NOWOCZESNE METODY PRZYGOTOWANIA PRÓBEK I OZNACZANIA ŚLADOWYCH ILOŚCI PIERWIASTKÓW

Transkrypt

1 Zakł ad Chemii Analitycznej Wydziału Technologii Chemicznej Politechniki Poznańskiej Komisja Analizy Nieorganicznej Komitetu Chemii Analitycznej PAN NOWOCZESNE METODY PRZYGOTOWANIA PRÓBEK I OZNACZANIA ŚLADOWYCH ILOŚCI PIERWIASTKÓW Modern Methods of Sample Preparation and Determination of Trace Elements Materiał y XVI Poznań skiego Konwersatorium Analitycznego Poznań, kwietnia 2007 r. Materiał y Szkoł y Naukowej METODY PRZYGOTOWANIA PRÓBEK DO ANALIZY INSTRUMENTALNEJ Workshop Sample Preparation in Instrumental Analysis Poznań, 11 kwietnia 2007 r. Poznań 2007

2 Komitet Naukowy Konwersatorium prof. dr hab. Henryk Matusiewicz prof. dr hab. Rajmund Dybczyń ski Szkoła Naukowa prof. dr hab. Henryk Matusiewicz Opracowanie redakcyjne Opracowanie graficzne prof. dr hab. Henryk Matusiewicz mgr Maciej Raciborski plastyk Nina Badowska

3 SŁOWO WSTĘPNE Już po raz 16-ty miło nam gościć Państwa na Poznańskim Konwersatorium Analitycznym i 8-ej Szkole Naukowej w Poznaniu. O słuszności kontynuowania spotkań w ramach Konwersatorium i Szkoły przekonuje nas niezmiennie duża popularność i uznanie wśród polskich chemików analityków poparta dużą liczbą zgłoszeń uczestników oraz nadesłanych komunikatów na Konwersatorium (5 referatów plenarnych, 6 komunikatów, 77 plakatów, ok. 160 osób) i Szkołę (6 referatów, ok. 140 osób!). Konwersatorium od wielu już lat towarzyszy wystawa aparatury naukowej, materiałów, odczynników i literatury fachowej. Mamy nadzieję, że zamieszczone w materiałach konferencyjnych tematy zostaną w sposób ciekawy przedstawione przez autorów i przyczynią się do rozszerzenia Państwa zainteresowań oraz ożywią naukową dyskusję. Po raz pierwszy chcemy zaproponować Państwu uczestnikom Konwersatorium i Szkoły możliwość zadecydowania o tematyce Szkoły Naukowej roku. Życzymy Państwu owocnych obrad, miłych spotkań z przyjaciółmi i udanego pobytu w Poznaniu. W pracach organizacyjnych uzyskaliśmy pomoc od Komitetu Chemii Analitycznej PAN, za którą dziękujemy. Henryk Matusiewicz Poznań, kwiecień 2007

4

5 XV Poznańskie Konwersatorium Analityczne maja 2005 r. Profesor Henryk Matusiewicz otwiera Konwersatorium GRATULACJE DZIEKANA z okazji 15-lecia KONWERSATORIUM

6

7 XV Poznańskie Konwersatorium Analityczne

8

9 XV Poznańskie Konwersatorium Analityczne REJESTRACJA UCZESTNIKÓW ROZMOWY PRZED STARTEM KONWERSATORIUM

10

11 XV Poznańskie Konwersatorium Analityczne AUDYTORIUM PRZED STARTEM AUDYTORIUM

12

13 XV Poznańskie Konwersatorium Analityczne OBRADY KOMISJI PAN

14

15 Sesja plakatowa

16

17 Sesja plakatowa

18

19 Szkoła Naukowa Profesor Henryk Matusiewicz zaprasza na Szkołę Naukową UCZESTNICY SZKOŁY NAUKOWEJ

20

21 Szkoła Naukowa WYKŁADOWCY SZKOŁY NAUKOWEJ UCZESTNICY SZKOŁY NAUKOWEJ

22

23 PREZENTACJA FIRM

24

25 PREZENTACJA FIRM ROMAN WYDRA JAK ZWYKLE OBECNY

26

27 PREZENTACJA FIRM

28

29 PREZENTACJA FIRM

30

31 SPOTKANIE TOWARZYSKIE INAUGURACJA SPOTKANIA TOWARZYSKIEGO

32

33 SPOTKANIE TOWARZYSKIE MUZYKOWANIE W AULI

34

35 SPOTKANIE TOWARZYSKIE MUZYKOWANIE

36

37 SPOTKANIE TOWARZYSKIE TAJEMNICA SUKCESU

38

39 PRZERWA KAWOWA BIURO KONWERSATORIUM

40

41 SPIS TREŚCI H. Matusiewicz Mikro-rozpylacze pneumatyczne w optycznej emisyjnej spektrometrii (ICP, MIP, DCP) 47 A. Glomb, H. Gleisner High Resolution Continuum Source AAS Atomic Absorption Spectroscopy with only one light source the only innovation of the XXI century in Atomic Absorption and a new challenge for Environmental Analysis 48 M. Koval Principles and some aplications of ITP, ITP-CZE and ITP-MS 49 K. Jankowski Rozpylanie roztworów jako sposób wprowadzania próbek do plazmy w optycznej spektrometrii emisyjnej optymalne wykorzystanie 50 T. Lech Porównanie metod AAS i ICP-OES w zastosowaniu do ustalania poziomów normalnych metali w tkankach i płynach fizjologicznych 51 H. Polkowska-Motrenko i R. Dybczyński Metoda certyfikacji CRM poprzez otwarte porównania międzylaboratoryjne 52 R. Świetlik Wpływ warunków przygotowania osadów dennych na wyniki frakcjonowania metali 53 D. Barałkiewicz, M. Kózka, A. Piechalak, B. Tomaszewska Analityczne podejścia do scharakteryzowania form specjacyjnych ołowiu i kadmu w roślinach 54 K. Pyrzyńska Przygotowanie próbek do pomiaru w układach przepływowych 55 L. Kozak, P. Niedzielski Zastosowanie układu technik łączonych HPLC-HG-AAS w analizie specjacyjnej As(III) i As(V) we frakcji mobilnej osadów naniesionych przez falę tsunami 56 S. Garboś, D. Święcicka Analiza specjacyjna chromu oznaczanie Cr(VI) metodą HPIC i chromu całkowitego metodą ICP-MS w wodzie przeznaczonej do spożycia 57 SESJA PLAKATOWA M. Kwosek, J. Krajewska, T. Mańko Opracowanie metod roztwarzania próbek gleby dla oznaczania baru, molibdenu i cyny techniką emisyjnej spektrometrii atomowej z plazmą wzbudzaną indukcyjnie (ICP-OES) 61 G. Dembska, M. Grynkiewicz, S. Wiśniewski, G. Sapota, B. Aftanas Wpływ obszarów zurbanizowanych na zawartość metali w wodach powierzchniowych na terenie gminy Gdańsk 62 J. Kacprzak, D. Lech, P. Pasławski, M. Balcerzak Oznaczanie śladowych ilości pierwiastków w wodach mineralnych techniką indukcyjnie sprzężonej plazmy ze spektrometrią mas (ICP-MS) 63 E. Leśniewska, M.I. Szynkowska, J. Albińska, A. Pawlaczyk, E. Rybicki,T. Paryjczak, R. Kozłowski Zastosowanie metody ICP-OES do badań różnych rodzajów włókien lnianych 64 M. I. Szynkowska, K. Czerski, B. Trzcińska, T. Paryjczak, A. Parczewski Zastosowanie programu Fingerprinting Optimass 9500 w badaniach korelacji próbek tonerów 65

