SZKOLENIE OKRESOWE W ZAKRESIE BHP PRACOWNIKÓW ADMINISTRACYJNO-BIUROWYCH

Transkrypt

1 SZKOLENIE OKRESOWE W ZAKRESIE BHP PRACOWNIKÓW ADMINISTRACYJNO-BIUROWYCH Na stan warunków i organizacji pracy oraz zachowań pracowników zapewniający wymagany poziom ochrony życia i zdrowia przed zagrożeniami występującymi w środowisku pracy, ma wpływ: Bezpieczeństwo pracy to działania i angażowane w nie środki, służące zapobieganiu urazom i wypadkom przy pracy Higiena pracy to działania i angażowane w nie środki, zapobiegające chorobom zawodowym SZKOLENIE W DZIEDZINIE BHP KP Art , 1. Nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Szczegółowe przepisy dotyczące szkoleń bhp zawiera rozporządzenie ministra gospodarki i pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U ). Szkolenie (w dziedzinie bhp) prowadzone jest jako : 1) Szkolenie wstępne, 2) Szkolenie i doskonalenie okresowe zwane szkoleniem okresowym Szkolenie wstępne obejmuje : 1) Szkolenie wstępne ogólne, zwane instruktażem ogólnym, 2) Szkolenie wstępne na stanowisku pracy, zwane instruktażem stanowiskowym SZKOLENIE WSTĘPNE OGÓLNE INSTRUKTAŻ OGÓLNY 10 pkt2. Instruktaż ogólny prowadzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy, osoba wykonująca u pracodawcy zadania tej służby albo pracodawca, który sam wykonuje takie zadania, Cel szkolenia wstępnego ogólnego - zapoznać uczestników szkolenia z: podstawowymi przepisami w zakresie bhp zawartymi w Kodeksie Pracy i w Regulaminie Pracy, zasadami bhp obowiązującymi w zakładzie pracy, ryzykiem zawodowym związanym z wykonywaną pracą, zasadami postępowania na wypadek pożaru, zasadami udzielania pierwszej pomocy lekarskiej.

2 SZKOLENIE WSTĘPNE NA STANOWISKU PRACY INSTRUKTAŻ STANOWISKOWY Cel instruktażu stanowiskowego - zapoznać uczestników szkolenia z : Zagrożeniami występującymi na określonym stanowisku pracy, Sposobami ochrony przed zagrożeniami, Metodami bezpiecznego wykonywania pracy. Instruktaż stanowiskowy dotyczy: 1) pracownika zatrudnianego na stanowisku robotniczym oraz innym, na którym występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych; 2) pracownika przenoszonego na stanowisko, o którym mowa w pkt 1; 3) ucznia odbywającego praktyczną naukę zawodu oraz studenta odbywającego praktykę studencką. 11 Instruktaż stanowiskowy przeprowadza się przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na określonym stanowisku. 5. Instruktaż stanowiskowy przeprowadza wyznaczona przez pracodawcę osoba kierująca pracownikami lub pracodawca, jeżeli osoby te posiadają odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz są przeszkolone w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego. Czas trwania instruktażu 2 / 8 godzin. SZKOLENIE OKRESOWE Szkolenie okresowe powinno być przeprowadzane dla pracowników: nie rzadziej niż raz na 3 lata - zatrudnionych na stanowiskach robotniczych; nie rzadziej niż raz w roku - dla stanowisk pracy, na których występują szczególnie duże zagrożenie dla zdrowia oraz zagrożenia wypadkowe; nie rzadziej niż raz na 6 lat - dla pracowników administracyjno-biurowych. nie rzadziej niż raz na 5 lat - dla pracodawców oraz osób kierujących pracownikami. ŹRÓDŁA PRAWA PRACY Naczelnym aktem prawnym jest KONSTYTUCJA Art Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa. 2. Pracownik ma prawo do określonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów; maksymalne normy czasu pracy określa ustawa.

3 Przepisy obowiązujące powszechnie: Konstytucja Kodeks pracy Inne ustawy Rozporządzenia Inne akty prawne Polskie Normy Normy branżowe Specyficzne źródła prawa: Układy zbiorowe pacy Regulaminy pracy Przepisy wewnątrzzakładowe Umowy międzynarodowe Konwencje MOP Zasady BHP 1. Jedną z najbardziej charakterystycznych cech przepisów dotyczących BHP jest to, że mają one charakter prawa obowiązującego, a więc: postanowienia przepisów prawnych nie mogą być zmienione, choćby obydwie strony (stosunku pracy) sobie tego życzyły. 2. Zasady BHP to nie pisane literą prawa reguły, wynikające z doświadczenia życiowego, rozwoju techniki i logicznego rozumowania, których przestrzeganie zapewnia faktyczne bezpieczeństwo pracy. DYREKTYWA RADY 89/391/EWG z 12 czerwca 1989 r. o wprowadzeniu środków w celu zwiększenia bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy nakazuje: Unikanie ryzyka, Ocena ryzyka, którego nie można uniknąć, Zapobieganie ryzyka u źródeł, Dostosowanie pracy do pojedynczego człowieka, Stosowanie nowych rozwiązań technicznych, Zastępowanie niebezpiecznych środków bezpiecznymi, Nadawanie priorytetu środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony indywidualnej, Właściwe instruowanie pracowników. CELE I SYSTEM OCHRONY PRACY Ochrona Pracy - jest dziedziną, w której prawo wkracza w problematykę techniczną i organizacyjną procesu produkcji. Cele ochrony pracy: Ochrona pracowników przed wypadkami przy pracy. Ochrona pracowników przed chorobami zawodowymi. Ograniczenie zatrudnienia przy pracach szczególnie ciężkich i uciążliwych. Ochrona dóbr materialnych sfery pracy przed zniszczeniem. Ochrona uprawnień pracowniczych, trwałości stosunku pracy, wynagrodzenia, szczególna ochrona pracy młodocianych i kobiet oraz ochrona innych uprawnień.

4 SYSTEM OCHRONY PRACY dzielimy na: Segment Wykonawczy - Łączy się z funkcją pracodawcy i osób kierujących pracownikami, którzy są odpowiedzialni za wykonywanie zadań wynikających z przepisów i zasad BHP. Segment Nadzoru - Tworzą organy państwowe, nadzorujące przestrzeganie przepisów i zasad BHP. Najpełniejszy zakres nadzoru posiada Państwowa Inspekcja Pracy. Pozostałe organy jak: Inspekcja Sanitarna, Urząd Dozoru Technicznego, Wyższy Urząd Górniczy i inne wykonują nadzór specjalistyczny, z racji uprawnień obejmujących tylko niektóre dziedziny bezpieczeństwa pracy. Segment Naukowo/Techniczny - Tworzą instytuty naukowe i placówki badawcze. Przedstawicielami są: CIOP, Instytut Medycyny Pracy(Łódź i Sosnowiec). Placówki te prowadzą badania w różnych dziedzinach ochrony pracy i ergonomii, opracowują wytyczne, opinie i ekspertyzy, oceniają prototypy ochron osobistych, dostarczają podstawy naukowe do regulacji prawnych. PODSTAWOWE OBOWIĄZKI PRACODAWCY, TO: (Art , 2 Kodeksu Pracy) 1. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Na zakres odpowiedzialności pracodawcy nie wpływają obowiązki pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz powierzenie wykonywania zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy specjalistom spoza zakładu pracy, o których mowa w art Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany: 1) organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy, 2) zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń, 3) reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy, 4) zapewnić rozwój spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy, 5) uwzględniać ochronę zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych, 6) zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy, 7) zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy. Art , oraz Art.212 Kodeksu Pracy 3. Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać, w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy

5 Art Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana: 1) organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, 2) dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem, 3) organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy, 4) dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem, 5) egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 6) zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami. Art Kodeksu pracy a) Pracodawca rozpoczynający działalność jest obowiązany, w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia tej działalności, zawiadomić na piśmie właściwego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora sanitarnego o: miejscu rodzaju zakresie prowadzonej działalności przewidywanej liczbie pracowników oraz złożyć pisemną informację o środkach i procedurach przyjętych dla spełnienia wymagań wynikających z przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczących danej dziedziny działalności b) Pracodawca jest obowiązany zawiadomić na piśmie właściwego Inspektora Pracy i właściwego Państwowego Inspektora Sanitarnego o zmianie: miejsca; rodzaju; zakresu prowadzonej działalności, zwłaszcza zmianie technologii lub profilu produkcji. c) Pracodawca zawiadamia właściwego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora sanitarnego o zaprzestaniu działalności lub likwidacji zakładu pracy. Art.209 1, 209 2, Kodeksu Pracy Art Pracodawca jest obowiązany: 1) zapewnić środki niezbędne do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników, 2) wyznaczyć pracowników do: a) udzielania pierwszej pomocy, b) wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników, 3) zapewnić łączność ze służbami zewnętrznymi wyspecjalizowanymi w szczególności w zakresie udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, ratownictwa medycznego oraz ochrony przeciwpożarowej. 2. Działania, o których mowa w 1, powinny być dostosowane do rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych pracowników i innych osób przebywających na terenie zakładu pracy oraz rodzaju i poziomu występujących zagrożeń. 3. Liczba pracowników, o których mowa w 1 pkt 2, ich szkolenie oraz wyposażenie powinny uwzględniać rodzaj i poziom występujących zagrożeń.

