RAPORT Z EWALUACJI CAŁOŚCIOWEJ

Transkrypt

1 Nadzór pedagogiczny System Ewaluacji Oświaty RAPORT Z EWALUACJI CAŁOŚCIOWEJ Kamień Pomorski Kuratorium Oświaty w Szczecinie

2 Wstęp Prezentowany raport jest rezultatem ewaluacji zewnętrznej przeprowadzonej w szkole przez wizytatorów do spraw ewaluacji. Ewaluacja zewnętrzna polega na zbieraniu i analizowaniu informacji na temat funkcjonowania szkoły w obszarach wyznaczonych przez wymagania państwa: 1. Szkoła lub placówka realizuje koncepcję pracy ukierunkowaną na rozwój uczniów. 2. Procesy edukacyjne są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się. 3. Uczniowie nabywają wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej. 4. Uczniowie są aktywni. 5. Respektowane są normy społeczne. 6. Szkoła lub placówka wspomaga rozwój uczniów, z uwzględnieniem ich indywidualnej sytuacji. 7. Nauczyciele współpracują w planowaniu i realizowaniu procesów edukacyjnych. 8. Promowana jest wartość edukacji. 9. Rodzice są partnerami szkoły lub placówki. 10. Wykorzystywane są zasoby szkoły lub placówki oraz środowiska lokalnego na rzecz wzajemnego rozwoju. 11. Szkoła lub placówka, organizując procesy edukacyjne, uwzględnia wnioski z analizy wyników sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego, egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe i egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie oraz innych badań zewnętrznych i wewnętrznych. 12. Zarządzanie szkołą lub placówką służy jej rozwojowi. Ewaluacja ma także na celu ustalenie poziomu spełniania przez szkołę wymagań zawartych w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia r. wraz ze zmianami z dnia r. Szkoła może spełniać te wymagania na pięciu poziomach: Poziom E - oznaczający niski stopień wypełniania wymagania przez szkołę. Poziom D - oznaczający podstawowy stopień wypełniania wymagania przez szkołę. Poziom C - oznaczający średni stopień wypełniania wymagania przez szkołę. Poziom B - oznaczający wysoki stopień wypełniania wymagania przez szkołę. Poziom A - oznaczający bardzo wysoki stopień wypełniania wymagania przez szkołę. 2/121

3 Opis metodologii Badanie zostało zrealizowane w dniach r. przez zespół wizytatorów ds. ewaluacji, w skład którego weszli Alina Sukiennicka i Jarosław Ryhanycz. Badaniem objęto 74 uczniów (ankiety i wywiady grupowe), 55 rodziców (ankieta i wywiad grupowy) i 29 nauczycieli (ankieta i wywiad grupowy). Przeprowadzono wywiad indywidualny z dyrektorem szkoły, grupowy z przedstawicielem samorządu niepedagogicznymi, a także lokalnego obserwacje i partnerów lekcji, szkoły szkoły, i analizę grupowy dokumentacji. z pracownikami Na podstawie zebranych danych został sporządzony raport, który obejmuje podstawowe obszary działania szkoły. 3/121

4 Obraz szkoły w Kamieniu Pomorskim to szkoła z tradycjami. Obecnie uczęszcza do niej 254 dzieci pobierających naukę w 12 oddziałach. Budynek szkolny jest ogrodzony, monitorowany, z salą gimnastyczną, zapleczem sanitarnym, stołówką, szatnią, świetlicą, salą komputerową i biblioteką. Szkoła posiada piękną, przestronną aulę, w której odbywają się liczne imprezy i uroczystości szkolne, gminne i powiatowe. Do najważniejszych należy zaliczyć: Dzień Patrona, Dzień Papieski, jasełka, Dzień Babci i Dziadka, występy dla rodziców z okazji Dnia Matki i Dnia Ojca. Organizowane są również uroczyste apele z okazji Dnia Edukacji Narodowej, Narodowego Święta Niepodległości, Święta Konstytucji 3 Maja, rocznicy zdobycia miasta; apele wychowawcze oraz konkursy klasowe, szkolne, gminne i powiatowe, m. in.: Rejonowy Konkurs Piosenki Obcojęzycznej "Śpiewające klasy", Gminny Turniej Wiedzy Pożarniczej, Powiatowy Turniej Prewencyjny "Bądź Bezpieczny z Gryfusiem", Gminny Konkurs Matematyczny, Konkurs Recytatorski, Rejonowy Przegląd Misteriów Bożonarodzeniowych (któremu patronują Zachodniopomorski Kurator Oświaty i Kuria Metropolitalna w Szczecinie). Szkoła oferuje liczne zajęcia pozalekcyjne dla uczniów chcących rozwijać swoje zainteresowania oraz dla mających trudności w nauce. Wiele z tych zajęć nauczyciele prowadzą w ramach własnego czasu wolnego. Prowadzone są zajęcia wyrównawcze z języka polskiego i matematyki, zajęcia przygotowujące szóstoklasistów do sprawdzianu po szkole podstawowej oraz w ramach pracy z uczniem zdolnym koła zainteresowań: z języka polskiego, historii, matematyki, informatyki, koło plastyczne, koło origami, koło teatralne "Magia słowa", zajęcia umuzykalniające, zespół taneczny "Radocha", zespół muzyczny "O Rety! Flażolety", schola dziecięca, koło Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego, zajęcia czytelniczo plastyczne "Czytanie na zawołanie", zajęcia sportowe i wiele innych. W szkole działa także gromada zuchowa "Słoneczne Kamyki". Szkoła bierze udział w licznych programach i akcjach, np.: zbiórka plastykowych nakrętek "Zakręcona Akcja", "Sprzątanie Świata", "Góra Grosza", "Abecadło Śmieciadło", "Alfred radzi", "Z Gryfusiem bezpieczniej", "Ratujemy i uczymy ratować", "Trzymaj formę", "Szklanka mleka", "Owoce i warzywa w szkole". W ramach pomocy psychologiczno pedagogicznej realizowanej na terenie szkoły wszyscy uczniowie z dysfunkcjami objęci są zajęciami korekcyjno kompensacyjnymi, rewalidacyjnymi oraz pomocą logopedy i pedagoga szkolnego, a także gimnastyką korekcyjną. Dzięki współpracy z Gminną Komisją do Spraw Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w szkole działa świetlica środowiskowa z elementami socjoterapii, w ramach której prowadzone są terapia przez sport oraz zajęcia artystyczne, czytelnicze i integracyjne. W roku szkolnym 2012/2013 świetlica została uhonorowana nagrodą Burmistrza Kamienia Pomorskiego w Gminnym Konkursie "Świetlica Roku". Szkoła współpracuje z wieloma placówkami i instytucjami oraz organizacjami lokalnego środowiska, m. in.: ze Szkołą Podstawową nr 2 w Kamieniu Pomorskim; szkołami podstawowymi w Jarszewie, Górkach Pomorskich i we Wrzosowie; Gimnazjum Publicznym, Przedszkolem Publicznym nr 1 i nr 2, Niepublicznym Przedszkolem "Kajtuś", Poradnią Psychologiczno Pedagogiczną w Kamieniu Pomorskim; Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej, Sądem Rodzinnym, policją, strażą pożarną, strażą miejską, Kuratorem Sądowym, Miejskim Ośrodkiem Kultury i Sportu, Jachtklubem, Kamieńskim Domem Kultury, Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej, Bankiem BGŻ, organizacjami seniorów i kombatantów. Szkoła posiada sale lekcyjne z odpowiednią bazą dydaktyczną umożliwiającą realizację podstawy programowej kształcenia ogólnego, m.in.: laptopy, projektory, radiomagnetofony, telewizory, odtwarzacze 4/121

5 DVD, mapy, plansze, multibooki, komputery z dostępem do Internetu;pracownię informatyczną, bibliotekę, świetlicę szkolną wyposażoną w sprzęt i pomoce dydaktyczne oraz zabawki; gabinety: pedagoga, logopedy, pielęgniarki; salę gimnastyczną z szatniami i zapleczem sanitarnym; boisko do gry w siatkówkę, koszykówkę i piłkę nożną oraz nowoczesny plac zabaw pozyskany w ramach projektu "Radosna Szkoła". W szkole dba się o bezpieczeństwo dzieci. Zarówno w budynku jak i na zewnątrz zainstalowany jest monitoring wizyjny. Nauczyciele pełnią podczas przerw dyżury na korytarzach, w szatni i na boisku. Część uczniów dojeżdża do szkoły. Transport dzieci zapewniony jest przez organ prowadzący. Uczniowie dojeżdżający mają zapewnioną opiekę przed zajęciami i po ich zakończeniu w świetlicy szkolnej. Nauczyciel świetlicy także zapewnia opiekę dzieciom w drodze z autobusu i do autobusu. W szkole zatrudniona jest w pełni wykwalifikowana kadra pedagogiczna. Nauczyciele systematycznie podnoszą swoje kwalifikacje na studiach licencjackich, magisterskich i podyplomowych oraz poprzez udział w licznych kursach, szkoleniach wewnętrznych i zewnętrznych. W ramach działań wychowawczych i profilaktycznych nauczyciele systematycznie spotykają się z rodzicami podczas odbywających się co miesiąc "Dni Otwartych Szkoły" oraz w czasie zebrań ogólnych (związanych z profilaktyką) i wychowawczych, na których omawiane są problemy klasowe i szkolne uczniów oraz ich postępy w nauce, a także wnioski i wskazówki do dalszej pracy. Nauczyciele systematycznie prowadzą analizę wyników sprawdzianów zewnętrznych oraz diagnozy wewnętrzne i wprowadzają modyfikacje działań, które mają na celu poprawę efektów kształcenia, o czym świadczą coraz wyższe wyniki uzyskiwane przez uczniów na sprawdzianie zewnętrznym, a także wzrostowa tendencja rozwojowa szkoły. 5/121

6 Informacja o placówce Nazwa placówki Patron Bolesław Chrobry Typ placówki Szkoła podstawowa Miejscowość Kamień Pomorski Ulica PLAC KATEDRALNY Numer 5 Kod pocztowy Urząd pocztowy KAMIEŃ POMORSKI Telefon Fax Www Regon Publiczność publiczna Kategoria uczniów Dzieci lub młodzież Charakter brak specyfiki Uczniowie, wychow., słuchacze 238 Oddziały 13 Nauczyciele pełnozatrudnieni Nauczyciele niepełnozat. (stos.pracy) 3.00 Nauczyciele niepełnozat._(w etatach) 1.00 Średnia liczba uczących się w oddziale Liczba uczniów przypadających na jednego pełnozatrudnionego nauczyciela 9.92 Województwo ZACHODNIOPOMORSKIE Powiat kamieński Gmina Kamień Pomorski Typ gminy gmina miejsko-wiejska 6/121

7 Poziom spełniania wymagań państwa Szkoła lub placówka realizuje koncepcję pracy ukierunkowaną na rozwój uczniów B Szkoła lub placówka działa zgodnie z przyjętą przez radę pedagogiczną własną koncepcją pracy, uwzględniającą potrzeby rozwojowe uczniów, specyfikę pracy szkoły lub placówki oraz zidentyfikowane oczekiwania środowiska lokalnego (D) Koncepcja pracy szkoły lub placówki jest znana uczniom i rodzicom oraz przez nich akceptowana (D) Koncepcja pracy szkoły lub placówki jest przygotowywana i modyfikowana we współpracy z uczniami i rodzicami (B) Koncepcja pracy szkoły lub placówki jest realizowana we współpracy z uczniami i rodzicami (B) Procesy edukacyjne są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się B Planowanie procesów edukacyjnych w szkole lub placówce służy rozwojowi uczniów, a nauczyciele stosują różne metody pracy dostosowane do potrzeb ucznia, grupy i oddziału (D) Nauczyciele kształtują u uczniów umiejętność uczenia się (D) Nauczyciele i uczniowie tworzą atmosferę sprzyjającą uczeniu się (D) Uczniowie znają stawiane przed nimi cele uczenia się i formułowane wobec nich oczekiwania (D) Nauczyciele motywują uczniów do aktywnego uczenia się i wspierają ich w trudnych sytuacjach (D) Informowanie ucznia o postępach w nauce oraz ocenianie pomagają uczniom uczyć się i planować ich indywidualny rozwój (D) Organizacja procesów edukacyjnych umożliwia uczniom powiązanie różnych dziedzin wiedzy i jej wykorzystanie. Taka organizacja procesów edukacyjnych pomaga uczniom zrozumieć świat oraz lepiej funkcjonować w społeczności lokalnej (B) Uczniowie mają wpływ na sposób organizowania i przebieg procesu uczenia się. Czują się odpowiedzialni za własny rozwój. (B) Uczniowie uczą się od siebie nawzajem (B) W szkole lub placówce stosowane są nowatorskie rozwiązania służące rozwojowi uczniów (B) Uczniowie nabywają wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej B W szkole lub placówce realizuje się podstawę programową uwzględniając osiągnięcia uczniów z poprzedniego etapu edukacyjnego (D) Podstawa programowa jest realizowana z wykorzystaniem zalecanych warunków i sposobów jej realizacji (D) W szkole lub placówce monitoruje się i analizuje osiągnięcia każdego ucznia, uwzględniając jego możliwości rozwojowe, formułuje się i wdraża wnioski z tych analiz (D) Wdrożone wnioski z monitorowania i analizowania osiągnięć uczniów przyczyniają się do wzrostu efektów uczenia się i osiągania różnorodnych sukcesów edukacyjnych uczniów. Wyniki analizy osiągnięć uczniów, w tym uczniów, którzy ukończyli dany etap edukacyjny, potwierdzają skuteczność podejmowanych działań dydaktyczno-wychowawczych (B) Uczniowie odnoszą sukcesy na wyższym etapie kształcenia lub na rynku pracy (B) Uczniowie są aktywni B Uczniowie są zaangażowani w zajęcia prowadzone w szkole lub placówce i chętnie w nich uczestniczą (D) Nauczyciele stwarzają sytuacje, które zachęcają każdego ucznia do podejmowania różnorodnych aktywności (D) Uczniowie inicjują i realizują różnorodne działania na rzecz własnego rozwoju, rozwoju szkoły lub placówki oraz angażują w nie inne osoby (B) 7/121

8 Uczniowie realizują różnorodne działania na rzecz rozwoju społeczności lokalnej oraz angażują w nie inne osoby (B) Respektowane są normy społeczne B Działania szkoły lub placówki zapewniają uczniom bezpieczeństwo fizyczne i psychiczne (D) Uczniowie współpracują ze sobą w realizacji przedsięwzięć będących wynikiem działań samorządu uczniowskiego (D) Zasady postępowania i współżycia w szkole lub placówce są uzgodnione i przestrzegane przez uczniów, pracowników szkoły, rodziców, a relacje między wszystkimi członkami społeczności szkolnej są oparte na wzajemnym szacunku i zaufaniu (D) W szkole analizuje się podejmowane działania wychowawcze oraz modyfikuje je w razie potrzeb (B) W modyfikacjach biorą udział uczniowie i rodzice (B) Szkoła lub placówka wspomaga rozwój uczniów, uwzględniając ich indywidualną sytuację B W szkole lub placówce rozpoznaje się możliwości psychofizyczne i potrzeby rozwojowe, sposoby uczenia się oraz sytuację społeczną każdego ucznia (D) Zajęcia rozwijające zainteresowania i uzdolnienia, zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze i specjalistyczne organizowane dla uczniów wymagających szczególnego wsparcia w rozwoju lub pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz zajęcia rewalidacyjne dla uczniów niepełnosprawnych są odpowiednie do rozpoznanych potrzeb każdego ucznia (D) W szkole lub placówce są realizowane działania antydyskryminacyjne obejmujące całą społeczność szkoły lub placówki (D) Szkoła lub placówka współpracuje z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi i innymi podmiotami świadczącymi poradnictwo i pomoc uczniom, zgodnie z ich potrzebami i sytuacją społeczną (D) W szkole lub placówce są prowadzone działania uwzględniające indywidualizację procesu edukacyjnego w odniesieniu do każdego ucznia (B) W opinii rodziców i uczniów wsparcie otrzymywane w szkole lub placówce odpowiada ich potrzebom (B) Nauczyciele współpracują w planowaniu i realizowaniu procesów edukacyjnych B Nauczyciele, w tym pracujący w jednym oddziale, współpracują ze sobą w organizowaniu i realizowaniu procesów edukacyjnych (D) Wprowadzanie zmian dotyczących przebiegu procesów edukacyjnych (planowanie, organizacja, realizacja, analiza i doskonalenie) następuje w wyniku ustaleń między nauczycielami (D) Nauczyciele wspólnie rozwiązują problemy, doskonalą metody i formy współpracy (B) Nauczyciele pomagają sobie nawzajem w ewaluacji i doskonaleniu własnej pracy (B) Promowana jest wartość edukacji B W szkole lub placówce prowadzi się działania kształtujące pozytywny klimat sprzyjający uczeniu się (D) W szkole lub placówce prowadzi się działania kształtujące postawę uczenia się przez całe życie (D) Szkoła lub placówka wykorzystuje informacje o losach absolwentów do promowania wartości edukacji (B) Działania realizowane przez szkołę lub placówkę promują wartość edukacji w społeczności lokalnej (B) Rodzice są partnerami szkoły lub placówki B Szkoła lub placówka pozyskuje i wykorzystuje opinie rodziców na temat swojej pracy (D) W szkole lub placówce współpracuje się z rodzicami na rzecz rozwoju ich dzieci (D) Rodzice współdecydują w sprawach szkoły lub placówki i uczestniczą w podejmowanych działaniach (D) Rodzice wychodzą z inicjatywami na rzecz rozwoju uczniów i szkoły (B) Szkoła lub placówka realizuje inicjatywy rodziców (B) 8/121

9 Wykorzystywane są zasoby szkoły lub placówki oraz środowiska na rzecz wzajemnego rozwoju B Prowadzi się rozpoznanie potrzeb i zasobów szkoły lub placówki oraz środowiska lokalnego i na tej podstawie podejmuje się inicjatywy na rzecz ich wzajemnego rozwoju (D) Szkoła lub placówka w sposób systematyczny i celowy, z uwzględnieniem specyfiki jej działania, współpracuje z instytucjami i organizacjami w środowisku lokalnym (D) Współpraca szkoły lub placówki ze środowiskiem lokalnym wpływa na ich wzajemny rozwój (B) Współpraca szkoły lub placówki z instytucjami i organizacjami działającymi w środowisku lokalnym wpływa korzystnie na rozwój uczniów (B) Szkoła lub placówka, organizując procesy edukacyjne, uwzględnia wnioski z analizy wyników sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego i egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie oraz innych badań zewnętrznych i wewnętrznych B W szkole lub placówce analizuje się wyniki sprawdzianu i egzaminów oraz wyniki ewaluacji zewnętrznej i wewnętrznej. Analizy prowadzą do formułowania wniosków i rekomendacji, na podstawie których planuje się i podejmuje działania (D) Działania prowadzone przez szkołę lub placówkę są monitorowane i analizowane, a w razie potrzeby modyfikowane (D) W szkole lub placówce wykorzystuje się wyniki badań zewnętrznych (B) W szkole lub placówce prowadzi się badania odpowiednio do potrzeb szkoły lub placówki, w tym osiągnięć uczniów i losów absolwentów (B) Zarządzanie szkołą lub placówką służy jej rozwojowi B Zarządzanie szkołą lub placówką koncentruje się na wychowaniu, nauczaniu i uczeniu się oraz zapewnieniu odpowiednich do realizacji tych zadań warunków (D) Zarządzanie szkołą lub placówką sprzyja indywidualnej i zespołowej pracy nauczycieli oraz doskonaleniu zawodowemu (D) Ewaluacja wewnętrzna jest przeprowadzana wspólnie z nauczycielami (D) W procesie zarządzania, w oparciu o wnioski wynikające z nadzoru pedagogicznego, podejmuje się działania służące rozwojowi szkoły lub placówki (D) Zarządzanie szkołą lub placówką prowadzi do podejmowania nowatorskich działań, innowacji i eksperymentów (B) Zarządzanie szkołą lub placówką sprzyja udziałowi nauczycieli i innych pracowników szkoły lub placówki oraz uczniów i rodziców w procesie podejmowania decyzji dotyczących szkoły lub placówki (B) Dyrektor podejmuje skuteczne działania zapewniające szkole lub placówce wspomaganie zewnętrzne odpowiednie do jej potrzeb (B) 9/121

10 Wnioski 1. Konsekwentnie realizowane i modyfikowane działania szkoły, adekwatne do potrzeb i oczekiwań nie tylko uczniów, ale całej społeczności szkolnej oraz lokalnego środowiska, umożliwiają w pełni realizację założeń koncepcji pracy szkoły, a także przyczyniają się do podnoszenia jakości jej pracy. 2. Uczniowie szkoły są zaangażowani w zajęcia lekcyjne i pozalekcyjne oraz w różne inne formy aktywności (wolontariat, akcje charytatywne i ekologiczne) wypływające także z ich inicjatywy; co wpływa na rozwój intelektualny, emocjonalny i społeczny uczniów. 3. Szkoła uwzględnia możliwości rozwojowe uczniów, organizując dla uczniów zdolnych zajęcia rozwijające ich zainteresowania (koła zainteresowań, konkursy, zawody sportowe), a dla uczniów o specyficznych potrzebach edukacyjnych zajęcia wyrównawcze i logopedyczne, korekcyjno-kompensacyjne, rewalidacyjne, socjoterapeutyczne, gimnastykę korekcyjną; przez co umożliwia uczniom osiąganie sukcesów na miarę ich możliwości. 4. Bogata oferta edukacyjna szkoły, otwartość na pomysły uczniów i rodziców oraz życzliwa atmosfera panująca w szkole sprawiają, że uczniowie chętnie podejmują inicjatywy na rzecz własnego rozwoju i rozwoju szkoły. 5. Nauczyciele w znaczący sposób współpracują ze sobą w planowaniu i realizowaniu procesów edukacyjnych, a zwłaszcza przy analizowaniu wyników zewnętrznego sprawdzianu szóstoklasisty i trzecioklasisty; co przekłada się na coraz wyższe wyniki uczniów na tych sprawdzianach oraz na inne ich osiągnięcia. 6. Nauczyciele dostrzegają możliwości rozwoju swoich uczniów, wierzą w nich, chwalą i motywują do nauki. 7. Uczniów wyróżnia m.in. jednolity strój przyczyniający się do budowania wśród nich poczucia integracji i bezpieczeństwa. 8. Szkoła podejmuje współpracę z wieloma podmiotami lokalnego środowiska, co ma wpływ na obopólne korzyści płynące z tej współpracy oraz na rozwój zainteresowań i pasji uczniów. 9. Nauczyciele w procesie lekcyjnym odwołują się do wiedzy przedmiotowej uczniów, 10/121

11 umożliwiają im wyrażanie opinii oraz wykorzystują wiedzę z innych przedmiotów. 10. Uczniowie otrzymują od nauczycieli informacje zwrotne na temat swoich osiągnięć, sukcesów i trudności, dokonują samooceny; co ułatwia im naukę i rozwija poczucie odpowiedzialności za własny rozwój. 11. Nauczyciele stosują w swojej pracy nowatorskie rozwiązania (np.: e-podręczniki na matematyce i informatyce, program własny wychowania fizycznego, realizacja projektów unijnych) służące rozwojowi uczniów i szkoły. 12. Działania dyrektora szkoły w zakresie zarządzania koncentrują się m.in. na stworzeniu odpowiednich warunków do realizacji procesu nauczania uczenia się i sprawiają, że nauczyciele chętnie poszukują nowych rozwiązań służących rozwojowi szkoły. 11/121

12 Wyniki ewaluacji Wymaganie: Szkoła lub placówka realizuje koncepcję pracy ukierunkowaną na rozwój uczniów Edukacja jako działanie celowe wymaga koncepcji, czyli przyjęcia teoretycznych założeń, określenia celów i wyznaczenia sposobów ich realizacji. Istotne jest, aby jej podstawowe elementy składowe były znane, akceptowane przez nauczycieli, uczniów i rodziców oraz zgodne z potrzebami rozwojowymi ucznia, specyfiką szkoły, a także zidentyfikowanymi potrzebami środowiska. Poziom spełnienia wymagania: B Główne założenia i priorytety koncepcji pracy Szkoły Podstawowej nr 1 im. Bolesława Chrobrego w Kamieniu Pomorskim zostały opisane w kilku dokumentach - Misji i Wizji Szkoły, Szkolnym Programie Wychowawczym, Programie Profilaktyki oraz w Programie Rozwoju Szkoły na lata Według tych założeń szkoła służy dzieciom z różnych środowisk i o różnych możliwościach, zapewniając im wszechstronny rozwój. Koncepcja ta jest realizowana poprzez różnorodne działania, które są spójne z jej założeniami oraz są adekwatne do potrzeb rozwojowych uczniów i do rozpoznanych potrzeb środowiska lokalnego. Uczniowie i rodzice znają i akceptują koncepcję pracy szkoły; biorą udział w jej przygotowywaniu i modyfikacji, głównie poprzez opiniowanie dokumentów szkolnych oraz poprzez inicjowanie i współorganizowanie działań wpływających na rozwój uczniów i usprawniających organizację organizowane zajęcia są pracy dodatkowe, szkoły (np. kiermasze na wniosek świąteczne, uczniów dni i rodziców otwarte szkoły). Przytoczone poniżej argumenty świadczą o wysokim poziomie spełniania niniejszego wymagania. 12/121

