150 rocznica wybuchu Powstania Styczniowego a dzieje Warszawy- występ Koła Teatralnego WÓZ TESPISA pod kierunkiem pani Ewy Skrońc-Bielak

Transkrypt

1 Scenariusz 11 czerwca Marta: Dzisiejsza uroczystość, czyli projekt edukacyjny W KRĘGU TAJEMNIC DAWNEJ WARSZAWY pragnie przypomnieć młodzieży, że w styczniu i czerwcu roku 2013 są następujące warszawskie i państwowe rocznice zarówno znane, jak i mniej znane, ważne i skromne, którym niech patronują słowa Jana Pawła II: APEL JP Moi Drodzy! Te słowa mówi do Was człowiek, który swoją duchową formację zawdzięcza od początku polskiej kulturze, polskiej literaturze, polskiej muzyce, plastyce, teatrowi polskiej historii, polskim tradycjom, chrześcijańskim, polskim szkołom, polskim uniwersytetom. Mówiąc do Was, Młodych, w ten sposób, pragnę przede wszystkim spłacić dług, jaki zaciągnąłem wobec tego wspaniałego dziedzictwa ducha, jakie zaczęło się od Bogurodzicy. Równocześnie zaś pragnę dziś stanąć przed Wami z tym dziedzictwem, jako wspólnym dobrem wszystkich Polaków, a zarazem z wybitną cząstką europejskiej I ogólnoludzkiej kultury. Proszę was: pozostańcie wierni temu dziedzictwu! POZOSTANIEMY! Uczyńcie je podstawą swojego wychowania! UCZYNIMY! Uczyńcie je przedmiotem szlachetnej dumy! Przechowajcie to dziedzictwo! Przechowamy! Pomnóżcie to dziedzictwo! Przekażcie je następnym pokoleniom! PRZEKAŻEMY BOGURODZICA PIOTR SADZIK- Pierwszą jest rocznica 600-lecia bezcennego dla Warszawy dokumentu pergaminowego znajdującego się w Archiwum Głównym Akt Dawnych. Dokument ten datowany 4 czerwca 1413 roku przyznaje Warszawie prawo miejskie chełmińskie. Wystawił go książę mazowiecki Janusz I Starszy całej Polsce znany z Krzyżaków mądry polityk, znakomity gospodarz i wspaniały bojownik uczestniczący w Bitwie Grunwaldzkiej. Władca, któremu Warszawa zawdzięczała wybudowanie zamkowego Curia Maior i ufundowanie z głazów fundamentu oraz wzniesienie na nich świętojańskiej świątyni, w latach podniesionej do godności kolegiaty, dokąd przeniesiono archidiakonat i kapitułę z Czerska (fundament miał pierwotny obrys większy niż wzniesione potem mury kolegiaty; może książę marzył sobie, że tu będzie katedra samodzielnej diecezji). Przodek ostatnich książąt mazowieckich, których nagrobek wszyscy oglądają w Archikatedrze Św. Jana. Aczkolwiek historycy są zgodni, że Warszawa powstała znacznie wcześniej i że posiadała jakieś wcześniejsze przywileje ów dokument z 4 czerwca 1413 roku (szczęśliwie ocalały ze zniszczeń drugiej wojny światowej!) jest pierwszym utrwalonym na piśmie świadectwem nadania praw miejskich Warszawie. (referat Piotra Sadzika) 150 rocznica wybuchu Powstania Styczniowego a dzieje Warszawy- występ Koła Teatralnego WÓZ TESPISA pod kierunkiem pani Ewy Skrońc-Bielak