6 4. W przypadku zatrudniania przez pracodawcę wyłącznie pracowników młodocianych lub niepełnosprawnych - działania, o których mowa w 1 pkt 2, może wykonywać sam pracodawca. Przepis 3 stosuje się odpowiednio. Art W przypadku możliwości wystąpienia zagrożenia dla zdrowia lub życia pracodawca jest obowiązany: 1) niezwłocznie poinformować pracowników o tych zagrożeniach oraz podjąć działania w celu zapewnienia im odpowiedniej ochrony, 2) niezwłocznie dostarczyć pracownikom instrukcje umożliwiające, w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia, przerwanie pracy i oddalenie się z miejsca zagrożenia w miejsce bezpieczne. 2. W razie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia lub życia pracodawca jest obowiązany: 1) wstrzymać pracę i wydać pracownikom polecenie oddalenia się w miejsce bezpieczne, 2) do czasu usunięcia zagrożenia nie wydawać polecenia wznowienia pracy. Art Pracodawca jest obowiązany umożliwić pracownikom, w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia dla ich zdrowia lub życia albo dla zdrowia lub życia innych osób, podjęcie działań w celu uniknięcia niebezpieczeństwa - nawet bez porozumienia z przełożonym - na miarę ich wiedzy i dostępnych środków technicznych. 2. Pracownicy, którzy podjęli działania, o których mowa w 1, nie mogą ponosić jakichkolwiek niekorzystnych konsekwencji tych działań, pod warunkiem że nie zaniedbali swoich obowiązków. Art.208 Kodeksu Pracy 1. Jeżeli jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek: współpracować ze sobą wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu ustalić zasady współdziałania, uwzględniające sposoby postępowania przypadku wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników 2. Wyznaczenie koordynatora nie zwalnia poszczególnych pracodawców z obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy zatrudnionym przez nich pracownikom 39, 40 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie przepisów ogólnych bhp ( Dz.U ) Pracodawca realizuje obowiązek zapewnienia pracownikom bezpieczeństwa i higieny pracy, w szczególności przez zapobieganie zagrożeniom związanym z wykonywaną pracą, właściwą organizację pracy, stosowanie koniecznych środków profilaktycznych oraz informowanie i szkolenie pracowników. 2. Obowiązek, o którym mowa w ust. 1, powinien być realizowany na podstawie ogólnych zasad dotyczących zapobiegania wypadkom i chorobom związanym z pracą, w szczególności przez: ograniczanie ryzyka zawodowego; 1) zapobieganie zagrożeniom; przeprowadzanie oceny ryzyka zawodowego; 2) przeprowadzanie oceny ryzyka związanego z zagrożeniami, które nie mogą być wykluczone; 3) likwidowanie zagrożeń u źródeł ich powstawania; 4) dostosowanie warunków i procesów pracy do możliwości pracownika, w szczególności przez odpowiednie projektowanie i organizowanie stanowisk pracy, dobór maszyn i innych urządzeń technicznych oraz narzędzi pracy, a także metod produkcji i pracy - z

7 uwzględnieniem zmniejszenia uciążliwości pracy, zwłaszcza pracy monotonnej i pracy w ustalonym z góry tempie, oraz ograniczenia negatywnego wpływu takiej pracy na zdrowie pracowników; 5) stosowanie nowych rozwiązań technicznych; 6) zastępowanie niebezpiecznych procesów technologicznych, urządzeń, substancji i innych materiałów - bezpiecznymi lub mniej niebezpiecznymi; 7) nadawanie priorytetu środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony indywidualnej; 8) instruowanie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. EWAKUACJA Pracodawca jest obowiązany zapewnić systematyczne kontrole stanu bezpieczeństwa i higieny pracy ze szczególnym uwzględnieniem organizacji procesów pracy, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych oraz ustalić sposoby rejestracji nieprawidłowości i metody ich usuwania. 2. W razie stwierdzenia bezpośredniego zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników, osoba kierująca pracownikami jest obowiązana do niezwłocznego wstrzymania prac i podjęcia działań w celu usunięcia tego zagrożenia. INSTRUKCJE BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY (Rozporządzenie MPiPS z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp (Dz.U z późn. zm.) Pracodawca jest obowiązany udostępnić pracownikom,do stałego korzystania, aktualne instrukcje bhp, dotyczące: Stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników, Obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych, Postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi, Udzielania pierwszej pomocy. Instrukcje powinny określać: Czynności do wykonywania przed rozpoczęciem pracy, Zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania danej pracy, Czynności do wykonania po jej zakończeniu, Zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych, stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia pracowników. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA WYKROCZENIA PRZECIWKO PRAWOM PRACOWNIKA Art Kodeksu Pracy Kto będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy albo kierując pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, podlega karze grzywny od do zł.

8 2. Tej samej karze podlega, kto: w terminie 30 dni nie zawiadamia PIP i PIS o rozpoczęciu działalności, prowadzi budowy lub przebudowy na podstawie projektów, nie zaopiniowanych przez rzeczoznawców, wyposaża stanowiska pracy w maszyny i urządzenia nie spełniające wymogów oceny zgodności, nie dostarcza pracownikom środków indywidualnej ochrony, odzieży i obuwia roboczego, stosuje materiały bez ustalenia ich szkodliwości dla zdrowia, stosuje nie oznakowane substancje lub preparaty chemiczne lub nie posiadające kart charakterystyki tych substancji, nie zawiadamia PIP i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy lub o chorobie zawodowej, nie wykonuje w terminie nakazów PIP, utrudnia działalność PIP, bez zezwolenia PIP dopuszcza do pracy zarobkowej przez dziecko do ukończenia przez nie 16 roku życia, Art Kodeksu karnego 1. Kto, będąc odpowiedzialnym za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. 3. Nie podlega karze sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo. Art Kodeksu karnego Kto wbrew obowiązkowi nie zawiadamia w terminie właściwego organu o wypadku przy pracy lub chorobie zawodowej albo nie sporządza lub nie przedstawia wymaganej dokumentacji, podlega grzywnie do 180 stawek dziennych albo karze ograniczenia wolności. OBOWIĄZKI PRACOWNIKA Art.211 Kodeksu Pracy Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest obowiązkiem pracownika, a w szczególności pracownik jest zobowiązany: znać, przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz zdawać wymagane egzaminy sprawdzające wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych; dbać o należyty stan maszyn, urządzeń narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich;

9 niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy. ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA PRACOWNIKA (Art Kodeksu Pracy) Za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonego porządku, regulaminu pracy, przepisów bhp i ppoż. pracodawca może stosować karę: upomnienia nagany pieniężną kara pieniężna za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności, nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty kara nie może być zastosowana po upływie 2 tygodni od powzięcia wiadomości o naruszeniu obowiązku pracowniczego i po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia kara może być zastosowana tylko po uprzednim wysłuchaniu pracownika o zastosowanej karze pracodawca zawiadamia pracownika na piśmie przy stosowaniu kary bierze się pod uwagę rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych, stopień winy pracownika i jego dotychczasowy stosunek do pracy jeżeli zastosowanie kary nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa, pracownik może w ciągu 7 dni od dnia zawiadomienia go o ukaraniu wnieść sprzeciw pracownik, który wniósł sprzeciw, może w ciągu 14 dni od dnia zawiadomienia o odrzuceniu tego sprzeciwu wystąpić do sądu pracy o uchylenie zastosowanej wobec niego kary karę uważa się za niebyłą, a odpis zawiadomienia o ukaraniu usuwa się z akt osobowych pracownika po roku nienagannej pracy. OCHRONA PRACY MŁODOCIANYCH Art Kodeksu Pracy ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz. U ) zm. DZU Młodocianym jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18 lat Czas pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może przekraczać 6 godz. na dobę, a w wieku powyżej 16 lat 8 godzin na dobę Młodocianego nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej Przerwa w pracy młodocianego obejmująca porę nocną powinna trwać nie mniej niż 14 godzin.

10 OCHRONA PRACY KOBIET Art Kodeksu Pracy Ochronie zdrowia kobiet w ciąży oraz zapewnieniu właściwej opieki nad dzieckiem służą: zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w wymiarze dobowym przekraczającym 8 godzin, w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej (art.129 i art.178 KP zakaz delegowania kobiet w ciąży, bez jej zgody, poza stałe miejsce pracy, (art.178 KP) obowiązek przeniesienia kobiety w ciąży do innej pracy, jeżeli ze względu na stan ciąży nie powinna ona wykonywać pracy dotychczasowej (art.179 KP); prawo do przerw w pracy na karmienie dziecka (art.187 KP) prawo do urlopu macierzyńskiego (art.180 KP) zakaz zatrudniania kobiety opiekującej się dzieckiem w wieku do 4 lat, bez jej zgody, w wymiarze dobowym przekraczającym 8 godzin, w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej (art.129 i art.178 KP) zakaz delegowania kobiety opiekującej się dzieckiem w wieku do 4 lat, bez jej zgody, poza stałe miejsce pracy (art.178 KP) prawo do urlopu wychowawczego (bezpłatnego) na opiekę nad dzieckiem (art.186 KP) prawo do zwolnienia z wykonywania pracy, na 2 dni w ciągu roku, dla kobiet wychowujących dzieci w wieku do 14 lat (art.188 KP) Z czterech ostatnich uprawnień może korzystać również pracownik (mężczyzna), z tym, że jeżeli oboje rodzice lub opiekunowie są zatrudnieni z uprawnień może korzystać tylko jedno z nich. Normy dźwigania i przenoszenia ładunków Młodociani Kobiety Mężczyźni lat Praca Dziewcz Kobiety Chłopcy Kobiety Mężczyźni Przenoszenie ęta w ciąży zespołowe max. 25 kg/ 1 Stała 8 kg 12 kg 3 kg 12 kg 30 kg os. Dorywcza (max. 4 x godz.) 14 kg 20 kg 5 kg kg max. 42 kg/ 1 os.