13 Obszar badania: Szkoła lub placówka działa zgodnie z przyjętą przez radę pedagogiczną własną koncepcją pracy, uwzględniającą potrzeby rozwojowe uczniów, specyfikę pracy szkoły lub placówki oraz zidentyfikowane oczekiwania środowiska lokalnego Główne założenia ko ncepcji pracy Szkoły Podstawowej nr 1 im. Bolesława Chrobrego w Kamieniu Pomorskim są adekwatne do potrzeb rozwojowych uczniów oraz do zdiagnozowanych potrzeb środowiska lokalnego, a także uwzględniają specyfikę pracy szkoły. Podejmowane przez szkołę liczne i różnorodne działania są spójne z koncepcją pracy. Koncepcja ta nie jest dokumentem sensu stricto (w ścisłym tego słowa znaczeniu). Jej główne założenia i priorytety opisane zostały w Misji ("Szkoła Podstawowa nr 1 im. B. Chrobrego w Kamieniu Pomorskim służy dzieciom z różnych środowisk i o różnych możliwościach. Zapewniamy wszechstronny rozwój, przygotowujemy do dokonywania właściwych wyborów. W naszej szkole panuje atmosfera przyjaźni i akceptacji, uczniowie czują się bezpiecznie i pewnie.") i Wizji ("Nasze działania zmierzają do tego, aby podnosić efektywność kształcenia, wychowywać i opiekować się uczniami, organizować i zarządzać szkołą.") Szkoły, w Szkolnym Programie Wychowawczym i Programie Profilaktyki oraz w Programie Rozwoju Szkoły na lata Głównym priorytetem pracy szkoły jest wysoki poziom nauczania. Kolejnym założeniem jest wyrównywanie szans edukacyjnych, czyli stworzenie takich warunków, aby uczniowie mający trudności w nauce, posiadający deficyty rozwojowe oraz pochodzący ze środowisk zaniedbanych mieli większe szanse na osiąganie jak najlepszych wyników i optymalnego rozwoju. Rozwój i doskonalenie pracy szkoły ma służyć jak najlepszemu zaspokajaniu potrzeb i oczekiwań edukacyjnych, zarówno uczniów jak też ich rodziców i nauczycieli. Zwiększanie udziału rodziców w życiu szkoły ma na celu wspieranie oraz ulepszanie pracy wychowawczej i profilaktycznej. Uczniowie są współorganizatorami życia szkoły. Poprzez reprezentujący ich Samorząd Uczniowski mają możliwość zgłaszania propozycji zmian w pracy szkoły, inicjowania i organizowania różnorodnych przedsięwzięć. Celem tych działań jest budowanie więzi uczniów ze szkołą, poczucia współodpowiedzialności oraz poznawanie kulturalnych form spędzania czasu. Współpraca z ośrodkami doskonalenia nauczycieli i rozwój wewnątrzszkolnego doskonalenia nauczycieli ma na celu rozwijanie kompetencji kadry pedagogicznej zgodnie z potrzebami szkoły. Koncepcja pracy zakłada również działalność szkoły w środowisku lokalnym. Ma to na celu zarówno budowanie pozytywnego wizerunku szkoły jak też budowanie w świadomości uczniów więzi z miejscem, w którym mieszkają oraz daje możliwość pozyskania wsparcia od sponsorów. Na podstawie zebranych podczas wywiadów informacji od respondentów (dyrektora, nauczycieli, uczniów i partnerów szkoły) oraz analizy danych zastanych można stwierdzić, że działania podejmowane przez szkołę odzwierciedlają założenia jej koncepcji pracy, są z nią spójne oraz zaspokajają potrzeby rozwojowe uczniów, a także potrzeby lokalnego środowiska. Nauczyciele za najważniejsze potrzeby rozwojowe swoich uczniów uznali: przynależność do grupy społecznej, rodziny; uczenie się czegoś nowego, robienie postępu; integrację; poczucie wiary we własne siły; samorządność; otrzymywanie zachęty i wsparcia; bycie docenianym, zauważonym, wysłuchanym; poczucie bezpieczeństwa; ekspresję, wyrażanie swoich myśli i uczuć; aktywny wypoczynek, sport, rekreację i ochronę zdrowia. Respondenci ci uważają, że szkoła zaspokaja wszystkie te potrzeby. Także w opinii partnerów szkoła zaspokaja najważniejsze potrzeby społeczne, kulturalne i dydaktyczne środowiska lokalnego. Do najważniejszych działań realizujących koncepcję pracy szkoły można, zdaniem dyrektora, zaliczyć m.in.: monitorowanie i diagnozowanie poziomu wiedzy i umiejętności uczniów; ustalanie potrzeb dydaktycznych i opiekuńczo-wychowawczych; zapobieganie niepowodzeniom szkolnym i wyrównywanie szans edukacyjnych (np. poprzez: zajęcia wyrównawcze, pomoc psychologiczno-pedagogiczną, realizację programów profilaktycznych); indywidualizację procesu kształcenia; zapewnianie uczniom poczucia bezpieczeństwa; bogatą 13/121

14 ofertę zajęć pozalekcyjnych i kół zainteresowań; prowadzenie zajęć rewalidacyjnych, korekcyjno kompensacyjnych, socjoterapeutycznych, logopedycznych oraz zajęć w ramach Gminnego Projektu "Belferek" (współfinansowanego przez Unię Europejską); organizację imprez, uroczystości szkolnych i pozaszkolnych (środowiskowych); organizację i udział w licznych konkursach, olimpiadach tematycznych i zawodach sportowych (szkolnych, gminnych, powiatowych, wojewódzkich i ogólnopolskich); organizację wycieczek i wyjazdów (edukacyjnych, edukacyjno-krajoznawczych, edukacyjno rekreacyjnych, integracyjno kulturalnych); działania Samorządu Uczniowskiego (małego i dużego); współpracę z instytucjami (np.: policja, straż pożarna, straż miejska); utworzenie oddziałów przedszkolnych (m.in. w celu zapewnienia szkole przyszłych uczniów); poznawanie sytuacji rodzinnych uczniów; monitorowanie realizacji podstawy programowej. Według uczniów szkoła jest: "fajna, miła, bezpieczna, kolorowa, zabawna, wesoła i ładna". Wyróżniają ją: "fajne panie", mili nauczyciele, plac zabaw, duże boisko, sala gimnastyczna, sklepik, bardzo duża aula. Obszar badania: Koncepcja pracy szkoły lub placówki jest znana uczniom i rodzicom oraz przez nich akceptowana Uczniowie i rodzice znają najważniejsze założenia koncepcji pracy szkoły i je akceptują. Wartości, na jakie kładzie się w szkole szczególny nacisk, a które zgodnie wymieniają podczas wywiadów obydwie grupy respondentów (uczniowie i rodzice), są zbieżne z wartościami opisanymi w koncepcji pracy, czyli: nauka, zachowanie i wychowanie, bezpieczeństwo, równość, koleżeństwo, wzajemna pomoc. W opinii rodziców szkoła jest przyjazna dziecku, bezpieczna, stwarzająca warunki do nauki, ale również kształtująca szacunek do drugiego człowieka oraz do uniwersalnego systemu wartości, do dziedzictwa historycznego i kulturowego. Uczniowie szanują i podtrzymują tradycje swojej rodziny, szkoły, regionu, narodu. Są odpowiedzialni i uczciwi, wywiązują się z powierzonych im obowiązków, są gotowi ponosić konsekwencje swojego zachowania. Dzieci są świadome swoich słabych i mocnych stron, swoich umiejętności i zdolności. Są aktywne fizycznie. Umieją spojrzeć krytycznie na otaczającą je rzeczywistość, wytrwale i konsekwentnie dążą do celu. Uczniowie są wrażliwi społecznie, odpowiedzialni, rzetelni, tolerancyjni, wykazują się kreatywnością i ciekawością świata. Uczniom w szkole najbardziej podobają się: plac zabaw, piękna aula, świetlica, biblioteka, zabytkowy budynek, zajęcia dodatkowe, dyskoteki, kółka zainteresowań, dużo zajęć sportowych, konkursy oraz to, że nauczyciele są mili. Nie podobają się im natomiast: zniszczone boisko, mała sala gimnastyczna, ciasna szatnia, brak szafek na rzeczy osobiste ("Bolą nas plecy."), a także to, że nie ma boiska "Orlik". Wszyscy (26 z 26) ankietowani uczniowie klas V akceptują organizację pracy szkoły (zob. Rys. 1j) i sposób prowadzenia lekcji (zob. Rys. 2j); a prawie wszyscy (odpowiednio: 24 z 26 i 25 z 26) - zasady postępowania obowiązujące w szkole (zob. Rys. 3j) oraz stosowane metody wychowawcze (zob. Rys. 4j). 14/121

15 Rys. 1j Rys. 2j Rys. 3j Rys. 4j 15/121

16 Obszar badania: Koncepcja pracy szkoły lub placówki jest przygotowywana i modyfikowana we współpracy z uczniami i rodzicami Szkoła stwarza uczniom i rodzicom możliwość partycypacji w przygotowywaniu i modyfikacji koncepcji pracy szkoły, więc uczniowie i rodzice biorą udział w tym procesie, nie tylko poprzez opiniowanie dokumentów szkolnych, ale i poprzez zgłaszanie działań wpływających na rozwój uczniów i szkoły. Uczniowie i rodzice uczestniczący w wywiadach twierdzą, że mają możliwość przekazywania swoich opinii na temat tego, co jest dla nich w szkole ważne. Na wniosek uczniów organizowane są różne zajęcia dodatkowe (plastyczne, muzyczne, sportowe), wycieczki, dyskoteki. Na korytarzu wystawiane są prace plastyczne dzieci, rozłożone zostały dywany z grami i gry planszowe. Rodzicom przedstawiane są do zaopiniowania lub do zatwierdzenia różne dokumenty szkolne, np.: programy (profilaktyki, wychowawczy szkoły oraz klasy, do której uczęszcza dziecko), statut szkoły, jej misja i wizja, szkolny zestaw programów nauczania. Rodzice mogą zaproponować tematykę godzin wychowawczych czy spotkań profilaktycznych, zarówno dla dzieci jak i potrzebnych im samym. Także większość (37 z 45) ankietowanych rodziców deklaruje, że ma możliwość współdecydowania o ważnych sprawach szkolnych (zob. Rys. 1j) i większość (34 z 46) tych respondentów twierdzi, że w ostatnim czasie (w tym lub w poprzednim roku szkolnym) zgłaszała propozycje działań, które dotyczyły uczniów i szkoły (zob. Rys. 2j). Uczniowie i rodzice, zdaniem dyrektora i nauczycieli, mają możliwość przedstawiania propozycji koncepcji pracy szkoły, gdyż są proszeni o wyrażanie swoich opinii. Koncepcję rodzice poznają na wrześniowych zebraniach rodziców z wychowawcą oraz konsultują na zebraniach Rady Rodziców. Wówczas mogą przedstawiać propozycje zmian lub proponować sposób modyfikacji koncepcji. Rodzice mają także możliwość zgłaszania swoich wniosków drogą ową lub poprzez bezpośredni kontakt z dyrektorem szkoły i wychowawcami. W ostatnim czasie rodzice zaproponowali m.in.: kontynuowanie dni otwartych szkoły; zwiększenie częstotliwości zebrań z rodzicami w celu lepszego kontaktu z nauczycielami, poznania sytuacji rodzinnej i materialnej ucznia, a także omówienia postępów w nauce, możliwości oraz sposobu poprawiania ocen. Rodzice przedstawiają i opiniują propozycje organizacji imprez klasowych - dzięki sugestii rodziców kontynuowane jest zakończenie klas VI, bal karnawałowy dla dzieci klas 0 - III. Na wniosek rodziców zmieniono godziny pracy świetlicy szkolnej oraz zwiększono liczbę dzieci objętych opieką świetlicową (utworzono dodatkową grupę); wprowadzono zajęcia wyrównawcze z języka angielskiego w klasach I- III oraz dwa dni w tygodniu dyżuru pedagoga szkolnego w godzinach popołudniowych; organizowane są kiermasze wielkanocne i bożonarodzeniowe. Rada Rodziców wybrała styl i fason mundurków uczniowskich. 16/121

17 Rys. 1j Rys. 2j Obszar badania: Koncepcja pracy szkoły lub placówki jest realizowana we współpracy z uczniami i rodzicami Uczniowie i rodzice partycypują w realizacji głównych założeń koncepcji pracy szkoły, przede wszystkim poprzez inicjowanie, realizujących tę koncepcję. współorganizowanie i uczestniczenie w wielu działaniach Wśród przykładów działań wskazanych podczas wywiadów przez uczniów i rodziców oraz przez dyrektora i nauczycieli uwagę zwracają działania wpływające na rozwój uczniów i szkoły oraz działania usprawniające jej organizację pracy. Z inicjatywy uczniów odbywają się różnorodne zajęcia pozalekcyjne, dyskoteki, wycieczki, zawody sportowe; zmieniono organizację zajęć wychowania fizycznego, ruchu na schodach i dyżurów na korytarzach szkolnych. Często do działań szkoły włączają się rodzice uczniów, którzy np.: współorganizują imprezy klasowe i szkolne; organizują kiermasze; przygotowują poczęstunek na imprezy i uroczystości; pozyskują sponsorów na nagrody i wyróżnienia oraz sprzęt sportowy i komputerowy; prowadzą negocjacje z organem prowadzącym w sprawie zajęć dodatkowych, w sprawach wychowawczych i dydaktycznych, w sprawach realizacji planów pracy szkoły; pomagają w przygotowywaniu strojów i dekoracji na uroczystości, przy organizacji dowozów dzieci na konkursy, przy opiece nad dziećmi w czasie wycieczek, wyjazdów oraz spacerów. Ponadto rodzice biorą udział razem z dziećmi w całorocznej akcji na rzecz rodzinnych domów dziecka pn. "Przywróćmy dzieciom uśmiech". Nauczyciele wspierają uczniów i rodziców w tych działaniach, koordynują je i opiekują się uczniami. Większość (35 z 46) ankietowanych rodziców stwierdza, że Rada Rodziców informuje ich na bieżąco o decyzjach podejmowanych w szkole z jej udziałem (zob. Rys. 1j). Ankietowani uczniowie klas V deklarują, że w szkole często biorą udział w działaniach, które wynikają z ich pomysłów (zob. Rys. 2j) oraz często zgłaszają pomysły dotyczące tego, co robią na lekcjach (zob. Rys. 3j) i podają przykłady tych pomysłów (zob. Rys. 1o). 17/121

18 Rys. 1j Rys. 2j Rys. 3j 18/121

19 Rys.1o Wymaganie: Procesy edukacyjne są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się Nauczanie w efektywnych szkołach jest celowe, ma jasno określone zadania, jest dobrze zorganizowane, przygotowane i odbywa się w odpowiednim tempie. Ilość czasu spędzanego na uczeniu się jest zaplanowana i kontrolowana, a stawiane pytania angażują uczniów. Środowisko uczenia się powinno być atrakcyjne, metody pracy nauczycieli oparte na najnowszej wiedzy pedagogicznej. Ważne jest, by zachęcać uczniów do samooceny i brania odpowiedzialności za proces uczenia się. Duży wpływ na ten proces ma informowanie uczniów o postępie, jaki się dokonuje w ich rozwoju intelektualnym, społecznym i osobistym. 19/121

20 Poziom spełnienia wymagania: B W badanej szkole p rocesy edukacyjne są planowane pod kątem potrzeb uczniów i służą ich wszechstronnemu rozwojowi. W celu uatrakcyjnienia procesów edukacyjnych nauczyciele powszechnie stosują różne formy i metody pracy (dostosowane do możliwości uczniów), kształtując jednocześnie wśród nich umiejętność uczenia się (np. podejmowania decyzji czy wyrażania swoich opinii). Sprzyja temu również, kształtowana przez całą społeczność szkolną, życzliwa i przyjazna atmosfera. Uczniowie znają i akceptują stawiane przed nimi cele i oczekiwania; a stosowany przez nauczycieli system wsparcia (np.: stosowanie udzielanie elementów do uzyskiwania coraz informacji oceniania wyższych zwrotnej, pomaganie kształtującego) wyników w nauce. w trudnych rozbudza W trakcie sytuacjach, motywację realizacji dzieci procesów edukacyjnych nauczyciele często umożliwiają uczniom powiązanie różnych dziedzin wiedzy z nauczanych przedmiotów oraz wykorzystanie jej w praktyce. Uczniowie korzystają z możliwości wpływania na organizację i sposób prowadzenia zajęć oraz są świadomi swojej roli w procesie uczenia się. Szkoła stosuje nowatorskie rozwiązania programowe (np.: realizacja programów własnych, wprowadzenie w klasach IV - VI obowiązkowej nauki drugiego języka niemieckiego oraz e-podręczników na informatyce i matematyce), które są adekwatne do potrzeb uczniów i poszerzają ich horyzonty myślowe. Poniżej wskazane zostały argumenty świadczące o wysokim poziomie spełniania niniejszego wymagania. Obszar badania: Planowanie procesów edukacyjnych w szkole lub placówce służy rozwojowi uczniów, a nauczyciele stosują różne metody pracy dostosowane do potrzeb ucznia, grupy i oddziału Zachodzące w szkole procesy edukacyjne są adekwatne do potrzeb uczniów i służą ich rozwojowi; a działania nauczycieli, związane ze stosowaniem różnych metod i form pracy podczas zajęć lekcyjnych, dostosowanych do możliwości uczniów i oddziałów klasowych, mają charakter powszechny. W opinii większości ankietowanych uczniów klas V (odpowiednio: 21 z 26, 20 z 26 i 20 z 26) nauczyciele potrafią zainteresować ich tematem lekcji (zob. Rys. 1j) i zrozumiale tłumaczą zagadnienia (zob. Rys. 2j) oraz pobudzają uczniów do chęci uczenia się (zob. Rys. 3j). Ankietowani uczniowie klas VI (22 z 24) deklarują, że w dniu badania na zajęciach współpracowali z innymi uczniami (zob. Rys. 4j) oraz byli zaangażowani, choć nie na wszystkich lekcjach (zob. Rys. 5j). Prawie wszyscy uczniowie klas I - III uczestniczący w wywiadzie stwierdzili, że szkoła pomaga im rozwijać ich zainteresowania (np.: uczą się muzyki, plastyki, języków obcych, dodawania i odejmowania, ortografii, tabliczki mnożenia i dzielenia). Jedna uczennica w mniejszym stopniu rozwija swoje zainteresowania, bo nie lubi dodawania i odejmowania. Według tych respondentów w szkole najlepsze jest to, że: dzieci uczą się i bawią; mają różne zajęcia i dużo przyjaciół; 20/121

21 w szkole jest plac zabaw i biblioteka, są komputery; jest fajnie, miło i bezpiecznie. Dzieci chciałyby, aby nauczyciele: byli dobrzy i mili ("czasami krzyczą, gdy jesteśmy niegrzeczni"); prowadzili fajne zajęcia ("zajęcia dodatkowe czasami są nudne"); stawiali dobre oceny; sprawiali uczniom niespodzianki; zadawali mniej zadań oraz "żeby był wf". Na lekcjach uczniowie (kl. I - III) są naprawdę zadowoleni, gdy np.: otrzymują dobre oceny, pochwały i cukierki; malują farbami i lepią różne rzeczy z plasteliny; gdy się bawią; gdy jest ciekawy temat; gdy pani sprawia niespodzianki; gdy są występy muzyczne. Natomiast dzieci bardzo nie lubią, gdy: nauczyciele krzyczą; stawiają złe stopnie i uwagi; zadają dużo do domu; każą się uczyć oraz gdy muszą siedzieć na przerwach pod zamkniętą klasą. Z informacji uzyskanych od uczniów po obserwowanych zajęciach wynika, że obserwowane lekcje (5 z 9) różniły się od innych zajęć z danego przedmiotu - były "luźniejsze"; uczniowie bawili się; częściej pracowali w grupach; wykorzystywane były pomoce multimedialne. Rys. 1j Rys. 2j 21/121

22 Rys. 3j Rys. 4j Rys. 5j 22/121

23 Obszar badania: Nauczyciele kształtują u uczniów umiejętność uczenia się Nauczyciele podczas zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych, poprzez stosowanie różnych form i metod pracy, skutecznie kształtują u uczniów umiejętność uczenia się (np. podejmowania decyzji czy wyrażania opinii przez uczniów). Działania nauczycieli w tym zakresie mają charakter powszechny. Ankietowani uczniowie klas V (odpowiednio: 14 z 26 i 6 z 26) uważają, że wszyscy lub większość nauczycieli wyjaśnia im, jak się uczyć (zob. Rys. 1j); a prawie wszyscy (25 z 26) piątoklasiści deklarują, że potrafią się uczyć (zob. Rys. 2j); co jest spójne z opinią ankietowanych nauczycieli (27 z 29), którzy są zdania, że większość ich uczniów potrafi uczyć się samodzielnie (zob. Rys. 3j). Dzieci z klas I - III podczas wywiadu stwierdziły, że rozmawiają z nauczycielami o tym, czego nauczyły się w szkole, np. ostatnio rozmawiano o zawodach, o lesie i o grzybach, o czytaniu i o ortografii. Działania nauczycieli w tym zakresie są powszechne, na co wskazują także wyniki badania ankietowego wśród uczniów klas VI - w dniu badania nauczyciele pomogli im zastanowić się, czego się nauczyli na lekcjach (zob. Rys. 4j). Na podstawie obserwacji zajęć (9) można stwierdzić m.in., że nauczyciele wszystkim uczniom (całym klasom) stwarzali sytuacje, w których uczniowie mogli podejmować indywidualne decyzje dotyczące uczenia się oraz wyrażać swoje opinie; a także w każdej sytuacji mieli możliwość wykorzystania popełnionych błędów do uczenia się. Ponadto uczniowie prawie na każdej obserwowanej lekcji (8 z 9) mogli dokonać podsumowania zajęć. Większość uczniów skorzystała też z możliwości wyrażenia swojego zdania na tematy poruszane na lekcjach; a nauczyciele stwarzali uczniom sytuacje sprzyjające poszukiwaniu przez uczniów różnych rozwiązań oraz poprzez zastosowanie różnych metod i form pracy kształtowali wśród nich umiejętność uczenia się. Rys. 1j Rys. 2j 23/121

24 Rys. 3j Rys. 4j Obszar badania: Nauczyciele i uczniowie tworzą atmosferę sprzyjającą uczeniu się Atmosfera w szkole, kształtowana powszechnie przez nauczycieli i uczniów, sprzyja uczeniu się. Uzasadnieniem tej tezy są m.in. wyniki obserwacji zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych (9). Podczas lekcji panowała ciepła, życzliwa, przyjazna atmosfera. Nauczyciele zwracali się do uczniów po imieniu, chwalili ich za każde wykonane zadanie, naprowadzali na właściwe rozwiązania (dzieci miały możliwość wykorzystania popełnionych błędów do uczenia się), akceptowali opinie i inicjatywy uczniów. Uczniowie byli zdyscyplinowani, grzeczni, wzajemnie sobie pomagali i współpracowali ze sobą, odnosili się do siebie przyjaźnie. Ankietowani uczniowie klas V (26) stwierdzają, że na wszystkich lub na większości zajęć większość czasu na lekcjach wykorzystują na uczenie się (zob. Rys. 1j); że pomagają sobie w uczeniu się (zob. Rys. 2j) oraz że odnoszą się do siebie przyjaźnie (zob. Rys. 3j), chociaż zdarzają się przypadki lekceważenia niektórych uczniów przez innych (zob. Rys. 4j). Uczniowie deklarują także, że nauczyciele traktują równie dobrze wszystkich uczniów (zob. Rys. 5j). Ankietowani uczniowie klas VI (24) twierdzą, że w dniu badania od większości nauczycieli otrzymali wskazówki pomagające im w nauce (zob. Rys. 6j) oraz że nauczyciele wysłuchali ich, gdy mieli oni potrzebę porozmawiania z nauczycielami (zob. Rys. 7j). Uczniowie klas I - III podczas wywiadu zgodnie powiedzieli, że lubią szkołę, bo: mają w niej dużo przyjaciół i nauczycieli; bo szkoła jest fajna, miła, bezpieczna, kolorowa, zabawna, wesoła, ładna; są w niej fajne panie, mili nauczyciele, plac zabaw, duże boisko, sala gimnastyczna, sklepik, bardzo duża aula. Także ankietowani rodzice (46) są zdania, że nauczyciele dbają o dobre relacje między ich dzieckiem a innymi uczniami (zob. Rys. 8j); szanują ich dzieci (zob. Rys. 9j) oraz że traktują wszystkich uczniów równie dobrze (zob. Rys. 10j). Większość (40 z 46) rodziców stwierdza, że ich dzieci chętnie chodzą do szkoły (zob. Rys. 11j). Wypowiedzi wyżej wymienionych respondentów są spójne z wypowiedzią pracowników niepedagogicznych, którzy zgodnie przyznali, że w szkole panuje prawidłowa, korzystna, przyjazna atmosfera; oparta na wzajemnej współpracy, tolerancji 24/121