42 M. I. Szynkowska, K. Czerski, B. Trzcińska, T. Paryjczak, A. Parczewski Analiza tonerów metodą LA-ICP-TOF-MS Cr czy interferencje od plazmy? 66 M.I. Szynkowska, A. Pawlaczyk, E. Leśniewska, T. Paryjczak Analiza porównawcza wód pochodzących z różnych źródeł 67 Ł. Jedynak, J. Pałdyna, J. Kowalska, B. Krasnodębska-Ostręga, J. Golimowski Oznaczanie pierwiastków głównych i śladowych w próbkach środowiskowych z terenów zanieczyszczonych arsenem 68 K. Kręgielewska, J. Pałdyna, B. Krasnodębska-Ostręga, J. Golimowski Frakcjonowanie metali w odpadach rud arsenowych 69 A. Bagniuk, J. Melke, J. Ostrowski Profilowa zmienność zawartości Cu i Ni w glebach leśnych w obszarach pełnej ochrony na przykładzie Poleskiego Parku Narodowego 70 D. Karmasz, J. Retka, A. Maksymowicz Udział w porównaniach międzylaboratoryjnych jako element oceny poprawności analizy materiałów roślinnych metodą ICP-MS 71 J. Retka, E. Górecka, D. Karmasz, D. Lech Ocena przydatności metod ICP-MS i GF-AAS do oznaczania chromu, niklu i ołowiu w próbkach roślin 72 J. Braciszewska-Haraj, D. Barałkiewicz, A. Piechalak, B. Tomaszewska Wykorzystanie elektroforezy żelowej do scharakteryzowania przemian biochemicznych ołowiu w roślinach 73 M. Madejczyk, A. Kanecka, H. Gramowska, D. Barałkiewicz, A. Piotraszewska-Pająk, M. Filipiak Chemometryczna klasyfikacja miodów na podstawie zawartości składników mineralnych 74 D. Szilke, H. Gramowska, R. Gołdyn, D. Barałkiewicz Zastosowanie ICP-MS do oceny stopnia zanieczyszczenia metalami ciężkimi wody i osadów dennych Jeziora Malta 75 K. Sęk, A. Hanć, D. Barałkiewicz Oszacowanie niepewności wyników pomiarów przy oznaczaniu Cd, Pb, Cr, Ni, Cu, Zn w komunalnych osadach ściekowych metodą ICP-OES z dozowaniem zawiesiny 76 B. Misiak, M. Iskra, D. Barałkiewicz Zastosowanie metod chemometrycznych do oceny wpływu miażdżycy tętnic na stężenie Ca, Mg, Cu i Zn w surowicy 77 K. Jankowski, A. Jackowska Metodyka analizy ilościowej przy bezpośrednim oznaczaniu pierwiastków w materiałach proszkowych techniką CPI-MIP-OES 78 K. Jankowski, A. Karaś, A. Ramsza, W. Sokołowska Korelacja pomiędzy jakością aerozolu a granicami wykrywalności pierwiastków w optycznej spektrometrii emisyjnej z plazmowymi źródłami wzbudzenia 79 K. Nowak-Winiarska, U. Sienkiewicz-Cholewa Dokładność oznaczania cynku przy wysokim skażeniu gleby 80 M. Wielgus, L. Kozak, P. Niedzielski Ekstrakcja in-situ z próbki stałej z równoczesnym oznaczaniem arsenu, antymonu i selenu połączona z techniką generowania wodorków oraz absorpcyjną spektrometrią atomową 81 M. Lidwin-Kaźmierkiewicz, M. Rajkowska, K. Pokorska Zastosowanie absorpcji atomowej w badaniu specjacji wybranych metali z osadów dennych jeziora Miałka 82 B. Szpakowska, D. Świerk Analiza wybranych metali ciężkich w roślinach wodnych 83 H. Nieściór, R. Dobrowolski, M. Kuryło, W. Korol Badania międzylaboratoryjne oznaczania selenu metodą płomieniowej absorpcyjnej spektrometrii atomowej w premiksach selenowych 84 R. Dobrowolski, M. Kuryło, J. Reszko-Zygmunt Oznaczanie srebra metodą GF-AAS po zagęszczeniu na węglu aktywnym 85 R. Dobrowolski, A. Adamczyk, J. Reszko-Zygmunt Zastosowanie długotrwałych modyfikatorów w pomiarach atomowej spektrometrii absorpcyjnej 86 R. Dobrowolski, I. Pawłowska-Kapusta Oznaczenie chromu w materiale roślinnym metodą GF-AAS i zastosowaniem techniki dozowania zawiesiny 87 A. Czajkowska, A. Cis, B. Trzaskała Oznaczanie zawartości arsenu w artykułach spożywczych metodą atomowej spektrometrii absorpcyjnej z generowaniem wodorków (HG-AAS) 88

43 E.Stanisz, H.Matusiewicz Pośrednie oznaczanie rtęci organicznej metodą absorpcyjnej spektrometrii atomowej z generowaniem zimnych par (CV-AAS) 89 M.Krawczyk, H.Matusiewicz Zastosowanie techniki generowania wodorków i płomieniowej absorpcyjnej spektrometrii atomowej do oznaczania bizmutu i telluru w próbkach analitycznych 90 A. Boryło, K. Kapuścińska, W. Nowicki, G. Romanowski Oznaczanie zawartości wybranych metali ciężkich w tkankach i narządach ptaków morskich 91 M. Jakubiel, J. Borkowska-Burnecka Wykorzystanie związków powierzchniowo czynnych w procesie zatężania i rozdzielania jonów metali 92 M. Palacz, W. Wasiak Przygotowanie włókien światłowodowych w celu zastosowania ich jako nośnika fazy w technice solid-phase microextracion 93 J. Kiepul Badania nad przydatnością różnych roztworów ekstrakcyjnych do określania zasobności gleb i stanu zaopatrzenia roślin w miedź i cynk 94 J. Szkoda, A. Grzebalska, J. Żmudzki Przydatność mineralizacji na sucho próbek materiału biologicznego w analizie śladowej pierwiastków 95 K. Kręgielewska, J. Pałdyna, B. Krasnodębska-Ostręga, J. Golimowski Frakcjonowanie metali w odpadach rud arsenowych 96 M. Trojanowska, R. Świetlik Wpływ warunków przygotowania próbek osadów dennych na wyniki frakcjonowania Cr, Fe i Mn 97 J. Kaczmarek, A. Leśniewicz, W. Żyrnicki Ekstrakcja wspomagana energią mikrofalową jako metoda przygotowania próbek środowiskowych do analizy śladowej 98 P. Sobczak, D. Barałkiewicz, A. Piechalak, B. Tomaszewska Wykorzystanie wysokosprawnej chromatografii cieczowej do oznaczania związków tiolowych w roślinach 99 R. Wawrzyniak, K. Dudkiewicz, W. Wasiak Nowe kolumny kapilarne plot z grupami 3-benzylketoiminowymi 100 T. Baj, A. Błażewicz, Dorota Kołtunowska, R. Kocjan, T. Wolski Zastosowanie wysokosprawnej chromatografii jonowej (HPIC) w oznaczaniu metali ciężkich w zielu budlei Davida (Buddleja davidii Franch.) 101 A. Błażewicz, T. Baj, S. Patel, R. Romanko, R. Kocjan, K. Głowniak Oznaczanie metali ciężkich w wybranych roślinach leczniczych metodą chromatografii jonowej z zastosowaniem liniowego i nieliniowego modelu regresji ważonej 102 A. Tokarz, A. Białek, L. Gołębiowska, M. Krasowska Zastosowanie metody chromatografii gazowej do oznaczenia zawartości sprzężonych dienów kwasu linolowego w wybranych produktach mlecznych 103 A. Dostatni, L. Kozak, P. Niedzielski Analiza specjacyjna arsenu w różnego rodzaju próbkach środowiskowych przy użyciu techniki łączonej HPLC-HG-AAS 104 H. Raczyńska, P. Judek Badania nad rozprzestrzenianiem zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery przez oczyszczalnie ścieków 105 W. Tszyrsznic, D. Wejman, W. Krawczyk, M. Balcerzak Oznaczanie benzodiazepin w płynach fizjologicznych techniką LC-MS 106 J. Byra, I. Rykowska, W. Wasiak Optymalizacja warunków zatężania wybranych metali przejściowych na nowych sorbentach z grupami ketoiminowymi 107 R. Michalski Jednoczesne oznaczanie jonów Cr(VI) i głównych nieorganicznych anionów w ściekach przemysłowych metodą chromatografii jonowej z detekcją konduktometryczną 108 F. Główka, M. Karaźniewicz-Łada Oznaczanie roksytromycyny i erytromycyny w osoczu po derywatyzacji z chloromrówczanem fluorenylometylu metodą HPLC z detekcją fluorescencyjną i UV 109 D. Święcicka Aspekty metodyczne i walidacja metody oznaczania Cr(VI) w wodzie metodą HPIC z wykorzystaniem reakcji postkolumnowej z 1,5-difenylokarbazydem i detekcji UV/VIS 110 I. Krzyżaniak, D. Barałkiewicz, T. Kosiada, E. Bulska Wykorzystanie metod chemometrycznych do oceny zanieczyszczenia środowiska 111