11 PROFILAKTYCZNA OPIEKA ZDROWOTNA Art Kodeksu pracy Pracodawca nie może dopuścić do świadczenia pracy przez osobę bez aktualnego orzeczenia lekarskiego, stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku Wstępne badania lekarskie wykonują: - wszyscy pracownicy przyjmowani do pracy, - pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe Okresowe badania lekarskie wykonują wszyscy pracownicy w określonych terminach Okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy. Kontrolne badania lekarskie w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni Badania przeprowadza się na koszt pracodawcy Pracodawca ponosi ponadto inne koszty profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami, niezbędnej z uwagi na warunki pracy ( szczepienia, mammografia, okulistyczne itp ) Pracownik nie może być dopuszczony do pracy bez przedstawienia badań lekarskich. Pracodawca obowiązany jest kontrolować czy pracownicy posiadają aktualne badania lekarskie. Badania profilaktyczne przeprowadzane są na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę. Skierowanie powinno zawierać: określenie rodzaju badania profilaktycznego; określenie stanowiska pracy; informację o występowaniu na stanowisku pracy czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych oraz wyniki badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia. Do przeprowadzania badań lekarskich pracowników uprawnieni są lekarze, którzy uzyskali specjalizację w dziedzinie medycyny pracy. PRACODAWCA ponosi koszty badań lekarskich oraz inne koszty profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami, niezbędne ze względu na warunki pracy

12 PRAWA PRACOWNIKA Prawo do bezpiecznej pracy (Art.210 Kodeksu pracy) Pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego, jeżeli: 1. warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo 2. wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, niezwłocznie zawiadamiając o tym przełożonego. Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia, w przypadkach wymienionych w p. 1 i 2, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób. (Wykaz prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej określono w Załączniku do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 roku Dz.U. 62, poz.287) Uprawnienia wymienione powyżej nie dotyczą pracownika, którego obowiązkiem pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia. Prawo do wynagrodzenia (Art. 78, 80,84,85,86, Kodeksu Pracy) Wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy Wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną Pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia ani przenieść tego prawa na inną osobę Pracodawca jest obowiązany wypłacać wynagrodzenie w miejscu, terminie i czasie określonych w regulaminie pracy lub w innych przepisach prawa pracy. Wypłaty dokonuje się w formie pieniężnej do rąk pracownika lub w innej formie jeżeli tak stanowi układ zbiorowy pracy lub pracownik uprzednio wyrazi na to zgodę na piśmie. Prawo do urlopu (Art. 152,153,154,162,164,167 Kodeksu pracy) Pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego Pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu Pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Wymiar urlopu wynosi: 20 dni roboczych - krócej niż 10 lat pracy, 26 dni roboczych - co najmniej 10 lat pracy ( 22 dni + 4 na żądanie ) Na wniosek pracownika urlop może być podzielony na części Co najmniej jedna część powinna obejmować nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych

13 Przesunięcie terminu urlopu może nastąpić na wniosek pracownika umotywowany ważnymi przyczynami. Przesunięcie terminu urlopu jest także dopuszczalne z powodu szczególnych potrzeb pracodawcy, jeżeli nieobecność pracownika spowodowałaby poważne zakłócenia toku pracy Pracodawca może odwołać pracownika z urlopu tylko wówczas, gdy jego obecności w zakładzie wymagają okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczynania urlopu. PAŃSTWOWE I ZAKŁADOWE ORGANA NADZORU NAD WARUNKAMI PRACY Zewnętrzne i wewnętrzne organa nadzoru. PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY PAŃSTWOWA INSPEKCJA SANITARNA URZĄD DOZORU TECHNICZNEGO PAŃSTWOWA STRAŻ POŻARNA ZAKŁAD PRACY: - służba bhp; - społeczna inspekcja pracy; - Komisja Bezpieczeństwa i Higieny Pracy WYPADKI PRZY PRACY ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy Dz.U. z 2009r, Nr 105, poz.870 Ustawa z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Dz.U. z 2002r., Nr 199, poz.1673 z późn. zm., Wypadek przy pracy Za wypadek przy pracy uważa się: - nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w związku z pracą i które skutkowało urazem. 1. Podczas lub w związku wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności albo poleceń przełożonych. 2. Podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności w interesie zakładu pracy, nawet bez polecenia. 3. W czasie pozostawania pracownika w dyspozycji zakładu pracy, w drodze między siedzibą zakładu pracy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

14 Wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy Na równi z wypadkiem przy pracy - traktuje się w zakresie uprawnień do świadczeń wypadek, któremu pracownik uległ: 1. W czasie trwania podróży służbowej, w okolicznościach innych niż określone z lewej strony. 2. W związku z odbywaniem służby w zakładowych i resortowych formacjach samoobrony albo w związku z przynależnością do obowiązkowej lub ochotniczej straży pożarnej działającej w zakładzie pracy. 3. Przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające w zakładzie pracy organizacje zawodowe... Za śmiertelny wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć w miejscu wypadku lub w okresie nie przekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku. Za ciężki wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, a mianowicie: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, trwała, całkowita lub znaczna niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, poważne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała. Za zbiorowy wypadek przy pracy uważa się wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia, uległo co najmniej dwie osoby Nagłość zdarzenia Kryterium nagłości przesądza o tym, czy dane zdarzenie zakwalifikuje się jako wypadek przy pracy czy też jako zachorowanie, czy chorobę zawodową. Zdarzenie nagłe zachodzi wtedy gdy nie trwa dłużej niż wynosi czas jednej zmiany roboczej (uwzględniając pracę w godzinach nadliczbowych). Ocena nagłości zdarzenia dokonywana jest zawsze z uwzględnieniem wszystkich okoliczności wypadku. Przyczyna zewnętrzna Kryterium to określa, że dane zdarzenie może być tylko wtedy wypadkiem przy pracy, jeżeli nastąpiło na skutek działania czynników zewnętrznych tj. nie wynikający z wewnętrznych właściwości człowieka, zdolny wywołać w istniejących warunkach szkodliwe skutki (SN z r III PO 15/63). Przyczyna zewnętrzna to nie tylko zagrożenia techniczne, organizacyjne czy siły przyrody ale sam poszkodowany może być przyczyną zewnętrzną jego nadmierny wysiłek, niewerbalne zachowanie, niekontrolowany ruch, silne przeżycia, emocje, stres, zaburzenia psychonerwowe, nienormalne relacje pracownicze. Urazowość zdarzenia, śmierć Uraz jest to uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego Uraz lub śmierć stwierdza (potwierdza) lekarz.

15 Związek z pracą Związek z pracą zachodzi wówczas, gdy przyczyną wypadku jest pełnienie przez pracownika obowiązków wynikających ze stosunku pracy bądź związanych z nim. Do tej grupy należą wypadki jakim może ulec pracownik w następujących sytuacjach: 1) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych 2) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia 3) w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy. Zerwanie związku z pracą Zerwanie związku z pracą następuje wówczas, gdy pracownik wykonuje czynności należące do jego sfery prywatnej. Pracownik bez usprawiedliwienia prawnego, nie wykonuje pracy w czasie i miejscu w którym pracę powinien wykonywać. O zerwaniu związku z pracą nie ma natomiast mowy wtedy, gdy pracownik korzysta z przysługującej mu przerwy w pracy Wypadek w drodze do pracy i z pracy to nagłe zdarzenie wywołane przez przyczynę zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do pracy lub z pracy, jeśli droga do pracy lub z pracy była drogą najkrótszą i nie została przerwana. UWAGA! Uważa się że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana, jeśli przerwa była życiowo uzasadniona i jej cel nie przekraczał granic potrzeby. CHOROBY ZAWODOWE ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (DZ.U ) Definicja choroby zawodowej Art (1). (KP) Choroba zawodowa to choroba wymieniona w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy bądź w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych narażeniem zawodowym. Obowiązki pracodawcy w razie choroby zawodowej. Ma obowiązek niezwłocznie zgłosić właściwemu organowi Państwowej Inspekcji Sanitarnej i właściwemu inspektorowi pracy każdy przypadek rozpoznanej choroby zawodowej albo podejrzenia o taką chorobę Ustalić przyczyny powstania choroby zawodowej oraz charakter i rozmiar zagrożenia tą chorobą, działając w porozumieniu z właściwym organem Państwowej Inspekcji Sanitarnej

