YXWR NSYN[LNW]bUJ "'" YX`b NS"

Transkrypt

1 Kolarzyk Probl Hig E Epidemiol i wsp. Ocena 2007, wskaÿników 88(3): wagowo-wzrostowych m³odzie y krakowskiej w wieku lat 343 Ocena wskaÿników wagowo-wzrostowych m³odzie y krakowskiej w wieku lat The evaluation of body mass and body weight proportion in adolescents aged EMILIA KOLARZYK, JADWIGA HELBIN, ARTUR POTOCKI, JACEK KWIATKOWSKI, DOROTA LANG-M YNARSKA, BARBARA WOJTOWICZ Zak³ad Higieny i Ekologii, Uniwersytet Jagielloñski, Collegium Medicum, Kraków Cel pracy. Ocena czêstoœci wystêpowania niedowagi, nadwagi i oty³oœci wœród m³odzie y z wybranych losowo szkó³ licealnych z poszczególnych dzielnic Krakowa. Materia³. Badaniami przeprowadzonymi w roku szkolnym 2006/2007 objêto 1637 uczniów (942 dziewczêta i 695 ch³opców) w wieku lat. W oparciu o pomiary wysokoœci i masy cia³a obliczono wartoœci BMI oraz wskaÿnik Rohrera i wskaÿnik smuk³oœci (Ponderala). Indywidualne wartoœci BMI odniesiono do referencyjnych wartoœci centylowych zamieszczonych w Dziecko Krakowskie Wyniki. Czêstoœæ nieprawid³owych proporcji wagowo-wzrostowych, oceniana w oparciu o wartoœæ wskaÿnika BMI, przedstawia³a siê nastêpuj¹co: istotna niedowaga (poni ej trzeciego centyla) u 3,31% (23) ch³opców oraz 3,08% (29) dziewcz¹t; umiarkowana niedowaga (3-10 centyl) 6,76% (47) ch³opców oraz 6,90% (65) dziewcz¹t; nadwaga (90-97 centyl) 6,76% (47) ch³opców i 6,79% (64) dziewcz¹t; oty³oœæ (powy ej 97 centyla) 3,17% (22) ch³opców i 3,29% (31) dziewcz¹t. Prawid³owymi proporcjami wagowo-wzrostowymi odznacza³o siê 80,00% (556) ch³opców oraz 79,94% (753) dziewcz¹t. WskaŸnik Rohrera wynosi³ œrednio 1,21 w grupie ch³opców oraz 1,27 w grupie dziewcz¹t, natomiast wskaÿnik smuk³oœci (Ponderala) odpowiednio: 43,75 i 43,02. Wniosek. W badanej obecnie populacji m³odzie y krakowskiej w stosunku do populacji dzieci stwierdzono przesuniêcie rozk³adu wskaÿnika BMI w kierunku niskich wartoœci œwiadcz¹cych o zwiêkszeniu odsetka osób z niedowag¹, a zmniejszeniu odsetka osób z nadwag¹ oraz oty³oœci¹. W porównaniu natomiast do referencyjnych badañ z 2000 r. zaznaczy³ siê wzrost odsetka osób oty³ych (wartoœci 97. centyla wy sze œrednio o 6,25%). Aim. To assess the prevalence of underweight, overweight and obesity in pupils from randomly chosen secondary schools in Krakow. Material. The study was carried out in 2006/2007 school year and included 1637 pupils (695 boys and 942 girls) aged Body weight and body mass were measured, and Body Mass Index (BMI), Rohrer Index and Ponderal Index were calculated. Individual values of BMI were compared to percentiles presented in The Child of Cracow Results. The significant underweight (<3percentile of distribution of BMI values) was observed in 3.31% (23) of examined boys and in 3.08% (29) of examined girls; moderate underweight (3-10 percentile) in 6.76% (47) boys and 6.90% (65) girls; overweight (90-97 percentile) in 6.76% (47) boys and 6.79% (64) girls; obesity (above 97 percentile) in 3.17% (22) boys and 3.29% (31) girls. Correct weight-height