2 Narrator Arleta : W XIX wieku Polski nie było na mapie Europy, ale byli Polacy, którzy chcieli mieć własny kraj. Ziemi polskie podzielili między siebie Rosja, Austria i Prusy. Polacy nie mogli i nie chcieli się z tym pogodzić. Walczyli o swoją Ojczyznę najpierw u boku Napoleona, a po jego przegranej, kilkanaście lat później w 1830 roku sami zorganizowali powstanie. Niestety, Powstanie Listopadowe zakończyło się przegraną Polaków. W Królestwie Polskim zapanowała żałoba. Recytator Klaudia Szelągowska Czarna sukienka Schowaj, matko, suknie moje, Perły, wieńce z róż: Jasne szaty, świetne stroje To nie dla mnie już! Niegdyś jam stroje, róże lubiła, Gdy nam nadziei wytrysnął zdrój; Lecz gdy do grobu Polska zstąpiła, Jeden mi tylko przystoi strój: Czarna sukienka! Jacek Maliszewski Przegrana Rosji w wojnie krymskiej w latach odsłoniła jej wewnętrzną słabość, co w Polsce potencjalni konspiratorzy szybko zaczęli wykorzystywać pierwsze kółka konspiracyjne zaczęły zawiązywać się już w 1856 roku, a kolejne powstawały także na założonej w 1857 roku Akademii Medyko-Chemicznej. W kolejnych latach przez ulice Warszawy przetoczyły się demonstracje patriotyczne, szczególnie 11 czerwca 1860 roku po śmierci wdowy po Józefie Sowińskim, Katarzyny, oraz 2 marca 1861 roku, podczas pogrzebu pięciu poległych kilka dni wcześniej demonstrantów. Karolina Krawiec Na początku lat 60-tych XIX wieku nadzieje wolnościowe znalazły ujście. Zaczęło się od tej smutnej uroczystości pogrzebu generałowej Sowińskiej, wdowy po bohaterze Powstania Listopadowego. Narrator Natalia Janaczek: Władze rosyjskie odpowiedziały represjami, strzelano do manifestantów, byli zabici i ranni. Zaniepokojeni sytuacją Rosjanie dnia 14 października 1861 roku wprowadzili stan wojenny. Nie przeszkodziło to manifestantom we wzięciu 15 września udziału w demonstracji z okazji rocznicy śmierci Tadeusza Kościuszki, co zakończyło się rozbiciem manifestacji przez wojska rosyjskie. W pogoni za demonstrantami żołnierze wpadali do kościołów, pacyfikacji wiernych dokonano nawet w archikatedrze św. Jana. W odpowiedzi na to wszystkie zbezczeszczone w tej sposób świątynie zostały zamknięte. Zawiązał się Komitet Miejski Recytator ADA SKROŃC Hymn polski Ojczyźnie naszej, Polsce, bądźmy wierni, Pokąd tchu w łonie! Stójmy wytrwale, gdy wieńce nam z cierni Kładą na skronie! Nieszczęścia i klęski niech miłość połamie!

3 Czy dźwiga nas dola, czy chytrze nas skłamie, Ojczyźnie tej życie, krew nasza i ramię, I chwała w zgonie Narrator Stanisławska Arleta: Coraz częściej w głowach młodych Polaków pojawiają się marzenia o walce z zaborcą. Bardziej radykalna frakcja "czerwonych" rozpoczęła przygotowania do powstania. Mniej radykalni "biali" niechętnie podchodzili do kwestii walki, obawiając się represji. Zresztą, zwykle tak było w naszej historii- jedni chcieli walki, drudzy woleli tkwić w strachu i niewoli za cenę pozornego spokoju. Zimą 1860/61r. patrioci ogłosili żałobę narodową Kobiety zaczęły nosić czarne suknie i taką biżuterię: krzyżyki i medaliony otoczone cierniową koroną i napisem RAZEM : Boże zbaw Polskę, A także pierścionki oraz bransoletki w formie kajdan i cierni. Zmienił się wygląd Warszawy, a potem i innych miast. Konspiracja zawiązywała się coraz bardziej,. Konspiratorzy zeszli do podziemia, a bardziej radykalna frakcja z Jarosławem Dąbrowskim na czele rozpoczęła przygotowania do podjęcia walki. Od 1862 roku miasto zaczęło opuszczać coraz więcej ludzi, którzy dołączali do oddziałów partyzanckich. - 3 Marta Moleń Narrator: Polscy patrioci, skupieni w organizacji czerwonych rozpoczęli przygotowania do powstania. Władze rosyjskie, aby powstrzymać wybuch powstania lub przynajmniej zmusić do walki w najmniej korzystnym dla powstańców terminie zarządziły brankę czyli przymusowy, imienny pobór do wojska. Do tej pory pobór do wojska odbywał się poprzez losowanie. Teraz wskazywano konkretne osoby o których wiedziano lub tylko podejrzewano, że są zaangażowane w przygotowania powstańcze. A służba wojskowa w armii carskiej trwała wówczas 25 lat! Recytatorki Sylwia Popis, Dominika Sienkiewicz, Karolina Banasiak, Michał, Jacek Branka Branka! Branka! Gdzie syn w domu, Gdzie jedynak, gdzie brat drogi, Tam ich nocą ma wyłapać Moskwa co do nogi. Tam ich postrzyc ma w rekruty, Dać karabin ciężki w rękę I za Ural pognać w roty Na śmierć i na mękę. O, nim hańby tej doczeka Młodzież nasza, kwiat narodu, Prędzej z bronią pójdzie w lasy od miłego rodu! Cicho, cicho wyszli nocą, Pod opieką boską, Wyszli bronić swej swobody w puszczę Kampinoską. Kampinoska puszczo sławna! Jeszcze dotąd w tobie dzwoni

