apel do Polaków - interpretuje Kazania jako wzór oracji patriotycznej - odczytuje historyczne konteksty wpisane w Kazania sejmowe Skargi - opisuje i ocenia przedstawienie Piotra Skargi na obrazie Matejki - wskazuje i ocenia oddzia ywanie ró nych kierunków filozoficznych - analizuje i interpretuje utwory poety - okreêla znaczenie twórczoêci Kochanowskiego dla literatury polskiej - charakteryzuje wizj renesansowej arkadii - zna funkcjonowanie poj cia sielanka, okreêla sielank jako gatunek literacki

9 16 - zna sonety Miko aja S pa Szarzyƒskiego (I, IV, V) - charakteryzuje sytuacj podmiotu lirycznego sonetów ( ycie jako bojowanie, metafizyczny niepokój) - okreêla tematyk sonetów - rozpoznaje cechy poetyki (elipsa, inwersja, przerzutnia, oksymoron) - rozumie poj cie dualizm - zna Makbeta i fragmenty Hamleta Szekspira - odtwarza przebieg zdarzeƒ w dramacie - charakteryzuje bohaterów dramatów - wskazuje kr gi odczytaƒ dramatu (np. dramat jednostki i w adzy) - wymienia cechy dramatu Szekspira - wymienia cechy teatru el bietaƒskiego - rozpoznaje topos Êwiata jako teatru - umiejscawia w czasie epok - wskazuje zró nicowanie kulturowe baroku - uzasadnia okreêlenie baroku mianem epoki kontrastów - wyjaênia terminy: klasycyzm, libertynizm, kontrreformacja BAROK - interpretuje sonety - analizuje sonety pod wzgl dem sk adniowym, kompozycyjnym - lokalizuje twórczoêç Szarzyƒskiego wêród nurtów poezji renesansowej i barokowej - wyjaênia metafizyczny i intelektualny charakter tej poezji - okreêla psychologiczne motywacje dzia aƒ postaci, ocenia post powanie g ównego bohatera - interpretuje Makbeta (dramat jednostki i w adzy, tajemnica nieprawoêci, êród a z a) - wyjaênia, na czym polega uniwersalizm dramatów Szekspira - porównuje regu y obowiàzujàce w teatrze antycznym i el bietaƒskim - wyjaênia przyczyny zró nicowania baroku - okreêla stosunek do poprzednich epok - charakteryzuje klasycyzm francuski i kontrreformacj - wymienia filozofów epoki (Kartezjusz, Pascal, Spinoza), - zna fragmenty MyÊli Pascala, - przedstawia poglàdy Kartezjusza, Pascala na poznanie, - zna termin racjonalizm - omawia poglàdy filozofów na sytuacj cz owieka we wszechêwiecie, Boga