proportions were noted in 80.00% (556) boys and 79.94% (753) girls. The mean value of Rohrer Index was 1.21 in the group of boys and 1.27in the group of girls and Ponderal Index was and 43.02, respectively. In the present study, the prevalence of underweight was higher and obesity was lower in the group of adolescents (15-18 years old) than in the group of children (6-14 years old). Conclusion. In the studied population of adolescents, in comparison to the Krakow reference population of youth examined in 2000, the increase of overweight (the value of 97 percentile was 6.25% higher) was noted. Key words: body mass proportion, body weight proportion, adolescents, BMI S³owa kluczowe: wskaÿniki wagowo-wzrostowe, m³odzie, BMI Probl Hig Epidemiol 2007, 88(3): Nades³ano: Zakwalifikowano do druku: Adres do korespondencji / Address for correspondence Prof. dr hab. med. Emilia Kolarzyk Zak³ad Higieny i Ekologii, Collegium Medium UJ, ul. Kopernika Kraków, tel. (0-12) , mykolarz@cyf-kr.edu.pl Wstêp i cel pracy Proporcje wagowo wzrostowe osób w okresie m³odzieñczym kszta³towane s¹ zarówno przez czynniki endo- jak i egzogenne [1-3]. Gospodarka hormonalna ulega intensyfikacji, zmienia siê tempo przemian fizjologicznych i biochemicznych. Dziewczêta i ch³opcy d¹ ¹ do modelowania sylwetki zgodnej z w³asnymi wyobra eniami. Dziewczêta marz¹ aby byæ szczup³ymi, ch³opcy s¹ osi¹gn¹æ muskularne cia- ³o. W zwi¹zku z tym podejmuj¹ ró norodne dzia³ania, nie zawsze zgodne z prozdrowotnymi wskazaniami [4-6]. Dziewczêta stosuj¹ ró norodne diety, z g³odzeniem siê w³¹cznie, ch³opcy podejmuj¹ na si- ³owniach wysi³ek przekraczaj¹cy fizjologiczne granice. Dlatego te wzajemne relacje wysokoœci i masy cia³a s¹ determinowane nie tylko poprzez czynniki zwi¹zane z biologicznym rozwojem m³odego organizmu, ale tak e poprzez uwarunkowania behawioralne [7,8].

2 344 Probl Hig Epidemiol 2007, 88(3): Celem niniejszego opracowania jest ocena proporcji wagowo-wzrostowych 1637 licealistów w wieku lat badanych w Krakowie w 2007 r. Dokonano równie porównania uzyskanych danych dla poszczególnych roczników z wynikami a opublikowanymi w monografii Dziecko krakowskie 2000 poziom rozwoju biologicznego dzieci i m³odzie y miasta Krakowa [ 9]. Materia³ i metodyka Badaniami objêto losowo wybran¹ grupê 1637 uczniów (942 dziewczêta i 695 ch³opców) w wieku lat, uczêszczaj¹cych do krakowskich szkó³ licealnych. Badania wykonane zosta³y przez pracowników Zak³adu Higieny i Ekologii CMUJ w Krakowie (ZH) w roku szkolnym 2006/2007. Metodyka badañ zosta³a przedstawiona w czêœci I pracy 1/ Ocena proporcji wagowo-wzrostowych dzieci w wieku 6-14 lat. Wyniki badañ W skrajnie niskim dla danego wieku i p³ci kanale centylowm, œwiadcz¹cym o istotnym niedoborze masy cia³a (poni ej trzeciego centyla), znalaz³o siê 3,31% (23) ch³opców oraz 3,08% (29) dziewcz¹t w wieku lat. W skrajnie wysokim dla danego wieku i p³ci kanale centylowm, œwiadcz¹cym o istotnych nadmiarach masy cia³a (powy ej 97 centyla) znalaz³o siê ogó³em 3,17% (22) ch³opców oraz 