25 i poszanowania godności drugiego człowieka - pracowników pedagogicznych, niepedagogicznych i dyrekcji szkoły, czyli jest zgodna z zasadami współżycia społecznego. Rys. 1j Rys. 2j Rys. 3j Rys. 4j 25/121

26 Rys. 5j Rys. 6j Rys. 7j Rys. 8j 26/121

27 Rys. 9j Rys. 10j Rys. 11j 27/121

28 Obszar badania: Uczniowie znają stawiane przed nimi cele uczenia się i formułowane wobec nich oczekiwania Nauczyciele prowadzą działania, dzięki którym uczniowie znają stawiane przed nimi cele uczenia się i formułowane wobec nich oczekiwania. Działania te są powszechne, co można było zaobserwować na wszystkich zajęciach (9) - cele i oczekiwania wobec uczniów podawane były przez nauczycieli ustnie, za pomocą "burzy mózgów" czy zapisywane na tablicy. Nauczyciele, podając cele lekcji, zadawali uczniom pytania i upewniali się, czy uczniowie je zrozumieli. Na podstawie wyników ankietowania uczniów klas V i VI można wnioskować, że uczniowie znają cele uczenia się stawiane przed nimi (zob. Rys. 1j i Rys. 2j); a nauczyciele wyjaśniają im, jakich działań oczekują od nich na lekcjach (zob. Rys. 3j). Rys. 1j Rys. 2j 28/121

29 Rys. 3j Obszar badania: Nauczyciele motywują uczniów do aktywnego uczenia się i wspierają ich w trudnych sytuacjach Nauczyciele podczas zajęć w szkole wspierają uczniów i motywują ich do aktywnego uczenia się - udzielają informacji zwrotnej, pomagają w trudnych sytuacjach, co przekłada się na coraz większą aktywność i zaangażowanie uczniów podczas lekcji. Działania te mają charakter powszechny. Na podstawie wypowiedzi ankietowanych uczniów klas V (22 z 26) można stwierdzić, że wszyscy lub większość nauczycieli pomaga uczniom, gdy ci potrzebują wsparcia (zob. Rys. 1j), więc m.in. dzięki temu piątoklasiści lubią uczyć się na lekcjach (zob. Rys. 2j). Większość ankietowanych szóstoklasistów w dniu badania była zaangażowana w zajęcia (20 z 24) (zob. Rys. 3j); czuła się zaciekawiona (21 z 24) (zob. Rys. 4j) oraz otrzymała od nauczycieli wskazówki pomocne w nauce (20 z 24) (zob. Rys. 5j). Jak wynika z rozmów z uczniami po obserwacji zajęć, uczniom pomagają uczyć się na lekcjach: wyjaśnienia nauczyciela, zastosowanie ciekawych pomocy dydaktycznych, dodatkowe ćwiczenia, wzajemna pomoc w grupie. Większość uczniów klas I - III uczestniczących w wywiadzie uważa, że żadne prowadzone w szkole zajęcia nie są trudniejsze od innych. Pozostali stwierdzili, że trudniejsze od innych są m.in.: język angielski (trudne słówka), religia, matematyka (dodawanie i odejmowanie), informatyka (obsługa komputerów), muzyka (nuty). Dzieci radzą sobie z tymi trudnościami, prosząc o pomoc nauczycieli, wykonując dużo ćwiczeń. Uczestniczący w badaniu ankietowym rodzice (46) uważają, że większość nauczycieli częściej chwali ich dzieci niż krytykuje (zob. Rys. 6j) oraz wierzy w możliwości uczniów (zob. Rys. 7j). W opinii prawie wszystkich (28 z 29) ankietowanych nauczycieli większość ich uczniów jest zmotywowana do pracy dzięki informacji zwrotnej otrzymywanej od nauczycieli (zob. Rys. 8j). 29/121

30 Rys. 1j Rys. 2j Rys. 3j Rys. 4j 30/121

31 Rys. 5j Rys. 6j Rys. 7j Rys. 8j 31/121

32 Obszar badania: Informowanie ucznia o postępach w nauce oraz ocenianie pomagają uczniom uczyć się i planować ich indywidualny rozwój Nauczyciele powszechnie podczas zajęć udzielają uczniom informacji zwrotnych wspierających ich uczenie się. Informacje te zawierają najczęściej odniesienie do tego, co uczeń wykonał dobrze, a co błędnie oraz wskazówki do dalszej pracy. Nauczyciele stosują także różne formy oceniania, które pomagają uczniom uczyć się. W wyniku analizy obserwacji zajęć (9) można m.in. stwierdzić, że nauczyciele w każdej sytuacji zwracali uwagę na te elementy odpowiedzi lub działania uczniów, które były prawidłowe lub nieprawidłowe oraz że uczniowie otrzymywali informację zwrotną dotyczącą efektów ich pracy. Informacje zwrotne, które nauczyciele przekazywali uczniom, pozytywnie wpływały na ich uczenie się na lekcjach chwalenie uczniów wywoływało ich zadowolenie i większą aktywność oraz zaangażowanie w wykonywane zadania. Nauczyciele oceniają uczniów według ustalonych i jasnych dla nich zasad, co stwierdzają ankietowani uczniowie klas V (zob. Rys. 1j). Wypowiedzi piątoklasistów w ankiecie wskazują także na to, że: nauczyciele uzasadniają wystawiane oceny (zob. Rys. 2j); uczniowie akceptują sposób oceniania - np.: są zadowoleni; mają ochotę się uczyć; postanawiają się poprawić; wiedzą, co mają poprawić (zob. Rys. 1w); nauczyciele rozmawiają z uczniami o postępach w nauce (zob. Rys. 3j); rozmawiają też o tym, co wpłynęło na ich sukcesy szkolne (zob. Rys. 4j) oraz na temat przyczyn ich trudności w nauce (zob. Rys. 5j). Prawie wszyscy (23 z 24) ankietowani szóstoklasiści deklarują, że w dniu badania na wszystkich zajęciach nauczyciele przestrzegali ustalonych zasad oceniania (Rys. 6j). Również prawie wszyscy (44 z 46) ankietowani rodzice twierdzą, że sposób, w jaki nauczyciele oceniają ich dzieci, zachęca je do uczenia się (zob. Rys. 7j). Rys. 1j Rys. 2j 32/121

33 Rys. 3j Rys. 4j Rys. 5j Rys. 6j 33/121

34 Rys. 7j Rys.1w 34/121

35 Obszar badania: Organizacja procesów edukacyjnych umożliwia uczniom powiązanie różnych dziedzin wiedzy i jej wykorzystanie. Taka organizacja procesów edukacyjnych pomaga uczniom zrozumieć świat oraz lepiej funkcjonować w społeczności lokalnej Podejmowane powszechnie przez nauczycieli działania edukacyjne (w szkole i poza nią) umożliwiają uczniom powiązanie różnych dziedzin wiedzy z nauczanych przedmiotów oraz jej wykorzystanie w praktyce. Na podstawie obserwacji zajęć (9) oraz wypowiedzi ankietowanych uczniów klas V (19 z 26) można stwierdzić, że uczniowie podczas większości lekcji mają możliwość korzystania z tego, czego nauczyli się na innych przedmiotach lub poza szkołą (zob. Rys. 1j); a to, czego uczą się w szkole, zdaniem wszystkich (26 z 26) piątoklasistów, przydaje się w codziennym życiu (zob. Rys. 2j). Przykładem na to może być np. obserwowana lekcja języka angielskiego w klasie II, podczas której uwzględnione zostały: zagadnienia matematyczne (utrwalanie liczebników od 11 do 20), edukacja plastyczna (utrwalanie nazw kolorów), wychowanie fizyczne (ćwiczenia ruchowe podczas odsłuchiwania piosenki w ramach przerwy śródlekcyjnej), edukacja muzyczna (swobodny taniec do rytmu), edukacja polonistyczna (kształcenie umiejętności sprawnego pisania, mówienia, słuchania ze zrozumieniem). Podobnie było na zajęciach w klasie I z edukacji matematycznej - wystąpiła korelacja treści różnych obszarów edukacyjnych (polonistycznych, społecznych, ruchowych, muzycznych). Z edukacji polonistycznej nauczyciel wykorzystał omawianą wcześniej lekturę "Plastusiowy pamiętnik". Treści z edukacji społecznej to przede wszystkim: wzajemne uczenie się od siebie, wzmacnianie wiary we własne możliwości, współpraca i współdziałanie, skuteczne komunikowanie się, przestrzeganie reguł. Treści muzyczne nauczyciel wprowadził przy układaniu rytmów, zabawy w przeliczaniu liczb. Natomiast elementy ruchowe wystąpiły podczas zabawy muzyczno-ruchowej kształtującej pojęcie liczby. Podczas wywiadów po przeprowadzonych obserwacjach uczniowie wymieniali najczęściej wykorzystywanie na lekcjach wiedzy z następujących przedmiotów: matematyka, język polski, historia, plastyka i przyroda. Związki między tym, co dzieje się na lekcji, a wydarzeniami, w których uczniowie uczestniczą lub o których dowiadują się poza szkołą, w opinii nauczycieli, przekazywane są uczniom m.in. poprzez: wycieczki tematyczne (np.: plener przyroda, poczta język polski); imprezy szkolne (święta narodowe i religijne, uroczystości szkolne); wybory do Samorządu Uczniowskiego (pokazują, jak demokratycznie wybierać; nawiązują do wyborów samorządowych); imprezy związane z historią regionu (100 lat kolei w Kamieniu Pomorskim - konkurs plastyczny, Kamień Pomorski bez tajemnic - Międzyszkolny Konkurs Historyczny); ogólnopolskie akcje ekologiczne i charytatywne (np.: "Sprzątanie Świata", WOŚP; zbiórka makulatury, nakrętek, płyt CD i DVD, baterii, karmy dla zwierząt; akcja pomocowa na leczenie konia ze stadniny w Benicach); zawody sportowe nawiązujące do historii Polski (Bieg Niepodległości). 35/121

36 Rys. 1j Rys. 2j Obszar badania: Uczniowie mają wpływ na sposób organizowania i przebieg procesu uczenia się. Czują się odpowiedzialni za własny rozwój. Nauczyciele na co dzień umożliwiają uczniom wpływanie na organizację i przebieg procesu uczenia się, co skutkuje kształtowaniem wśród uczniów poczucia odpowiedzialności za własny rozwój. Na obserwowanych zajęciach nauczyciele: rozmawiali z uczniami, w jaki sposób będzie przebiegać lekcja (9 z 9); dawali uczniom czas na zastanowienie się, czego ci nauczyli się na lekcji (8 z 9); umożliwiali uczniom wpływanie na sposób organizowania i przebieg procesu uczenia się (9 z 9) - np.: dzieci samodzielnie wymyślały różne zadania; swobodnie wypowiadały się na temat przekazywanych treści; wyrażały opinię o przedmiotach szkolnych, o ulubionych nauczycielach, o szkole. Zastosowane metody pozwoliły na aktywne włączanie się całego zespołu uczniów w nurt ćwiczeń; umożliwiały im praktyczne działanie; stwarzały uczniom sytuacje do samodzielnego formułowania wniosków i oceniania własnej pracy poprzez np. wypełnianie kart samooceny. Jak wynika z wypowiedzi nauczycieli w ankiecie, uczniowie mają wpływ na wybór dotyczący: tematyki lekcji (zob. Rys. 1j), metod pracy na lekcji (zob. Rys. 2j), sposobu oceniania (zob. Rys. 3j), terminów testów i sprawdzianów (zob. Rys. 4j), zajęć pozalekcyjnych (zob. Rys. 5j). Większość (16 z 24) ankietowanych uczniów klas VI stwierdziła, że w dniu badania największy wpływ miała na atmosferę w klasie; jedna czwarta (6 z 24) szóstoklasistów wskazała na omawiane tematy i treści; ta sama liczba uczniów (6 z 24) miała także wpływ na sposób uczenia się (zob. Rys. 1w). Także większość (odpowiednio: 11 z 24 i 6 z 24) tych respondentów zgłaszała pomysły dotyczące sposobu pracy na lekcjach na większości lub na połowie tych zajęć (zob. Rys. 6j). Zdaniem ankietowanych uczniów klas V (odpowiednio: 13 z 26 i 8 z 26) wszyscy nauczyciele lub większość z nich zachęca uczniów do wymyślania i realizowania własnych pomysłów (zob. Rys. 7j); dzięki czemu na przykład uczniowie rozumieją, iż wiele zależy od nich samych w procesie uczenia się - od ich zaangażowania; od czasu, jaki poświęcają na naukę; od ich uzdolnień; ale także od pomocy rodziców czy od atmosfery w klasie 36/121

37 (zob. Rys. 2w). Rys. 1j Rys. 2j Rys. 3j Rys. 4j 37/121

38 Rys. 5j Rys. 6j Rys. 7j 38/121

39 Rys.1w 39/121

40 Rys.2w Obszar badania: Uczniowie uczą się od siebie nawzajem Nauczyciele stwarzają uczniom możliwości uczenia się od siebie wzajemnie (głównie poprzez pracę w grupach i w parach oraz poprzez wyrażanie opinii przez uczniów i ocenę koleżeńską - zob. Rys. 1w). Na obserwowanych zajęciach (9) nauczyciele wszystkim uczniom stwarzali możliwość uczenia się od siebie nawzajem (6 z 9) i pomagania sobie (3 z 9), wykorzystując do tego odpowiednie formy i metody pracy (np. metody aktywizujące) oraz elementy oceniania kształtującego. Pracując zespołowo, uczniowie o większych możliwościach edukacyjnych pomagali słabszym kolegom i koleżankom. Większość ankietowanych uczniów klas V (odpowiednio: 13 z 26 i 6 z 26) deklaruje, że na większości lub na wszystkich lekcjach pracuje w grupach lub w parach (zob. Rys. 1j); także większość (odpowiednio: 10 z 26 i 6 z 26) piątoklasistów stwierdziła, że zadania wymyślone przez siebie lub przez innych uczniów wykonuje na większości lub na połowie lekcji (zob. Rys. 2j). Ponad połowa (14 z 24) ankietowanych uczniów klas VI w dniu badania pracowała w grupach lub w parach na większości zajęć (zob. Rys. 3j). 40/121

41 Rys. 1j Rys. 2j Rys. 3j 41/121

42 Rys.1w Obszar badania: W szkole lub placówce stosowane są nowatorskie rozwiązania służące rozwojowi uczniów Podejmowane w szkole przez nauczycieli nowatorskie działania są adekwatne do rozpoznanych potrzeb rozwojowych uczniów i pozytywnie wpływają na ich rozwój. Wszyscy (29 z 29) ankietowani nauczyciele deklarują, że w ostatnim czasie wprowadzili nowatorskie rozwiązania w swojej pracy (zob. Rys. 1j). Dotyczyły one najczęściej: metod pracy, komunikacji z uczniami, współdziałania z innymi nauczycielami, treści oraz komunikacji z rodzicami (zob. Rys. 1w). Zdaniem tych respondentów nowatorskie rozwiązania wpływają korzystnie na proces dydaktyczny i służą rozwojowi uczniów. Dyrektor i partnerzy szkoły za nowatorskie rozwiązania uważają na przykład następujące działania: - realizację własnego programu z wychowania fizycznego dla II etapu edukacyjnego opracowanego we współpracy z nauczycielami tego przedmiotu w SP 2; - organizację Międzyszkolnego Konkursu Historycznego "Kamień Pomorski bez tajemnic"; - kontaktowanie się z rodzicami przez Internet; - promowanie osiągnięć szkoły na stronie internetowej szkoły, urzędu miejskiego oraz w prasie lokalnej i portalach informacyjnych: ikamien, pomorski24, kamieńskieinfo; - organizację Rejonowego Przeglądu Misteriów Bożonarodzeniowych (objęcie go honorowym patronatem Zachodniopomorskiego Kuratora Oświaty i Kurii Metropolitalnej w Szczecinie); - naukę języka niemieckiego jako drugiego obowiązkowego języka dla wszystkich uczniów klas IV - VI (jedyna szkoła podstawowa w gminie); 42/121

43 - zatrudnienie na cały etat logopedy szkolnego, wspomagającego pracę innych szkół i przedszkoli na terenie Kamienia Pomorskiego; - naukę gry na flażolecie ("Cztery pory roku z flażoletem" - zespół należy do Stowarzyszenia Efektywnych Metod Umuzykalniania w Poznaniu); - prowadzenie Koła Origami (należy do Polskiego Centrum Origami "IZUMI"); - uzyskanie certyfikatu "Szkoła Odkrywców Talentów" (r. szk. 2012/2013); - przystąpienie do programu "Lepsza szkoła"; - otrzymanie Europejskiej Odznaki Jakości w konkursie e-twining (europejska współpraca szkół w ramach programu "Europejskiego uczenie się przez całe życie"); - realizację programu finansowanego ze środków Unii Europejskiej "Belferek"; - otrzymanie tytułu Super Drużyny w akcji "Szlachetna paczka"; - objęcie uczniów opieką w świetlicy środowiskowej z elementami socjopterapii, bajkoterapii, terapii przez sport i zajęcia ruchowe, terapii dzieci nieśmiałych; - utworzenie sali zabaw w ramach projektu unijnego; - organizację zajęć sportowych przy współpracy z klubem żeglarskim, Klubem OTTON, GRYF oraz szkołą tańca FOCUS; - wprowadzenie e-podręczników na informatyce i matematyce (uczniowie nie muszą nosić podręczników szkolnych); - organizowanie zajęć otwartych dla przedszkolaków z przedszkoli w Kamieniu Pomorskim; - prowadzenie Szkolnej Kasy Oszczędności (SKO). W opinii dyrektora dzięki zastosowaniu w szkole rozwiązań nowatorskich, innowacyjnych czy eksperymentów uczniowie: - uczą się respektowania norm społecznych; - poznają prawa i obowiązki członka społeczności lokalnej; - rozwijają swoje zainteresowania, pasje, zdolności, umiejętności; - nabywają i usprawniają umiejętności komunikacyjne w języku angielskim i niemieckim; - poznają nowinki techniczne; - dowiadują się o istnieniu różnych instytucji i możliwości korzystania z nich; - uczą się empatii w kontaktach z innymi (również z osobami niepełnosprawnymi), patriotyzmu, samorządności, przedsiębiorczości, bezpiecznego spędzania czasu wolnego; - korygują swoje wady wymowy. Główną przesłanką stosowania innowacji jest takie przygotowanie uczniów, aby radzili sobie w nowoczesnym świecie. Zdaniem dyrektora w powyższe działania nowatorskie angażuje się ok % nauczycieli. 43/121

44 Rys. 1j Rys.1w 44/121

45 Wymaganie: Uczniowie nabywają wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej Zmiany w zewnętrznym świecie powodują konieczność właściwego przygotowania uczniów do nowej rzeczywistości, dlatego dla sukcesu indywidualnego i społecznego uczniowie i uczennice powinni nabywać kompetencje określone w podstawie programowej. Stopień, w jakim są one nabywane, zależy od skuteczności monitorowania tego procesu oraz wykorzystania informacji o osiągnięciach z poprzedniego etapu edukacyjnego. Poziom spełnienia wymagania: B W szkole uczniowie nabywają wiedzę i umiejętności zgodne z podstawą programową oraz z zalecanymi warunkami i sposobami jej realizacji. Punktem wyjścia do planowania w szkole procesów z poprzednich edukacyjnych etapów kształcenia są wyniki (edukacja diagnozowania przedszkolna osiągnięć uczniów i wczesnoszkolna) oraz diagnozy wstępne przeprowadzane w klasach IV - VI. Organizacja procesów edukacyjnych umożliwia kształtowanie u uczniów kompetencji kluczowych niezbędnych do dalszej nauki oraz w przyszłości potrzebnych na rynku pracy. Szkoła, dzięki wsparciu przez organ prowadzący, jako jedyna w gminie prowadzi w klasach IV - VI naukę dwóch języków obcych (język angielski i język niemiecki). Nauczyciele monitorują i analizują osiągnięcia każdego ucznia oraz formułują wnioski. Podejmowane na ich podstawie działania umożliwiają uczniom osiąganie różnorodnych sukcesów edukacyjnych. Poniżej wskazane zostały argumenty, które świadczą o wysokim poziomie spełniania tego wymagania. Obszar badania: W szkole lub placówce realizuje się podstawę programową uwzględniając osiągnięcia uczniów z poprzedniego etapu edukacyjnego Szkoła diagnozuje osiągnięcia uczniów z poprzednich etapów kształcenia (z edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej) i wykorzystuje wiedzę na temat tych osiągnięć do planowania adekwatnych do nich procesów edukacyjnych w celu jak najefektywniejszej realizacji podstawy programowej. Z informacji uzyskanych od dyrektora i z analizy danych zastanych wynika, że w szkole diagnozy wiadomości i umiejętności uczniów są przeprowadzane na każdym etapie edukacyjnym (diagnozy wstępne w klasach I, IV, V, VI; sprawdziany próbne dla klas VI - GWO - "Lepsza szkoła", Nowa Era i OKE; sprawdzian dla klas III "Trzecioteścik"). Odbywa się to w postaci testów diagnozujących z poszczególnych przedmiotów nauczania. Uzyskane w ten sposób wiadomości są wykorzystywane w planowaniu pracy nauczycieli. Służą opracowywaniu planów i rozkładów nauczania z uwzględnieniem poziomu wiadomości i umiejętności uczniów. Umożliwiają ich stałą ewaluację. Dają informację zwrotną dotyczącą opanowania wiedzy i umiejętności określonych w podstawie programowej; umożliwiają: wprowadzanie działań poprawiających jakość kształcenia; poznawanie warunków domowych uczniów i w razie potrzeby objęcie ich pomocą; wyłanianie uczniów zdolnych i tych potrzebujących 45/121

46 dodatkowego wsparcia. Jest to informacja zwrotna dla uczniów, rodziców i nauczycieli. Jest źródłem wskazówek dla dyrektora, dotyczącym inwestycji w pomoce dydaktyczne i wyposażenie szkoły oraz planowania zajęć pozalekcyjnych i zwiększania liczby obowiązkowych zajęć dydaktycznych. Uzyskane w wyniku tej analizy informacje wyznaczają kierunki pracy nauczycieli na wszystkich poziomach, zarówno w ramach zajęć lekcyjnych jak i pozalekcyjnych. Badania umiejętności uczniów rozpatrywane są w kontekście ich słabych i mocnych stron. Wyniki te są porównywane z wynikami z roku poprzedniego. Umieszczane są na diagramach, w tabelach i przedstawiane w formie prezentacji na radzie pedagogicznej. Nauczyciele w zespołach przedmiotowych dokładnie omawiają popełniane błędy; diagnozują przyczyny niepowodzeń; ustalają plan działań naprawczych tych umiejętności, które zostały słabo opanowane. Planują formy doskonalenia i dokształcania nauczycieli, ustalają priorytety szkoły w zakresie Wewnątrzszkolnego Doskonalenia Nauczycieli. Obszar badania: Podstawa programowa jest realizowana z wykorzystaniem zalecanych warunków i sposobów jej realizacji W szkole procesy edukacyjne, umożliwiające optymalną realizację podstawy programowej, są spójne z zalecanymi warunkami i sposobami realizacji podstawy programowej ustalonymi dla każdego przedmiotu nauczania oraz umożliwiają uczniom kształtowanie kompetencji kluczowych. Ankietowani nauczyciele deklarują, że umożliwiają swoim uczniom na wszystkich lub na większości zajęć edukacyjnych kształtowanie następujących umiejętności: czytanie (zob. Rys. 1j), myślenie naukowe (zob. Rys. 2j), myślenie matematyczne (zob. Rys. 3j), umiejętność pracy zespołowej (zob. Rys. 4j), umiejętność odkrywania swoich zainteresowań i przygotowania do dalszej edukacji (zob. Rys. 5j), umiejętność uczenia się (zob. Rys. 6j), umiejętność posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunikacyjnymi (zob. Rys. 7j), umiejętność komunikowania się w języku ojczystym (zob. Rys. 8j). Obserwacja zajęć (9) potwierdziła kształtowanie u uczniów najważniejszych umiejętności opisanych w podstawie programowej oraz uwzględnianie podczas lekcji zalecanych warunków i sposobów realizacji podstawy programowej dla danego przedmiotu nauczania. Większość nauczycieli na zajęciach stosuje metody aktywizujące, czyli uczy dzieci poprzez zabawę oraz umożliwia uczniom wykorzystywanie zdobytej wiedzy w praktyce. 46/121