16 Przystąpić niezwłocznie do usunięcia czynników powodujących powstanie choroby zawodowej i zastosować inne niezbędne środki zapobiegawcze Systematycznie analizować przyczyny chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy i na podstawie wyników tych analiz stosować właściwe środki zapobiegawcze Prowadzić rejestr zachorowań na choroby zawodowe i podejrzeń o takie choroby Zapewnić realizację zaleceń lekarskich ANALIZA I PRZYCZYNY WYPADKÓW Analizy okoliczności i przyczyn wypadku można dokonywać różnymi metodami. Jedną z najbardziej rozpowszechnionych metod badania wypadków w Polsce jest tzw. metoda wg systematyki TOL. We wspomnianej wyżej metodzie TOL zakłada się, że każdy wypadek może być wynikiem: przyczyn technicznych (T), organizacyjnych (O) i ludzkich (L). Przyczyny wypadków Wady konstrukcyjne lub niewłaściwe rozwiązania techniczne i ergonomiczne czynnika materialnego Nieodpowiednia wytrzymałość czynnika materialnego Niewłaściwe wykonanie czynnika materialnego Zastosowanie materiałów zastępczych Niewłaściwa eksploatacja czynnika materialnego Niewłaściwe naprawy i remonty, konserwacja, serwis czynnika materialnego Niewłaściwa ogólna organizacja pracy Brak lub niewłaściwe przeszkolenie w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy Brak instrukcji posługiwania się czynnikiem materialny Dopuszczenie do pracy pracownika z przeciwwskazaniami lekarskimi lub bez badań lekarskich Niewłaściwa organizacja stanowiska pracy Nieodpowiednie przejścia i dojścia Niewłaściwe usytuowanie urządzeń na stanowisku pracy Brak środków ochrony indywidualnej Brak lub niewłaściwe posługiwanie się czynnikiem materialnym przez pracownika Niewłaściwe zabezpieczenie czynnika materialnego (np. nie zaciągnięcie hamulca na postoju) Niewłaściwe uchwycenie, trzymanie czynnika materialnego Wadliwe zainstalowanie, zamocowanie, zawieszenie czynnika materialnego przez pracownika Nieużywanie sprzętu ochronnego przez pracownika Nieużywanie przez pracownika środków ochrony indywidualnej, urządzeń zabezpieczających ( szelki, linki, kaski itp.) Niewłaściwe samowolne zachowanie się pracownika Wykonywanie pracy nie wchodzącej w zakres obowiązków pracownika Wejście, wjechanie na obszar zagrożony bez upewnienia się, czy nie ma niebezpieczeństwa

17 Wykonywanie czynności bez usunięcia zagrożenia (np. nie wyłączenie maszyny, nie wyłączenie napięcia) Zbyt szybka jazda Żarty, bójki Stan psychofizyczny pracownika, niezapewniający bezpiecznego wykonywania pracy spowodowany Nagłym zachorowaniem, niedyspozycją fizyczną Przewlekłą lub ostrą chorobą psychiczną Zmęczeniem, zdenerwowaniem, Spożyciem alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych Nieprawidłowe zachowanie się pracownika spowodowane Nieznajomością zagrożenia Nieznajomością przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy Lekceważeniem zagrożenia (brawura, ryzykanctwo) Lekceważeniem poleceń przełożonych Niedostateczną koncentracją uwagi na wykonywanej czynności Zaskoczeniem niespodziewanym zdarzeniem Brakiem doświadczenia Inna przyczyna ( np. osób trzecich ) ŚWIADCZENIA Z TYTUŁU WYPADKÓW PRZY PRACY Art. 237 (1) 1 KP Pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy lub zachorował na chorobę zawodową określoną w wykazie takich chorób, przysługują odpowiednie świadczenia z ubezpieczenia społecznego. Art. 237 (1) 2 KP Pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy, przysługuje od pracodawcy odszkodowanie za utratę lub uszkodzenie w związku z wypadkiem przedmiotów osobistego użytku oraz przedmiotów niezbędnych do wykonywania pracy, z wyjątkiem utraty lub uszkodzenia pojazdów samochodowych oraz wartości pieniężnych. Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy 1) "zasiłek chorobowy" - dla ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową 100% świadczeń; 2) "świadczenie rehabilitacyjne" - dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy; 3) "zasiłek wyrównawczy" - dla ubezpieczonego będącego pracownikiem, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu; 4) "jednorazowe odszkodowanie" - dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;

18 5) "jednorazowe odszkodowanie" - dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty; 6) "renta z tytułu niezdolności do pracy" - dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej; 7) "renta szkoleniowa" - dla ubezpieczonego, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie spowodowaną wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową; 8) "renta rodzinna" - dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty uprawnionego do renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej; 9) "dodatek do renty rodzinnej" - dla sieroty zupełnej; 10) dodatek pielęgnacyjny; 11) pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą. Świadczenia z tytułu wypadków w drodze do pracy lub z pracy: "zasiłek chorobowy" - dla ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy 100% świadczeń płatnych przez pracodawcę; "świadczenie rehabilitacyjne" - dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy; renta z tytułu niezdolności do pracy przysługującą na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z FUS odszkodowanie z ubezpieczenia NW. Członkom rodziny pracownika, który zmarł wskutek takiego wypadku przysługuje: renta rodzinna z tytułu niezdolności do pracy przysługującą na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z FUS dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego odszkodowanie z ubezpieczenia NW dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego. ZAGROŻENIA CZYNNIKAMI WYSTĘPUJĄCYMI W ŚRODOWISKU PRACY Czynniki niebezpieczne i szkodliwe występujące w środowisku pracy: Pojęcia podstawowe - zostały sformułowane w Polskiej Normie nr PN-80/Z-080 Ochrona pracy. Niebezpieczne i szkodliwe czynniki występujące w procesie pracy. Klasyfikacja. NIEBEZPIECZNY czynnik występujący w środowisku pracy jest to czynnik, którego oddziaływanie na pracującego prowadzi lub może prowadzić do urazu (uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego). SZKODLIWY czynnik występujący w środowisku pracy jest to czynnik, którego oddziaływanie na pracującego prowadzi lub może prowadzić do schorzenia (posiada zdolność do uszkadzania prawidłowych czynności i funkcji organizmu) W zależności od stopnia oddziaływania (stężenia lub natężenia) lub innych warunków, czynnik szkodliwy może stać się niebezpiecznym.

19 Czynniki niebezpieczne i szkodliwe występujące w środowisku pracy podział: FIZYCZNE - grupa czynników kształtujących warunki materialnego środowiska pracy oraz związana z eksploatacją maszyn i urządzeń. CHEMICZNE - wszystkie substancje chemiczne występujące w środowisku pracy w postaci stałej, ciekłej lub gazowej (czyli par, pyłów, dymów lub mgły) jako surowce, produkty końcowe, lub zamierzone i niezamierzone produkty uboczne powstające w toku całego procesu technologicznego. BIOLOGICZNE - wszystkie występujące w procesie pracy mikro i makroorganizmy żywe lub ich części, z którymi pracownik może się zetknąć podczas wykonywania pracy. PSYCHOFIZYCZNE - wszelkie czynniki środowiska pracy wpływające na ukształtowanie i przebieg stanów emocjonalnych, jak również oddziaływanie tych stanów na przebieg i warunki pracy. ZAGROŻENIA wynikające ze stanu środowiska, które mogą spowodować wypadek lub chorobę podział: Czynniki niebezpieczne (urazowe): Zagrożenia elementami ruchomymi i luźnymi Zagrożenia elementami ostrymi i wystającymi Zagrożenia związane z przemieszczaniem się ludzi Zagrożenia porażeniem prądem elektrycznym Zagrożenia poparzeniem Zagrożenia pożarowe lub wybuchowe Czynniki szkodliwe i uciążliwe: Fizyczne: Hałas Wibracja Mikroklimat Promieniowanie jonizujące Promieniowanie laserowe Pole elektromagnetyczne Pole elektrostatyczne Pyły przemysłowe Chemiczne: Substancje toksyczne Substancje drażniące Substancje uczulające Substancje rakotwórcze Substancje mutagenne Substancje upośledzające funkcje rozrodcze Biologiczne: Mikroorganizmy roślinne i zwierzęce (bakterie i wirusy, riketsje, grzyby, pierwotniaki) oraz wytwarzane przez nie toksyny i alergeny; Makroorganizmy roślinne i zwierzęce Psychofizyczne: Obciążenie fizyczne (statyczne i dynamiczne) Obciążenie psychonerwowe