3,29% (31) dziewcz¹t. Wyniki w rozszerzonym zakresie kana³ów centylowych przedstawia³y siê nastêpuj¹co: poni ej 10 centyla 10,07% (70) ch³opców oraz 9,98% (94) dziewcz¹t, zaœ powy ej 90 centyla 9,93% (69) ch³opców oraz 10,08% (95) dziewcz¹t. Prawid- ³owe proporcje wagowo-wzrostowe stwierdzono u 80,0% (556) ch³opców oraz 79,94% (753) dziewcz¹t (tab. II). Szczegó³owe wyniki z uwzglêdnieniem podzia³u na wiek zamieszczone s¹ w tabeli I. Porównanie wartoœci poszczególnych centyli obliczonych z badañ przeprowadzonych przez Zak³ad Higieny CMUJ w stosunku do wartoœci uzyskanych z badañ przeprowadzonych przez AWF w Krakowie (kontrola) wykaza³o, e najwy sza ró nica na poziomie 3-go centyla dotyczy³a 15-letnich dziewcz¹t (w bie ¹cych badaniach ich BMI by³o o 4,2% ni sze ni w 2000 r.). Na poziomie 97-go centyla najwy sze ró nice równie dotyczy³y 15-letnich dziewcz¹t (w bie ¹cych badaniach ich BMI by³o o 9,35% wy sze ni w 2000 r.) (tab. III). Wysokoœæ cia³a ch³opców i dziewcz¹t w populacji badanej w 2007 r. by³a w zdecydowanej wiêkszoœci analizowanych grup wieku na porównywalnym poziomie z populacj¹ z 2000 r.; jedynie ch³opcy w wieku 15 lat byli statystycznie istotnie ni si (tab. IV). Tabela I. Liczebnoœæ w poszczególnych przedzia³ach centyli wskaÿnika BMI Table I. Number of subjects in selected percentile ranges of BMI Ch³opcy / Boys Wiek / Age n < 3 > 97 < 10 > Razem / Total Dziewczêta / Girls Wiek / Age N < 3 > 97 < 10 < Razem / Total Ogó³em / Total boys and girls Tabela II. Odsetek badanych w poszczególnych przedzia³ach centyli wskaÿnika BMI Table II. Percentage of subjects in selected percentile ranges of BMI Ch³opcy / Boys Dziewczêta / Girls Ca³oœæ / Total (%) (%) (%) Istotny niedobór masy cia³a (<3 centyla) / Significant underweight (<3 percentile) 3,31 3,08 3,18 Zani one wartoœci masy cia³a (3-10 centyl) / Moderate underweight (3-10 percentile) 6,76 6,9 6,84 Prawid³owe proporcje wagowo-wzrostowe (10-90 centyl) 80,0 79,94 79,96 / Correct weight-height proportions (10-90 percentile) Nadwaga (90-97 centyl) / Overweight (90-97 percentile) 6,76 6,79 6,78 Oty³oœæ (> 97 centyla) / Obesity (>97 percentile) 3,17 3,29 3,24 1/ Znajduj¹cej siê w niniejszym numerze czasopisma.

3 Kolarzyk E i wsp. Ocena wskaÿników wagowo-wzrostowych m³odzie y krakowskiej w wieku lat 345 Tabela III. Porównanie wartoœci BMI (ZH i AWF kontrola) dla poszczególnych centyli Table III. Comparison of BMI values (ZH and AWF control group) for selected percentiles BMI Ch³opcy / BMI Boys Centyl / Percentile n Wiek / Age ZH K %* ZH K %* ZH K % ZH K % BMI Dziewczynki / BMI Girls Centyl / Percentile n Wiek / Age ZH K %* ZH K %* ZH K % ZH K % * procentowa ró nica miêdzy wartoœciami analizowanych centyli obliczonych z badañ bie ¹cych w stosunku do grupy kontrolnej (wartoœæ centyla grupy kontrolnej przyjêto jako 100%) * proportional difference between values of analyzed percentiles calculated from the present study in comparison with the control group (percentile values for the control group were recognized as 100%) W populacji