47 Rys. 1j Rys. 2j Rys. 3j Rys. 4j 47/121

48 Rys. 5j Rys. 6j Rys. 7j Rys. 8j 48/121

49 Obszar badania: W szkole lub placówce monitoruje się i analizuje osiągnięcia każdego ucznia, uwzględniając jego możliwości rozwojowe, formułuje się i wdraża wnioski z tych analiz Nauczyciele diagnozują, monitorują i analizują osiągnięcia każdego ucznia, uwzględniając jego możliwości rozwojowe. Na podstawie tych analiz formułują wnioski, które wdrażają poprzez odpowiednie działania. Analiza wyników ankietowania nauczycieli wykazała, że wszyscy nauczyciele monitorują osiągnięcia swoich uczniów, głównie poprzez: stosowanie oceniania kształtującego; sprawdzanie, w jaki sposób uczniowie wykonują zadania; zadawanie pytań; itp. (zob. Rys. 1w). Wnioski z analizy osiągnięć uczniów nauczyciele najczęściej wykorzystują poprzez: indywidualizację nauczania; modyfikację metod, form i warsztatu pracy oraz zakresu wprowadzanego materiału nauczania i kryteriów oceniania. Obserwacja zajęć (9) potwierdziła monitorowanie przez nauczycieli stopnia nabywania przez uczniów na lekcji wiedzy i umiejętności, m.in. poprzez: bieżącą obserwację wykonywania ćwiczeń przez każdego ucznia; bieżące ustne ocenianie wykonanych przez uczniów zadań; podsumowywanie zajęć; dokonywanie przez ucznia samooceny pracy. O powszechności monitorowania i diagnozowania osiągnięć uczniów świadczą również wyniki ankietowania uczniów klas V (zob. Rys. 1j). Rys. 1j 49/121

50 Rys.1w 50/121

51 Obszar badania: Wdrożone wnioski z monitorowania i analizowania osiągnięć uczniów przyczyniają się do wzrostu efektów uczenia się i osiągania różnorodnych sukcesów edukacyjnych uczniów. Wyniki analizy osiągnięć uczniów, w tym uczniów, którzy ukończyli dany etap edukacyjny, potwierdzają skuteczność podejmowanych działań dydaktyczno-wychowawczych W szkole podejmowane są działania mające na celu realizację wniosków wypływających z monitorowania i analizowania osiągnięć uczniów, które przyczyniają się do wzrostu efektów kształcenia i do osiągania przez uczniów różnorodnych sukcesów edukacyjnych. W opinii dyrektora większość działań podejmowanych przez szkołę przyczynia się do wzrostu wyników kształcenia. Udział w projekcie edukacyjnym "Belferek", wyrównującym szanse edukacyjne dzieci, pozwolił uczniom wzbogacić wiadomości z przyrody, języka polskiego, języka angielskiego i niemieckiego oraz matematyki, przez co mogli uzyskiwać lepsze wyniki. Koła zainteresowań prowadzone po lekcjach pozwalają uczniom rozwijać zainteresowania oraz znajdować własne mocne strony, co owocuje wieloma sukcesami w konkursach nie tylko na szczeblu lokalnym, ale także w wojewódzkich i ogólnopolskich. Duży wpływ na podnoszenie wyników kształcenia ma także rozbudowywana baza pomocy dydaktycznych i księgozbioru oraz pracowni komputerowej, co stwarza dzieciom większe możliwości dostępu do coraz szerszego zasobu informacji z różnych źródeł. Podkreślanie i nagradzanie sukcesów osiąganych przez uczniów podnosi ich motywację do rozwijania i poszerzania swoich wiadomości. Świadczy o tym duża liczba laureatów w konkursach gminnych, powiatowych, wojewódzkich i ogólnopolskich. Obrazem skuteczności działań dydaktycznych może być także mała liczba uczniów powtarzających klasę oraz wzrost poczucia bezpieczeństwa uczniów przebywających na terenie szkoły. Z analizy danych zastanych dotyczących wyników zewnętrznego sprawdzianu szóstoklasisty (strona internetowa OKE w Poznaniu, dokumenty szkolne) wynika, że tendencja rozwojowa szkoły za lata 2011, 2012, 2013 jest rosnąca (nieco powyżej średnich wyników krajowych). O stopniowym wzroście wyników osiąganych przez uczniów na zewnętrznym sprawdzianie szóstoklasisty świadczą także wyniki w skali staninowej: 2011 r. stanin 5 (średni) w województwie, okręgu i kraju; 2012 r. - stanin 5 (średni) w województwie i okręgu oraz stanin 4 (niżej średni) w kraju; 2013 r. - stanin 6 (wyżej średni) w województwie oraz stanin 5 (średni) w okręgu i kraju. W ostatnim roku szkolnym (2012/2013) nastąpił spadek wyników najniższych i bardzo niskich oraz znaczący wzrost wyników niskich. Istnieje tendencja wzrostowa w zakresie wyników wysokich, bardzo wysokich i najwyższych. Uczniowie klas V są zadowoleni przede wszystkim ze swoich osiągnięć w nauce (dobre oceny) i sukcesów odnoszonych w różnych konkursach i zawodach sportowych. Obszar badania: Uczniowie odnoszą sukcesy na wyższym etapie kształcenia lub na rynku pracy Szkoła stara się tak przygotować swoich uczniów, aby osiągali oni sukcesy na kolejnym etapie kształcenia, a w przyszłości - na rynku pracy. Zdaniem dyrektora i nauczycieli szkoła w swojej ofercie edukacyjnej uwzględnia kształcenie u uczniów kompetencji potrzebnych na kolejnym etapie kształcenia oraz w przyszłości na rynku pracy. Służy temu np. dobre wyposażenie dydaktyczne szkoły. W szkole kładzie się nacisk na kształcenie m.in. następujących kompetencji: samodzielność, ciekawość świata, systematyczność, obowiązkowość, przedsiębiorczość, śmiałość występowania przed innymi, zasady działania fair play, umiejętność uczenia się. Uczniowie nabywają umiejętności porozumiewania się językami obcymi (angielskim i niemieckim) oraz posługiwania się technologią komputerową. Na dobrym poziomie opanowują podstawowe 51/121

52 umiejętności określone w standardach: czytanie, pisanie, rozumowanie, wykorzystanie wiedzy w praktyce, korzystanie z informacji. Uczniowie bardzo chętnie biorą udział w konkursach, zawodach sportowych i osiągają sukcesy. Szczególnie szkoła może się poszczycić wynikami w konkursach językowych ( Oxford, Edi, Olimpus, Żaczek ), artystycznych przeglądach (Regionalnym Przeglądzie Misteriów Bożonarodzeniowych), zawodach sportowych w piłkę nożną, biegach przełajowych, rozgrywkach drużyn koszykarskich i siatkarskich), Powiatowym Konkursie Mitologicznym Odyseja, Międzyszkolnym Konkursie Historycznym Historia nauczycielką życia, Międzynarodowym Konkursie Matematycznym Kangur, Przeglądzie Kolęd i Pastorałek, akcji Trzeźwy umysł oraz w konkursach Bezpieczeństwo Ruchu Drogowego i Bezpieczeństwo Pożarowe. Dbanie o przyrodę, dobro planety i nawyki ekologiczne również przydadzą się uczniom na dalszych etapach kształcenia. Dzięki zajęciom rozwijającym zainteresowania szkoła otrzymała tytuł Szkoła Odkrywców Talentów. Absolwenci szkoły rozwijają umiejętności, które nabyli w szkole, kontynuując naukę w szkołach i klasach sportowych. Na dalszych etapach kształcenia prezentują postawy i normy społeczne zaszczepione w szkole - pracują w wolontariacie, w samorządach uczniowskich. Uczniowie klas młodszych stają się bardziej otwarci i wrażliwi na sztukę, wzrasta kultura słowa. Cechy te pomagają im w klasach starszych. Zdobyte umiejętności poszerzają horyzonty myślowe i wyobraźnię uczniów, a także ułatwią im dalsze funkcjonowanie we współczesnym skomputeryzowanym świecie. Szkoła jest od wielu lat współorganizatorem gminnego konkursu o tytuł Najlepszy Informatyk Gminny Kamień Pomorski. Wymaganie: Uczniowie są aktywni Aktywność uczniów i uczennic powinna się wiązać z różnorodnymi działaniami, szczególnie z procesem ich uczenia się. Ważnym elementem pracy szkoły jest wspieranie uczących się w podejmowanych przez nich samodzielnych inicjatywach wpływających na ich rozwój oraz rozwój środowiska. Proces uczenia się jest efektywny wtedy, gdy uczniowie biorą za niego odpowiedzialność. Rezultatem pracy nauczycieli są postawy uczących się wobec procesu uczenia się. Poziom spełnienia wymagania: B W szkole stwarza się wszystkim uczniom możliwość uczestniczenia w różnorodnych formach aktywności na rzecz ich własnego rozwoju i rozwoju szkoły. Zaangażowanie uczniów podczas zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych ma często związek z działaniami podejmowanymi przez nauczycieli, którzy stosują różne metody i formy pracy. Szeroka oferta zajęć dodatkowych (pozalekcyjnych i pozaszkolnych) uwzględnia potrzeby i zainteresowania uczniów, a ich zaangażowanie ma charakter powszechny. Uczniowie inicjują i realizują liczne działania, także na rzecz środowiska lokalnego. W realizację tych działań angażują się również rodzice. Uczniowie współpracują ze sobą na różnych poziomach, np.: Mały Samorząd klas I - III z Samorządem Uczniowskim klas IV - VI. Poniższe argumenty świadczą o wysokim stopniu spełniania wymagania. 52/121

53 Obszar badania: Uczniowie są zaangażowani w zajęcia prowadzone w szkole lub placówce i chętnie w nich uczestniczą Udział i zaangażowanie dzieci na zajęciach prowadzonych w szkole ma charakter powszechny, gdyż dotyczy większości uczniów i zajęć. Z przeprowadzonego badania ankietowego wśród uczniów klas V wynika, że większość z nich (24 z 26) jest zainteresowana tym, czym zajmuje się na lekcjach (zob. Rys. 1j). Przyczynia się do tego m.in. to, że nauczyciele zrozumiale tłumaczą zagadnienia (zob. Rys. 2j). Ankietowani uczniowie klas VI przyznali, że w dniu badania byli zaangażowani na zajęciach (zob. Rys. 3j), choć nie na wszystkich, a ich aktywność widoczna była podczas: zadawania pytań (zob. Rys. 4j), dyskutowania (zob. Rys. 5j), pracy samodzielnej (zob. Rys. 6j), notowania (zob. Rys. 7j), słuchania (zob. Rys. 8j), uczenia innych - w parach, w grupie, całą klasę (zob. Rys. 9j). Aktywność uczniów ma często związek z działaniami podejmowanymi przez nauczycieli, którzy stosują ciekawe metody i formy pracy; uatrakcyjniają proces edukacyjny, stosując nowoczesne techniki komunikacyjno-informacyjne, co potwierdziły obserwacje zajęć (9). Rys. 1j Rys. 2j 53/121

54 Rys. 3j Rys. 4j Rys. 5j Rys. 6j 54/121

55 Rys. 7j Rys. 8j Rys. 9j 55/121

56 Obszar badania: Nauczyciele stwarzają sytuacje, które zachęcają każdego ucznia do podejmowania różnorodnych aktywności Nauczyciele skutecznie stwarzają wszystkim uczniom możliwości do uczestniczenia w różnych formach aktywności na rzecz ich rozwoju. Według dyrektora w szkole jest szeroka oferta zajęć pozalekcyjnych, z której korzystają prawie wszyscy uczniowie. Obok zajęć wyrównawczych z poszczególnych przedmiotów uczniowie mają możliwość udziału w zajęciach kół przedmiotowych (np.: matematyczne, językowe, plastyczne, języka polskiego, informatyczne) oraz kół zainteresowań (np.: teatralne "Magia słowa", ruchowo-artystyczne, instrumentalno-wokalne, plastyczno-literackie "Czytanie na zawołanie", rozwijające samorządność "Głos ucznia", zespół taneczno-teatralny "Radocha", rozwijające zainteresowania humanistyczne, origami, zespół muzyczny "O rety! Flażolety", gromada zuchowa "Słoneczne kamyki", wolontariat, aktyw biblioteczny, zajęcia sportowe i koło taneczne). Ponadto uczniowie mają możliwość udziału w zajęciach logopedycznych i rewalidacyjnych, korekcyjno-kompensacyjnych oraz z gimnastyki korekcyjnej. Zdaniem uczniów uczestniczących w wywiadzie nauczyciele, zachęcając ich do uczestniczenia w tych zajęciach, tłumaczą, że mogą się one przydać w życiu codziennym; przyznają dodatkowe punkty do oceny zachowania; informują ich o terminach i zakresie tych zajęć. W ich opinii prawie wszyscy uczniowie uczestniczą w zajęciach pozalekcyjnych. Ankietowani uczniowie klas V przyznali, że zgłaszają swoje pomysły dotyczące tego, co chcą robić na lekcji (zob. Rys. 1j). Dotyczą one najczęściej sposobu pracy, tematyki oraz propozycji zmiany form i metod pracy na lekcji (zob. Rys. 1o). Nauczyciele na obserwowanych zajęciach motywowali wszystkich uczniów do angażowania się w proces uczenia się. Stosowali pochwały ustne, rozdawali motywujące naklejki. Wykorzystywali nowoczesne pomoce dydaktyczne oraz działania nowatorskie (np.: korzystanie z e-podręcznika, prezentacja animacji, zadania multimedialne). Dzielili klasy na grupy i dobierali do danej grupy uczniów słabszych i zdolniejszych, by mogli wzajemnie uczyć się od siebie. Podczas przekazywania nowego materiału nauczania stosowali metody poglądowe, by słabsi uczniowie lepiej przyswoili wiedzę. Obserwacje potwierdziły także zaangażowanie większości uczniów w zajęcia. 56/121

57 Rys. 1j Rys.1o 57/121

58 Obszar badania: Uczniowie inicjują i realizują różnorodne działania na rzecz własnego rozwoju, rozwoju szkoły lub placówki oraz angażują w nie inne osoby Uczniowie inicjują i realizują szereg różnorodnych, ciekawych i atrakcyjnych działań, które dotyczą ich własnego rozwoju i życia szkoły. W opinii większości (22 z 26) ankietowanych uczniów klas V często lub bardzo często biorą oni udział w działaniach na terenie szkoły, które wynikają z ich pomysłów (zob. Rys. 1j). Połowa (13 z 26) z nich przyznaje, że wykonuje zadania wymyślone przez siebie lub innych uczniów na większości bądź na wszystkich lekcjach (zob. Rys. 2j). Według dyrektora, nauczycieli i uczniów, uczestników wywiadów, uczniowie dzielą się swoimi pomysłami na to, co chcieliby robić w szkole. Inicjują przede wszystkim działania związane z zabawą, wypoczynkiem, pomocą innym, ekologią, uroczystościami szkolnymi, dbaniem o porządek w salach lekcyjnych i na korytarzach; chętnie uczestniczą i współorganizują zawody sportowe. W ramach wolontariatu "Ośmiu wspaniałych" m.in.: organizują pomoc dla potrzebujących dzieci; współpracują z Domem Dziecka w Lubiniu; zbierają karmę i potrzebne rzeczy dla schroniska dla zwierząt; biorą udział w akcjach "Szlachetna paczka" i "Żonkil"; realizują program "Ratujemy i uczymy ratować". Chętnie i z własnej inicjatywy przynoszą książki do biblioteki szkolnej w formie darów z własną dedykacją, nie tylko w ramach akcji "Podaruj książkę bibliotece szkolnej", ale przez cały rok szkolny. Starsi uczniowie, zorganizowani jako aktyw biblioteczny, na przerwach pomagają młodszym dzieciom przy wyborach czytelniczych. Prowadzone są również zajęcia integracyjne z uczniami z Polskiego Stowarzyszenia Osób z Upośledzeniem Umysłowym na terenie stowarzyszenia i szkoły. Samorząd Uczniowski jest pomysłodawcą przyznawania "Sympatek" w Dniu Edukacji Narodowej oraz zainicjował powstanie poczty walentynkowej. Każdego roku w szkole organizowane są wycieczki jednodniowe i wielodniowe, gdzie uczniowie proponują miejsca wyjazdów. W realizację działań angażują się wszyscy nauczyciele, dyrekcja szkoły, rodzice oraz uczniowie. Współpracują na różnych poziomach, np.: Mały Samorząd klas I - III z Samorządem Uczniowskim klas IV - VI; nauczyciele edukacji wczesnoszkolnej z nauczycielami klas IV - VI. Na terenie szkoły znajduje się wiele informacji na temat działań zainicjowanych i realizowanych przez uczniów. W gablocie Samorządu Uczniowskiego zamieszczane są bieżące informacje o aktualnych działaniach i akcjach uczniowskich. Z inicjatywy uczniowskiej stworzono wystawę prac plastycznych. Poza tym widoczne są puchary, dyplomy, gazetki ścienne, itp. 58/121

59 Rys. 1j Obszar badania: Rys. 2j Uczniowie realizują różnorodne działania na rzecz rozwoju społeczności lokalnej oraz angażują w nie inne osoby Uczniowie skutecznie inicjują i realizują wiele różnorodnych przedsięwzięć na rzecz rozwoju społeczności lokalnej, angażując w nie inne podmioty. Do inicjatyw uczniów, według partnerów uczestniczących w wywiadzie, można zaliczyć m.in.: wyjazdy do Wolina do Centrum Słowian na warsztaty archeologiczne; organizację turnieju "Gryfuś" ("Bądź bezpieczny z Gryfusiem") dla powiatu kamieńskiego; udział dzieci w realizacji programu profilaktycznego "Alfred radzi"; organizację Dnia Dziecka i Dnia Patrona. Na terenie szkoły dostępne są informacje i wytwory uczniowskie obejmujące działania zainicjowane przez uczniów. W gablocie Samorządu Uczniowskiego zamieszczane są bieżące informacje o aktualnych działaniach i akcjach uczniowskich. W obecnej chwili są to wyniki wyborów do Samorządu Uczniowskiego oraz o prowadzonej wśród uczniów akcji pomocy bezdomnym kotom przed zbliżającą się zimą. Wiele z akcji inicjowanych przez uczniów uzyskuje uznanie w postaci dyplomów i podziękowań, które są wywieszane na ścianach szkolnych korytarzy i w klasach. Są to między innymi akcje: "Szlachetna paczka", "Góra grosza", Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy, działalność wolontariatu. Z okazji akcji "Sprzątanie Świata" uczniowie zaproponowali i wykonali nasadzenia drzew i krzewów dookoła szkolnego boiska. Wśród pucharów za osiągnięcia sportowe znajdują się również puchary z turnieju Mini KALF oraz za udział w Biegu Niepodległości, gdzie licznym gronem reprezentują co roku szkołę, dzięki czemu od kilku lat zwyciężają w klasyfikacji szkół. Skuteczność uczniów w inicjowaniu i realizacji różnorodnych działań na rzecz społeczności lokalnej potwierdzają również uczniowie i nauczyciele uczestniczący w wywiadzie. Uczniowie współorganizują Powiatowy Festiwal Piosenki 0bcojęzycznej "Śpiewające klasy". Inicjatywy dzieci przyczyniają się do ich wszechstronnego rozwoju i rozwoju szkoły, która czynnie uczestniczy w życiu społeczności lokalnej. Uczniowie uczą się współpracować z rodzicami, dziećmi z innych placówek, osobami dorosłymi. 59/121

60 Wymaganie: Respektowane są normy społeczne Szkoły powinny kształtować postawy zgodne z wartościami i normami społeczeństwa demokratycznego. Poznawanie zasad i rozumienie ich znaczenia dla funkcjonowania społeczności szkolnej i społeczeństwa stanowi element rozwoju. Świadomość tego, jak ważne jest przestrzeganie wspólnie ustalonych reguł, decyduje o sukcesie grup. Ważnym zadaniem szkoły jest tworzenie poczucia bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego, a także klimatu sprzyjającego uczeniu się. Poziom spełnienia wymagania: B Szkoła podejmuje działania sprzyjające zapewnieniu uczniom poczucie bezpieczeństwa, więc uczniowie podczas zajęć szkolnych oraz przebywając na terenie szkoły po zajęciach, czują się bezpiecznie. Nauczyciele analizują działania podejmowane dla eliminowania zagrożeń i wzmacniania właściwych zachowań oraz uwzględniają pomysły i inicjatywy zgłaszane w tym zakresie przez uczniów i rodziców. Według przedstawiciela organu prowadzącego Szkoła Podstawowa nr 1 w Kamieniu Pomorskim jest uznawana za szkołę najbardziej bezpieczną w gminie. Poniższe argumenty świadczą o wysokim poziomie spełniania niniejszego wymagania. Obszar badania: Działania szkoły lub placówki zapewniają uczniom bezpieczeństwo fizyczne i psychiczne Powszechne i skuteczne działania całej społeczności szkolnej zapewniają uczniom poczucie bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego w różnych sytuacjach życia szkolnego. Większość ankietowanych uczniów klas V czuje się bezpiecznie zarówno na lekcjach (zob. Rys. 1j), podczas przerw (zob. Rys. 2j), jak i na terenie szkoły po zajęciach lekcyjnych (zob. Rys. 3j). Jednak, zdaniem uczniów, w szkole występują pojedyncze przypadki agresji słownej, pozasłownej i fizycznej (zob. Rys. 1w - Rys. 9w). Poczucie bezpieczeństwa mają również młodsi uczniowie z klas I - III ("Wszyscy w szkole czują się bezpiecznie"). W opinii partnerów szkoły świadomość dzieci w zakresie bezpieczeństwa jest duża, gdyż realizuje się dużo programów profilaktycznych. Dzieci potrafią się zachować w różnych sytuacjach zagrożenia. W szkole funkcjonuje monitoring wizyjny wewnętrzny i zewnętrzny, teren jest ogrodzony. Nauczyciele pełnią dyżury podczas przerw. Przedstawiciel organu prowadzącego dodaje, że Szkoła Podstawowa nr 1 w Kamieniu Pomorskim jest uznawana za placówkę najbardziej bezpieczną w gminie. Powołano Społecznego Inspektora Pracy oraz koordynatora do spraw bezpieczeństwa w szkole. Prowadzone są próbne alarmy przeciwpożarowe oraz bombowe. Szkoła realizuje programy "Alfred radzi", "Elementarz Gryfusia", "Trzy koła", Trening zastępowania agresji ART. Powszechność poczucia bezpieczeństwa wśród uczniów, świadczącą o skuteczności działań szkoły, potwierdzają również pracownicy niepedagogiczni w udzielonym wywiadzie. 60/121

61 Rys. 1j Rys. 2j Rys. 3j 61/121

62 Rys.1w Rys.2w 62/121

63 Rys.3w Rys.4w 63/121

64 Rys.5w Rys.6w 64/121

65 Rys.7w Rys.8w 65/121

66 Rys.9w Obszar badania: Uczniowie współpracują ze sobą w realizacji przedsięwzięć będących wynikiem działań samorządu uczniowskiego Uczniowie, współpracując ze sobą w realizacji przedsięwzięć będących wynikiem działań Samorządu Uczniowskiego, doceniają wagę samorządności uczniowskiej w codziennym życiu szkoły oraz potrafią dzielić się odpowiedzialnością w tym zakresie. W szkole panuje pozytywny klimat sprzyjający współpracy uczniowskiej. Prawie wszyscy (23 z 26) ankietowani uczniowie klas V twierdzą, że biorą udział w imprezach szkolnych, konkursach i zawodach organizowanych przez Samorząd Uczniowski lub samorządy klasowe, a większość (16 z 26) z nich współorganizuje te przedsięwzięcia (zob. Rys. 1w). Podczas wywiadu uczniowie dodają, że biorą udział w tworzeniu regulaminów zachowania się w szkole i w klasie; zgłaszają propozycje do oceny zachowania; przeprowadzili naukę poruszania się po szkole podczas przerw; utworzyli skrzynkę walentynkową. W szkole spełniane są wszystkie możliwe do realizacji ich propozycje. Zdaniem nauczycieli samorządność uczniowska to dobra szkoła współpracy dla uczniów, nauczycieli, rodziców, środowiska lokalnego. Nauczyciele proponują uczniom rozwiązania, zachęcają do podejmowania wyzwań. Uaktywniają uczniów sprawiających problemy wychowawcze, nieradzących sobie z obowiązkami szkolnymi, aby sprawdzili się na innym polu (np.: obsługa sprzętu multimedialnego, udział w przedstawieniach grupy teatralnej, wolontariatu). Promują najbardziej aktywnych uczniów (nagrody materialne, wyjazdy). Dzięki wspólnym działaniom Samorządów Uczniowskich klas I - III i IV - VI dzieci się integrują, lepiej nawzajem rozumieją się. Bardzo chętnie uczestniczą w wyborach SU. Współorganizują z innymi organami szkoły akcje charytatywne, imprezy, pomoc w nauce. Dzieci poznają historię i współczesność swojego miasta, pomagają w realizowaniu różnych przedsięwzięć lokalnych. 66/121