20 OCHRONA PRZED ZAGROŻENIAMI - PROFILAKTYKA NIEBEZPIECZNE ZASTĄP BEZPIECZNYM Ograniczyć ryzyko zawodowe możesz przez zastępowanie "niebezpiecznego - bezpieczniejszym". Dotyczy to na przykład stosowanych niebezpiecznych substancji lub preparatów chemicznych. Takie działanie ogranicza możliwe skutki zagrożenia i tym samym obniża poziom ryzyka zawodowego, nawet jeżeli prawdopodobieństwo zdarzenia nie ulegnie zmianie. OCHRONA ZBIOROWA I INDYWIDUALNA Jeżeli nie możesz wyeliminować danego zagrożenia ani go obniżyć, to powinieneś ograniczyć możliwość kontaktu pracownika z tym zagrożeniem. Działania w tym zakresie mogą polegać na zmianach technicznych lub organizacyjnych. Najpowszechniejszym działaniem korygującym jest wprowadzanie różnego rodzaju barier między pracownika a zagrożenie (środków ochrony zbiorowej), na przykład zastosowanie: Osłony strefy niebezpiecznej maszyny, barierek zabezpieczających przed wejściem w miejsce zagrożone, ekranów zabezpieczających przed promieniowaniem. W przypadku gdy ze względów technologicznych lub finansowych nie możesz w inny sposób ograniczyć ryzyka zawodowego, powinieneś zastosować środki ochrony indywidualnej. PAMIĘTAJ! Środki ochrony indywidualnej są skuteczne tylko wtedy, gdy masz gwarancję, że będą stosowane przez pracowników. Eliminacja źródeł niebezpiecznych i szkodliwych czynników realizowane jest to poprzez: dobór nieszkodliwych surowców (lub zastępowanie bardziej szkodliwy mniej szkodliwymi surowcami), półfabrykatów i innych materiałów stosowanych w procesach technologicznych, dobór procesów technologicznych oraz maszyn i urządzeń nie stwarzających zagrożeń czynnikami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi unieszkodliwianie odpadów Ograniczenie oddziaływania tych czynników poprzez odsunięcie człowieka z obszaru ich oddziaływani realizowane jest to poprzez: zastąpienie człowieka przez roboty, mechanizację, automatyzację (zdalne sterowanie i obserwowanie procesu), optymalne rozmieszczenie lub wydzielenie uciążliwych urządzeń, zapewnienie właściwego transportu surowców, półfabrykatów, wyrobów oraz odpadów eliminujących zagrożenie fizyczne, chemiczne i biologiczne, stosowanie sygnalizatorów stanów niebezpiecznych lub uniemożliwienie wejścia człowieka w strefę zagrożenia. Ograniczenie oddziaływania na człowieka czynników niebezpiecznych i szkodliwych poprzez osłonięcie strefy narażenia - należy przy tym wziąć pod uwagę: stosowanie odpowiednich kubatur budynków czy pomieszczeń, stosowanie środków ochrony przed przenikanie emitowanych czynników (np. zabezpieczenie przed przenikaniem różnych postaci promieniowania, stosowanie materiałów dźwiękoizolacyjnych itp.),

21 hermetyzację procesów produkcyjnych przed wydostawaniem się w otoczenie człowieka gazów par cieczy, cieczy i ciał stałych (pyłów), Ograniczenie wpływu tych czynników poprzez zastosowanie ochron osobistych osiągniemy poprzez: dobór i właściwe stosowanie ochron osobistych, w zależności od istniejących zagrożeń, odpowiednie przechowywanie i konserwację ochron osobistych, zasady przydziału ochron osobistych, stosowanie znaków nakazu stosowania ochron. Ograniczenie zagrożenia człowieka czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi przez dobór pracowników, właściwą organizację pracy oraz oddziaływanie na bezpieczne zachowanie pracowników -bierze się tutaj pod uwagę: przestrzeganie przeciwwskazań zdrowotnych do zatrudnienia na danym stanowisku, przestrzeganie obowiązku zatrudnienia pracowników o właściwych kwalifikacjach zawodowych, dobór psychologiczny, działania organizacyjne w procesie pracy (przerwy w pracy, rotacja, skrócony czas pracy), szkolenia, system kar i nagród, wpływ kierownictwa na bezpieczne zachowanie pracowników ostrzeganie o zagrożeniach i zakazie wykonywania pewnych czynności (sygnały bezpieczeństwa, znaki i barwy bezpieczeństwa). RYZYKO ZAWODOWE RYZYKO ZAWODOWE prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą powodujących straty lub sposobu wykonywania pracy (PN-/N/18001). USTAWA z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy Art Pracodawca prowadzący działalność, która stwarza możliwość wystąpienia nagłego niebezpieczeństwa dla zdrowia lub życia pracowników, jest obowiązany podejmować działania zapobiegające takiemu niebezpieczeństwu. Art Pracodawca: 1) ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko, 2) informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami. Art Pracodawca jest obowiązany stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym i innym chorobom związanym z wykonywaną pracą, w szczególności: 1) utrzymywać w stanie stałej sprawności urządzenia ograniczające lub eliminujące szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy oraz urządzenia służące do pomiarów tych czynników, 2) przeprowadzać, na swój koszt, badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia, rejestrować i przechowywać wyniki tych badań i pomiarów oraz udostępniać je pracownikom.

22 Art Pracodawca jest obowiązany systematycznie analizować przyczyny wypadków przy pracy, chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy i na podstawie wyników tych analiz stosować właściwe środki zapobiegawcze. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SOCJALNEJ z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy Pracodawca zapewnia pracownikom bezpieczeństwo i higienę pracy, w szczególności przez ograniczanie ryzyka zawodowego w wyniku właściwej organizacji pracy oraz stosowania koniecznych środków profilaktycznych, a także informowania i szkolenia pracowników. 2. Działania, o których mowa w ust. 1, powinny być podejmowane na podstawie ogólnych zasad dotyczących zapobiegania wypadkom i chorobom związanym z pracą, w tym w szczególności przez: 1) ograniczanie ryzyka zawodowego; 2) przeprowadzanie oceny ryzyka zawodowego; 3) likwidowanie zagrożeń u źródeł ich powstawania; 4) dostosowanie warunków i procesów pracy do możliwości pracownika, w szczególności przez odpowiednie projektowanie i organizowanie stanowisk pracy, dobór maszyn i innych urządzeń technicznych oraz narzędzi pracy, a także metod produkcji i pracy - z uwzględnieniem zmniejszenia uciążliwości pracy, zwłaszcza pracy monotonnej i pracy w ustalonym z góry tempie, oraz ograniczenia negatywnego wpływu takiej pracy na zdrowie pracowników; 5) stosowanie nowych rozwiązań technicznych; 6) zastępowanie niebezpiecznych procesów technologicznych, urządzeń, substancji i innych materiałów - bezpiecznymi lub mniej niebezpiecznymi; 7) nadawanie priorytetu środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony indywidualnej; 8) instruowanie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. 39a. 1. Pracodawca ocenia ryzyko zawodowe występujące przy wykonywanych pracach, w szczególności przy doborze wyposażenia stanowisk i miejsc pracy, stosowanych substancji i preparatów chemicznych, biologicznych, rakotwórczych lub mutagennych oraz zmianie organizacji pracy. Podczas oceny ryzyka zawodowego uwzględnia się wszystkie czynniki środowiska pracy występujące przy wykonywanych pracach oraz sposoby wykonywania prac. 2. Stosowane w następstwie oceny ryzyka zawodowego środki profilaktyczne, metody oraz organizacja pracy powinny: 1) zapewniać zwiększenie poziomu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników; 2) być zintegrowane z działalnością prowadzoną przez pracodawcę na wszystkich poziomach struktury organizacyjnej zakładu pracy. 39a. c.d. 3. Pracodawca prowadzi dokumentację oceny ryzyka zawodowego oraz zastosowanych niezbędnych środków profilaktycznych. Dokument potwierdzający dokonanie oceny ryzyka zawodowego powinien uwzględniać w szczególności: 1) opis ocenianego stanowiska pracy, w tym wyszczególnienie: a) stosowanych maszyn, narzędzi i materiałów, b) wykonywanych zadań, c) występujących na stanowisku niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych czynników środowiska pracy, d) stosowanych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej,

23 e) osób pracujących na tym stanowisku; 2) wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dla każdego z czynników środowiska pracy oraz niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko; 3) datę przeprowadzonej oceny oraz osoby dokonujące oceny. Informowanie o ryzyku zawodowym Pracodawca ma obowiązek informowania pracowników o poziomie ryzyka i jego skutkach. Sposób przekazywania tej informacji, określony przez pracodawcę, powinien być zapisany w regulaminie pracy. Zaleca się by informowanie o ryzyku zawodowym odbywało się w ramach szkoleń z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Informacja o ryzyku zawodowym może zawierać: charakterystykę stanowiska pracy, informację o zagrożeniach wraz z ich charakterystykami, skalę ryzyka, charakter ryzyka, skutki ryzyka wypadkowe, chorobowe, prawdopodobieństwo z jakim skutki te mogą wystąpić, sposób w jaki może dojść do kontaktu z zagrożeniami, zasady ochrony przed zagrożeniami oraz kontroli ryzyka, sposób reagowania pracowników w sytuacjach zagrożenia. KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO RYZYKO - Pracownik administracyjno - biurowy - praca z komputerem, dorywczo wyjeżdżający w teren różnymi środkami lokomocji Identyfikacja i charakterystyka zagrożeń - skonsultowana z pracownikami i ich kierownikami bezpośrednio pracującymi na stanowisku j.w.z wykorzystaniem listy kontrolnej i rejestru wypadków Analiza zagrożeń i wartościowanie ryzyka w skali pięciostopniowej (PN-N-18002) Zagrożenie - typ Lp. zagrożenia Źródło zagrożenia Stopień strat Możliwość uniknięcia lub ograniczenia strat Przyczyna Skutek Sposoby zmniejszenia, wprowadzone środki Potknięcie, upadek na tym samym poziomie Śliska, nierówna powierzchnia płytek. Strzępiące się łączenia wykładzin. Leżące w przejściach kable itp. Nieodpowiednie obuwie. Zwichnięcia, złamania kończyn, otarcie naskórka, potłuczenia ciała Stosowanie odpowiedniego obuwia. Zachowanie szczególnej ostrożności. Utrzymanie porządku na stanowisku pracy. 2. Upadek na niższy poziom (windy, schody) Pośpieszne przemieszczanie się po schodach. Poślizgnięcie się, potknięcie się na schodach. Przenoszenie po schodach przedmiotów ograniczających widoczność itp.używanie niesprawnej windy. Zwichnięcia, złamania kończyn i innych części ciała, kalectwo, śmierć Przestrzeganie procedur związanych z przemieszczaniem się po budynku. Okresowe przeglądy i konserwacja wind.