badanej przez Zak³ad Higieny stwierdzono istotnie statystycznie wy sze wartoœci masy cia³a 18-letnich ch³opców i dziewcz¹t oraz ni - sze w przypadku 15-letnich ch³opców w porównaniu do populacji badanej w 2000 r. W pozosta³ych przedzia³ach wieku masa cia³a obu badanych grup by³a na porównywalnym poziomie (tab. V). Œrednie wartoœci wskaÿnika BMI we wszystkich przedzia³ach wieku dziewcz¹t i ch³opców nie wykazywa³y istotnych statystycznie ró nic miêdzygrupowych (tab. VI). Równie œrednie wartoœci wskaÿnika smuk³oœci (tab. VII) oraz wskaÿnika Rohrera (tab.viii) by³y zbli one w obu porównywanych grupach. Tabela IV. Porównanie wartoœci wzrostu (wartoœci œrednie, SD, min, max ) dla ZH i grupy kontrolnej z uwzglêdnieniem p³ci i wieku badanej m³odzie y Table IV. Comparison of height (mean values, SD, min, max) between ZH and the control group according to gender and age of the studied adolescents 166,3*** 171,8 9,8 7,77 142,0 148,8 188,0 190, , ,2 6,19 148,0 148,7 190,0 185,8 176,4 174,9 6,2 6,87 150,0 147,6 192, ,1 164,6 6,8 5,72 121,0 151,4 190,0 177,2 177,1 176,3 6,4 6,29 156,0 159,7 194,0 197, ,5 164,1 6,1 5,97 142, ,0 183,6 179, ,9 6,94 164,0 159,4 199,0 200, ,8 164,2 5,8 6,06 149,0 145,3 182,0 176,6 ***p < 0,001 Tabela V. Porównanie wartoœci masy cia³a (wartoœci œrednie, SD, min, max ) dla ZH i grupy kontrolnej z uwzglêdnieniem p³ci i wieku badanej m³odzie y Table V. Comparison of weight (mean values, SD, min, max) between ZH and the control group according to gender and age of the studied adolescents 56,1** 59,4 14,2 11,78 30,0 32,7 94, , ,2 7,93 35, , ,8 63,7 11,6 11,04 33,0 39,6 117,0 118, ,7 54,8 8,7 7,25 21, , ,5 65,8 10,1 9,71 44,0 44,4 106, ,5 56,1 9,4 7,43 37, , ,1** 68,7 11,8 10,53 51,0 49,6 124,0 108, ,5** 55,8 9,8 7,63 39,0 40,8 103,0 79,2 **p < 0,05

4 346 Probl Hig Epidemiol 2007, 88(3): Tabela VI. Porównanie wartoœci wskaÿnika BMI (wartoœci œrednie, SD, min, max ) dla ZH i grupy kontrolnej z uwzglêdnieniem p³ci i wieku badanej m³odzie y Table VI. Comparison of BMI (mean values, SD, min, max) between ZH and the control group according to gender and age of the studied adolescents 20,08 20,0 3,78 3,08 14,20 15,4 32,26 31, ,48 20,5 3,76 2,64 13,30 12,9 33,71 28,1 21,10 20,8 3,29 2,98 14,67 14,3 37,65 34, ,59 20,2 2,68 2,38 14,66 11,8 29,41 29,2 21,49 21,2 2,95 2,66 15,92 12,6 33,17 29, ,20 20,8 2,97 2,45 16,25 11,8 34,85 28,7 22,08 21,7 3,27 2,94 15,65 13,6 36,63 34, ,22 20,7 3,00 2,50 16,18 16,4 37,33 28,9 Tabela VII. Porównanie wartoœci wskaÿnika smuk³oœci Ponderala (wartoœci œrednie, SD, min, max) dla ZH i grupy kontrolnej z uwzglêdnieniem p³ci i wieku badanej m³odzie y Table IV. Comparison of Ponderal Index (mean values, SD, min, max) between ZH and the control group according to gender and age of the studied adolescents 43,9 44,3 2,4 1,99 37,3 38,3 49,8 47, ,3 43,3 2,6 1,94 36,7 38,4 52,1 49,3 43,9 44 2,2 1,95 35,9 37,3 49,1 48, ,1 43,5 1,9 1,75 37,7 38,4 47, ,7 43,8 1,9 1,84 37,2 39,1 48,3 48, ,8 43 1,9 1,73 35,7 37,8 47,3 46,2 43,5 43,6 2,1 1,98 36,9 