67 Rys.1w Obszar badania: Zasady postępowania i współżycia w szkole lub placówce są uzgodnione i przestrzegane przez uczniów, pracowników szkoły, rodziców, a relacje między wszystkimi członkami społeczności szkolnej są oparte na wzajemnym szacunku i zaufaniu Wartości oraz zasady postępowania i współżycia w szkole są jasno określone w dokumentach szkolnych (Koncepcja pracy..., Wewnątrzszkolny System Oceniania, kodeksy klasowe); są one oparte na wzajemnym szacunku oraz zaufaniu i obowiązują wszystkich tak samo. Rodzice uczestniczący w wywiadzie twierdzą, że mają możliwość zgłaszania propozycji dotyczących zasad postępowania w szkole. Są zapoznawani z wszelkimi obowiązującymi regulaminami i procedurami. Mają wpływ na programy profilaktyczne i wychowawcze funkcjonujące w szkole, mogą je modyfikować. Są na bieżąco informowani o zachowaniu dziecka. Biorą także udział w podejmowaniu decyzji dotyczących życia szkoły, np. planowanie działań na poziomie klasy i szkoły (m.in.: imprezy klasowe, wyjścia, uroczystości, wycieczki, przeznaczanie finansów klasowych na wybrane cele, tworzenie tradycji szkoły pożegnanie szóstoklasistów). Powyższe stwierdzenia potwierdza analiza wyników ankiet dla rodziców (zob. Rys. 1j i 2j). Ankietowani rodzice twierdzą również, że nauczyciele szanują i traktują wszystkich uczniów równie dobrze, a oni sami mają możliwość współdecydowania o ważnych sprawach szkolnych (zob. Rys. 3j 5j). Nauczyciele dodają podczas wywiadu, że ich szkoła to placówka przyjazna dziecku, bezpieczna, stwarzająca warunki do nauki, ale również kształtująca szacunek dla drugiego człowieka, poszanowanie uniwersalnego systemu wartości, dziedzictwa historycznego i kulturowego. Uczniowie w trakcie wywiadu powiedzieli, że zasady postępowania w szkole są im znane i przez nich akceptowane: "tworzymy razem regulaminy klasowe, utrwalamy normy zachowania i je stosujemy"; "nauczyciele uczą nas i przypominają o zasadach zachowania i bezpieczeństwie"; "systematycznie organizowane są apele, na których przypominane są normy i zasady właściwego zachowania"; "koledzy i koleżanki, którzy wywiązują się z nich wzorowo, są nagradzani". Większość 67/121

68 (21 z 26) ankietowanych piątoklasistów jest zdania, że ma wpływ na to, jakie zasady zachowania obowiązują w szkole (zob. Rys. 6j). Relacje między wszystkimi członkami społeczności szkolnej są oparte na wzajemnym szacunku i zaufaniu, a nauczyciele poprzez osobisty przykład kształtują pożądane społecznie postawy, co potwierdzają również wywiad z pracownikami niepedagogicznymi oraz obserwacje zajęć. Rys. 1j Rys. 2j Rys. 3j Rys. 4j 68/121

69 Rys. 5j Rys. 6j Obszar badania: W szkole analizuje się podejmowane działania wychowawcze oraz modyfikuje je w razie potrzeb Nauczyciele analizują skuteczność podejmowanych działań wychowawczych oraz modyfikują stosownie do uzyskiwanych wyników oraz potrzeb społeczności szkolnej. Według dyrektora i nauczycieli każdego roku analizowana jest sytuacja dotyczącą przestrzegania norm społecznych przy pomocy ankiet skierowanych do uczniów, rodziców, nauczycieli. Opracowywane i wyciągane są wnioski i przeprowadzana jest ewaluacja sytuacji niepokojących i metod badawczych. Innym sposobem zbierania informacji jest bieżąca obserwacja, rozmowy z uczniami i rodzicami. Opracowywane są regulaminy pracowni, zachowania się podczas przerw. Pedagog szkolny prowadzi Rejestr Sytuacji Kryzysowych, prowadzone są zajęcia profilaktyczne. Analizy dotyczą przede wszystkim bezpieczeństwa i uzależnień. W klasach młodszych opracowywane są regulaminy klas i dobrego zachowania "Jesteśmy kulturalnymi uczniami". Wnioski z analiz przyczyniają się do modyfikacji i kontynuacji działań. Na bieżąco modyfikowany jest system nagradzania uczniów prezentujących postawy pozytywne, godne naśladowania. W szkole pracuje się nad zmniejszeniem ilości zachowań niewłaściwych, które pojawiają się incydentalnie (agresja słowna) wśród uczniów. Wprowadzane są i kontynuowane programy wychowawcze, lekcje i warsztaty z pedagogiem szkolnym, spotkania z policjantem, przedstawienia Teatru Profilaktyki "Kurtyna" z Krakowa", realizacja programów "Cukierki" i "Zachowaj Trzeźwy Umysł". Działania polegały również na zwiększeniu liczby nauczycieli dyżurujących na przerwach, zwiększeniu ilości godzin wychowawczych poświęconych kwestiom bezpieczeństwa w szkole i pozna nią, wpajania szacunku do drugiego człowieka, komunikacji interpersonalnej, uzależnień, kwestii prozdrowotnych, cyberprzemocy. Młodsze dzieci uczone są właściwych zachowań np. poprzez realizację profilaktycznego programu "Alfred Radzi". Po analizie ankiet oraz po sygnałach rodziców i dzieci nastąpiła modernizacja monitoringu, zamknięcia wejść do szkoły, wprowadzenie Rejestru Wejść i Wyjść. Modyfikacja 69/121

70 wszystkich działań zapisana jest w Programie Profilaktycznym i Programie Wychowawczym Szkoły. Na podstawie badań przeprowadzanych w szkole powstała praca magisterska "Poczucie bezpieczeństwa uczniów Szkoły Podstawowej nr 1 im. B. Chrobrego w Kamieniu Pomorskim". Jej podsumowanie stało się pretekstem do opracowania procedury alarmu bombowego i przeciwpożarowego. Obszar badania: W modyfikacjach biorą udział uczniowie i rodzice W modyfikacjach podejmowanych przez szkołę działań wychowawczych czynny udział biorą uczniowie i rodzice. Szkoła stara się realizować pomysły uczniów i rodziców. Rodzice i uczniowie uczestniczący w wywiadach w pełni zgadzają się i akceptują główne cele oraz kierunki działalności wychowawczej szkoły. Uwzględniają one zarówno inicjatywy uczniów ("Tak, tworzymy regulaminy zachowywania się w szkole; w klasie przeprowadziliśmy naukę poruszania się po szkole podczas przerw"; "zgłaszamy propozycje do oceny zachowania") jak i rodziców (np.: wprowadzenie Dni Otwartych; zwiększenie częstotliwości zebrań z rodzicami; organizacja wycieczek, wyjazdów do kina i teatru). Ponadto rodzice mają wpływ na programy realizowane w szkole - opiniują: szkolny zestaw podręczników i programów nauczania, program profilaktyki i wychowawczy, program rozwoju szkoły wraz z koncepcją pracy, zmiany w statucie, WSO, projekt planu finansowego szkoły, pracę nauczycieli i szkoły. Na wniosek rodziców wprowadzono dyżur pedagoga szkolnego w godzinach popołudniowych; zmieniono godziny pracy świetlicy szkolnej; zwiększono liczbę dzieci objętych opieką świetlicową, utworzono dodatkową grupę. Dzieci, które nie zostały objęte opieką świetlicy szkolnej z braku miejsc, zostały objęte opieką świetlicy środowiskowej prowadzącej elementy socjoterapii. Uczniowie uczestniczący w wywiadzie stwierdzili, że wszystkie ich pomysły możliwe do realizacji są spełniane. Partycypację rodziców i uczniów w modyfikacji działań wychowawczych potwierdzają w swoich wypowiedziach dyrektor i nauczyciele. Wymaganie: Szkoła lub placówka wspomaga rozwój uczniów, uwzględniając ich indywidualną sytuację W szkole ukierunkowanej na rozwój uczniów z uwzględnieniem ich indywidualnej sytuacji podejmuje się różnorodne działania, dostosowane do specyfiki i potrzeb środowiska. Powinny być one oparte na diagnozie, a ich skuteczność poddawana refleksji. Ich elementem jest przeciwdziałanie dyskryminacji. Organizując procesy edukacyjne, nauczyciele indywidualizują nauczanie i wspierają uczniów. Poziom spełnienia wymagania: B W szkole systematycznie rozpoznaje się możliwości psychofizyczne, potrzeby rozwojowe, sposoby uczenia się oraz sytuację społeczną każdego ucznia. Stwarza się uczniom możliwość korzystania z bogatej oferty zajęć pozalekcyjnych rozwijających ich zainteresowania i uzdolnienia oraz z zajęć specjalistycznych zaspokajających specjalne potrzeby edukacyjne uczniów. W szkole nie występują zjawiska dyskryminacyjne. Sporadycznie zdarzają się incydenty związane z trudnością w nawiązywaniu kontaktów, ale są one natychmiast rozwiązywane. Podejmowane działania mają charakter 70/121

71 zapobiegawczy, podnoszą wśród uczniów poziom wiedzy i wpływają na postawy, które mają na celu przeciwdziałanie dyskryminacji i przemocy motywowanej uprzedzeniami oraz wspieranie równości i różnorodności. Szkoła kształtuje postawy poszanowania tradycji i kultury własnego narodu, a także postawy poszanowania innych kultur i tradycji. Czynnie bierze udział w corocznych obchodach Dnia Godności Osoby Niepełnosprawnej Intelektualnie. Szkoła podejmuje różnorodne inicjatywy wraz z podmiotami środowiska lokalnego oraz uczestniczy w wielu działaniach prowadzonych przez instytucje odpowiedzialne za wspomaganie dzieci i młodzieży, zgodnie z potrzebami i sytuacją społeczną uczniów. Nauczyciele wspierają i zachęcają uczniów do aktywności na zajęciach oraz stosują różne metody i formy pracy na lekcjach. Rodzice i uczniowie są zgodni w swoich opiniach, że szkoła udziela wsparcia uczniom adekwatnie do ich potrzeb, zarówno w sytuacji pokonywania trudności jak i w rozwijaniu zainteresowań. Przytoczone poniżej argumenty świadczą o wysokim poziomie spełniania niniejszego wymagania. Obszar badania: W szkole lub placówce rozpoznaje się możliwości psychofizyczne i potrzeby rozwojowe, sposoby uczenia się oraz sytuację społeczną każdego ucznia W szkole w sposób systemowy rozpoznaje się możliwości psychofizyczne, zdolności, potrzeby i osiągnięcia edukacyjne uczniów oraz ich sytuację społeczną, m.in. poprzez: wywiady (np. dotyczące środowiska społecznego, dziedziczności zachowań przez kolejne pokolenia - bezrobocie, przemoc w rodzinie, uzależnienia); obserwacje; analizę wytworów prac uczniów; rozmowy z uczniami i rodzicami; rozmowy z nauczycielami; analizę wstępnych przedmiotowych testów diagnostycznych; opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej; testy sprawności fizycznej i możliwości psychoruchowej dzieci (np. konsultacje z klubami sportowymi i Kamieńskim Domem Kultury). Większość (35 z 46) ankietowanych rodziców deklaruje, że szkoła przynajmniej kilka razy w roku rozmawia z nimi o możliwościach i potrzebach ich dzieci (zob. Rys. 1j). Najważniejsze potrzeby rozwojowe uczniów (społeczne, poznawcze, emocjonalne), według nauczycieli, to: przynależność do grupy społecznej, rodziny; uczenie się czegoś nowego, robienie postępu; integracja, poczucie wiary we własne siły; samorządność; otrzymywanie zachęty i wsparcia; bycie docenianym, zauważanym, wysłuchanym; poczucie bezpieczeństwa; ekspresja, wyrażanie swoich myśli i uczuć; aktywny wypoczynek, sport, rekreacja i ochrona zdrowia. Wszystkie potrzeby rozwojowe uczniów są uwzględniane i zaspokajane. Systemowość prowadzonego rozpoznania potwierdza również w swojej wypowiedzi dyrektor szkoły. 71/121

72 Rys. 1j Obszar badania: Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze i rozwijające zainteresowania specjalistyczne organizowane dla i uzdolnienia, uczniów zajęcia wymagających szczególnego wsparcia w rozwoju lub pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz zajęcia rewalidacyjne dla uczniów niepełnosprawnych są odpowiednie do rozpoznanych potrzeb każdego ucznia W szkole podejmuje się działania edukacyjne wynikające z indywidualnych potrzeb każdego ucznia. Stwarza się dzieciom możliwość korzystania z bogatej oferty zajęć pozalekcyjnych rozwijających ich zainteresowania i uzdolnienia oraz z zajęć specjalistycznych zaspokajających specjalne potrzeby edukacyjne uczniów. W opinii rodziców nauczyciele traktują ich dzieci w sposób uwzględniający potrzeby i możliwości uczniów. W szkole organizowane są zajęcia dodatkowe, m.in.: wyrównujące braki edukacyjne (rewalidacyjne, socjoterapeutyczne, korekcyjno-kompensacyjne, dydaktyczno-wyrównawcze, logopedyczne, biblioterapia, trening umiejętności społecznych) oraz rozwijające (koła zainteresowań). Dostosowywane są wymagania edukacyjne do potrzeb dzieci i ich możliwości psychofizycznych (współpraca z poradnią psychologiczno-pedagogiczą - uwzględnienie zaleceń, opinii i orzeczeń). Uczniowie edukacji wczesnoszkolnej uczestniczą w badaniach przesiewowych ryzyka dysleksji. W celu opracowania form pomocy i metod pracy z uczniem szkoła konsultuje się z fachowcami psychologiem, logopedą, pedagogiem, lekarzem, kuratorami sądowymi, policją. Ankietowani rodzice potwierdzają, że organizowane w szkole zajęcia pozalekcyjne są dostosowane do potrzeb ich dzieci (zob. Rys. 1j). Uczniowie klas V twierdzą, że mogą uczestniczyć w wybranych przez siebie zajęciach pozalekcyjnych (zob. Rys. 2j), które ich interesują (zob. Rys. 3j) i które są im potrzebne (zob. Rys. 4j). 72/121

73 Rys. 1j Rys. 2j Rys. 3j Rys. 4j 73/121

74 Obszar badania: W szkole lub placówce są realizowane działania antydyskryminacyjne obejmujące całą społeczność szkoły lub placówki Działania antydyskryminacyjne prowadzone w szkole są adekwatne do jej specyfiki. Zdaniem nauczycieli w szkole nie występują zjawiska dyskryminacyjne. Sporadycznie zdarzają się incydenty związane z trudnością w nawiązywaniu kontaktów, ale są one natychmiast rozwiązywane. W zgodnej opinii dyrektora i nauczycieli szkoła stara się przeciwdziałać dyskryminacji i promuje postawy szacunku oraz zasadę równości. Wszystkie działania podnoszą wśród uczniów poziom wiedzy i wpływają na postawy, które mają na celu przeciwdziałanie dyskryminacji i przemocy motywowanej uprzedzeniami oraz wspieranie równości i różnorodności. Szkoła kształtuje postawy poszanowania tradycji i kultury własnego narodu, a także postawy poszanowania innych kultur i tradycji. Czynnie bierze udział w corocznych obchodach Dnia Godności Osoby Niepełnosprawnej Intelektualnie. socjoterapeutycznych, Tematyka zajęciach równości antydyskryminacyjna płci realizowana i antydyskryminacji jest oraz na zajęciach zajęciach profilaktyczno-terapeutycznych w ramach projektu "Belferek". Powszechność działań antydyskryminacyjnych nauczycieli potwierdza podczas wywiadu większość uczniów, którzy twierdzą, że nauczyciele są sprawiedliwi i wszystkich traktują tak samo. Jednak w opinii kilku tych respondentów nauczyciele nie zawsze traktują uczniów tak samo ("np. w samorządzie z głosów wybierany jest przewodniczący, a pozostałe funkcje są już z wyboru nauczyciela"; "na niektórych lekcjach nauczyciele na nas krzyczą i nie chcą nas brać do odpowiedzi"; "niektórzy nauczyciele są niesprawiedliwi"). Rodzice uczestniczący w wywiadzie stwierdzili, że w szkole typowych przypadków dyskryminacji nie zaobserwowali, nie mniej jednak szkoła podejmuje działania zapobiegające takim zdarzeniom. Obszar badania: Szkoła lub placówka współpracuje z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi i innymi podmiotami świadczącymi poradnictwo i pomoc uczniom, zgodnie z ich potrzebami i sytuacją społeczną Charakter współpracy szkoły z podmiotami wspierającymi uczniów jest adekwatny do ich potrzeb, sytuacji społecznej oraz wspomaga ich rozwój. W zgodnej opinii nauczycieli i dyrektora s zkoła podejmuje różnorodne inicjatywy wraz z podmiotami środowiska lokalnego oraz uczestniczy w wielu działaniach prowadzonych przez instytucje odpowiedzialne za wspomaganie dzieci i młodzieży, zgodnie z potrzebami i sytuacją społeczną uczniów (zob. Tab. 1). Współpraca ta jest adekwatna do potrzeb uczniów, rozwija ich zainteresowania, potrzebę kontaktów z rówieśnikami, współdziałania w grupie. Pozwala poznać najbliższą okolicę, uwrażliwia na potrzeby innych. Pomaga osiągnąć sukces oraz przygotować uczniów do dalszej edukacji i w przyszłości do zaistnienia na rynku pracy. Ważne są działania realizowane ze wszystkimi podmiotami, gdyż wpływają pozytywnie na rozwój uczniów. Wspomagają także rodzinę ucznia. 74/121

75 Typ pytania: Pytanie otwarte Treść pytania: Na czym ta współpraca polega? Czy Państwa zdaniem jest adekwatna do potrzeb uczniów? Proszę uzasadnić. (7649) Tab.1 Numer Treść odpowiedzi Cytaty 1 Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna badania uczniów, doradztwo, szkolenia dla nauczycieli 2 Powiatowa Komenda Policji, Powiatowa Straż Pożarna współorganizacja programów Alfred radzi, Bądź bezpieczny z Gryfusiem Powiatowy Turniej Wiedzy Prewencyjnej, pogadanki o bezpieczeństwie, organizacja pokazów w Dniu Dziecka i zawodów, współorganizacja Turnieju Wiedzy Pożarniczej, przeprowadzanie rad szkoleniowych dla nauczycieli 3 Ośrodek Pomocy Społecznej 4 Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej pomoc najbardziej potrzebującym, wywiady, dożywianie, pomoc materialna pomoc przy organizacji Dnia Patrona, gratisowe wejścia do muzeum 5 Kamieński Dom Kultury organizacja konkursów recytatorskiego i piosenki, udział uczniów w zajęciach teatralnych i fotograficznych, bezpłatne zajęcia plastyczne 6 Organizacje kościelne Parafia pod wezwaniem św. Ottona, Civitas Christiana współorganizacja Regionalnego Przeglądu Misteriów Bożonarodzeniowych 7 Kombatanci obchody Dnia Kombatanta, uroczystości szkolne (Spotkanie Pokoleń) 8 Organizacje sportowe KS Gryf, miejskie kluby żeglarskie, KT Fokus, Miejski Ośrodek Sporu i Rekreacji 9 Urząd Miasta wspieranie szkoły 10 Pielęgniarka środowiskowa i szkolna profilaktyka zdrowia 11 Polskie Stowarzyszenie Osób z Upośledzeniem integracja z osobami niepełnosprawnymi intelektualnie Umysłowym 12 Bractwo Słowian Zachodnich Strażnicy Nawii organizacja Dnia Patrona, Dnia Przedszkolaka 13 Inne instytucje edukacyjne SP 2, SP Jarszewo, SP Wrzosowo, SP Górki, Publiczne Gimnazjum im. Noblistów Polskich, Zespół Szkół w Przecławiu, Przedszkola nr 1, 2 i niepubliczne Kajtuś 14 Gminna Komisja ds. Rozwiązywania Problemów wsparcie finansowe dla dzieci Alkoholowych 75/121

76 Obszar badania: W szkole lub placówce są prowadzone działania uwzględniające indywidualizację procesu edukacyjnego w odniesieniu do każdego ucznia Szkoła podejmuje różne działania, które uwzględniają indywidualizację procesu nauczania i zwiększają szanse edukacyjne uczniów. Nauczyciele wspierają i zachęcają uczniów do aktywności na zajęciach. Stosują ciekawe metody oraz różne formy pracy na lekcjach. Wykorzystują nowoczesne pomoce dydaktyczne oraz działania nowatorskie (np.: korzystanie z e-podręcznika, prezentacja animacji, zadania multimedialne). Indywidualizując proces nauczania, rozszerzają treści programowe, zwiększają lub zmniejszają stopień trudności wykonywanych przez uczniów zadań. Uczniom z opiniami z poradni psychologiczno-pedagogicznej dostosowują wymagania do ich możliwości psychofizycznych, m.in. poprzez sprawdzanie stopnia zrozumienia polecenia, wskazywanie do rozwiązania prostszego działania, mobilizowanie do wysiłku poglądowe, i ukończenia by słabsi zadania. Podczas uczniowie przekazywania lepiej przyswoili nowego wiedzę, materiału co potwierdza nauczania m.in. stosują obserwacja metody zajęć. Ankietowani uczniowie klas V (odpowiednio: 15 z 26 i 22 z 26) deklarują, że na większości zajęć nauczyciele poruszają zagadnienia z innych przedmiotów (zob. Rys. 1j) oraz że wszyscy lub większość nauczycieli pomaga uczniom uczyć się, gdy mają oni trudności w nauce (zob. Rys. 2j). Rys. 1j Rys. 2j 76/121

77 Obszar badania: W opinii rodziców i uczniów wsparcie otrzymywane w szkole lub placówce odpowiada ich potrzebom Rodzice i uczniowie są zgodni w swoich opiniach, że szkoła udziela wsparcia uczniom adekwatnie do ich potrzeb, zarówno w sytuacji pokonywania trudności jak i w rozwijaniu zainteresowań. Ankietowani uczniowie mogą liczyć na wsparcie ze strony szkoły w rozwijaniu swoich zainteresowań (zob. Rys. 1j) oraz czują, że nauczyciele wierzą w nich i w ich możliwości (zob. Rys. 2j i Rys. 3j) i mówią im, że mogą się nauczyć nawet trudnych rzeczy (zob. Rys. 4j). Natomiast rodzice wskazali w ankietach, że to wsparcie dotyczy również pomocy nauczycieli i wychowawców w pokonywaniu trudności przez ich dzieci (zob. Rys. 5j i Rys. 6j) oraz że nauczyciele wskazują możliwości rozwoju uczniów (zob. Rys. 7j). Rys. 1j Rys. 2j 77/121

78 Rys. 3j Rys. 4j Rys. 5j Rys. 6j 78/121

79 Rys. 7j Wymaganie: Nauczyciele współpracują w planowaniu i realizowaniu procesów edukacyjnych O sukcesie współczesnych społeczeństw decyduje zdolność do współpracy. Aby jej uczyć, nauczyciele powinni działać zespołowo, organizując procesy edukacyjne, rozwiązując problemy, prowadząc ewaluację, ucząc się od siebie nawzajem. Służy to podniesieniu jakości procesu uczenia się uczniów oraz rozwojowi zawodowemu nauczycieli. Poziom spełnienia wymagania: B Organizacja pracy szkoły sprzyja powszechnej współpracy nauczycieli, a oni sami są zaangażowani w pracę zespołów stałych i zadaniowych. Współdziałają przy planowaniu, organizowaniu, a także modyfikowaniu i realizowaniu procesów edukacyjnych. Nauczyciele wspomagają się nawzajem w działaniach edukacyjnych i wychowawczych. W wyniku wspólnych ustaleń wprowadzono np.: dodatkowe zajęcia z języka polskiego "Potrafię napisać"; uspołecznianie dzieci poprzez działania w Samorządzie Uczniowskim i w wolontariacie; zajęcia logopedyczne, ruchowe, rozwijające z języka angielskiego, teatralne, muzyczne. Wnioski z wewnętrznego nadzoru pedagogicznego są uwzględniane i przyczyniają się do prorozwojowych zmian w funkcjonowaniu szkoły. Efektem wymiany doświadczeń pomiędzy nauczycielami jest podnoszenie jakości pracy szkoły. Dzięki wymianie informacji o uczniach i zespołach klasowych pedagodzy skutecznie oddziałują w sferze opiekuńczo-wychowawczej oraz indywidualizują pracę z uczniem. Wspólne planowanie 79/121