44 A. Stafiej, K. Pyrzyńska Nanorurki węglowe jako nowe sorbenty do zatężania jonów metali 112 A. Tokarz, M. Jelińska Oznaczanie prostaglandyny E 2 w wątrobach i nowotworach wywołanych DMBA u szczurów otrzymujących dietę wzbogaconą olejami 113 Ł. Chrzanowski, E. Kaczorek, M. Owsianiak, A. Szulc, B. Wyrwas Oznaczanie stopnia podziału surfaktantów pomiędzy fazy obecne podczas biodegradacji węglowodorów 114 M. Kołodziej, I. Baranowska, A. Matyja Woltamperometria w analizie materiału roślinnego na zawartość platyny 115 M. K. Pawlak, A. Wujewski Wpływ wybranych środków powierzchniowo czynnych na oznaczanie fenitrotionu metodą woltamperometryczną 116 D. Kuśmierz, W. Korol, R. Dobrowolski Oznaczanie jodu w premiksach mineralnych metodą potencjometryczną z zastosowaniem elektrody jonoselektywnej 117 M. Jakubowska, W. Zembrzuski, Z. Łukaszewski Oznaczanie talu w wodach powierzchniowych obszarów współczesnej i historycznej eksploatacji rud cynowo-ołowiowych 118 K. Tyszczuk, M. Korolczuk, M. Grabarczyk Oznaczanie kwasu foliowego metodą woltamperometrii z zatężaniem 119 M. Grabarczyk, M. Korolczuk, K. Tyszczuk Eliminacja interferencji od substancji humusowych w woltamperometrycznych oznaczeniach Cr(VI) 120 R. Wieszała, A. Wyciślik Techniczne uwarunkowania w badaniu oddziaływań czynników eksploatacyjnych na emisję i skład chemiczny pyłów w trakcie użytkowania pojazdów 121 A. Nadolska, L. Kozak, P. Niedzielski Badania chemizmu osadów naniesionych przez tsunami 26 grudnia 2004 r. 122 G. Sapota, S. Wiśniewski, G. Dembska, A. Flasińska, M. Grynkiewicz, B. Aftanas Dopływ zanieczyszczeń z atmosfery i stan jakości wód rzek uchodzących do Zatoki Gdańskiej 123 S. Wiśniewski, M. Grynkiewicz, G. Dembska, G. Sapota, B. Aftanas Specjacja fosforu w osadach z brzegów morskich i dna kanałów portowych 124 G. Sapota, S. Wiśniewski, G. Dembska, A. Flasińska, M. Grynkiewicz, B. Aftanas Badanie stężeń zanieczyszczeń w wodach opadowych na wylotach kolektorów deszczowych na terenie Gdyni i Wejherowa 125 M. Grynkiewicz, G. Dembska, G. Sapota, A. Flasińska, S. Wiśniewski, B. Aftanas Techniki oznaczeń i identyfikacji produktów procesów degradacji zanieczyszczeń zachodzących w środowisku 126 P. Bielecki, I. Rykowska, W. Wasiak Charakterystyka powierzchni krzemionki modyfikowanej ketoiminami oraz ich kompleksami z miedzią przy pomocy technik odbiciowych UV-VIS 127 H. Polkowska-Motrenko, R. Dybczyński, E. Chajduk, B. Danko, K. Kulisa, Z. Samczyński, M. Sypuła, Z. Szopa Nowe polskie certyfikowane materiały odniesienia dla potrzeb nieorganicznej analizy śladowej: Mąka Kukurydziana INCT-CF-3 i Mąka Sojowa INCT-SBF M.I. Szynkowska, A. Pawlaczyk, E. Leśniewska, J. Albińska, T. Paryjczak Oznaczanie rtęci w powietrzu atmosferycznym i pomieszczeniach zamkniętych 129 M. Jabłońska Zastosowanie spektrometrii EDPXRF w śladowej analizie metali ciężkich 130 M. Szałkowski, P. Zagrodzki, M. Zadrożna Stężenie wybranych pierwiastków biogennych i toksycznych w błonach płodowych, pochodzących z ciąż prawidłowych i patologicznych 131 K. Pasternak, M. Sztanke, E. Radwańska Wpływ czynników matczynych na stężenie krzemu w krwi pępowinowej 132 M. Sztanke, K. Pasternak, E. Radwańska Zmiany stężenia krzemu w krwi pępowinowej w zależności od terminu porodu 133 K. Starska, M. Wojciechowska-Mazurek, E. Brulińska-Ostrowska, M. Plewa, K. Karłowski Badania biegłości w zakresie oznaczania zawartości pierwiastków szkodliwych dla zdrowia w żywności organizowane przez Państwowy Zakład Higieny - wyniki badań 2006 r. 134

45 P. Gała, H. Matusiewicz Zastosowanie techniki łączonej: elektrotermiczne odparowanie optyczna emisyjna spektrometria z plazmą indukcyjnie sprzężoną do oznaczania platynowców w próbkach środowiskowych 135 E. Chajduk, R. S. Dybczyński Nowa metoda definitywna oparta na RNAA dla oznaczania śladowych ilości As w materiałach biologicznych 136 M. Ślachciński, H. Matusiewicz Oznaczanie pierwiastków tworzących lotne wodorki (As, Bi, Ge, Sb, Se, Sn) i Hg oraz Ca, Fe, Mg, Mn, Zn w zawiesinach z wykorzystaniem techniki generowania wodorków i optycznej emisyjnej spektrometrii mikrofalowo indukowanej plazmy 137 E. Ksepko, J. Barbara, R. Skorek, A. Kita Oznaczanie zawartości metali ciężkich w próbach typu biomasa przy pomocy metody ED-XRF z zastosowaniem techniki cienkiej warstwy 138 SZKOŁ A NAUKOWA S. Drzymała Fachowe pobieranie próbki glebowej 141 P. Pasławski Metody przygotowania próbek geologicznych i środowiskowych 142 H. Matusiewicz Metody rozkładu próbek w analizie śladowej 144 W. Wardencki, J. Namieśnik Techniki przygotowania próbek do analizy chromatograficznej 145 E. Szmyd, H. Matusiak Metody przygotowania próbek metali nieżelaznych 146 A. Wyciślik Metody przygotowania próbek metalurgicznych 147 SESJA SZKOLENIOWA H. Matusiewicz SOLUBILIZATION: TRENDS OF DEVELOPMENT IN ANALYTICAL ATOMIC SPECTROMETRY FOR ELEMENTAL FOOD ANALYSIS 149 LISTA UCZESTNIKÓW Szkoły Naukowej i Konwersatorium 181 STRONY REKLAMOWE LABORATORIUM 193 ANALITYKA okładka LAB okładka