37,3 49,2 49, ,9 43,1 2,0 1,76 32, ,4 46,8 Tabela VIII. Porównanie wartoœci wskaÿnika Rohrera (wartoœci œrednie, SD, min, max ) dla ZH i grupy kontrolnej z uwzglêdnieniem p³ci i wieku badanej m³odzie y Table VIII. Comparison of Rohrer Index (mean values, SD, min, max) between ZH and the control group according to gender and age of the studied adolescents 1,21 1,17 0,21 0,17 0,81 0,91 1,93 1, ,26 1,25 0,23 0,17 0,71 0,84 2,02 1,76 1,20 1,19 0,19 0,17 0,84 0,9 2,16 1, ,26 1,23 0,17 0,16 0,91 0,96 1,86 1,77 1,22 1,2 0,18 0,15 0,89 0,88 1,94 1, ,29 1,27 0,18 0,16 0,95 1,01 2,21 1,85 1,23 1,22 0,18 0,18 0,84 0,84 1,99 1, ,28 1,26 0,20 0,16 0,94 0,98 2,83 1,82 Podsumowanie i wnioski Celem przeprowadzonych badañ by³a analiza w kierunku udzielenia odpowiedzi na pytanie: czy na przestrzeni ostatnich siedmiu lat stan od ywienia m³odzie y krakowskiej (mierzony wartoœci¹ podstawowych wskaÿników antropometrycznych) uleg³ zmianom oraz czy zmiany te mia³y charakter przesuniêæ w kierunku niedowagi czy te nadwagi i oty- ³oœci? Wy³oni³ siê jednak równie drugi, równorzêdny cel, a mianowicie okreœlenie ró nic w czêstoœci wystêpowania poszczególnych nieprawid³owoœci w zakresie proporcji wagowo- wzrostowych miêdzy obecnie badan¹ populacj¹ dzieci w wieku 6-14 lat oraz populacj¹ m³odzie y w wieku lat. Analiza w tym aspekcie zamieszczona jest na ryc. 1. Ró nice miêdzygrupowe w czêstoœci wystêpowania poszczególnych rodzajów zaburzeñ wagowowzrostowych s¹ nieznaczne, jednak dane zamieszczone na ryc. 1 wskazuj¹, e w zakresie wartoœci BMI œwiadcz¹cych o niedowadze znajduje siê wiêkszy odsetek dziewcz¹t i ch³opców w wieku lat, podczas gdy w obrêbie wartoœci charakterystycznych dla nadwagi i oty³oœci znajduje siê wiêkszy odsetek zarówno ch³opców jak i dziewcz¹t w wieku 6-14 lat. Przesuniêcia te mog¹ wynikaæ zarówno ze œwiadomych dzia³añ jak i z czynników zwi¹zanych z rozwojem biologicznym, warunkuj¹cych przejœcie z okresu dzieciñstwa do okresu m³odzieñczego [10,11]. Mog¹ byæ równie konsekwencj¹ zmian struktury spo³ecznej œrodowiska z którego pochodzi badana m³odzie.

5 Kolarzyk E i wsp. Ocena wskaÿników wagowo-wzrostowych m³odzie y krakowskiej w wieku lat 347 YXWR NSYN[LNW]bUJ ' '" "'" YX`b NS"! Ryc. 1. Porównanie czêstoœci wystêpowania istotnej niedowagi (poni ej 3 centyla wartoœci BMI), umiarkowanej niedowagi (3-10 centyl), prawid- ³owych proporcji wagowo-wzrostowych (10-90 centyl ), nadwagi (90-97 centyl) oraz oty³oœci (powy ej 97 centyla) wœród ch³opców i dziewcz¹t w wieku 7-14 lat oraz lat Fig. 1. Comparison of prevalence of significant underweight (<3 percentile for BMI), moderate underweight (3-10 percentile), correct weight-height proportions (10-90 percentile), overweight (90-97 percentile) and obesity (>97 percentile) among boys and girls aged 7-14 and W oparciu o przeprowadzon¹ obecnie analizê ró nic miêdzy wynikami ch³opców i dziewcz¹t z dwóch grup zró nicowanych wiekiem oraz analizy porównawczej w stosunku do badañ z 2000 r. mo na wyci¹gn¹æ nastêpuj¹ce wnioski: % 1.Porównanie czêstoœci wystêpowania nieprawid³owych proporcji wagowo-wzrostowych ch³opców i dziewcz¹t w wieku 6-14 lat oraz w wieku lat wykaza³o postêpuj¹cy wraz z wiekiem trend w kierunku zmniejszenia nadwagi i oty³oœci, a zwiêkszenia odsetka osób z niedowag¹. 