24 Porażenie prądem elektrycznym Uderzenie o nieruchome przedmioty Przygniecenie, uderzenie przez upadający przedmiot, element konstrukcyjny budynku, budowli Kontakt z bakteriami i wirusami Przeciążenie narządu wzroku 8. Wypadek drogowy 9. Mikroklimat, syndrom "chorego budynku" Uszkodzona instalacja elektryczna (np.gniazda). Uszkodzone urządzenia elektryczne (czajnik, urządzenia biurowe) Uszkodzone lub ostre wystające elementy wyposażenia, środków lokomocji i innych przedmiotów Osuwające, spadające elementy konstrukcyjne, wyposażenie biura, inne przedmioty (np. źle zamontowana lampa) Praca w terenie, kontakt z klientami i współpracownikami Olśnienie, oślepienie przez nadjeżdżające z naprzeciwka pojazdy, odbijające się promienie słoneczne od nawierzchni drogi i od innych pojazdów, praca przy monitorze ekranowym, nieprawidłowe oświetlenie na stanowisku pracy Zły stan techniczny pojazdu, nieprzestrzeganie przepisów ruchu drogowego( nadmierna prędkość), zły stan zdrowia, przemieszczanie się ludzi i sprzętu, rozmowa w czasie jazdy przez telefon komórkowy bez zestawu głośnomówiącego Przejścia z pomieszczeń ogrzewanych do nie ogrzanych, pomieszczenia klimatyzowane - brak właściwej konserwacji, Porażenie prądem elektrycznym ze skutkiem: poparzenia, śmierć Zadrapania, skaleczenia, kalectwo Skaleczenie, kalectwo, śmierć Alergia, grypa, gruźlica, absencja chorobowa Osłabienie widzenia, bóle oczu, łzawienie, zespół "suchego oka" Drobne urazy, kalectwo, śmierć Zmęczenie, bóle i zawroty głowy, obniżenie zdolności koncentracji, zaburzenia pamięci, zmiany skórne, podrażnienia błon śluzowych oczu i górnych dróg oddechowych, absencja chorobowa Okresowe przeglądy i pomiary instalacji. Przestrzeganie instrukcji użytkowania urządzeń elektrycznych. Wzmożona uwaga. Stosowanie osłon na ostre wystające elementy. Wzmożona uwaga. Wzmożona uwaga. Przestrzeganie instrukcji. Informowanie odpowiednich osób o zauważonych nieprawidłowościach Dobrowolne szczepienia ochronne. Przestrzeganie zasad higieny Przerwy w kierowaniu pojazdem. Wyposażenie w okulary polaryzacyjne, stosowanie ergonomii na stanowisku komputerowym, stosowanie zaleconych okularów korekcyjnych Dbanie o stan techniczny pojazdu, terminowe przeglądy. Profilaktyczne badania lekarskie. Przestrzeganie zasad ruchu drogowego. Stosowanie zasady ograniczonego zaufania w stosunku do innych kierowców Stosowanie odpowiedniej odzieży, wietrzenie pomieszczeń, zlecanie odpowiednim firmom przeglądy i konserwację urządzeń klimatycznych

25 10. Obciążenie psychiczne - stres 11. Obciążenie fizyczne - statyczne Konflikt w relacjach z klientem lub podwładnym pracownikiem, agresja klienta, pośpiech. Presja kierownictwa związana z wynikami pracy. Jazda samochodem. Współzawodnictwo w obrębie firmy. Przeciążenie pracą. Oderwanie od bieżących powierzonych zadań, napływ nowych informacji i gotowości do ich przetwarzania. Przeciążenie układu mięśniowo- szkieletowego spowodowane wymuszoną pozycją ciała przy pracy biurowej. Uraz psychiczny. Nerwice, psychozy, choroby układu pokarmowego, układu krążenia, bezsenność, itp.. Skrzywienie kręgosłupa, zespół cieśni nadgarstka (choroba zawodowa), choroby układu krążenia Instrukcje postępowania - warsztaty szkoleniowe. Odpowiednia organizacja pracy i wypoczynku Stosowanie przerw w pracy z komputerem METODY OCHRONY PRZED ZAGROŻENIAMI NP.. HAŁAS eliminacja lub ograniczenie źródła hałasu zastosowanie środków ochrony zbiorowej i/lub zmiana organizacji pracy, zastosowanie środków ochrony indywidualnej OSŁONY - Urządzenia materialne stanowiące materialną przegrodę między człowiekiem a niebezpiecznym czynnikiem mechanicznym, zastosowane specjalnie w celu zapewnienia ochrony człowieka. Funkcje ochrony mogą zatem spełniać pokrywy, drzwi, ogrodzenia itp. Zalecane środki ochrony indywidualnej 1. Zagrożenie uderzeniem i przygnieceniem przez: surowce mineralne, materiały budowlane, wyroby budowlane (przy obsłudze podnośników uniwersalnych wciągników, żurawi): Hełmy ochronne Obuwie wyposażone w podnoski 2. Zagrożenie przecięciem, skaleczeniem, przekłuciem przez ostre, wystające elementy, ostre krawędzie i naroża, ostrza oraz chropowate, postrzępione powierzchnie narzędzi, maszyn i materiałów, mogące powodować urazy: Rękawice chroniące przed przecięciem Obuwie ochronne Nakolanniki Odzież ochronna lub robocza Okulary przeciwodpryskowe

26 3. Zagrożenie urazami powodowanymi poślizgnięciami, potknięciami i upadkami na: stanowiskach pracy, przejściach i dojściach, drogach komunikacyjnych, drabinach Obuwie wyposażone w podeszwy antypoślizgowe 4. Zagrożenia urazami powodowanymi upadkami osób z wysokości Sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości ORGANIZACJA STANOWISK PRACY BIUROWEJ ZADANIA ERGONOMII Ergonomia to nauka zajmująca się przystosowaniem wszystkiego, co nas otacza, czym się posługujemy do wygody człowieka przy jak najmniejszych stratach dla środowiska i minimalnej liczbie ograniczeń. Jest to dziedzina nauki i praktyki, której celem jest kształtowanie działalności człowieka odpowiednio do jego fizjologicznych i psychologicznych właściwości. Zakres ergonomii to wiedza z zakresu różnych dziedzin, między innymi: fizjologii, psychologii, antropometrii, biomechaniki, higieny pracy, socjologii, nauk mechanicznych, naukowej organizacji pracy, techniki i technologii. Ergonomia dzieli się na: 1. Koncepcyjną (projektową), która zajmuje się optymalizacją układu człowiek - technika - środowisko na etapie projektowania. Bazą do ergonomicznego projektowania są wyniki badań podstawowych oraz metody, takie jak: diagnoza, modelowanie. Działalność koncepcyjna jest nieograniczona gdyż we wczesnej fazie opracowywania rozwiązań technicznych jest: o wiele bardziej racjonalna, bardziej skuteczna od ergonomii korekcyjnej i w przyszłości winna być kierunkiem dominującym. 2. Korekcyjną, która jest realizowana w miejscu pracy. Zajmuje się: analizą istniejących warunków na stanowiskach pracy oceną tych warunków, wymaganiami organizacyjnymi i społecznymi, opracowaniem projektu optymalizacji. Ograniczona jest: - możliwościami technicznymi, - względami ekonomicznymi.

27 POMIESZCZENIA PRACY to takie pomieszczenia, w których odbywa się proces produkcyjny, technologiczny, prace badawcze, analityczne, oraz usługi. W pomieszczeniach pracy znajdują się pracownicy, którzy wykonują pracę STANOWISKO PRACY w pojęciu ogólnym to miejsce pracy człowieka, np.: przy komputerze, przy taśmie montażowej, w centrali telefonicznej, w kabinie samochodu. W ujęciu systemowym stanowisko pracy to układ, gdzie człowiek za pomocą środków pracy (maszyny, narzędzia, przyrządy), w określonej przestrzeni i środowisku wykonuje zorganizowane czynności, mające na celu wytworzenie określonego produktu. UWARUNKOWANIA ERGONOMICZNE I HIGIENY PRACY przy stanowisku obsługi komputera Pomieszczenia pracy objętość pomieszczenia 13 m3 ; powierzchnia dla pracownika 2 m2 ; dostęp do światła dziennego; temperatura 20 0C; hałas 75 db (55 db); natężenie oświetlenia min. 500 Lx; okna wyposażone w żaluzje Stanowisko pracy dostęp do stanowiska; rozmieszczenie elementów w zasięgu ręki; odl. do sąsiedniego monitora min. 0,6 m; odl. pracownika do tyłu sąsiedniego monitora min. 0,8 m; odl. oczu osoby od ekranu w zakresie od 400 do 750 mm; Fotel krzesło obrotowe, Monitor czytelne i wyraźne znaki na ekranie; obraz bez tętnień stabilny; regulacja kontrastu i jaskrawości; pochylenie ekranu: tył 200; przód 50 ; obrót 600 w obie strony; warstwa antyodbiciowa; ustawienie poprzeczne względem okien; obraz bez odbić. Klawiatura konstrukcja ergonomiczna nie powodująca zmęczenia mięśni kończyn górnych; kąt nachylenia w zakresie 0d 0 do 150 ; odległość od przedniej krawędzi stołu nie mniejsza niż 100 mm. Inne uwarunkowania 5 minut przerwy po każdej godzinie pracy z monitorem; zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do pracy z monitorem; oddzielne miejsce do spożywania posiłków; zakaz palenia tytoniu; czyszczenie ekranu wilgotną szmatką