46

47 MIKRO-ROZPYLACZE PNEUMATYCZNE W OPTYCZNEJ EMISUJNEJ SPEKTROMETRII H.Matusiewicz Politechnika Poznańska, Zakład Chemii Analitycznej, ul. Piotrowo 3, Poznań, Henryk.Matusiewicz@put.poznan.pl Metody optycznej emisyjnej spektrometrii ze względu na dużą czułość, dokładność i precyzję oraz możliwość uzyskiwania niskich granic wykrywalności są stosowane do oznaczeń pierwiastków głównych, pobocznych i śladowych w wielu rodzajach próbek: biologicznych, klinicznych, środowiskowych, geologicznych i innych. Uwzględniając ważność etapów pobierania i przygotowania próbek dla całej procedury analitycznej, należy podkreślić, że również etap wprowadzania próbek do źródła wzbudzenia ma duże znaczenie na jakość wykonywanych analiz i oznaczeń. Idealny układ wprowadzania próbek musi zapewniać efektywne dostarczanie próbki do obszaru wzbudzenia, dobrą powtarzalność, nie wykazywać efektu pamięciowego, nie wprowadzać interferencji. W praktyce analitycznej spełnienie tych wszystkich warunków jednocześnie jest często niemożliwe, konieczne jest więc wybranie kompromisowego układu wprowadzania próbek. Układ taki musi uwzględniać tak specyficzne parametry jak stan, w jakim znajdują się próbki, ilość dostępnej próbki, rodzaj i charakterystykę źródła wzbudzenia oraz oczekiwane parametry metody analitycznej (precyzja, dokładność, granice wykrywalności i oznaczalności, czułość). Jedną z najbardziej popularnych i najczęściej stosowanych technik wprowadzania próbek jest rozpylanie roztworów (w tym mikro-litrowych objętości cieczy) do obszaru wzbudzenia, w której zachodzą procesy atomizacji, wzbudzenia, jonizacji, a następnie w zależności od zastosowanego detektora jest dokonywana detekcja optyczna. W referacie podano przykłady zastosowania mikro-rozpylania pneumatycznego (w układzie mikro-rozpylacz / komora rozpylania) w optycznej emisyjnej spektrometrii ze wzbudzeniem w plazmie mikrofalowej w analizie śladowej certyfikowanych materiałów odniesienia i próbek rzeczywistych.

48 HIGH RESOLUTION CONTINUUM SOURCE AAS-ATOMIC ABSORPTION SPECTROSCOPY WITH ONLY ONE LIGHT SOURCE THE ONLY INNOVATION OF THE XXI CENTURY IN ATOMIC ABSORPTION AND A NEW CHALLENGE FOR ENVIRONMENTAL ANALYSIS A.Glomb, H.Gleisner Analytik Jena AG, Konrad-Zuse-Strasse 1, Jena, Germany; Fax: ; Fon: ; a.glomb@analytik-jena.de AAS has become for more than 30 years a good established measuring method to detect elements in trace and ultra trace range. It is not a multielement method and despite of the development of ICP technique the AAS could assert it s position in the range of inorganic analytical techniques. The reasons are some advantages like low operational costs, fast measuring readiness and to be mainly free of interferences. However one disadvantage was existing it is a single method with the must of an element specific light source. With the Continuum Source AAS this disadvantage is gone! This lecture describes the new chance of a continuum light source over the whole wavelength range as one of the main features of the new generation of AAS instruments, the contraa. The contraa of Analytik Jena uses a Xenon short arc lamp as continuum light source. A high resolution Echelle monochromator is used for the required spectral resolution. This resolution can be very impressive demonstrated for example with the Manganese triplet. An UV sensitive CCD line detector is working as detector. The combination of these parts of the spectrometer guarantee a high number of new and unique features, unknown in the atomic absorption so far. 1. Flexibility each element and every line of the element, important in the AAS, can be determined 2. Fastness immediately ready to measure 3. Fast sequential multielement analysis 4. High dynamic range and improved linearity 5. Real simultaneous background correction With the robustness, elementariness and low operational costs of an AAS and the velocity, variability and efficiency of an ICP the contraa closes the gap between both techniques and becomes an extremely interesting alternative especially for for environmental applications, because flexibility and variability here is a must! The lecture includes the introduction of the new kind of continuum source spectrometer and some impressive applications for environmental analysis, water and waste water analysis.

49 PRINCIPLES AND SOME APPLICATIONS OF ITP, ITP-CZE AND ITP-MS. M.Koval Villa Labeco, ul. Chrapciakova 1, Spišska Nova Ves, Slovakia ITP is one of the electrophoretic separation techniques it means that it could be used for separation of the ionogenic compounds as organic acids, inorganic ions, amins, aminoacids, peptides. Separation in ITP is performed in the capillary and at the end of the capillary the sample is separated into zones. Zones are close each other, boundaries are very sharp and the concentration of the compounds in the zones ( usually is ca. 10 mmol) depends only on the concentration of so called leading ion, that is set by operator. The result of such situation is that the compounds in the sample with very low concentrations are concentrated during analysis. It is very unique and typical feature for ITP compare to the other separation techniques where the compounds are diluted during the separation. This features is used in 2 column ITP instruments where the sample in the first column is separated, microcomponents are concentrated (in some applications even times), macrocomponents are separated out of the second analytical column and only chosen microcomponents are then separated in second column by ITP or CZE technique. Such combination of the techniques enables very efficiently separate components in concentration ratio up to 1 : It is very convenient in the separation of the samples with a complex matrix as urine, blood, industrial samples, waste waters... It will be presented another new possibility of ITP technique on-line connection to MS. This new technique is based on the basic feature of ITP to concentrate the microcomponents from the sample and consequently removing matrix during the analysis. Such zones are on the end of the second (analytical) capillary online washed out by MS compatible solvent through quartz capilllary to MS. The main goal compare to LC-MS connection ( where the components diluted several times during analysis) is that components are concentrated and efficiently separated from the matrix, so detection limit is higher several magnitudes. This approach is now in the development. Samples as metabolites of the pharmaceutical compounds in blood, urine, serum are a big challenge for such approach mainly in research laboratories and universities even if the standard conductometric detectors are combined with UV or DAD detectors. Typical features of ITP and ITP-CZE: - analysis time: 5-20 min - detection limit: 1 ppb for conductimetric resp. 0,05 ppb for UV detector - concentration ratio: no or minimal sample pretreatment - low cost analysis It will be presented typical applications of all above mentioned techniques.

50 ROZPYLANIE ROZTWORÓW JAKO SPOSÓB WPROWADZANIAPRÓBEK DO PLAZMY W OPTYCZNEJ SPEKTROMETRII EMISYJNEJ OPTYMALNE WYKORZYSTANIE K.Jankowski Politechnika Warszawska, Katedra Chemii Analitycznej, ul. Noakowskiego 3, Warszawa, kj@ch.pw.edu.pl Rozpylanie roztworów jest najbardziej popularnym sposobem wprowadzania próbek w technikach spektrometrii optycznej. W ostatnim czasie pojawiły się nowe rozwiązania rozpylaczy, zwiększające możliwości pracy spektroanalityka. Przykładowo poszukuje się możliwości wykonywania pomiarów dla próbek roztworów o małej objętości, co może powodować potrzebę zmiany procedury wykonywania pomiarów. Producenci spektrometrów zwykle proponują konkretny rodzaj rozpylacza dla zastosowania w swoim aparacie oraz opcjonalnie inne typy rozpylaczy dostosowane do współpracy z urządzeniem. Procesy tworzenia aerozolu, selekcji odpowiednich kropel i ich transportowania do plazmy i przemiany w obszarze wzbudzenia są złożone i zależne od szeregu parametrów, zwłaszcza przy rozpylaniu pneumatycznym. Aby uzyskać pełne możliwości analityczne należy uwzględnić parametry pracy rozpylacza oraz parametry pracy źródła wzbudzenia i charakter prowadzonych pomiarów. Na przykładzie porównania parametrów mechanicznych, użytkowych i spektroskopowych dwóch typów rozpylaczy przedstawiono niektóre problemy związane z optymalizacją procesu rozpylania próbki.