2.Czêstoœæ wystêpowania niedowagi oraz nadwagi i oty³oœci zarówno w grupie dzieci jak i w grupie m³odzie y nie wykazywa³a zró nicowania w zale noœci od p³ci, kszta³tuj¹c siê w grupie ch³opców i w grupie dziewcz¹t na zbli onym poziomie. 3.W grupie dzieci w wieku 6-14 lat nadwaga i oty- ³oœæ by³y stwierdzane niemal dwukrotnie czêœciej (15,57%) ni znaczna i umiarkowana niedowaga (7,98%). 4.W grupie m³odzie y w wieku lat nadwaga i oty³oœæ oraz znaczna i umiarkowana niedowaga wystêpowa³y z jednakow¹ czêstoœci¹, wynosz¹c¹ 10%. 5.W grupie dzieci w wieku 6-14 lat badanych w 2007 r. w porównaniu do dzieci badanych w 2000 r. stwierdzono wzrost odsetka dzieci poni ej 3 centyla (istotna niedowaga), jak równie powy- ej 97 centyla (oty³oœæ) ró nice przekraczaj¹ce 5% dotyczy³y przede wszystkim dzieci starszych. 6.W grupie m³odzie y w wieku lat badanej w 2007 r. w porównaniu do m³odzie y badanej w 2000 r. stwierdzono ró nice g³ównie w zakresie wysokich wartoœci wskaÿnika BMI œwiadcz¹cych o oty³oœci, przy czym efekt ten by³ bardziej zaznaczony w przypadku dziewcz¹t. Piœmiennictwo / References 1. Czepe R. Interpelacja nr 629 do Ministra Zdrowia w sprawie problemu oty³oœci dzieci i m³odzie y w Polsce. Warszawa, 12 styczeñ Bryl W, Hoffmann K, Miczke A i wsp. Oty³oœæ w m³odym wieku epidemiologia, konsekwencje zdrowotne, koniecznoœæ prewencji. Przew Lek 2006; (9): Szponar L, O³tarzewski M. Epidemiologia niedo ywienia dzieci i m³odzie y w Polsce. Pediatr Wspó³cz 2004; 6(1): Ostachowska-G¹sior A, Skop A, Kolarzyk E i wsp. The risk of eating disorders in secondary school pupils living in Krakow in comparison with chosen anthropometric parameters. Pol J Environ Stud 2004; 13, Supl II: Kolarzyk E, Dyras M, yszczarz J i iwsp. Disordered eating attitudes in Polish medical students. Pol J Environ Stud 2004;13, Supl II: Babiñska Z, Bandosz P, Trzeciak B i wsp. Œwiadomoœæ posiadania nadwagi pierwszym krokiem w zapobieganiu oty- ³oœci i jej powik³aniom. Fam Med & Prim Car Rev 2006; (8, 3): Kolarzyk E, Kwiatkowski J, Jaworska-Szyc J. Obraz siebie w ocenie krakowskich uczniów i studentów. Ann Acad Med Stetinensis 2005, 51, supl 1: ***Global strategy on diet, physical activity and health. Report by the Secretariat. World Health Organization Go³¹b S, Chrzanowska M. (red.) Dziecko krakowskie Poziom rozwoju biologicznego dzieci i m³odzie y miasta Krakowa. Studia i Monografie Nr 19, AWF, Kraków Chrzanowska M, Go³¹b S, arów R i wsp. Trendy w ot³uszczeniu cia³a oraz wystêpowanie nadwagi i oty³oœci u dzieci i m³odzie y Krakowa w ostatnim trzydziestoleciu. Pediatr Pol 2002; 77(2): Chrzanowska M, Matusik S. Harmonia i dysharmonia rozwoju wysokoœci i masy cia³a w populacji dzieci i m³odzie y Krakowa zmiany z wiekiem i trendy w ostatnim trzydziestoleciu. Med Wieku Rozw 2004; 8(1):