80 i opracowywanie materiałów pozwala ujednolicać pracę szkoły. Wszyscy nauczyciele ocenili współpracę między sobą jako zdecydowanie przydatną. Poniżej przytoczono argumenty świadczące o wysokim poziomie spełniania tego wymagania. Obszar badania: Nauczyciele, w tym pracujący w jednym oddziale, współpracują ze sobą w organizowaniu i realizowaniu procesów edukacyjnych Wszyscy nauczyciele są zaangażowani w pracę zespołów stałych i zadaniowych działających w szkole (zob. Rys. 1j). Nauczyciele współdziałają przy planowaniu, organizowaniu, a także modyfikowaniu i realizowaniu procesów edukacyjnych. Organizacja ich pracy, w tym nauczycieli pracujących w jednym oddziale, sprzyja powszechnemu uczestnictwu pedagogów we współpracy (zob. Rys. 1w). Nauczyciele zgodnie twierdzą, że współpraca ta odbywa się systematycznie na wielu płaszczyznach. Wspólnie prowadzą ewaluację planów nauczania z przedmiotów; planują i organizują konkursy, imprezy i uroczystości szkolne, wycieczki tematyczne, imprezy okolicznościowe. Wymieniają informacje dotyczące uczniów, zachęcają dzieci do udziału w zajęciach prowadzonych przez innych nauczycieli. Nauczyciele wspólnie planują działania; opiekunowie zespołów samokształceniowych tworzą roczny plan pracy, przy opracowaniu którego brane są pod uwagę propozycje nauczycieli; współpraca nauczycieli obejmuje także wymianę doświadczeń; analizę wniosków płynących z przeprowadzanych w ciągu roku szkolnego diagnoz i efektów swojej pracy. Na spotkaniach zespołów samokształceniowych nauczyciele omawiają i analizują wyniki oraz wnioski płynące z diagnoz wstępnych, śródrocznych i rocznych. Powszechność współpracy nauczycieli, w tym pracujących w jednym oddziale, w planowaniu i realizowaniu procesów edukacyjnych potwierdza również dyrektor szkoły. Rys. 1j 80/121

81 Rys.1w Obszar badania: Wprowadzanie zmian dotyczących przebiegu procesów edukacyjnych (planowanie, organizacja, realizacja, analiza i doskonalenie) następuje w wyniku ustaleń między nauczycielami Nauczyciele współdziałają w organizowaniu, realizacji i analizie procesów edukacyjnych, a wprowadzanie zmian w przebiegu tych procesów następuje w wyniku wspólnych ustaleń pomiędzy nauczycielami (zob. Rys. 1o). W wyniku wspólnych ustaleń nauczycieli uczących w jednym oddziale wprowadzono np.: dodatkowe zajęcia z języka polskiego "Potrafię napisać" (przygotowujące do zewnętrznego sprawdzianu po szkole podstawowej); uspołecznianie dzieci poprzez działania w Samorządzie Uczniowskim i wolontariacie; zajęcia ruchowe, logopedyczne, rozwijające z języka angielskiego, teatralne, muzyczne (zespół wokalno-instrumentalny w szkole i schola - parafialny zespół muzyczny). Dostosowano wymagania i ocenianie adekwatne do możliwości dzieci. Współpraca nauczycieli zdecydowanie pozwala na dialogiczność podejmowanych w szkole decyzji. Według dyrektora procesy edukacyjne w szkole ulegają stałemu doskonaleniu. Nauczyciele zdobywają nowe wiadomości i umiejętności podczas szkoleń. Dzielą się zdobytą wiedzą na spotkaniach zespołów samokształceniowych i zespołów przedmiotowych. Przykładem 81/121

82 udoskonalenia może być np.: organizacja przestrzeni w klasie; zaplanowanie w planie doskonalenia nauczycieli szkolenia Rady Pedagogicznej z metod aktywizujących, diagnostyki i ewaluacji różnych obszarów pracy szkoły; wprowadzenie dziennika elektronicznego oraz zmian w planie pracy i w statucie; modyfikacja zasad zachowania (WSO, PSO); zakupienie programów edukacyjnych, pomocy dydaktycznych, słowników, encyklopedii, gier dydaktycznych (w ramach projektu "Belferek"); modyfikacja metod i form pracy nauczycieli. Wnioski z wewnętrznego nadzoru pedagogicznego są uwzględniane i przyczyniają się do prorozwojowych zmian w funkcjonowaniu szkoły (np.: infrastruktura, programy, dydaktyka, wychowanie). Rys.1o 82/121

83 Obszar badania: Nauczyciele wspólnie rozwiązują problemy, doskonalą metody i formy współpracy Nauczyciele wspólnie rozwiązują problemy, doskonalą metody i formy współpracy oraz wspierają się wzajemnie. Wszyscy ankietowani nauczyciele deklarują, że w swojej pracy korzystają z pomocy innych nauczycieli, m.in. przy: organizacji i prowadzeniu różnych działań (np.: wycieczki, konkursy, imprezy); prowadzeniu zajęć lekcyjnych (lekcje koleżeńskie, otwarte); opracowywaniu i wypełnianiu dokumentów szkolnych i przedmiotowych; rozwiązywaniu trudności wychowawczych (zob. Rys. 1o) i podają konkretne przykłady tej pomocy (zob. Rys. 2o i Rys. 1w). Ponadto nauczyciele np.: wymieniają się doświadczeniami i poglądami; konsultują się; doradzają sobie; przekazują wiedzę zdobytą na szkoleniach oraz informacje o uczniach i zespołach klasowych. Efektem wymiany doświadczeń jest podnoszenie jakości pracy nauczycieli. Doświadczenia innych pozwalają planować pracę tak, by minimalizować błędy. Wymiana pomocy dydaktycznych zwiększa ich różnorodność, przez co zajęcia są ciekawsze dla uczniów. Wiedza zdobyta przez innych na szkoleniach jest przydatna w różnych aspektach pracy, w zależności od rodzaju szkolenia (bezpieczeństwo, metodyka, praca wychowawcza i opiekuńcza, itp). Wspólne działania przy organizacji imprez i wycieczek integrują grono i wzmacniają zaufanie do nauczycieli. Lekcje koleżeńskie pozwalają zaobserwować praktyczne aspekty pracy z użyciem różnych form i metod. Dzięki wymianie informacji o uczniach i zespołach klasowych można skuteczniej oddziaływać w sferze opiekuńczo-wychowawczej oraz indywidualizować pracę z uczniem. Wspólne planowanie i opracowywanie materiałów pozwala ujednolicać pracę szkoły. Rys.1o 83/121

84 Rys.2o 84/121

85 Rys.1w Obszar badania: Nauczyciele pomagają sobie nawzajem w ewaluacji i doskonaleniu własnej pracy Nauczyciele pomagają sobie nawzajem w ewaluacji i doskonaleniu własnej pracy. Wszyscy nauczyciele deklarują, że regularnie prowadzą ewaluację własnej pracy (zob. Rys. 1j), współpracując w tym zakresie z innymi nauczycielami (zob. Rys. 2j). Najczęściej ewaluacji poddają rozkłady materiału, plany pracy zajęć pozalekcyjnych, efekty podejmowanych działań wychowawczych i pracy z uczniami o indywidualnych potrzebach edukacyjnych oraz skuteczność stosowanych metod i form nauczania (zob. Rys. 1o). Współpraca z innymi nauczycielami podejmowanych w szkole działań oraz polega głównie wypracowywaniu na przygotowywaniu, wspólnych narzędzi realizacji i analizie oceniania postępów uczniów. Wszyscy ankietowani nauczyciele ocenili tę współpracę jako zdecydowanie przydatną (zob. Rys. 3j). 85/121

86 Rys. 1j Rys. 2j Rys. 3j 86/121

87 Rys.1o 87/121

88 Wymaganie: Promowana jest wartość edukacji Priorytetem szkoły funkcjonującej w społeczeństwie wiedzy jest propagowanie uczenia się przez całe życie. Szkoła powinna budować klimat, dzięki któremu uczniowie rozumieją tę potrzebę. Pomocne w tym zadaniu mogą stać się zasoby lokalnego środowiska, a także absolwenci. Poziom spełnienia wymagania: B W szkole prowadzi się działania kształtujące pozytywny klimat dla uczenia się uczniów i nauczycieli oraz działania kształtujące postawę uczenia się przez całe życie. Wśród uczniów i nauczycieli panuje przekonanie, że uczą się zarówno uczniowie jak i nauczyciele. Szkoła w sposób systemowy z różnych źródeł pozyskuje informacje o losach swoich absolwentów i wykorzystuje je do promowania wartości edukacji nie tylko wśród uczniów i rodziców, ale także wśród różnych przedstawicieli lokalnego środowiska. Przedstawione poniżej argumenty świadczą o wysokim poziomie spełniania tego wymagania. Obszar badania: W szkole lub placówce prowadzi się działania kształtujące pozytywny klimat sprzyjający uczeniu się Szkoła prowadzi działania kształtujące wśród uczniów i nauczycieli pozytywny klimat dla uczenia się. Udział uczniów w tych działaniach jest powszechny, podobnie jak udział nauczycieli, którzy, współpracując ze sobą, dzielą się swoją wiedzą i doświadczeniem. Większość (odpowiednio: 12 z 26 i 8 z 26) ankietowanych uczniów klas V twierdzi, że w szkole bardzo często lub często rozmawia z nauczycielami o tym, w jaki sposób się uczyć (zob. Rys. 1j). Także większość (20 z 26) z nich jest zdania, że w ich szkole uczą się zarówno nauczyciele jak i uczniowie (zob. Rys. 2j). Z wypowiedzi dyrektora wynika, że w szkole nauczyciele dzielą się wzajemnie swoją wiedzą. Dyrektor powołał zespoły, w których nauczyciele aktywnie pracują (najbardziej aktywni nauczyciele są powoływani na liderów tych zespołów). Aktywnie pracują zespoły samokształceniowe, diagnoz szkolnych, przedmiotowe, zadaniowe (np.: zespół do spraw zmian w statucie, zespół indywidualnego wsparcia dzieci objętych pomocą psychologiczno pedagogiczną). Nauczyciele są zachęcani do prowadzenia lekcji koleżeńskich. Działa Wewnątrzszkolne Doskonalenie Nauczycieli (WDN). Nauczyciele wiedzą, w jakich szkoleniach i kursach uczestniczyli inni, przez co mogą zwrócić się do nich w celu poszerzenia swojej wiedzy w danym zakresie. Podkreślane są sukcesy nauczycieli. Za pomocą premii i dodatków motywacyjnych motywuje się i podkreśla sukcesy najbardziej aktywnych nauczycieli, którzy we współpracy z innymi przygotowują uroczystości, konkursy. Nauczyciele wymieniają się spostrzeżeniami dotyczącymi nauki i zachowania uczniów nie tylko na spotkaniach zespołów przedmiotowych, zadaniowych czy posiedzeniach Rady Pedagogicznej, ale również po zajęciach przeprowadzanych w klasie. Rozmawiają z wychowawcami, pedagogiem szkolnym lub zespołem nauczycieli w pokoju nauczycielskim, w trakcie imprez i uroczystości szkolnych. Konsultują się ze sobą także telefonicznie. Zdanie uczniów i dyrektora podzielają wszyscy ankietowani nauczyciele (zob. Rys. 3j i Rys. 4j). 88/121

89 Rys. 1j Rys. 2j Rys. 3j Rys. 4j

90 Obszar badania: W szkole lub placówce prowadzi się działania kształtujące postawę uczenia się przez całe życie Szkoła prowadzi działania kształtujące u uczniów postawę uczenia się przez całe życie. Udział uczniów i nauczycieli w tych działaniach ma charakter powszechny. Świadczą o tym np. działania nauczycieli zaobserwowane podczas prowadzonych przez nich zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych (9 obserwacji). Prawie na wszystkich (8 z 9) obserwowanych lekcjach nauczyciele stwarzali wszystkim uczniom (całej klasie) sytuacje, w których uczniowie mogli podejmować indywidualne decyzje dotyczące ich uczenia się oraz kształtowali u uczniów umiejętności uczenia się, m.in. poprzez: samodzielne podejmowanie decyzji; odpowiednią organizację zajęć; stosowanie pracy indywidualnej i pracy w grupach oraz aktywizujących metod nauczania. Uczniowie uczyli się od siebie wzajemnie oraz od nauczyciela. Ankietowani uczniowie klas V nie boją się na lekcjach popełniać błędy podczas uczenia się (zob. Rys. 1j) oraz zadawać pytania (zob. Rys. 2j). Uczniowie klas V i VI mają możliwość pokazania wyników swojej pracy innym uczniom (zob. Rys. 3j i Rys. 4j). Nauczyciele natomiast, według uczniów, podczas swoich lekcji zachęcają młodzież do wyrażania własnego zdania na tematy poruszane na lekcji (zob. Rys. 5j i Rys. 6j); chwalą uczniów (zob. Rys. 7j); zachęcają ich do poszukiwania własnych rozwiązań (zob. Rys. 8j); często mówią uczniom, że uczenie się jest ważne i trwa przez całe życie (zob. Rys. 9j). Ankietowani szóstoklasiści w dniu badania na większości zajęć zgłaszali pomysły dotyczące sposobów pracy na lekcji (zob. Rys. 10j) oraz czuli się zaciekawieni (zob. Rys. 11j). Rys. 1j Rys. 2j 90/121

91 Rys. 3j Rys. 4j Rys. 5j Rys. 6j 91/121

92 Rys. 7j Rys. 8j Rys. 9j Rys. 10j 92/121

93 Rys. 11j Obszar badania: Szkoła lub placówka wykorzystuje informacje o losach absolwentów do promowania wartości edukacji Szkoła wykorzystuje informacje o losach swoich absolwentów do promowania wartości edukacji. Działania prowadzone przez szkołę w tym zakresie są celowe, planowane, nieincydentalne, angażujące nauczycieli i uczniów. W opinii dyrektora Szkoła Podstawowa nr 1 w Kamieniu Pomorskim bada losy swoich absolwentów, a wynikające z tych badań wnioski wykorzystuje do dalszej pracy. Każdego roku kierowana jest ankieta do dyrektorów gimnazjów, którzy przekazują informacje dotyczące losów absolwentów szkoły, ich słabych i mocnych stron, przygotowania do radzenia sobie w trudnych sytuacjach i do samodzielnej nauki. Prowadzone jest również monitorowanie losów uczniów kończących szkołę. Badanie losów absolwentów prowadzone jest także za pośrednictwem ankiety umieszczonej na stronie internetowej szkoły, którą absolwenci anonimowo wypełniają i odsyłają do szkoły za pośrednictwem a lub w formie papierowej. Szkoła zbiera także informacje dotyczące zasług i słabości szkoły oraz tego, co byli uczniowie zmieniliby w szkole, gdyby zostali w niej dyrektorami. Zespół badawczy opracowuje wyniki tych ankiet, a wnioski wdrażane są do dalszej pracy. Szkoła gromadzi informacje o swoich absolwentach również poprzez rozmowy, kontakty indywidualne. Absolwenci przyjeżdżają do szkoły z prezentacją szkół, do których uczęszczają; zapraszani są też na lekcje wychowawcze. Absolwenci, którzy uzyskali średnią ocen powyżej 5.0, wpisywani są do Złotej Księgi i eksponowani są w Poczcie Orłów Chrobrego. Mówi się o nich na godzinach wychowawczych, realizując scenariusz zajęć "Złote Orły Chrobrego". Szkoła wykorzystuje informacje o absolwentach do promowania wśród uczniów wzorca absolwenta. Absolwenci wspierają akcje Samorządu Uczniowskiego, pomagają w organizacji dyskotek, prowadzą drużynę zuchową, odbywają praktyki studenckie, a kilku absolwentów rozmawiają po ukończeniu z absolwentami podczas studiów imprez pedagogicznych i uroczystości pracuje szkolnych, w szkole. podczas Nauczyciele spotkań i dyrektor nieformalnych. 93/121

94 Absolwenci zapisują swoje dzieci do szkoły, mają kontakt przez portale społecznościowe (np.: "Nasza Klasa", Facebook, e). W ramach wolontariatu pomagają uczniom w odrabianiu lekcji i nadrabianiu zaległości, w realizacji akcji charytatywnych ("Żonkil", "Zakręcona akcja", wspieranie hospicjum w Szczecinie). Pomagają również w organizacji niektórych uroczystości (np.: Święto Patrona, Dzień Ziemi). Większość (odpowiednio: 15 z 26 i 7 z 26) ankietowanych uczniów klas V deklaruje, że nauczyciele często lub bardzo często rozmawiają z nimi o tym, co robią absolwenci ich szkoły (zob. Rys. 1j). Rys. 1j Obszar badania: Działania realizowane przez szkołę lub placówkę promują wartość edukacji w społeczności lokalnej Szkoła podejmuje wśród różnych podmiotów i instytucji działających w środowisku lokalnym wiele różnorodnych działań promujących wartość edukacji. Przedstawiciele tych instytucji posiadają wiedzę na temat tych działań. Zdaniem wszystkich respondentów badanych w tym zakresie (dyrektora, rodziców, partnerów szkoły i przedstawiciela organu prowadzącego) szkoła prowadzi działania promujące uczenie się. Skierowane są one głównie do uczniów. Polegają na propagowaniu wśród uczniów pozytywnych wzorców (galeria Orły Chrobrego ), pokazywaniu uczenia się jako drogi do osiągnięcia sukcesu ("Mapa Sukcesu"), zachęcaniu uczniów do udziału w zawodach i konkursach, nagradzaniu sukcesów edukacyjnych uczniów (pochwały, nagrody rzeczowe, umieszczanie informacji o sukcesach edukacyjnych w gazetce szkolnej). Prowadzone są także działania skierowane do rodziców (np.: podczas zebrań z rodzicami, apeli z udziałem rodziców). Nauczyciele są stale motywowani do dokształcania się i podnoszenia własnych kompetencji. Szkoła promuje uczenie się poprzez prowadzenie różnorodnych zajęć pozalekcyjnych (np.: koła przedmiotowe, teatralne, muzyczne, sportowe, plastyczne, origami, pożarnicze, itp.). Do publicznej wiadomości podawane są osiągnięcia uczniów w konkursach i olimpiadach na szczeblach: gminnym, powiatowym, wojewódzkim i krajowym (apele, strona internetowa gminy i szkoły, gazety lokalne, gazetki szkolne, sesje Rady 94/121

95 Gminy, dyplomy, nagrody, podziękowania). Uczniowie z najwyższą średnią oraz z wybitnymi osiągnięciami wpisywani są do Złotej Księgi Absolwentów. Najlepsi uczniowie klas I - VI otrzymują Nagrodę Burmistrza podczas Gminnego Zakończenia Roku Szkolnego. Uczniowie wyróżniający się zdolnościami reprezentują szkołę podczas występów na różnych uroczystościach gminnych. Każdego roku dyrektor szkoły wybitnym uczniom wręcza nagrody, statuetki, sponsorowane przez Radę Rodziców. Szkoła kieruje działania promujące uczenie się do całej społeczności szkolnej, więc i do rodziców (którzy np. uczestniczą w spotkaniach ze specjalistami z poradni psychologiczno pedagogicznej) oraz do partnerów i środowiska, w którym funkcjonuje. Promowana jest wartość edukacji w środowisku lokalnym i w mieście poprzez udział w uroczystościach gminnych i powiatowych. Podczas obchodów Dnia Talentów przedstawia się sylwetki absolwentów obecnym uczniom. Wymaganie: Rodzice są partnerami szkoły lub placówki W efektywnych szkołach tworzy się partnerstwo z rodzicami przede wszystkim dla wsparcia uczenia się uczniów. Zaangażowanie rodziców w proces edukacyjny pozytywnie wpływa na rozwój uczniów, dlatego szkoły zachęcają rodziców do udziału w tym procesie. Celem organizowanych przez szkołę działań powinno być włączanie rodziców w proces podejmowania decyzji dotyczących istotnych aspektów pracy szkoły. Poziom spełnienia wymagania: B W szkole systematycznie pozyskuje się i wykorzystuje opinie rodziców w procesie podejmowania decyzji. Działania szkoły realizowane we współpracy z rodzicami korzystnie wpływają na rozwój uczniów; a nauczyciele wskazują rodzicom możliwości rozwoju ich dzieci, służą radą i wsparciem w trudnych sytuacjach. Przepływ informacji pozwala na szybką reakcję w różnych sytuacjach związanych z nauką i zachowaniem. Rodzice biorą udział w procesach decyzyjnych i działaniach realizowanych przez szkołę. Na podejmowanych bieżąco informowani w szkole. Szkoła są przez podejmuje Radę działania Rodziców w zachęcaniu o decyzjach rodziców do zgłaszania inicjatyw oraz realizuje celowe i użyteczne inicjatywy rodziców, a efektem tych działań perspektywie jest - wyrównywanie sukcesy szans, na kolejnych rozwijanie etapach zainteresowań, kształcenia. Dzięki tej w dłuższej współpracy zacieśniają się więzy między środowiskiem rodzinnym a szkołą. Poniżej przytoczono argumenty świadczące o wysokim poziomie spełniania tego wymagania. 95/121

96 Obszar badania: Szkoła lub placówka pozyskuje i wykorzystuje opinie rodziców na temat swojej pracy W szkole systematycznie i w sposób celowy pozyskuje się i wykorzystuje opinie rodziców na temat pracy szkoły w procesie podejmowania decyzji. W opinii dyrektora i nauczycieli szkoła pozyskuje opinie od rodziców na temat swojej pracy m.in. podczas: zebrań klasowych i Rady Rodziców; spotkań indywidualnych z wychowawcą, pedagogiem, dyrektorem; za pośrednictwem ankiet, wywiadów, rozmów telefonicznych, i. Rodzice mają możliwość uzyskiwania informacji przez stronę internetową i mogą zgłaszać wnioski drogą ową lub bezpośrednio kontaktować się dyrektorem i wychowawcami. Rodzice uczestniczą w planowaniu działań szkoły podczas: wywiadówek, dni otwartych, posiedzeń Rady Rodziców, rozmów indywidualnych z nauczycielami i pedagogiem. Przy organizowaniu pracy szkoły, szczególnie zajęć dodatkowych i opiekuńczych, nauczyciele uwzględniają potrzeby rodziców i ich sugestie. Współpraca z rodzicami ma na celu wspieranie i ulepszanie pracy wychowawczej, dydaktycznej i profilaktycznej (zob. Rys. 1w). Rodzice deklarują, że szkoła odpowiada na ich potrzeby, a oni sami wiedzą, w jaki sposób mogą się zaangażować w pracę szkoły (zob. Rys. 1j), np.: wydłużenie godzin działania świetlicy szkolnej; organizacja imprez klasowych i szkolnych; wprowadzenie charytatywnych obowiązku noszenia i prozdrowotnych. Twierdzą mundurka również, i zmiany że mają obuwia; możliwość udział dzieci współdecydowania w akcjach o ważnych sprawach szkolnych (zob. Rys. 2j). Systemowość działań szkoły w tym zakresie potwierdza również obserwacja szkoły. Rys. 1j Rys. 2j 96/121

97 Rys.1w Obszar badania: W szkole lub placówce współpracuje się z rodzicami na rzecz rozwoju ich dzieci Działania szkoły realizowane we współpracy z rodzicami korzystnie wpływają na rozwój dzieci. Nauczyciele wskazują rodzicom możliwości rozwoju ich dzieci (zob. Rys. 1j); służą radą i wsparciem w trudnych sytuacjach (zob. Rys. 2j i Rys. 3j) oraz rozmawiają z nimi o możliwościach i potrzebach ich dzieci (zob. Rys. 4j). Zdaniem rodziców wspólnie z nauczycielami organizują oni m.in.: imprezy, uroczystości klasowe i szkolne (np.: Bal Karnawałowy, jasełka, kiermasze); pasowanie na ucznia; turnieje sportowe; zakończenie roku szkolnego klas VI. Pomagają przy dowozach dzieci na konkursy, opiece w czasie wycieczek. Pozyskują sponsorów na nagrody i wyróżnienia oraz sprzęt sportowy i komputerowy. Prowadzą rozmowy w sprawach wychowawczych, dydaktycznych oraz realizacji planów pracy szkoły. Wszystkie działania podejmowane przez szkołę rodzice uważają za ważne. Przepływ informacji pozwala na szybką reakcję w różnych sytuacjach związanych z nauką, zachowaniem, jak również z formami pomocy psychologiczno pedagogicznej przyznawanej dzieciom. Wypowiedzi respondentów wskazują na przydatność współpracy szkoły z rodzicami do podejmowania działań odpowiadających na potrzeby rozwojowe uczniów. 97/121