28 POSTĘPOWANIE POWYPADKOWE Art. 234 i 236 Kodeksu pracy oraz rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r.. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz.U ) Pracownik, który uległ: wypadkowi przy pracy, wypadkowi w drodze do/z pracy, jeżeli stan zdrowia na to pozwala, jest obowiązany niezwłocznie (bez zbędnej zwłoki) zawiadomić o ww. zdarzeniu Pracodawcę. Obowiązki pracodawcy w razie wypadku przy pracy Podjąć działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie Zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym Zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom Zapewnić ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku (koszty z tym związane ponosi pracodawca) Niezwłocznie zawiadomić właściwego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy Systematycznie analizować przyczyny wypadków przy pracy i na podstawie wyników tych analiz stosować właściwe środki zapobiegawcze Prowadzenie rejestru wypadków przy pracy sporządza się statystyczną kartę wypadku przy pracy Nie później niż w ciągu 14 dni od uzyskania zawiadomienia o wypadku, zespół powypadkowy sporządza Protokół powypadkowy Protokół powypadkowy zatwierdza pracodawca niezwłocznie nie później niż w ciągu 5 dni od dnia jego sporządzenia Zespół Powypadkowy - obowiązki związane z wypadkiem przy pracy dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadać warunki wykonywania pracy i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku sporządzić szkic lub wykonać fotografię miejsca wypadku zebrać informacje dotyczące wypadku od świadków wypadku wysłuchać wyjaśnień poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala zasięgnąć opinii lekarza, a w razie potrzeby opinii innych specjalistów, w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku dokonać prawnej kwalifikacji wypadku zgodnie z art. 3 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. Z 2002r, Nr 199, poz. 1673, z późn. zm.) określić środki profilaktyczne oraz wnioski, w szczególności wynikające z oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy, na którym wystąpił wypadek.

29 OCHRONA PRZECIWPOŻAROWA Kto zauważy pożar, klęskę żywiołową lub inne miejscowe zagrożenie, obowiązany jest niezwłocznie zawiadomić osoby znajdujące się w strefie zagrożenia oraz jednostkę ochrony przeciwpożarowej, bądź policję... Pracownicy winni znać swoje zadania na wypadek pożaru, w szczególności: umieć alarmować straż pożarną; umieć posługiwać się podręcznym sprzętem gaśniczym; umieć postępować w wypadku powstania pożaru w zakładzie pracy w tym współpracować ze służbami ratowniczymi. Zasady postępowania na wypadek pożaru. zachować spokój, ostrzec współpracowników; zaalarmować straż pożarną tel. 998 lub 112, po uzyskaniu połączenia ze strażą pożarną należy wyraźnie podać : a) gdzie się pali - dokładnie adres budynku i jego nazwę, b) co się pali - np. pokój biurowy na XXV p., c) czy istnieje zagrożenie życia ludzkiego, czy w rejonie objętym pożarem lub w bezpośrednim sąsiedztwie znajdują się materiały łatwo zapalne lub wybuchowe d) numer telefonu, z którego się mówi oraz swoje imię i nazwisko. odłączyć spod napięcia urządzenia elektryczne, wyłączyć instalacje wentylacyjne, transportowe i grzewcze; zamknąć główny zawór gzowy, zablokować rurociągi; natychmiast opuścić miejsca niebezpieczne oznakowanymi drogami ewakuacyjnymi, w razie zadymienia przemieszczać się trzymając głowę na wysokości ok. 1 m (ochrona przed dymem i ciepłem); nie używać wind. I. Zagrożenie pożarowe to zespół czynników wpływających na powstanie rozprzestrzenianie się pożaru a przez to na bezpieczeństwo życia ludzi. II. Zjawisko pożaru i wybuchu: Pożar jest to - niekontrolowany w czasie i przestrzeni proces wydzielania ciepła połączony z przenoszeniem masy. Proces palenia definiujemy jako pożar gdy zachodzą okoliczności: - przebiega on warunkach niekontrolowanych; - niszczy wartości materialne nie przeznaczone do zniszczenia w danym czasie - i w taki sposób, że: - jego likwidacja wymaga zastosowania środków gaśniczych.

30 Palenie jest to - proces fizyko-chemiczny polegający na intensywnej reakcji egzotermicznej łączenia się materiału palnego z tlenem, znajdującym się w powietrzu. Procesowi palenia towarzyszą: - wzrost temperatury; - wydzielanie ciepła; - świecenie w postaci żaru lub płomienia; - wydzielanie dymów i gazów. Czynniki niezbędne do wywołania zjawiska palenia POŻARU: - tlen; - materiał palny; - ciepło (płomień, iskra). PALIWO GAZ, CIECZ CIAŁO STAŁE Przenoszenie ciep ła do paliwa CIEPŁO POŻAR Mieszanie się paliwa z powietrzem Przenoszenie ciep ła do powietrza POWIETRZE AZOT TLEN Temperatura zapalania to najniższa temperatura, przy której ciało stałe wytwarza gazy zdolne do zapalenia pod wpływem bodźca termicznego. Przykład: drewno o C, papier ok. 230 o C, węgiel kamienny o C Grupy pożarów w zależności od rodzaju palącego się materiału i sposobu jego spalania - Sprzęt gaśniczy (oznakowanie): Grupa A B C D F Rodzaj palących się materiałów i sposób ich spalania wg PN-75/M Pożary ciał stałych pochodzenia organicznego, których normalne spalanie zachodzi z tworzeniem żarzących się węgli np. drewno, papier, węgiel, tworzywa sztuczne, tkaniny, słoma. Pożary cieczy palnych i materiałów stałych topiących się np. benzyna, alkohol, aceton, eter, oleje, lakiery, tłuszcze, parafina, stearyna, pak, naftalen, smoła. Pożary gazów np. metan, acetylen, propan, wodór, gaz miejski. Pożary metali np. magnez, sód, uran. Pożary tłuszczów i olejów w urządzeniach kuchennych

31 Podręczny Sprzęt Gaśniczy Przez podręczny sprzęt gaśniczy należy rozumieć urządzenia, przy pomocy których można przystąpić do natychmiastowej akcji gaszenia pożaru. Są to między innymi hydronetki, gaśnice, koce gaśnicze Gaśnice to przenośne urządzenia, których masa całkowita nie powinna przekraczać 20 kg, po uruchomieniu samodzielnie wyrzucają środek gaśniczy na skutek działania ciśnienia gazu (proszkowe, śniegowe, halonowe, pianowe). Koc gaśniczy to płachta tkaniny z włókna szklanego o powierzchni ok. 2 m2, całkowicie niepalna. Działanie koca gaśniczego polega na tłumieniu pożaru przez odcięcie dopływu powietrza do palącego materiału. Agregat gaśniczy to sprzęt gaśniczy mający zapas środków gaśniczych ponad 20 kg, wyposażony w urządzenia umożliwiające natychmiastowe prowadzenie akcji gaśniczej Hydrant wewnętrzny to zawór wodny zainstalowany na wewnętrznej sieci wodociągowej, obudowany szafką i wyposażony w wąż tłoczony zakończony prądownicą wodną. Do obsługi hydrantu potrzebne są 2 osoby. Środki gaśnicze: Woda Piana gaśnicza Dwutlenek węgla Proszki gaśnicze Halony Ewakuacja: Drogi ewakuacyjne, drogi ratunkowe i wyjścia awaryjne, a także ich trasy, powinny być oznakowane w sposób dobrze widoczny i trwały; Znaki ewakuacyjne i znaki ochrony przeciwpożarowej powinny być wykonane z materiałów fotoluminescencyjnych, jeżeli nie jest konieczne zastosowanie oświetlenia awaryjnego. Nie wolno zastawiać (ani od wewnątrz, ani na zewnątrz) i nie zamykać wyjść ewakuacyjnych; Drzwi muszą się w każdej chwili łatwo i szybko otwierać bez żadnych dodatkowych środków pomocniczych, tak długo jak w pomieszczeniu znajdują się ludzie; Wymagania dotyczące wyjść awaryjnych nie są spełnione, jeżeli obok wyjścia awaryjnego nie znajduje się skrzynka z kluczem; Drzwi pożarowe i drzwi dymoszczelne muszą być zawsze zamknięte, z wyjątkiem drzwi zaopatrzonych w prawidłowo działające, skuteczne urządzenia samozamykające; Żadne przedmioty nie mogą utrudniać samoczynnego zamykania drzwi. Ewakuacja mienia w zakładzie powinna odbywać się z uwzględnieniem przedmiotów, które stanowią dla danego zakładu podstawę jego działania: np.: plany, projekty, dyskietki komputerowe, unikalna aparatura, prototypy. Ewakuacja przedmiotów dużych i ciężkich jest nierealna i bezcelowa.