51 PORÓWNANIE METOD AAS I ICP-OES W ZASTOSOWANIU DO USTALANIA POZIOMÓW NORMALNYCH METALI W TKANKACH I PŁYNACH FIZJOLOGICZNYCH T.Lech Instytut Ekspertyz Sądowych, ul. Westerplatte 9, Kraków Poziomy normalne metali i niemetali w tkankach są niezbędne przy interpretacji otrzymywanych wyników analiz w ekspertyzie chemicznotoksykologicznej, głównie w przypadkach podejrzenia zatrucia związkami nieorganicznymi lub metaloorganicznymi. Stosowana dotychczas rutynowo w badaniach materiału biologicznego zabezpieczanego podczas sekcji zwłok metoda atomowej spektrometrii absorpcyjnej z techniką płomieniową i techniką zimnych par rtęci (FAAS i CVAAS) ma wiele cennych zalet, nie pozwala jednak na zbadanie materiału biologicznego (w stosunkowo krótkim czasie) na zawartość szerokiego spektrum pierwiastków, zwłaszcza niemetali, takich jak bor, a także niektórych metali ważnych z punktu widzenia toksykologicznego, jak np. bar, stront i inne. Poziomy tych pierwiastków normalnie występujące w tkankach i płynach fizjologicznych osób nie zatrutych są bliskie granicy wykrywalności tych pierwiastków techniką płomieniową AAS. W pracy przedstawiono wyniki oznaczania cynku, manganu, miedzi, chromu, kadmu, ołowiu i talu w niektórych tkankach (żołądka, jelita cienkiego, mózgu, wątroby, nerki, śledziony i płuca), a także w płynach fizjologicznych (krwi, moczu i żółci) metodą płomieniową AAS przy zastosowaniu spektrometru do absorpcji atomowej SP9 800 firmy Pye Unicam oraz metodą atomowej spektrometrii emisyjnej z zastosowaniem spektrometru ICP z detektorem półprzewodnikowym CID oraz podwójnym systemem obserwacji plazmy poziomej (wersja DUO: obserwacja osiowa i radialna) i CAP 6300 firmy Termo Elektron. Metodą FAAS nie wykryto w badanym materiale chromu, ołowiu i talu, metodą ICP-OES ołowiu i talu. Metoda ICP-OES pozwoliła natomiast w jednoczesnym toku analitycznym na oznaczenie w tkankach i płynach fizjologicznych dodatkowo boru, baru, glinu, strontu, żelaza i chromu (w niektórych tkankach również rtęci) pierwiastków istotnych w toksykologii sądowej, a także wapnia, magnezu, potasu i sodu.

52 METODA CERTYFIKACJI CRM POPRZEZ OTWARTE PORÓWNANIA MIĘDZYLABORATORYJNE H.Polkowska-Motrenko, R.Dybczyński Instytut Chemii i Techniki Jądrowej, Zakład Chemii Analitycznej ul. Dorodna 16, Warszawa Jednym ze sposobów certyfikacji CRM jest wykorzystanie wyników porównań międzylaboratoryjnych, przy czym organizowane są w tym celu porównania, w których bierze udział ograniczona (zazwyczaj niewielka) liczba laboratoriów tzw. referencyjnych oraz porównania otwarte [1]. Poczynając od 1986 r. Instytut Chemii i Techniki Jądrowej do certyfikacji produkowanych przez siebie CRM wykorzystuje własną, oryginalną procedurę, opartą o wyniki otwartego porównania międzylaboratoryjnego. Analiza statystyczna wyników porównania międzylaboratoryjnego i kryteria klasyfikacyjne ulegały w tym czasie tylko niewielkim modyfikacjom. Udział w porównaniu międzylaboratoryjnym dużej liczby laboratoriów powoduje, że certyfikacja oparta jest na solidnych podstawach statystycznych. W pracy przedstawiono stosowany sposób certyfikacji oraz jego ocenę na podstawie porównania wyników analiz tego samego materiału uzyskanych w ramach porównań międzylaboratoryjnych przeprowadzonych w latach 1991, 2000 i 2004 [2]. Literatura 1. ISO/IEC Guide 35: Certification of Reference Materials General and Statistical Principles. ISO, Geneva, H. Polkowska-Motrenko, R. Dybczyński, J.Radioanal. Nucl. Chem., 269, (2006)

53 WPŁYW WARUNKÓW PRZYGOTOWANIA OSADÓW DENNYCH NA WYNIKI FRAKCJONOWANIA METALI R.Świetlik Politechnika Radomska, Katedra Ochrony Środowiska, ul. Chrobrego 27, Radom Zagadnieniu przygotowania próbek osadów wodnych w analizie specjacyjnej metali ciężkich dotychczas poświęcano stosunkowo niewiele uwagi [1,2,3,4,5]. Zwykle, bowiem, autorzy procedur frakcjonowania koncentrują się na analitycznych aspektach prowadzenia chemicznych ekstrakcji. Panuje pogląd, że najwłaściwsze jest przeprowadzenie frakcjonowania metali w próbkach świeżych, bezpośrednio po pobraniu, zwłaszcza w odniesieniu do osadów nienatlenionych [1,4,5,6]. Zachowanie składu próbki może również zapewnić krótkoterminowe przechowywanie wilgotnych próbek w stanie schłodzonym lub zamrożonym [1,2,3]. W tych warunkach wystarczającemu spowolnieniu ulegają również przemiany wywołane aktywnością mikroorganizmów [4,7]. Osady natlenione mogą być suszone na powietrzu w temperaturze zwykłej [4,7] natomiast suszenie wysokotemperaturowe może być źródłem zmian chemicznych i strukturalnych [8]. Zapewnienie stabilności próbek uzyskuje się także przez ich liofilizację, chociaż i w tym przypadku doniesienia są niejednoznaczne [4]. Ponieważ stabilność próbek środowiskowych jest w znacznej mierze zależna od ich natury, wskazane jest, aby wybór warunków przygotowania i przechowywania próbek był poprzedzony badaniami wstępnymi. Literatura 1. Rapin F., Tessier A., Campbell P., Carignan R., Environ. Sci. Technol., 1986, 20, Kersten M., Foerstner U., Wat. Sci. Tech., 1986, 18, Kersten M., Foerstner U., Mar. Chem., 1987, 22, Bordas F., Bourg A., Water, Air, Soil Pollut., 1998, 103, Zhang S., Wang S., Shan X., Chem. Speciation and Bioavaibility, 2001, 13, Thomson E., Luoma S., Cain D., Johansson Ch., Water, Air, Soil Pollut., 1980, 14, Rubio R., Ure A.M., Intern. J. Environ. Anal. Chem., 1993, 51, Obrator A., Rico M., Alvarez J., Novillo J., Bioresour. Technol., 2001, 76, 259.