98 Rys. 1j Rys. 2j Rys. 3j Rys. 4j 98/121

99 Obszar badania: Rodzice współdecydują w sprawach szkoły lub placówki i uczestniczą w podejmowanych działaniach Rodzice biorą udział w procesach decyzyjnych i działaniach realizowanych przez szkołę. Większość (35 z 46) ankietowanych rodziców twierdzi, że na bieżąco informowana jest przez Radę Rodziców o decyzjach podejmowanych w szkole (zob. Rys. 1j); ale ponad połowa (26 z 46) z nich nie uczestniczy bezpośrednio w tych działaniach (zob. Rys. 2j). Rodzice podejmują decyzje dotyczące m.in. zwiększenia częstotliwości zebrań z rodzicami; przedstawiają i opiniują propozycje organizacji imprez klasowych; wnoszą uwagi do zapisów systemu oceniania. Na wniosek rodziców: zmieniono godziny pracy świetlicy szkolnej; zwiększono liczbę dzieci objętych opieką świetlicową; utworzono dodatkową grupę oraz świetlicę środowiskową; wprowadzono zajęcia wyrównawcze z języka angielskiego w klasach I - III oraz dyżur pedagoga szkolnego w godzinach popołudniowych. Partycypację rodziców w życiu szkoły potwierdzają wypowiedzi dyrektora podczas wywiadu. Rys. 1j Rys. 2j 99/121

100 Obszar badania: Rodzice wychodzą z inicjatywami na rzecz rozwoju uczniów i szkoły Szkoła podejmuje działania w zachęcaniu rodziców do zgłaszania inicjatyw, jednak nie wszyscy rodzice wychodzą z propozycją działań na rzecz rozwoju uczniów i szkoły. Dyrektor i nauczyciele deklarują, że zachęcają rodziców do kontaktów, a oni sami zgłaszają propozycje działań, które dotyczą uczniów i szkoły (zob. Rys. 1j), np.: poprawa przejrzystości kryteriów ocen zachowania; zwiększenie liczby i różnorodności zajęć pozalekcyjnych; modernizacja budynku; sposób informowania o postępach w nauce i zachowaniu dzieci; zwiększenie liczby zebrań z rodzicami; zwiększenie liczby miejsc w świetlicy; umożliwienie kontaktów z pedagogiem szkolnym w godzinach popołudniowych; zmiany w statucie, w Wewnątrzszkolnym Systemie Oceniania, w programach wychowawczych oraz w programie rozwoju szkoły; organizacja imprez, uroczystości i wycieczek. Rodzice uczestniczący w wywiadzie podali wiele przykładów inicjatyw dotyczących rozwoju uczniów, ale pozostali rodzice zadeklarowali w ankiecie, że nie zgłaszają propozycji działań dotyczących uczniów i szkoły (zob. Rys. 2j). Rys. 1j Rys. 2j 100/121

101 Obszar badania: Szkoła lub placówka realizuje inicjatywy rodziców Szkoła realizuje celowe i użyteczne inicjatywy rodziców. Nauczyciele wspólnie z rodzicami podejmowali działania na rzecz rozwoju uczniów, dotyczące np.: wyboru zajęć pozalekcyjnych (wolontariat, język polski, zajęcia sportowe); organizacji imprez, uroczystości szkolnych i klasowych. Efekty tych działań to wyrównywanie szans, rozwijanie zainteresowań. Dzięki tej współpracy zacieśniają się więzy między środowiskiem rodzinnym a szkołą. Dyrektor dodaje, że zgodnie z procedurą obowiązującą w szkole rodzice wypracowują i zbierają wnioski na spotkaniach z wychowawcami; następnie przedstawiciele rad oddziałowych, wybrani na początku każdego roku szkolnego, uprawnieni do reprezentowania rodziców na zebraniach Rady Rodziców z dyrektorem szkoły, przedstawiają wnioski i omawiają je na posiedzeniach, które są protokołowane. Wnioski i prośby rodziców omawiane są na posiedzeniach Rady Pedagogicznej w celu omówienia i wypracowania sposobu ich wdrażania. Wszystkie wnioski rodziców są na bieżąco wdrażane do pracy w szkole. Użyteczność realizowanych inicjatyw potwierdzili również przedstawiciele Rady Rodziców oraz rad klasowych w udzielonym wywiadzie; natomiast większość (20 z 26) ankietowanych rodziców jest zdania, że ich propozycje nie zostały zrealizowane (zob. Rys. 1j). Rys. 1j 101/121

102 Wymaganie: Wykorzystywane są zasoby szkoły lub placówki oraz środowiska na rzecz wzajemnego rozwoju Rola szkoły w wielu środowiskach nie sprowadza się jedynie do funkcji uczenia dzieci i młodzieży. Szkoła staje się instytucją wpływającą na rozwój potencjału środowiska społecznego, w którym działa. Korzystanie przez nią z zasobów znajdujących się w najbliższym środowisku służy tworzeniu lub wzbogacaniu warunków podstawowej działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej. Poziom spełnienia wymagania: B Szkoła prowadzi systematycznie szeroką działalność na rzecz środowiska lokalnego, wychodząc naprzeciw jego potrzebom i oczekiwaniom. Korzysta z zasobów znajdujących się w najbliższym środowisku, które wykorzystuje do tworzenia i wzbogacania swojej działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej. Współpraca szkoły z różnymi podmiotami środowiska lokalnego przynosi korzyści obydwu stronom i pozytywnie wpływa na rozwój uczniów w różnych obszarach jego rozwoju. Poniższe argumenty świadczą o wysokim poziomie spełniania wymagania. Obszar badania: Prowadzi się rozpoznanie potrzeb i zasobów szkoły lub placówki oraz środowiska lokalnego i na tej podstawie podejmuje się inicjatywy na rzecz ich wzajemnego rozwoju Szkoła rozpoznaje potrzeby i zasoby swoje, swoich uczniów oraz środowiska lokalnego i stara się wychodzić im naprzeciw, podejmując działania adekwatne do zdiagnozowanych potrzeb. W opinii partnerów i przedstawicieli organu prowadzącego, która jest zgodna z opinią dyrektora i nauczycieli, szkoła odpowiada na potrzeby społeczne, kulturalne i edukacyjne środowiska lokalnego. W szkole obserwuje się znaczny stopień eurosieroctwa - stanowi on 39% uczniów szkoły, a 9% uczniów wychowuje się w rodzinie niepełnej. Szkoła w dużej mierze zna problemy uczniów i obejmuje ich opieką w sytuacjach traumatycznych, takich jak np. rozwód rodziców bądź długa rozłąka podczas wyjazdów zagranicznych za pracą obojga rodziców lub jednego z nich. Duży problem społeczny stanowi utrzymujące się długotrwałe bezrobocie, które ma wpływ na ekonomiczną i psychospołeczną sferę życia młodego człowieka oraz na jego rodzinę. Jednym z pierwszych skutków jest obniżenie standardu życia, nawet wtedy, gdy rodzina otrzymuje świadczenia kompensacyjne. W szkole problemem tym objętych jest 15% uczniów. Do działań szkoły należy objęcie dzieci wsparciem ze względu na występujące zjawiska, gdyż przejawiają się one dużymi problemami opiekuńczo wychowawczymi, przemocą i zanikiem autorytetu rodzicielskiego, często prowadzą do rozpadu rodziny. Gmina zapewnia dzieciom dostęp do placówek wsparcia dziennego, prowadząc w szkole świetlicę środowiskową z elementami socjoterapii. Analizując dokumenty dotyczące sytuacji demograficznej gminy, najwyższy odsetek wykształcenia stanowi wykształcenie podstawowe - ok. 34% mieszkańców (Strategia Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Kamień Pomorski na lata ); 8% uczniów korzysta z dożywiania, a każdego roku szkoła organizuje świąteczne paczki dla dzieci z rodzin najbardziej potrzebujących wsparcia. Problemem, który jest obecny w gminie, to przemoc w rodzinie i uzależnienia rodzicielskie (ok. 4% uczniów dotyczy ta dysfunkcja). Realizowane w szkole programy profilaktyczne łagodzą to zjawiska. Nauczyciele kształtują w dzieciach postawy prospołeczne i propagują ideę wolontariatu. Do istotnych potrzeb społeczności lokalnej 102/121

103 zaspokajanych przez szkołę zaliczyć także należy: wszechstronny rozwój, życzliwość, empatię, bycie wysłuchanym; przygotowanie do dokonywania właściwych wyborów; integrację środowiska; wzajemną akceptację, uzyskiwanie pomocy i wsparcia poprzez diagnozę, interwencję, mediacje, poradę, terapię, instruktaż, indywidualizację nauczania; prowadzenie lekcji w klasie adekwatnie do zgłaszanych problemów (trudności w nauce, problemy wychowawcze, opóźniony rozwój mowy, wady wymowy, pomoc w wyborze dalszego kształcenia); zapewnianie poczucia bezpieczeństwa; zdrowe odżywianie (szklanka mleka, owoce i warzywa w szkole); zdrowie fizyczne i psychiczne (pomoc psychologiczno-pedagogiczna realizowana przez szkołę); pozyskiwanie nowej wiedzy; przygotowywanie do uczenia się permanentnego; posługiwanie się technologią komputerową; szeroką ofertę edukacyjną zapewniającą wszechstronny rozwój dziecka; promocję regionu; pracę zespołową; naukę języków obcych; nabywanie nowej wiedzy poprzez szkolenia, konsultacje, warsztaty; spotkania z rodzicami prowadzone przez nauczycieli i dyrekcję szkoły oraz partnerów. Szkoła podejmuje działania mające na celu zaspokojenie wszystkich lub większości tych potrzeb, m.in. poprzez: dbałość o bezpieczeństwo dzieci przebywających na terenie szkoły (opracowywanie procedur i zasad bezpieczeństwa); realizację Programu Rozwoju Szkoły, w którym znajdują się wizja, misja i model absolwenta; obejmowanie dzieci pomocą psychologiczno-pedagogiczną, wsparciem pedagoga, logopedy, terapeuty, pielęgniarki szkolnej; zatrudnianie dla uczniów klasy I i III nauczycieli wspomagających; pracę w oparciu o różne programy; udział w wolontariacie szkolnym; opiekę w świetlicy szkolnej. Dzięki temu zacieśniają się więzy między środowiskiem lokalnym a szkołą. Obszar badania: Szkoła lub placówka w sposób systematyczny i celowy, z uwzględnieniem specyfiki jej działania, współpracuje z instytucjami i organizacjami w środowisku lokalnym Współpraca szkoły z różnymi podmiotami środowiska lokalnego prowadzona jest w sposób celowy i systematyczny. Według słów dyrektora we współpracy z podmiotami środowiska lokalnego systematycznie prowadzi się m.in.: wyjazdy i wycieczki szkolne; zakup sprzętu dla szkoły; organizację zajęć lekcyjnych, pozalekcyjnych i profilaktycznych; imprezy środowiskowe; projekty edukacyjne oraz pomoc socjalną dla uczniów. Ponadto uczniowie: biorą udział w wystawach plenerowych organizowanych przez Muzeum Ziemi Kamieńskiej (np.: Jan Bułhak w Kamieniu Pomorskim , Z dziejów żeglarstwa w Kamieniu Pomorskim, Zniszczone utracone. Losy wiejskich kościółków okolic Kamienia Pomorskiego po II wojnie światowej, Żołnierze wyklęci ); pomagają w organizowaniu imprez na terenie Kamienia Pomorskiego; sprzątają w okresie Wszystkich Świętych cmentarze wojskowy i komunalny; biorą udział w Biegu Niepodległości. Dyrektor szkoły wynajmuje pomieszczenia Szkole Tańca "Focus", zakładowi fryzjerskiemu, sklepowi; użycza auli i sali gimnastycznej zuchom, harcerzom, instytucjom. Logopeda szkolny (zatrudniony na cały etat) wspomaga pracę innych szkół i przedszkoli na terenie Kamienia Pomorskiego. Partnerzy szkoły i przedstawiciele organu prowadzącego oraz rodzice twierdzą, że działania realizowane wspólnie ze szkołą mają charakter cykliczny i trwają od kilku lat, nie są sporadyczne. 103/121

104 Obszar badania: Współpraca szkoły lub placówki ze środowiskiem lokalnym wpływa na ich wzajemny rozwój Współpraca szkoły z licznymi podmiotami środowiska lokalnego owocuje obopólnymi korzyściami. Takiego zdania są wszyscy respondenci badani w tym zakresie (nauczyciele, partnerzy szkoły, przedstawiciel organu prowadzącego i rodzice). W opinii wszystkich tych respondentów środowisko lokalne i szkoła to swego rodzaju ekosystem. Korzyści są obopólne. Dzięki uczniom instytucje współpracujące ze szkołą zyskują młodych, aktywnych, często uzdolnionych ludzi i mogą się rozwijać. Szkoła jest sprzymierzeńcem ich działalności. Uświetnia uroczystości organizowane przez partnerów. Przyczynia się do rozwoju i promocji regionu. Udostępnia nieodpłatnie pomieszczenia szkoły. Latem w szkole działa Szkolne Schronisko Młodzieżowe. Ponadto szkoła udostępnia aulę, fortepian (muzykom przyjeżdżającym na Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej), salę gimnastyczną. Wzbogaca się baza szkoleniowa miejskich klubów żeglarskich poprzez przekazywanie przez szkołę sprzętu żeglarskiego. Dzięki tej współpracy szkoła promuje się w środowisku lokalnym, zyskuje dobrą opinię, zapewnia swoim uczniom rozwój na różnych płaszczyznach. Wzbogaca się baza dydaktyczna. Szkoła pozyskuje sponsorów; otrzymuje wsparcie w organizacji imprez i uroczystości; wsparcie merytoryczne dla nauczycieli oraz wsparcie materialne dla dzieci ubogich i zaniedbanych środowiskowo. Zacieśniają się więzi szkoły ze środowiskiem lokalnym. Obszar badania: Współpraca szkoły lub placówki z instytucjami i organizacjami działającymi w środowisku lokalnym wpływa korzystnie na rozwój uczniów Działania podejmowane przez szkołę we współpracy ze środowiskiem lokalnym są skuteczne, ponieważ wpływają korzystnie na rozwój uczniów. Zdaniem nauczycieli i rodziców korzyści, jakie czerpią uczniowie dzięki współpracy szkoły ze środowiskiem lokalnym, są dla nich wymierne: mogą rozwijać swoje zainteresowania; integrują się z osobami niepełnosprawnymi intelektualnie; czują się bezpiecznie; poprawia się ich sytuacja materialna; otrzymują wsparcie duchowe, stają się wrażliwsi; prowadzą zdrowy tryb życia; stają się tolerancyjni i otwarci; uczą się szacunku dla starszych; poznają różne zawody, co ukierunkowuje ich na dalszą naukę i rozwój; mają szansę na spotkania z ciekawymi ludźmi; poznają własną miejscowość i okolice; przygotowują się do uczestnictwa w życiu społecznym i kulturalnych; uczą się eksponowania własnych prac, zdolności i osiągnięć. Ankietowani uczniowie klas V twierdzą, że szkoła organizuje zajęcia, które dają im szansę na spotkania z ludźmi czy organizacjami spoza szkoły (zob. Rys. 1j) i oceniają takie zajęcia pozytywnie (zob. Rys. 2j). 104/121

105 Rys. 1j Rys. 2j Wymaganie: Szkoła lub placówka, organizując procesy edukacyjne, uwzględnia wnioski z analizy wyników sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego i egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie oraz innych badań zewnętrznych i wewnętrznych Badania i dane mówiące o różnych aspektach funkcjonowania szkół są niezbędnym elementem zarządzania na poziomie organizacji, jak również prowadzenia polityki oświatowej. W efektywnych szkołach decyzje podejmuje się, wykorzystując informacje na swój temat i systematycznie udostępniając dane służące refleksji nad efektywnością i planowaniem dalszych działań. Organizując procesy edukacyjne, uwzględnia się wnioski z analizy danych pochodzących z różnych źródeł. Poziom spełnienia wymagania: B W szkole nauczyciele systematycznie wykorzystują nie tylko wnioski z analizy wyników zewnętrznego sprawdzianu po szkole podstawowej, ale także organizują na terenie szkoły różnego rodzaju własne badania wewnętrzne i korzystają z badań zewnętrznych (np.: OKE, IBE, GWO). Pozyskane dane służą im do doskonalenia organizowanych przez siebie procesów edukacyjnych, adekwatnych do potrzeb uczniów i ich rodziców, a także do potrzeb szkoły. Niżej przytoczone zostały argumenty świadczące o wysokim stopniu spełniania niniejszego wymagania. 105/121

106 Obszar badania: W szkole lub placówce analizuje się wyniki sprawdzianu i egzaminów oraz wyniki ewaluacji zewnętrznej i wewnętrznej. Analizy prowadzą do formułowania wniosków i rekomendacji, na podstawie których planuje się i podejmuje działania W szkole powszechnie analizuje się wyniki zewnętrznego sprawdzianu szóstoklasisty, a także wyniki ewaluacji wewnętrznej. Sformułowane na ich podstawie wnioski i rekomendacje stanowią punkt wyjścia do planowania, organizowania i podejmowania adekwatnych działań. Wszyscy ankietowani (29 z 29) nauczyciele znają i wykorzystują w swojej pracy wnioski sformułowane w oparciu o wyniki ewaluacji wewnętrznej i dane z egzaminów zewnętrznych (zob. Rys. 1w) oraz podają konkretne przykłady, które są spójne z przykładami wymienionymi przez dyrektora. Wnioski wynikające z analiz sprawdzianów zewnętrznych ujmowane są w planie pracy szkoły oraz w rozkładach przedmiotowych nauczycieli i wdrażane są w następnym roku szkolnym. Wdrażanie wniosków kontrolowane jest podczas nadzoru pedagogicznego dyrektora szkoły. Każdy nauczyciel przeprowadza ewaluację swojego warsztatu pracy, metod i form prowadzenia zajęć oraz dostosowania pomocy dydaktycznych. Wnioski ze sprawdzianów opracowywane są na spotkaniach zespołów przedmiotowych. Przedstawiane są całej Radzie Pedagogicznej oraz rodzicom i uczniom. Wdrażane są przez nauczycieli na poszczególnych przedmiotach. Następuje planowanie dokształcania nauczycieli w ramach Wewnętrzszkolnego Doskonalenia Nauczycieli. Ponadto nauczyciele wspólnie planują działania; opiekunowie zespołów samokształceniowych tworzą roczny plan pracy, przy opracowaniu którego brane są pod uwagę propozycje nauczycieli; współpraca nauczycieli obejmuje planowanie i organizowanie konkursów międzyszkolnych, wymianę doświadczeń, analizę wniosków płynących z przeprowadzanych w ciągu roku szkolnego diagnoz i efektów swojej pracy; na spotkaniach zespołów samokształceniowych nauczyciele wymieniają się doświadczeniami, omawiają i analizują wyniki oraz wnioski płynące z diagnoz wstępnych, śródrocznych i końcowych. Rys.1w 106/121

107 Obszar badania: Działania prowadzone przez szkołę lub placówkę są monitorowane i analizowane, a w razie potrzeby modyfikowane Działania podejmowane przez szkołę na podstawie analizy wyników zewnętrznego sprawdzianu szóstoklasisty oraz wyników ewaluacji wewnętrznej są monitorowane i analizowane. W oparciu o wyniki tego monitorowania i analizowania nauczyciele dokonują modyfikacji organizowanych w szkole procesów edukacyjnych. Jak wskazują dyrektor i nauczyciele, wyniki egzaminów zewnętrznych i ewaluacji wewnętrznej są każdorazowo analizowane i omawiane. Na podstawie tych wyników planowane są zarówno działania nauczycieli w zakresie procesu dydaktycznego, jak również, zgodnie z bieżącymi potrzebami, opracowywany jest plan zajęć dodatkowych dla uczniów (tj. zajęć wyrównawczych, rozwijających oraz kół zainteresowań). Monitorowanie skuteczności podejmowanych działań prowadzone jest poprzez przeprowadzanie sprawdzianów i testów wewnętrznych w okresie pomiędzy egzaminami zewnętrznymi oraz poprzez ewaluację podejmowanych działań w oparciu o te badania. Podczas tego monitorowania stwierdzono m.in., iż wszyscy nauczyciele: - informują uczniów i ich rodziców o wymaganiach edukacyjnych wynikających z podstawy programowej nauczanego przedmiotu; - nawiązują prawidłowe relacje z uczniami; - jasno i precyzyjnie przekazują uczniom wiedzę, oczekiwania i polecenia; - realizują podstawę programową regularnie i zgodnie z rozkładem nauczania; - wdrażają zalecenia wynikające z diagnoz i sprawdzianów. Na podstawie przeprowadzonych obserwacji stwierdzono m.in., że nauczyciele: - efektywnie wykorzystują czas pracy na lekcji; - stosują na lekcjach metody aktywizujące; - sprawnie stosują pytania korygujące błędy w myśleniu i pracy ucznia; - indywidualizują pracę na lekcji i prace domowe oraz dostosowują wymagania i tempo pracy do możliwości ucznia; - uwzględniają w pracy na lekcji zainteresowania uczniów; - odpowiednio dobierają metody pracy do realizowanych celów lekcji; - aktywizują uczniów poprzez pracę przygotowującą do metody projektów edukacyjnych, a ich uczestnicy przedstawiają efekty swojej pracy nie tylko na forum klasy, ale całej szkoły (np. Święto Patrona); - projekty realizowane w ramach lekcji języka polskiego w kl. V są zgodne z nową podstawą programową; - współpracują z innymi nauczycielami - można zauważyć korelację międzyprzedmiotową, wymianę doświadczeń ze szkoleń, wspólne organizowanie konkursów i zawodów, wspólne prowadzenie zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych. W oparciu o powyższe wyniki i wnioski w szkole zostały wprowadzone m.in. następujące zmiany: - przeprowadzono szkolenie Rady Pedagogicznej z metod aktywizujących, diagnostyki i ewaluacji różnych obszarów pracy szkoły, wprowadzenia dziennika elektronicznego; - wprowadzono zmiany w Wewnątrzszkolnym Systemie Oceniania (modyfikacja zasad zachowania) i w przedmiotowych systemach oceniania; - zakupiono program edukacyjny z logopedii, pomoce dydaktyczne do języka polskiego, matematyki, przyrody (w ramach projektu "Belferek"); - zakupiono pomoce dydaktyczne dla pedagoga szkolnego w celu diagnozy szkolnej uczniów oraz pomoce dydaktyczne w celu usprawnienia pracy nauczycieli; - nauczyciele modyfikują metody i formy pracy, systematycznie monitorują realizację podstawy programowej; - wnioski do realizacji po sprawdzianie zewnętrznym zapisano w planach zespołów przedmiotowych; 107/121