4 Pierwszych hasło tych powstańców - Do broni! Do broni! Narrator: Karolina Krawiec Branka stała się bezpośrednią przyczyną wybuchu powstania, rozpaliła polskie serca i umysły. O podjęciu decyzji o wybuchu powstania zaważyła więc ogłoszona w nocy z 14 na 15 stycznia 1863 roku rosyjska branka do wojska Komitet Centralny Narodowy ogłosił 22 stycznia 1863 roku manifest, który oznaczał wybuch powstania styczniowego. Komitet przekształcił się w Tymczasowy Rząd Narodowy pod kierownictwem Stefana Bobrowskiego 22 stycznia 1863 roku ruszono do boju. 6 tysięcy powstańców, z których tylko 600 miało: broń palną strzelby myśliwskie, reszta szable, kosy, piki, drągi W taki sposób rozpoczęło bój przeciwko 110 tysięcznej armii rosyjskiej. (Werbel) Recytator Michał Turczyński, Jacek Aniołeczku! Dziewczę moje, Na rozstanie rączkę daj. Grają trąbki, czas na boje Za rodzinny kraj! Za was, róże, za rodziny, W bój za naród z pól i z chat! Ach, czekalim tej godziny Łzami długich lat. Narrator: Marta Moleń Wielu młodych ludzi stawało przed wyborem: miłość, szczęście rodzinne czy Ojczyzna? I wielu wybierało Ojczyznę. Wybór powstańca na męża pociągał za sobą ofiarę czekania, aż wróci z wojny. Był to wybór moralny i osobisty nie tylko czasów powstania styczniowego, lecz także wszystkich późniejszych zrywów narodowowyzwoleńczych. Miłość i śmierć to temat już na zawsze wpisany w patriotyzm polski. CHÓR - śpiew Rozkwitają pąki białych róż Wróć Jasieńku z tej wojenki, wróć. Wróć, ucałuj jak za dawnych lat, Dam ci za to róży najpiękniejszy kwiat Wróć, ucałuj jak za dawnych lat, Dam ci za to róży najpiękniejszy kwiat

5 Już przekwitły pąki białych róż, Przeszło lato, jesień, zima już, Cóż ci teraz dam Jasieńku hej, Gdy z wojenki wrócisz do dziewczyny swej? Cóż ci teraz dam Jasieńku hej, Gdy z wojenki wrócisz do dziewczyny swej Jasieńkowi nic nie trzeba już, Bo mu kwitną pąki białych róż; Tam pod jarem, gdzie w wojence padł, Wyrósł na mogile białej róży kwiat. Tam pod jarem, gdzie w wojence padł, Wyrósł na mogile białej róży kwiat. Narrator: Janaczek Romuald Traugutt wodzem powstania stał się w październiku, po upadku Rządu Narodowego, aresztowany został w kwietniu 1864 i w sierpniu powieszony (dziś miejsce jego śmierci jest upamiętnione). Dominika Sienkiewicz Gabriela Pauszer-Klonowska w powieści Pani Eliza opisała, jak Traugutt w karecie Orzeszkowej przedostawał się do Królestwa Polskiego celem nawiązania bezpośredniego kontaktu z powstańczym Rządem Narodowym. Recytator Marta Moleń Traugutt jechał milczący. Chwilami zdawało się, że drzemie. Pani Eliza nie śmiała przerywać skupionego milczenia. Przecież musi mu być bardzo ciężko myślała jechać tak w nieznane i rozstawać się z żoną i dziećmi. (...) Gdy zdrzemnęła się nieco, obudziło ją silne szarpnięcie. Rewizja (...) Nie wysiadając z powozu, z całą wielkopańskością tonu i gestów zwróciła się do żandarma: - Panowie zechcą uprzejmie nie zatrzymywać nas tutaj. Mój brat rozchorował się i wracam właśnie od lekarza. Każda chwila jest mi droga. (...) Blada twarz Traugutta wydała się żandarmom tak mizerna, że chory brat nie wzbudził żadnych podejrzeń (...) Kareta ruszyła. Narrator Michał Turczyński: Wiosną i latem 1863 roku w szeregach powstańczych walczyło około 30 tysięcy ludzi. Rosjanie ściągnęli do Królestwa Polskiego 180 tysięcy żołnierzy. Coraz trudniej przychodziło powstańcom utrzymać się w polu. Powstańcy stoczyli ponad 1200 bitew i potyczek. Recytator Klaudia Szelągowska Nikt im iść nie kazał, poszli, bo wiedzieli, Za co idą walczyć, komu spłacać dług. Nikt im iść nie kazał, poszli, bo tak chcieli, Bo takie dziedzictwo wziął po dziadach wnuk. JACEK A gdy ciemną nocą kędyś na ugorze Niósł po nocnej rosie głuchy armat huk,