54 ANALITYCZNE PODEJŚCIA DO SCHARAKTERYZOWANIA FORM SPECJACYJNYCH OŁOWIU I KADMU W ROŚLINACH D.Barałkiewicz 1), M.Kózka 1), A.Piechalak 2), B.Tomaszewska 2) 1) Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Pracownia Analizy Spektroskopowej Pierwiastków, ul. Grunwaldzka 6, Poznań 2) Uniwersytet im. Adama Mickiewicza,Zakład Biochemii, Wydział Biologii, ul. Umultowska 89, Poznań. Dla rozwoju fitoremedjacji ekologicznego sposobu oczyszczania środowiska, duże znaczenie maja badania podstawowe, bo mimo poznania genomu roślin i możliwości jego modyfikacji nadal wiemy bardzo mało na temat mechanizmu gromadzenia i transportu metali w ich tkance. Badania podstawowe dają podstawy dla lepszego zrozumienia mechanizmów odpowiedzialnych za odpowiedź rośliny za stres wywołany nadmierną zawartością metali. Zrozumienie mechanizmu detoksykacji ołowiu i kadmu w roślinach odgrywa ważną rolę w praktycznym zastosowaniu roślin do oczyszczania zanieczyszczonych gleb metalami ciężkimi. Jednym z kierunków intensywnie prowadzonych badań jest wykorzystanie roślin uprawnych charakteryzujących się tolerancją na metal występujący w wyższym niż naturalnie stężeniu oraz wysoką produkcją biomasy jak na przykład fasoli, grochu, kukurydzy i jęczmienia do fitoremediacji [1]. W odpowiedzi na stres wywołany wzrostem wewnątrzkomórkowego stężenia metali ciężkich rośliny wytwarzają peptydy o strukturze (-Glu-Cys)-Cly, których grupy SH cysteiny uczestniczą w wiązaniu metalu (struktura PC oparta jest na powtarzającym się układzie dwóch aminokwasów L- glutationu i L-cysteiny). Peptydy te nazywają się fitochelatynami, nie są one bezpośrednimi produktami genów lecz syntetyzowane są z glutationu przez enzym syntazę fitochelatynową aktywowaną jonami metali. Obecność wolnych metali w cytoplazmie, miejscu aktywnym metabolicznie, powodu je powstawanie fitochelatyn i chelatowanie metalu. Następnie kompleksy metal-fitochelatyna są transportowane do wakuoli, gdzie niskie ph sprzyja ich dysocjacji. W miejscu nieaktywnym metabolicznie jakim jest wakuola uwolniony metal jest trwale wiązany przez inne ligandy[2]. Do podstawowych badań w tym obszarze zalicza się oznaczanie całkowitej zawartości metali w poszczególnych organach rośliny pozwalające na oszacowanie fitoekstrakcyjnej użyteczności poszczególnych gatunków. Oznaczenia wykonuje się najczęściej z użyciem czułych i specyficznych metod spektroskopowych: F-AAS, ET-AAS, ICP-OES i ICP-MS. Oznaczanie form specjacyjnych ołowiu i kadmu na poziomie komórki wymaga stosowania technik łączonych: 1) HPLC-ICP-MS do badania kompleksów metali z bioligandami;2) HPLC-UV-Vis, HPLC-ESI-IT-MS do identyfikacji bioligandu. Możliwość łączenia modułu rozdzielającego z różnymi detektorami stwarza szansę jednoczesnego uzyskiwania wielu informacji niedostępnych przy stosowaniu jednego układu detekcyjnego[3-5]. Literatura 1. B. Tomaszewska, A. Tukendorf, D. Barałkiewicz,.Sience Legumes, 3, 205 (1996) 2. Tomaszewska, A. Piechalak, D. Barałkiewicz, A. Małecka, Phytochemistry, 60, 135 (2002) 3. A. Piechalak, B. Tomaszewska, D. Barałkiewicz, Phytochemistry, 64, 1239 (2003) 4. D. Barałkiewicz, M. Kózka, H. Gramowska, B. Tomaszewska, K. Wasinkiewicz, Intern. J. Environ. Anal. Chem., 2, 334, (2004) 5. M. Kózka, D. Barałkiewicz, A. Piechalak, B. Tomaszewska, Chem. Anal. (Warsaw), 51, 427 (2006)

55 PRZYGOTOWANIE PRÓBEK DO POMIARU W UKŁADACH PRZEPŁYWOWYCH K.Pyrzyńska Uniwersytet Warszawski, Wydział Chemii, ul. Pasteura 1, Warszawa Dokładne oznaczanie zawartości metali w próbkach o złożonej matrycy jest często zadaniem bardzo trudnym z powodu niskiego poziomu ich stężeń oraz możliwości występowania interferencji w stosowanych powszechnie metodach analitycznych. W celu uniknięcia tych trudności wskazane jest zastosowanie takiej modyfikacji składu chemicznego próbki, które umożliwi poprawę czułości i selektywności danej metody, zarówno przez usunięcie zakłóceń, jak i zatężenie analitu. Wykorzystuje się w tym celu najczęściej techniki dialityczne, współstrącanie, ekstrakcję rozpuszczalnikową, a także reaktory, gdzie zachodzą procesy sorpcji lub wymiany jonowej. Bardzo efektywnym sposobem modyfikacji składu próbki jest wykorzystanie układu przepływowego, w którym procesy oddzielania analitu od składników matrycy, a także jego zatężania, są realizowane w systemie on-line przed wprowadzeniem go do detektora. Połączenie różnych technik rozdzielania oraz sposobów przygotowania próbek do analizy pozwala także na konstruowanie układów pomiarowych użytecznych w oznaczeniach specjacyjnych. Reaktor umieszczony w układzie przepływowym może zawierać także próbkę stałą, np. do frakcjonowania obiektów ważnych dla ochrony środowiska czy rolnictwa, jak gleby, osady czy komposty. W wystąpieniu zostaną omówione przykłady wykorzystania technik przepływowych do konwersji analitów do odpowiedniej postaci chemicznej (derywatyzacji) oraz ich zatężania i oddzielania od składników matrycy analizowanej próbki w układach on-line. Zostaną także przedstawione układy z wymiennym wypełnieniem stałych reaktorów wykorzystywanych w procesach sorpcyjnych.

56 ZASTOSOWANIE UKŁADU TECHNIK ŁĄCZONYCH HPLC-HG-AAS W ANALIZIE SPECJACYJNEJ As(III) I As(V) WE FRAKCJI MOBILNEJ OSADÓW NANIESIONYCH PRZEZ FALĘ TSUNAMI L.Kozak, P.Niedzielski Wydział Chemii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza Zakład Analizy Wody i Gruntów, ul. Drzymały 24, Poznań, lkozak@amu.edu.pl Arsen należy do grupy pierwiastków śladowych występującym w środowisku naturalnym. Niektóre spośród związków arsenu wykazują znaczną toksyczność, a ponieważ większość związków tego pierwiastka charakteryzuje się dobrą rozpuszczalnością (zwłaszcza w środowisku o ph<7), łatwo migrują one z litosfery do hydrosfery stwarzając zagrożenie dla organizmów żywych. Dlatego konieczny jest stały monitoring poziomu zanieczyszczenia ekosystemów wodnych i lądowych tym pierwiastkiem, a przede wszystkim jego toksycznymi formami (nieorganiczne związki arsenu(iii) i (V)). W przypadku oznaczania zanieczyszczeń w próbkach stałych (osady, gleby) pod kątem potencjalnego zagrożenia dla ekosystemów środowiskowych, należy brać pod uwagę także ich biodostępność. Twórcy procedury ekstrakcji sekwencyjnej ze stałych próbek środowiskowych Tessier, Campbell i Bisson, dokonali podziału metali na frakcje o określonych właściwościach chemicznych, które są uwalniane w różnych warunkach środowiskowych. Wyróżnili w ten sposób pięć frakcji, z których praktycznie tylko frakcja I i II mogą być stosunkowo łatwo uwalniane do środowiska. Do dnia dzisiejszego powstało już wiele modyfikacji owej metody ekstrakcji, a naukowcy zajmujący się oceną realnego zagrożenia środowiska zanieczyszczeniami obecnymi w glebach i osadach szukają warunków ekstrakcji zbliżonych do środowiskowych. Ważnym elementem procedury badawczej jest również wybór metody analitycznej, która ściśle zależy od fizyczno-chemicznych właściwości badanych form pierwiastka. W celu rozdzielenia różnych form arsenu najczęściej stosowana jest chromatografia cieczowa (LC) lub jej wysokosprawna odmiana (HPLC), połączona z techniką generowania wodorków (HG) oraz różnego rodzaju detektorami. Celem niniejszych badań było oznaczenie zawartości nieorganicznych form arsenu: As(III) i As(V) we frakcji wymienialnej osadów naniesionych przez falę tsunami 26 grudnia 2004 roku w południowej Tajlandii. Próbki pobrane zostały dwukrotnie, w styczniu 2005 roku (w niespełna miesiąc po katastrofie), oraz w lutym 2006 roku (po przejściu pory deszczowej), a wyniki badań miały nie tylko wskazać zmianę poziomu stężenia toksycznych form arsenu w osadach, ale także pomóc w znalezieniu odpowiedzi na pytanie o drogę migracji zanieczyszczeń w środowisku. Po wstępnym przygotowaniu, próbki osadów poddano procedurze ekstrakcji jednoetapowej z zastosowaniem buforu fosforanowego (ph=6,0±0,2). Otrzymane w powyższy sposób ekstrakty zostały następnie zanalizowane przy zastosowaniu unikalnego układu technik łączonych: wysokosprawnej chromatografii cieczowej, połączonej z generowaniem wodorków oraz absorpcyjną spektrometrią atomową jako detektorem (HPLC-HG-AAS). Niniejszy komunikat prezentuje porównanie i interpretację wyników badań zawartości As(III) i As(V) w próbkach osadów po-tsunami pobranych w 2005 i 2006 roku.