108 - wnioski z wewnętrznego nadzoru pedagogicznego są uwzględniane i przyczyniają się do prorozwojowych zmian w funkcjonowaniu szkoły (np.: infrastruktura, programy, dydaktyka, wychowanie). Obszar badania: W szkole lub placówce wykorzystuje się wyniki badań zewnętrznych Szkoła wykorzystuje wyniki z badań zewnętrznych dotyczących procesów edukacyjnych do planowania adekwatnych działań nauczycieli. Ankietowani nauczyciele wskazali różne typy badań edukacyjnych, z których korzystają w swojej pracy i podali sposoby wykorzystywania danych z tych badań (zob. Rys. 1w). Większość z nich jako zewnętrzne badania edukacyjne wymienia badania prowadzone przez wydawnictwa (np.: GWO, WSiP) oraz przez różne instytucje (np.: OKE, IBE). Wypowiedź dyrektora potwierdza wskazania nauczycieli i uzasadnia stosowanie wymienionych badań zewnętrznych. Podczas planowania działań nauczyciele wykorzystują wyniki i wnioski ze sprawdzianów szóstoklasistów (zewnętrznych i próbnych) oraz ze sprawdzianów klas III "Trzecioteścik". Wszyscy nauczyciele biorą udział w pracy zespołów opracowujących wyniki tych sprawdzianów i wnioski do dalszej pracy. Analiza wyników sprawdzianów zewnętrznych jest prowadzona w celu poprawy jakości pracy szkoły. Daje informację zwrotną dotyczącą opanowania wiedzy i umiejętności określonych w podstawie programowej; umożliwia wprowadzanie działań poprawiających jakość kształcenia, wyłanianie uczniów zdolnych i tych potrzebujących dodatkowego wsparcia oraz uzyskiwanie wskazówek do pracy z uczniem o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Jest to informacja zwrotna dla uczniów, rodziców i nauczycieli. Jest źródłem wskazówek dla dyrektora, dotyczących inwestycji w pomoce dydaktyczne oraz planowania zajęć pozalekcyjnych i zwiększenia liczby obowiązkowych zajęć dydaktycznych z matematyki. Uzyskiwane w wyniku tej analizy informacje wyznaczają kierunki pracy nauczycieli na wszystkich poziomach, zarówno w ramach zajęć lekcyjnych jak i pozalekcyjnych. Badane umiejętności uczniów rozpatrywane są w kontekście ich słabych i mocnych stron. Umieszczane są na diagramach, tabelach i przedstawiane są w formie prezentacji na radzie pedagogicznej. Analiza wyników sprawdzianu klas III ("Trzecioteścik") dokonywana jest w obszarach umiejętności językowych oraz matematycznych. Wyniki są przedstawiane na radzie pedagogicznej, gdzie nauczyciele klas III analizują rekomendacje, które wskazują, na co należy położyć nacisk w klasach IV. Szkoła ponadto korzysta z następujących badań zewnętrznych: Środowiskowe uwarunkowania efektów kształcenia, Raport o stanie edukacji Liczą się efekty, Ogólnopolskie Badanie Umiejętności Trzecioklasistów 2013 opracowane przez Instytut Badań Edukacyjnych, Koncepcja Rozwoju Gminy - badania te podpowiadają, czy praca szkoły podąża w odpowiednim kierunku, dzięki nim uwzględnia się analizy w planowaniu pracy z klasą - rozkłady materiału, indywidualizację pracy z uczniem (badanie III klas). Raporty ze sprawdzianów próbnych VI klas (OKE, GWO) pomagają ustalić poziom umiejętności uczniów oraz określić słabe i mocne strony uczniów, zaplanować zajęcia lekcyjne i pozalekcyjne, usprawnić pracę szkoły. Od kilku lat nauczyciele uczestniczą w programie edukacyjnym Lepsza szkoła (GWO) - raporty z testów pomagają im porównywać umiejętności uczniów z wynikami dzieci z całej Polski (indywidualne raporty wskazują umiejętności słabo i dobrze opanowane przez uczniów). Przeprowadzane są obserwacje uczniów, dostrzega się ich trudności i zdolności, dzięki czemu nauczyciele mogą dostosowywać swój warsztat pracy do potrzeb uczniów. 108/121

109 Rys.1w Obszar badania: W szkole lub placówce prowadzi się badania odpowiednio do potrzeb szkoły lub placówki, w tym osiągnięć uczniów i losów absolwentów W szkole funkcjonuje system badania osiągnięć uczniów oraz prowadzi się badania losów absolwentów. Prowadzone badania wewnętrzne są użyteczne dla szkoły i odpowiadają na jej najważniejsze potrzeby, np. organizacja działań zmierzająca do poprawy efektywności nauczania. W zgodnej opinii dyrektora i nauczycieli badania wewnętrzne w szkole dotyczą wielu obszarów i wynikają z potrzeb szkoły, np.: diagnozy wstępne i roczne w klasach I, IV, V, VI; sprawdziany próbne dla klas VI prowadzone raz w miesiącu przez nauczycieli; analiza wyników sprawdzianów, dyktand, wytworów prac dokonywana jest zarówno na poziomie wyników pojedynczych uczniów jak i zespołów klasowych, w celu poprawy jakości pracy szkoły. Nauczyciele indywidualnie prowadzą mikro badania w klasach, np. dotyczące zachowania uczniów w celu dostosowania form pomocy; dostosowują swój warsztat pracy do potrzeb uczniów. Badania określające uczniów zdolnych, przestrzegania norm społecznych, dydaktyczne (diagnozy wstępne, ankieta - zainteresowania sportowe i ruchowe uczniów klas IV) pozwalają ulepszać i usprawniać pracę szkoły. Pomagają w rozwoju uczniów, wyrównywaniu szans edukacyjnych, poprawiają bezpieczeństwo, pomagają dostosowywać plany nauczania do potrzeb uczniów. Szczegółowe wykorzystywanie przez nauczycieli danych z badań przedstawia poniższa tabela (zob. Rys. 1w). Badania losów absolwentów wpływają na motywowanie uczniów do nauki i na ich działania. Pozwalają dziecku dostrzec, że sukces może osiągnąć każdy. "Orły Chrobrego" są wzorem wskazywanym do naśladowania. 109/121

110 Rys.1w Wymaganie: Zarządzanie szkołą lub placówką służy jej rozwojowi Kluczowym elementem decydującym o jakości każdej organizacji jest zarządzanie, które służy jej rozwojowi. Skuteczne zarządzanie szkołą powinno koncentrować się na stworzeniu optymalnych warunków do nauczania i uczenia się uczniów, do indywidualnej i zespołowej pracy nauczycieli, ich doskonalenia zawodowego. Wnioski z prowadzonej zespołowo ewaluacji wewnętrznej i nadzoru pedagogicznego sprawowanego przez dyrektora powinny umożliwiać podejmowanie decyzji służących rozwojowi szkoły. 110/121

111 Poziom spełnienia wymagania: B W szkole widać dbałość o odpowiednie warunki dla realizacji procesów wychowania, nauczania i uczenia się. Nauczyciele często uczestniczą w organizowanych przez szkołę spotkaniach dotyczących nauczania i uczenia się uczniów, doskonalenia zawodowego, relacji z uczniami, rozwiązywania problemów wychowawczych, a także w spotkaniach poświęconych sprawom organizacyjnym i administracyjnym. Szkoła dysponuje wyjątkową aulą, która wykorzystywana jest do organizacji imprez i uroczystości szkolnych, gminnych i powiatowych. Widoczna jest skuteczność działań dyrektora w organizowaniu pracy nauczycieli oraz powszechność ich udziału w pracy zespołowej i inicjatywach z zakresu doskonalenia zawodowego. Współpracując w zespołach, nauczyciele aktywnie uczestniczą w ewaluacji wewnętrznej, opracowują wnioski oraz przygotowują raporty, z którymi zapoznają Radę Pedagogiczną. Wnioski z ewaluacji wewnętrznej ujmowane są w nadzorze pedagogicznym dyrektora szkoły, a podejmowane działania w wyniku tych wniosków są spójne z koncepcją pracy szkoły. Szkoła realizuje nowatorskie rozwiązania programowe, w które angażują się nauczyciele. W szkole widoczna jest powszechność udziału nauczycieli, uczniów i innych pracowników w podejmowaniu decyzji dotyczących szkoły, jednak nie wszyscy rodzice angażują się w ten proces. Dyrektor podejmuje skuteczne działania na rzecz poprawy warunków lokalowych i wyposażenia szkoły. Pozyskuje sojuszników w środowisku zewnętrznym, którzy wspierają działania szkoły, a wsparcie to przyczynia się do rozwoju szkoły oraz podniesienia jakości jej pracy. Poniżej przedstawiono argumenty świadczące o wysokim poziomie spełniania tego wymagania. Obszar badania: Zarządzanie szkołą lub placówką koncentruje się na wychowaniu, nauczaniu i uczeniu się oraz zapewnieniu odpowiednich do realizacji tych zadań warunków W szkole widać dbałość o odpowiednie warunki dla procesów wychowania, nauczania i uczenia się. Nauczyciele często uczestniczą w organizowanych przez szkołę spotkaniach dotyczących nauczania i uczenia się uczniów, doskonalenia zawodowego, relacji z uczniami, rozwiązywania problemów wychowawczych, a także w spotkaniach poświęconych sprawom organizacyjnym i administracyjnym oraz organizacji pracy. Ankietowani nauczyciele przyznają, że mają w szkole warunki do pracy indywidualnej i zespołowej oraz do pracy własnej, rozwoju zawodowego i przygotowania się do lekcji (zob. Rys. 1j). Twierdzą również, że szkoła zapewnia im korzystanie z potrzebnych podczas zajęć pomocy dydaktycznych (zob. Rys. 2j). Przestrzeń w klasie (np.: ustawienie stolików, pomocy) jest zorganizowana adekwatnie do formy prowadzonych zajęć, wykorzystywanych metod. Sale są dobrze oświetlone i wyposażone w różne pomoce dydaktyczne (np.: projektor multimedialny, tablice tematyczne, plansze edukacyjne, odtwarzacze CD, mapy, wystawki prac uczniów, telewizory, podręczne biblioteczki, eksponaty przyrodnicze i historyczne - antyki, flażolety, woreczki), co potwierdza obserwacja zajęć. Szkoła, zdaniem partnerów uczestniczących w wywiadzie, ma bardzo dobre 111/121

112 warunki lokalowe. Dysponuje piękną aulą, która wykorzystywana jest do organizacji imprez i uroczystości szkolnych, gminnych i powiatowych. Użyczana jest również innym podmiotom na spotkania i zajęcia. Sala komputowa, pozyskana w ramach projektu unijnego, jest systematycznie modernizowana i doposażana w dodatkowy sprzęt, który jest kupowany przez sponsorów oraz Radę Rodziców. Sale lekcyjne są przestronne, wyposażone w nowe ławki i krzesełka zgodne z wymogami norm europejskich. Nauczyciele posiadają pomoce dydaktyczne niezbędne do realizacji podstawy programowej i przyjętych przez Radę Pedagogiczną programów nauczania. Mocną stroną szkoły jest również to, że teren szkoły jest ogrodzony, a na zewnątrz oraz w środku zainstalowany jest monitoring wizyjny, dzięki któremu łatwiej dbać o bezpieczeństwo dzieci. Szkolny plan lekcji sprzyja uczeniu się. Lekcje w klasach I - III rozpoczynają się zawsze o godzinie 8.00, a kończą się o godzinie lub 12.35; w każdym dniu występują elementy edukacji muzycznej, plastycznej, społecznej oraz wychowanie fizyczne. Natomiast w klasach IV - VI plan został tak ułożony, aby w każdym dniu występowały takie przedmioty jak: wychowanie fizyczne, plastyka, zajęcia techniczne i komputerowe lub muzyka. Uczniowie mają nie więcej niż 6 lekcji (oprócz klas VI, które mają 2 razy 7 lekcji ze względu na podział na grupy na zajęciach informatycznych i wychowaniu fizycznym. Przedmioty te nie obciążają uczniów, gdyż uczniowie nie muszą na nich wykonywać trudnych ćwiczeń. Przerwy między lekcjami są 10-minutowe, a po trzeciej lekcji jest przerwa 20-minutowa. Adekwatność działań zarządczych (wprowadzanych rozwiązań) do podstawowych celów pracy szkoły oraz potrzeb wychowawczych i edukacyjnych potwierdza analiza dokumentów oraz dyrektor szkoły. Rys. 1j Rys. 2j 112/121

113 Obszar badania: Zarządzanie szkołą lub placówką sprzyja indywidualnej i zespołowej pracy nauczycieli oraz doskonaleniu zawodowemu Skuteczne zarządzanie szkołą sprzyja indywidualnej i zespołowej pracy nauczycieli oraz ich doskonaleniu zawodowemu. Widoczna jest skuteczność działań dyrektora w organizowaniu pracy nauczycieli oraz powszechność ich udziału w pracy zespołowej i inicjatywach z zakresu doskonalenia zawodowego. Zdaniem dyrektora i ankietowanych nauczycieli (zob. Rys. 1w) wielu z nich korzysta z możliwości pogłębiania wiedzy na kursach, szkoleniach zewnętrznych, konferencjach i seminariach, a także podczas obserwacji koleżeńskich. Nauczyciele uczestniczą w szkoleniach rad pedagogicznych i zespołów zadaniowych, doskonalą się poprzez Internet. Mniej niż 1/4 nauczycieli kończy studia podyplomowe, kursy kwalifikacyjne oraz doskonali się podczas wizyt studyjnych w innych szkołach lub instytucjach i dzięki indywidualnemu wsparciu. Nauczyciele twierdzą, że w szkole zapewniony jest dostęp do odpowiednich zasobów, przydatnych dla rozwoju zawodowego nauczycieli (zob. Rys. 1j), a oni sami współpracują ze sobą i dzielą się swoją wiedzą z innymi nauczycielami (zob. Rys. 2j). Dyrektor promuje na posiedzeniach rady pedagogicznej i w rozmowach z nauczycielami znaczenie pracy zespołowej, jednocześnie docenia indywidualne zaangażowanie nauczyciela (zob. Rys. 3j). Tworzy zespoły zadaniowe, inspiruje poprzez przykład własny lub najbardziej zaangażowanych nauczycieli, a także przez wykorzystanie efektów dobrej praktyki wypracowanych przez Kuratorium Oświaty w Szczecinie, SEO, ORE. Przydziela dodatki motywacyjne, funkcyjne oraz nagrody. Występuje o nagrody i odznaczenia dla nauczycieli do Burmistrza Barlinka, Zachodniopomorskiego Kuratora Oświaty oraz Ministra Edukacji Narodowej. W opinii nauczycieli dyrektor często przypomina o założeniach koncepcji pracy, dba o profesjonalną komunikację oraz upowszechnia wiedzę na temat najlepszych praktyk i najnowszych teorii, przydatnych w pracy nauczyciela. Rys. 1j Rys. 2j 113/121

114 Rys. 3j 114/121

115 Rys.1w Obszar badania: Ewaluacja wewnętrzna jest przeprowadzana wspólnie z nauczycielami Nauczyciele angażują się w ewaluację wewnętrzną oraz formułują wnioski, które wdrażają do realizacji w dalszej pracy. Według dyrektora wszyscy nauczyciele są zaangażowani w ewaluację wewnętrzną, gdyż jest ona procesem niezbędnym dla doskonalenia procesu edukacyjnego. Każdy nauczyciel przeprowadza w prowadzenie ewaluacji ewaluację swojego wewnętrznej warsztatu poprzez mikro pracy. badania, Wszyscy testy nauczyciele i sprawdziany zaangażowani wewnętrzne są oraz zewnętrzne. W celu zachęcenia nauczycieli do prowadzenia ewaluacji powoływane są zespoły zadaniowe (np.: ds. ewaluacji; ds. diagnoz szkolnych w zakresie diagnozy obszaru kształcenia, opieki i wychowania; ds. badania bezpieczeństwa w szkole). Współpracując w zespołach, nauczyciele aktywnie uczestniczą w ewaluacji wewnętrznej, opracowują wnioski oraz przygotowują raporty, z którymi zapoznają Radę Pedagogiczną. Wnioski z ewaluacji wewnętrznej ujmowane są w nadzorze pedagogicznym dyrektora szkoły i wdrażane w kolejnym roku. Powszechność udziału w działaniach ewaluacyjnych i wspólnym formułowaniu oraz wykorzystywaniu wniosków potwierdzają ankietowani nauczyciele (zob. Rys. 1j i Rys. 2j). W szkole w tym lub poprzednim roku 115/121

116 szkolnym ewaluacji podlegały m.in.: efekty działalności dydaktyczno-wychowawczo-opiekuńczej oraz innej działalności szkoły; respektowanie norm społecznych; wyniki sprawdzianu po klasie VI i III. Rys. 1j Obszar badania: Rys. 2j W procesie zarządzania, w oparciu o wnioski wynikające z nadzoru pedagogicznego, podejmuje się działania służące rozwojowi szkoły lub placówki W szkole formułowane i wdrażane są wnioski z nadzoru pedagogicznego, a podejmowane działania w wyniku tych wniosków są spójne z koncepcją pracy szkoły. Zdaniem dyrektora wnioski z wewnętrznego nadzoru pedagogicznego są uwzględniane i przyczyniają się do prorozwojowych zmian w funkcjonowaniu szkoły, np.: zakupiono pomoce dydaktyczne i programy edukacyjne; wnioski do realizacji po sprawdzianie zapisano w planach zespołów przedmiotowych; zaplanowano w planie doskonalenia nauczycieli szkolenie rady pedagogicznej; dokonano ewaluacji i modyfikacji procedury zatwierdzania Szkolnego Zestawu Podręczników i Programów Nauczania. Według nauczycieli uczestniczących w wywiadzie wdrożenia były użyteczne, ponieważ usprawniły działania szkoły oraz poprawiły jakość pracy szkoły i bezpieczeństwo uczniów. Dzieci mają zapewniony lepszy start w przyszłość dzięki diagnozie ich umiejętności i pomocy psychologiczno pedagogicznej, która pomaga wyrównywać szanse i rozwijać zainteresowania. Dokumentacja szkoły staje się przejrzysta. Nauczyciele modyfikują metody i formy pracy, wzbogaca się baza dydaktyczna. Partnerzy szkoły zauważają zmiany, jakie zaszły w funkcjonowaniu szkoły, m.in.: powstanie dwóch oddziałów "0"; organizacja dowozów dzieci z okolicy; wprowadzenie ścisłych procedur bezpieczeństwa w szkole; otwartość szkoły na uczniów z dysfunkcjami; wprowadzenie obowiązkowej nauki drugiego języka obcego (języka niemieckiego) w kl. IV VI; wychowanie proekologiczne. Pracownicy niepedagogiczni dodają m.in., że w celu zwiększenia bezpieczeństwa zamontowano oświetlenie zewnętrzne i kamery monitorujące plac szkolny; wprowadzono ewidencję wejść i wyjść; pozyskano sprzęt komputerowy i nagłaśniający do auli szkolnej; prowadzi się systematyczne doposażanie stanowisk pracy w narzędzia, pomoce, sprzęt i materiały ułatwiające 116/121

117 pracę; wykonana została modernizacja nawierzchni dziedzińca przed szkołą; podjęto działania o utworzeniu szkoły muzycznej; doposażono bibliotekę szkolną w księgozbiór i kserokopiarkę. Obszar badania: Zarządzanie szkołą lub placówką prowadzi do podejmowania nowatorskich działań, innowacji i eksperymentów Szkoła realizuje innowacje pedagogiczne oraz nowatorskie rozwiązania programowe, w które angażują się nauczyciele. Skuteczność działań dyrektora w inicjowaniu nowatorskich działań, innowacji i eksperymentów potwierdzają ankietowani nauczyciele (zob. Rys. 1j). Dyrektor wspiera nauczycieli, którzy wykazują inicjatywę w zakresie nowatorskich rozwiązań ukierunkowanych na rozwój uczniów i szkoły. Motywujące znaczenie mają jasny system nagród, kryteria i regulaminy opracowane przez Radę Pedagogiczną i pracowników. Wspiera się nauczycieli wykazujących inicjatywę poprzez WDN; również dzięki dofinansowywaniu studiów magisterskich, podyplomowych, kursów, szkoleń, warsztatów. Według dyrektora w szkole prowadzone są m.in. następujące działania nowatorskie: program kółka historycznego z uczniem zdolnym; organizacja Międzyszkolnego Konkursu Historycznego "Kamień Pomorski bez tajemnic"; nauka gry na flażolecie "Cztery pory roku z flażoletem" (zespół należy do Stowarzyszenia Efektywnych Metod Umuzykalniania w Poznaniu); prowadzenie koła origami, które należy do Polskiego Centrum Origami "IZUMI"; otrzymanie Europejskiej Odznaki Jakości w konkursie e-twining (odznaczenie zostało przyznane jedynej szkole podstawowej w województwie zachodniopomorskim); uzyskanie tytułu Super Drużyna w akcji "Szlachetna paczka"; wprowadzenie e-podręczników na informatyce i matematyce. Rys. 1j 117/121

118 Obszar badania: Zarządzanie szkołą lub placówką sprzyja udziałowi nauczycieli i innych pracowników szkoły lub placówki oraz uczniów i rodziców w procesie podejmowania decyzji dotyczących szkoły lub placówki W szkole widoczna jest powszechność udziału nauczycieli, uczniów i innych pracowników szkoły w podejmowaniu decyzji dotyczących życia szkoły, jednak nie wszyscy rodzice bezpośrednio angażują się w ten proces. Zdaniem nauczycieli dobra organizacja pracy w szkole zachęca rodziców do pomocy, gdyż dostrzegają oni rozwój swoich dzieci i chętnie włączają się do współpracy. Często wystarczy tylko przedstawić sytuację, aby rodzice zgłosili swoje propozycje. W każdej klasie znajduje się grupa aktywnych rodziców, którzy potrafią zachęcić innych rodziców do działania i przedstawić propozycje zmian. Organizują wycieczki, remontują pomieszczenia. Sprzyja temu częsty i życzliwy kontakt oraz dobra atmosfera w szkole. Bieżąca informacja zamieszczona na stronie internetowej szkoły mocno angażuje rodziców w kolejne działania. Ankietowani nauczyciele potwierdzili, że dają uczniom możliwość wyboru tematyki i metod pracy na lekcji oraz sposobu oceniania. Pracownicy niepedagogiczni również podali przykłady opiniowania podejmowanych decyzji w szkole, np.: opracowywanie harmonogramu dni wolnych, planu urlopów; sporządzanie wykazów przydziału środków bhp; w sprawach imprez integracyjnych; w kwestii zachowania uczniów ("nauczyciele, wychowawcy klas zasięgają u nas opinii jak dani uczniowie się zachowują"); w kwestii czasu pracy (w czasie przerw świątecznych, ferii zimowych, wakacji, itp.); w sprawach finansowych (typowanie do nagród, premii, podwyżek, itp.). Według dyrektora w szkole konsultuje się ważne dla uczniów decyzje związane z procesem edukacyjnym, m.in.: z ich propozycji powstaje lub jest uzupełniany kalendarz imprez; wychowawca uwzględnia propozycje, np.: wycieczek, biwaków, wyjazdów na basen, ognisk, imprez klasowych; uczniowie zgłaszają propozycje tematów lekcji wychowawczych; mają wpływ na tematyką zajęć dodatkowych; wspólnie z nauczycielami uzgadniają terminy sprawdzianów; zgłaszają propozycje członków do Samorządu Uczniowskiego; przyznają nauczycielom "Sympatki"; opiniują dni wolne od zajęć dydaktycznych. Wszystkie propozycje uczniów uwzględniane są przez szkołę. Rodzice mogą bezpośrednio uczestniczyć w życiu szkoły i wpływać na jej funkcjonowanie. Postanowiono kontynuować dni otwarte szkoły, zwiększono częstotliwość zebrań z rodzicami. Rodzice mają wpływ na organizację wycieczek, wyjazdów do kina i teatru; organizacji, wyboru terminów i miejsc. Dzięki sugestii rodziców kontynuowane jest zakończenie VI klas, bal karnawałowy dla dzieci klas "0" - III. Rodzice opiniują programy realizowane w szkole; zapoznawani są z systemem oceniania, wymaganiami dydaktycznymi i wychowawczymi oraz sposobem przeciwdziałania trudnościom wychowawczym za pośrednictwem wychowawców, nauczycieli przedmiotów i pedagoga oraz za pośrednictwem strony internetowej szkoły. Obserwacje zajęć pozwoliły stwierdzić, że nauczyciele rozmawiają ze swoimi uczniami, w jaki sposób przebiegać będzie lekcja oraz dają możliwość zastanowienia się im, czego się na niej nauczyli. Ankietowani piątoklasiści stwierdzili, że ich wyniki w nauce najbardziej zależą od ich zaangażowania oraz czasu, jaki poświęcają na naukę (zob. Rys. 1w). 118/121

119 Rys.1w Obszar badania: Dyrektor podejmuje skuteczne działania zapewniające szkole lub placówce wspomaganie zewnętrzne odpowiednie do jej potrzeb Dyrektor podejmuje i wyposażenia wspierają skuteczne szkoły. działania działania Pozyskuje szkoły, na rzecz sojuszników a wsparcie to poprawy warunków w środowisku przyczynia się lokalowych zewnętrznym, do rozwoju którzy szkoły oraz podniesienia jakości jej pracy. W opinii nauczycieli dyrektor w dużym stopniu jest skuteczny w pozyskiwaniu zewnętrznych zasobów dla szkoły (zob. Rys. 1j). Pozyskuje sponsorów, odpowiednio wykwalifikowaną kadrę; wzbogaca wyposażenie klas oraz księgozbioru bibliotecznego; zdobywa środki finansowe na nagrody dla uczniów i absolwentów; zapewnia środki umożliwiające bieżącą pracę biurową; dba o wystrój wnętrz i drobne remonty. Dzięki pozyskanym środkom wyposażono pracownię komputerową; zamontowano nagłośnienie auli; zmodernizowano salę gimnastyczną oraz wejście do szkoły; rozbudowano pomieszczenia dla oddziału przedszkolnego. W ramach projektu "Radosna szkoła" wybudowano plac zabaw. Dyrektor skutecznie zdobywa sojuszników w środowisku zewnętrznym, którzy wspierają działania 119/121