6 Ktoś się cicho modlił w murowanym dworze, Ktoś w bielonej izbie cicho bił o próg. Narrator Sławek Walczak Wydarzenia związane z powstaniem styczniowym nie pozostały bez echa w rodzimej sztuce, Gierymski, Antoni Piotrowski, Adam Chmielowski /Brat Albert/, Ludomir Benedyktowicz. Przejmującą wizję powstania stworzył przedwcześnie zmarły Artur Grottger. Powstanie pozostawiło również trwały ślad w polskiej literaturze min. w twórczości Elizy Orzeszkowej, Marii Dąbrowskiej, Stefana Żeromskiego. Narrator ARLETA : Kiedy Polska odzyskała niepodległość w 1918,powstańców 1863 roku czczono jako bohaterów narodowych. Tak samo czcimy wszystkich poległych w obronie naszej ojczyzny- aż do męstwa i poświęcenia za sprawę narodową Powstańców Warszawskich. Taki to nasz kraj- serc i mogił, o których musimy pamiętać. TAKI KRAJ Justyna (śpiew solo) Narrator Marta Moleń Inne ważne wydarzenia, które świadczą o szczególnej wymowie dzisiejszego dnia to rocznica 60-lecia pierwszego etapu odbudowy Starego Miasta ze zniszczeń wojennych. Warto przypominać o tym wielkim zwycięstwie siły narodu pragnącego odbudowy Warszawy-Stolicy wbrew dążeniom władz powojennych do usytuowania stolicy Polski w innym mieście. Warto też przypominać o międzynarodowym uhonorowaniu tego dzieła przez postanowienie Komitetu Dziedzictwa Światowego UNESCO w 1980 roku o wpisaniu na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego (na której są najcenniejsze skarby globu) tej odbudowy Starego Miasta wraz z odbudową Archikatedry i Zamku. Ów pierwszy w świecie wpis na tę Listę zabytku odbudowanego nastąpił ze względu na dokonanie przez Polskę bezprecedensowego dzieła odbudowy symbolu polskiej kultury i narodowej tożsamości, celowo zniszczonego przez hitleryzm. Jakże piękne było dla warszawiaków odbudowane miłością i poświęceniem Stare Miasto. KASIA pieśń a capella- Pójdę na Stare Miasto- Kasia Wierzchowska Pójdę na Stare Miasto, nie byłam tam od wczoraj, nie mogłabym w nocy zasnąć, gdybym nie poszła dziś. Widzę domy w kolorach Pójdę na Stare Miasto, nie byłam tam od wczoraj, nie mogłabym w nocy zasnąć, gdybym nie poszła dziś. Widzę domy w kolorach jak się wznoszą ku gwiazdom,

7 a latarnie wieczorem każą marzyć i śnić. Ach, zamieszkać, zamieszkać wysoko i zapraszać gołębie z obłoków, z ukochanym wychylić się z okien na Starówkę, gdzie radość i spokój... A jeżeli nie mieszkać, to iść i zobaczyć, jak pięknie tu dziś. Wszystko tu znam od dziecka i ukochałam wszystko na Piwnej, na Zapiecku, na Starym Rynku też. Gdy w złoceniach zabłysną domy stare i słynne, chcę oglądać to blisko, blisko dachów i wież. Ach, zamieszkać, zamieszkać wysoko... jak się wznoszą ku gwiazdom, a latarnie wieczorem każą marzyć i śnić. Ach, zamieszkać, zamieszkać wysoko

8 i zapraszać gołębie z obłoków, z ukochanym wychylić się z okien na Starówkę, gdzie radość i spokój... A jeżeli nie mieszkać, to iść i zobaczyć, jak pięknie tu dziś. Wszystko tu znam od dziecka i ukochałam wszystko na Piwnej, na Zapiecku, na Starym Rynku też. Gdy w złoceniach zabłysną domy stare i słynne, chcę oglądać to blisko, blisko dachów i wież. Ach, zamieszkać, zamieszkać wysoko... Sławek Walczak Tematem naszej sesji jest również rocznica 10-lecia Tablicy Pamięci ustawionej w maju roku 2003 na ul. Zapiecek, tuż obok wejścia na Rynek Starego Miasta. Tablica Pamięci fotografiami i słowem (polskim oraz angielskim) przypomina niezliczonym rzeszom turystów z kraju i ze świata sprawę zniszczenia Starówki podczas II wojny światowej oraz odbudowę dokonaną wysiłkiem polskich rąk, serc i umysłów. Tablica Pamięci jest autorskim pomysłem Marii i Andrzeja Szypowskich oraz Fundacji Artibus przekazanym w darze dla Warszawy. ( Zdjęcia tablicy) FILM