57 ANALIZA SPECJACYJNA CHROMU OZNACZANIE Cr(VI) METODĄ HPIC I CHROMU CAŁKOWITEGO METODĄ ICP-MS W WODZIE PRZEZNACZONEJ DO SPOŻYCIA S.Garboś, D.Święcicka Państwowy Zakład Higieny, Zakład Higieny Komunalnej, ul. Chocimska 24, Warszawa Ze względu na zróżnicowane właściwości fizykochemiczne i toksykologiczne form specjacyjnych chromu niezbędne jest określenie nie tylko całkowitej zawartości tego pierwiastka w wodzie, ale również identyfikacja i oznaczenie jego form specjacyjnych Cr(VI) i Cr(III). Z tego względu zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia zawartość chromu(vi) w wodzie powierzchniowej nie powinna przekraczać najwyższego dopuszczalnego stężenia równego 0,02 mg/l (wody kategorii: A1 A3). Do oznaczeń chromu(vi) zastosowano technikę wysokosprawnej chromatografii jonowej z detekcją VIS, opartą na systemie wysokosprawnego chromatografu jonowego ICS (Dionex, USA) zawierającym: czterokanałową pompą gradientową GS50, detektor diodowy UV-VIS PDA-100 i automatyczny podajnik próbek AS-40. W celu rozdzielenia form specjacyjnych chromu zastosowano kolumnę analityczną IonPac AS7 z przedkolumną ochronną IonPac NG1 oraz fazę ruchomą - roztwór 250 mmol/l siarczanu diamonu (99,9999 %; Merck, Niemcy) i 100 mmol/l wodorotlenku amonu (28 %; 99,99 %, Sigma Aldrich). Do detekcji chromu(vi) zastosowano układ do reakcji postkolumnowej PC-10 (Dionex, USA). Jako reagent postkolumnowy stosowano roztwór 1 mol/l kwasu siarkowego(vi) (98 %; Merck, Niemcy) zawierający 2 mmol/l 1,5-difenylokarbazydu (98 %, Riedel de Häen, Austria) i 10 % metanolu (Merck, Niemcy). Detekcja powstałego barwnego kompleksu chromu(vi) z 1,5- difenylokarbazydem była dokonywana przy długości fali 542 nm przy wykorzystaniu detektora PDA. ph próbki ustalano na poziomie 9,1 za pomocą buforu amonowego. Szybkość przepływu fazy ruchomej i reagenta postkolumnowego wynosiły odpowiednio: 1,1 ml/min i 1,0 ml/min. Objętość wstrzykiwanej próbki wynosiła 0,2 ml, natomiast całkowity czas pojedynczej analizy 5 min. Kolumny, zawór wstrzykowy i pętla reakcyjna były termostatowane w temperaturze 30 o C. Sprawdzono selektywność metody oznaczenia chromu(vi) w obecności chromu(iii). W przypadku analizy próbki zawierającej tylko chrom(vi) (c = 0,040 mg/l) i próbki zawierającej chrom(vi) oraz chrom(iii) na poziomie stężeń 0,040 mg/l uzyskano dla chromu(vi) odpowiednio odzyski: 99,1 % i 98,3 %. Przeprowadzono walidację oznaczania chromu(vi) w wodzie. Granicę wykrywalności wyznaczono w oparciu o analizę dziesięciu ślepych próbek wzbogaconych w chrom(vi) na poziomie stężenia 50 ng/l. Osiągnięta granica wykrywalności 11 ng/l jest około 2,7 rzędów wielkości niższa od wymaganej w Rozporządzeniu MŚ 5 µg/l. Uzyskana precyzja w warunkach powtarzalności na poziomach stężeń Cr(VI) - 1 µg/l, 10 µg/l i 20 µg/l wynosiła odpowiednio 2,2 %, 0,4 % i 0,63 %. Całkowita zawartość chromu była oznaczana techniką spektrometrii mas z jonizacją w plazmie indukcyjnie sprzężonej (ICP-MS) przy wykorzystaniu izotopu 52 Cr. Stosowanie materiałów budowlanych i urządzeń, mających kontakt z wodą przeznaczoną do spożycia może być związane z wymywaniem zwiększonych ilości związków chromu. Określono wymywalności chromu całkowitego i chromu(vi) do wody wodociągowej pozostającej w kontakcie z urządzeniami stosowanymi do przesyłania i czerpania wody przeznaczonej do spożycia.

58

59 SESJA PLAKATOWA STRESZCZENIA

60

61 OPRACOWANIE METOD ROZTWARZANIA PRÓBEK GLEBY DLA OZNACZANIA BARU, MOLIBDENU I CYNY TECHNIKĄ EMISYJNEJ SPEKTROMETRII ATOMOWEJ Z PLAZMĄ WZBUDZANĄ INDUKCYJNIE (ICP-OES) M.Kwosek, J.Krajewska, T.Mańko Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych, ul. Kossutha 6, Katowice W laboratoriach zajmujących się badaniami związanymi z ochroną środowiska istnieje potrzeba oznaczania baru, molibdenu i cyny w glebie. Metale te są ujęte na liście parametrów określających jakość gleby w Rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi z dn. 9 września 2002 r (Dz. U. Nr 165, poz.1359). Pierwiastki te różnią się między sobą właściwościami (zwłaszcza zależnością rozpuszczalności od ph) oraz wpływem na organizmy żywe (od toksycznego do niezbędnego). Ze względu na brak znormalizowanych metod oznaczania tych metali podjęto próbę dobrania sposobu rozkładu próbek gleby, w celu oznaczenia w niej baru, molibdenu i cyny techniką ICP-AES. Przebadano kilka wariantów rozkładu próbek, wykonując szereg mineralizacji certyfikowanego materiału odniesienia - Soil clay firmy RTC o zawartościach:! Ba 145 ± 14,0 mg/kg s.m.! Mo 61,0 ± 11.6 mg/kg s.m.! Sn 81,9 ± 11,0 mg/kg s.m. Stosowano różne warianty roztwarzania na mokro z użyciem mieszanin kwasów zawierających kwas fluorowodorowy HF, ekstrahowano glebę wodą królewską a także przeprowadzono stapianie z zastosowaniem mieszaniny węglanów sodu i potasu jako topnika. Dla potrzeb Centralnego Laboratorium zwalidowano dwie metody oznaczania Ba, Mo i Sn techniką ICP-OES po całkowitym roztworzeniu gleby w mieszaninie stężonych kwasów HF, HNO 3, HClO 4 i HCl oraz po ekstrakcji w wodzie królewskiej. Wyznaczone w trakcie walidacji parametry charakterystyczne metody pozwalają na stosowanie jej do oceny jakości gleb.