32 Źródła zapłonu Punktowe: iskra, zapalona zapałka, itp., Liniowe; łuk elektryczny, wyładowania atmosferyczne, Powierzchniowe; gorące powierzchnie, iskry spawalnicze. Inne Źródła zapłonu: otwarty płomień (np. zapałki, zapalniczki, świece), żar papierosowy, paleniska, żarówki, płomień palników gazowych, rozżarzone cząstki metalu podczas spawania, cięcia i lutowania, łuk elektryczny i wyładowania atmosferyczne, nagrzane powierzchnie zewnętrzne urządzeń grzewczych (np. kuchenek, piecyków, grzałek, patelni, frytkownic), uszkodzona lub wadliwie eksploatowana instalacja elektryczna (wystąpienie przeciążenia, zwarcia, nagrzania styków osprzętu elektrycznego), ciepło powstające podczas tarcia (np. bębnów hamulcowych, łożysk), ciepło powstające w wyniku procesów fizyko-chemicznych ( mokre stogi siana, pryzmy węgla, komposty itp. ), iskry mechaniczne, wyładowania elektryczności statycznej, Zapobieganie pożarom Nie zmieniać usytuowania zainstalowanych urządzeń gaśniczych i sygnalizacji pożarowej; Nie zastawiać i nie zawężać dróg ewakuacyjnych; Drogi ewakuacyjne nie mogą być wykorzystywane do składowania lub przechowywania przedmiotów i różnych materiałów; Zaznajomić pracowników z przepisami przeciwpożarowymi obowiązującymi w zakładzie pracy; W strefach zagrożenia wybuchem, w miejscach składowania materiałów niebezpiecznych pożarowo oraz określonych przez właściciela obiektu, nie wolno stosować ognia otwartego ani palić tytoniu; Palenie papierosów dozwolone wyłącznie w miejscach do tego przeznaczonych; Urządzenia i osprzęt elektryczny powinny być użytkowane zgodnie z instrukcją obsługi; Nie przechowywać materiałów palnych w odległości mniejszej niż 0,5 m od: urządzeń i instalacji, których powierzchnie zewnętrzne mogą nagrzewać się do temperatury przekraczającej 1000 C; linii kablowych o napięciu powyżej 1 kv; przewodów uziemiających oraz przewodów odprowadzających instalacji odgromowej; Odstęp od źródeł promieniowania cieplnego powinien wynosić co najmniej 1 m. Składowanie łatwo zapalnych cieczy i substancji wyłącznie w pomieszczeniach przeznaczonych do tego celu; Ograniczanie ilości materiałów łatwo zapalnych przechowywanych na danym stanowisku pracy nie więcej niż zapotrzebowanie dobowe; Systematyczne usuwanie odpadów łatwo zapalnych; Zlewanie pozostałości łatwo zapalnych płynów do oddzielnych pojemników według rodzaju składu chemicznego,

33 PIERWSZA POMOC PRZEDMEDYCZNA Rozporządzenie MPiPS z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp (Dz. U z późn. zm.) Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom: 1. Punkty pierwszej pomocy w wydziałach (oddziałach) wyposażone w umywalkę z ciepłą i zimną wodą oraz w niezbędny sprzęt i inne środki do udzielania pierwszej pomocy. 2. Apteczki w poszczególnych wydziałach (oddziałach) zakładu pracy. Usytuowanie i wyposażenie oraz ilość punktów i apteczek powinna być ustalona z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną i być uzależniona od występujących zagrożeń. Obsługa punktów i apteczek powinna być powierzona wyznaczonym pracownikom, przeszkolonym w udzielaniu pierwszej pomocy. W punktach i przy apteczkach powinny być wywieszone instrukcje o udzielaniu pierwszej pomocy oraz wykazy pracowników przeszkolonych w udzielaniu pierwszej pomocy. Punkty i apteczki powinny być łatwo dostępne i oznakowane zgodnie Polską Normą. Zasady udzielania pierwszej pomocy 1. Oceń zdarzenie: sprawdź, czy tobie i ratowanemu nie zagraża niebezpieczeństwo; oceń czy sam dasz sobie radę, jeśli nie zapewnij sobie niezbędną pomoc, podziel zadania. 2. Wezwij do pomocy osoby przeszkolone w zakresie udzielania pomocy przedlekarskiej w tym biurze:... tel Jak najszybciej usuń czynnik działający na poszkodowanego. (np. porażonego prądem elektrycznym poprzez odłączenie przewodu od gniazda zasilania). 4. Zabezpiecz chorego przed możliwością dodatkowego urazu lub innego zagrożenia. 5. Oceń zaistniałe zagrożenie dla życia poszkodowanego poprzez: ocenę stanu przytomności (zadaj proste pytania), sprawdzenie reakcji na ból, sprawdzenie tętna, sprawdzenie oddechu oraz drożności dróg oddechowych, ustalenie rodzaju urazu (rany, złamania itp.). 6. W przypadku każdej utraty przytomności wezwij natychmiast pomoc fachową Pogotowie Ratunkowe - tel. 999 lub W zależności od stanu poszkodowanego zastosuj odpowiednich czynności ratownicze: przy oparzeniach, krwotokach, zranieniach, złamaniach, itd. postępuj jak w takich przypadkach jest konieczne, jeśli ratowany doznał urazu kręgosłupa, nie ruszaj go niepotrzebnie, przy zatrzymaniu oddechu zastosuj sztuczne oddychanie, przy zatrzymaniu czynności serca zastosuj reanimację, 8. Zorganizuj transport poszkodowanego (jeśli nie ma możliwości szybkiego dotarcia lekarza). Nie zostawiaj ratowanego samego, kontroluj jego stan do przyjazdu pogotowia, pomóż przygotować odpowiednie dokumenty.

34 Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach Pierwsza pomoc - to szybkie i zorganizowane działanie prowadzone przez osoby z otoczenia ofiary nieszczęśliwego wypadku. Sprawne i w miarę kompetentne działanie przy udzielaniu pierwszej pomocy ma decydujące znaczenie dla dalszych rezultatów leczenia przez fachowy personel medyczny często decyduje o życiu osoby poszkodowanej. Pierwszej pomocy udziela się w miejscu wypadku. Odpowiedzialność za nie udzielenie pierwszej pomocy W polskim prawie karnym nie ma przepisu, który dotyczyłby bezpośrednio i wprost odpowiedzialności karnej za zaniechanie udzielenia przez laika świadczenia zdrowotnego. Dlatego też jego ewentualna odpowiedzialność w tym względzie opiera się na zasadach ogólnych. Jej podstawę stanowią dwa przepisy: Art KK 1. Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej. Art. 93. KW 1. Prowadzący pojazd, który, uczestnicząc w wypadku drogowym, nie udziela niezwłocznej pomocy ofierze wypadku, podlega karze aresztu albo grzywny. 2. W razie popełnienia wykroczenia, o którym mowa w 1 orzeka się zakaz prowadzenia pojazdów. Pierwsza pomoc psychologiczna Udzielając pierwszej pomocy osobie poszkodowanej należy pamiętać również o aspekcie psychologicznym. Wszelkie czynności ratujące powinny być powiązane z udzieleniem pomocy psychologicznej mającej na celu zmniejszenie subiektywnego dyskomfortu ofiary wypadku i zapewnienia mu poczucia bezpieczeństwa. Podstawowe zasady działania: 1. Rozejrzyj się w sytuacji. Zachowaj spokój i opanowanie. Pamiętaj o zapewnieniu sobie bezpieczeństwa. Pomyśl od czego zaczniesz. 2. Podejdź do poszkodowanego. Powiedz kim jesteś i co się wydarzyło. Powiedz mu, że będziesz z nim do czasu przyjazdu pogotowia. 3. Zasłoń poszkodowanego przed widzami, spokojnie i stanowczo poproś ich, aby nie przeszkadzali, albo daj im jakieś zadanie. Nie twórz zbiegowiska.

35 4. Przyjmij pozycję na tej samej wysokości co poszkodowany - uklęknij lub kucnij przy nim. Delikatnie połóż swoją rękę na ramieniu lub na głowie, co podziała uspokajająco. Okryj go np. kocem. 5. Przeprowadź czynności ratujące płynnie i sprawnie. Informuj poszkodowanego o podejmowanych czynnościach i efektach z tym związanych. 6. Mów spokojnym tonem i cierpliwie go wysłuchaj. Nie krytykuj, nie wypowiadaj pesymistycznych opinii. Zapytaj czy kogoś powiadomić o wypadku. 7. Jeśli musisz opuścić poszkodowanego poinformuj go o tym. Poproś kogoś, aby przy nim pozostał. Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach Zranienia: Natychmiastowe zatrzymanie krwotoku; Nie usuwamy z rany ciał obcych. Ciała obce pozostawia się w ranie. Wyjąć je może tylko lekarz Zabezpieczenie rany przed zakażeniem poprzez oczyszczenie okolicy rany w promieniu 4-5 cm od brzegów rany na zewnątrz (głębokich ran nie należy przemywać ani wycierać, a jedynie pokryć jałowym opatrunkiem i zabandażować); Miejsce zranione przykryć wyjałowioną gazą, Opatrunek umocować bandażem, przylepcem, chustą trójkątną w zależności od wielkości zranienia; Wszystkich chorych (zranionych) z poważniejszymi uszkodzeniami należy kierować natychmiast do szpitala.