62 WPŁYW OBSZARÓW ZURBANIZOWANYCH NA ZAWARTOŚĆ METALI W WODACH POWIERZCHNIOWYCH NA TERENIE GMINY GDAŃSK G.Dembska, M.Grynkiewicz, S.Wiśniewski, G.Sapota, B.Aftanas Instytut Morski, Zakład Ochrony Środowiska, ul. Długi Targ 41/42, Gdańsk Celem pracy była ocena stopnia zanieczyszczenia metalami cieków wodnych z gminy Gdańsk oraz podjęcie próby określenia oddziaływania tych wód w aspekcie ładunków metali na wody Zatoki Gdańskiej. W większości opracowań dotyczących badania zanieczyszczeń wód powierzchniowych (w zakresie metali) badaniami obejmuje się głównie metale ciężkie (Pb, Cu, Zn, Ni, Cd, Cr, Hg). Z uwagi na to, że obszary zurbanizowane charakteryzują się wzmożoną emisją różnych zanieczyszczeń, postanowiono w badanych ciekach określić zawartość wszystkich wymienionych w Rozporządzeniu pierwiastków i sprawdzić czy pomijane pierwiastki mają wpływ na klasyfikację badanych cieków (pod kątem zawartości metali). Badania prowadzono na 22 stanowiskach pomiarowych zlokalizowanych na 14 ciekach (5 rzek, 5 potoków, 2 kolektory wód deszczowych i 2 kanały) bezpośrednio lub pośrednio (poprzez system dopływów do Martwej Wisły) odprowadzających wody do Zatoki Gdańskiej. Badania były prowadzone z częstotliwością raz w miesiącu. Próbki wody pobierano z głębokości ok. 20 cm pod powierzchnią cieku, ze środka nurtu. W pobranych próbach wody oznaczano następujące metale: Pb, Cu, Zn, Ni, Cd, Cr, Hg, As, Fe, Mn, Ca, Mg, Al, Co, Ba, Sr oraz B. Metale oznaczano metodą spektrometrii emisyjnej z plazmą wzbudzoną indukcyjnie, przy użyciu spektrometru ICP-OES OPTIMA 2000 DV firmy PERKIN- ELMER. Rtęć oznaczano metodą absorpcyjnej spektrometrii atomowej, techniką zimnych par przy użyciu spektrometru SpectrAA 250PLUS i przystawki do generowania zimnych par VGA77 firmy VARIAN. Poprawność przeprowadzonych analiz sprawdzono przy użyciu materiałów odniesienia oraz poprzez udział w badaniach międzylaboratoryjnych (porównawczych).

63 OZNACZANIE ŚLADOWYCH ILOŚCI PIERWIASTKÓW W WODACH MINERALNYCH TECHNIKĄ INDUKCYJNIE SPRZĘŻONEJ PLAZMY ZE PEKTROMETRIĄ MAS (ICP-MS) J.Kacprzak 1), D.Lech 2), P.Pasławski 2), M.Balcerzak 1) 1) Politechnika Warszawska, Katedra Chemii Analitycznej, Wydział Chemiczny, ul. Noakowskiego 3, Warszawa 2) Państwowy Instytut Geologiczny, Centralne Laboratorium Chemiczne, ul. Rakowiecka 4, Warszawa Woda jest substancją uważaną za niezbędny czynnik funkcjonowania organizmów żywych. Woda przenosi składniki pożywienia do narządów i komórek ustrojowych i jednocześnie przyczynia się do wydalenia z nich ubocznych produktów przemiany materii. Zawarte w wodzie pierwiastki (mikrobioelementy) w łatwo przyswajalnej zjonizowanej postaci mogą korzystnie wpływać na zdrowie i uzupełniać niedobory składników mineralnych, które spełniają w organizmie różnorodne funkcje. W wodach naturalnych występują również pierwiastki o potencjalnych właściwościach toksycznych (np. Cd, Pb) mogące oddziaływać niekorzystnie na organizmy żywe i stanowić ryzyko dla ich prawidłowego rozwoju. Maksymalne stężenia tych pierwiastków określane są w obowiązujących regulacjach prawnych (w Polsce np. rozporządzenie Ministra Zdrowia Dz.U ). W wodach naturalnych mogą występować także pierwiastki na bardzo niskich poziomach stężeń, np. pierwiastki ziem rzadkich, dla których dotychczas niewiele jest informacji na temat ewentualnego wpływu na organizmy żywe. Praca przedstawia wyniki badań różnych wód mineralnych dostępnych na rynku na zawartość 55 pierwiastków. Oznaczenia prowadzono z wykorzystaniem techniki ICP-MS (spektrometr Elan DRC II z dynamiczną komorą reakcyjną, Perkin Elmer, 2004). Pomiary sygnałów poszczególnych pierwiastków prowadzono w obecności standardu wewnętrznego (rodu lub renu). Stosowano korekcję matematyczną w celu eliminacji wzajemnych wpływów przeszkadzających. Oznaczane poziomy stężeń odpowiadają zakresowi od ppm (np. Ca, Si, S) do ppt (np. Eu, Y, Ga).

64 ZASTOSOWANIE METODY ICP-OES DO BADAŃ RÓŻNYCH RODZAJÓW WŁÓKIEN LNIANYCH E.Leśniewska 1), M.I.Szynkowska 1), J.Albińska 1), A.Pawlaczyk 1), E.Rybicki 2), T. Paryjczak 1), R. Kozłowski 3) 1) Instytut Chemii Ogólnej i Ekologicznej Politechniki Łódzkiej, Zeromskiego 116, Łódź 2) Wydział Inżynierii Marketingu Tekstyliów, Instytut Architektury Tekstyliów, Politechnika Łódzka, ul. Żeromskiego 116, Łódź 3) Instytut Włókien Naturalnych, Poznań W ostatnich latach jednym z najważniejszych aspektów ekologicznych w produkcji wyrobów włókienniczych są badania substancji szkodliwych, które mogą zagrażać zdrowiu człowieka. Analiza literatury dowodzi, że zawartość tych substancji w wyrobie włókienniczym jest wypadkową ilości substancji szkodliwych występujących w wyjściowym surowcu naturalnym, rodzaju i parametrów technologicznych, stosowanych chemikaliów oraz środków pomocniczych. Obecność substancji szkodliwych w wyrobach włókienniczych jest kontrolowana w większości krajów europejskich. Ich stężenia graniczne uwzględnia się w systemach oceny ekologicznej ÖKO-TEX-Standard 100 oraz EKO-TEX i innych. Przedstawiane wyniki badań prowadzone są w zakresie projektu Wpływ procesów technologicznych na zmianę zawartości substancji szkodliwych dla zdrowia we włóknach lnianych. Zawartość wybranych pierwiastków w różnych rodzajach włókien lnianych zbadano metodą optycznej emisyjnej spektrometrii z plazmą sprzężoną indukcyjnie (ICP OES) na spektrometrze firmy Thermo Jarrell Ash. Kalibrację spektrometru wykonano stosując wieloelementowy wzorzec klasy ICP MS (ICP multi element standard solution VI for ICP-MS firmy Merck (0C529648). Przed pomiarami próbki mineralizowano w systemie roztwarzania z wykorzystaniem energii mikrofal MLS 1200 firmy MILESTONE. Poprawność uzyskanych wyników sprawdzono analizując certyfikowany materiał odniesienia IAEA-V-10, Trace Elements in Hay (Powder), (Intertnational Atomic Energy Agency, Vienna, Austria). Praca finansowana z grantu KBN nr 3 TO9B