Jednostka a społeczeństwo. Tomasz A. Winiarczyk

Transkrypt

1 Jednostka a społeczeństwo Tomasz A. Winiarczyk

2 JEDNOSTKA A SPOŁECZEŃSTWO 1) życie społeczne 2) socjologia 3) interakcja społeczna a) jako wymiana dóbr b) jako gra c) jako komunikacja symboliczna 4) instytucja społeczna 5) sfera publiczna i sfera prywatna 6) ład społeczny 7) konflikt społeczny a) rodzaje b) przyczyny c) rozstrzyganie 8) autonomia człowieka 9) socjalizacja a) pierwotna b) wtórna 10) tożsamość 11) status 12) rola społeczna 2

3 Życie społeczne ogół zjawisk wynikających ze wzajemnego oddziaływania jednostek i zbiorowości zachodzącego na wyodrębnionym obszarze 3

4 czynniki determinujące życie społeczne biologiczne geograficzne demograficzne ekonomiczne kulturowe Czynniki Czynniki kulturowe: kulturowe: --operowanie operowanie symbolami symbolami --normy normy społeczne społeczne --wartości wartości społeczne społeczne Czynniki Czynniki ekonomiczne: ekonomiczne: --sposoby sposoby użytkowania użytkowania zasobów zasobów niezbędnych niezbędnych do do wykonania wykonania pracy pracy produkcyjnej produkcyjnej --środki środki zaspokajania zaspokajania potrzeb potrzeb --umiejętności, umiejętności, sprawności sprawności ludzi ludzi uczestniczących uczestniczących w procesach procesach produkcyjnych produkcyjnych --praca praca i i jej jej podział podział Czynniki Czynniki demograficzne: demograficzne: --liczba liczba urodzeń urodzeń --liczba liczba zgonów, zgonów, śmiertelność śmiertelność --zagęszczenie zagęszczenie ludności ludności --ilość ilośći i wiek wiek zawieranych zawieranych małżeństw małżeństw --ilość ilośćmężczyzn na na kobiet kobiet Czynniki Czynniki biologiczne biologiczne (genetyka, (genetyka, środowisko środowisko w łonie łonie matki): matki): wygląd wygląd podatność podatnośćna na schorzenia schorzenia prostu prostu choroby choroby genetyczne genetyczne tendencje tendencje do do pewnych pewnych zachowań zachowań Czynniki Czynniki geograficzne: geograficzne: --ukształtowanie ukształtowanie terenu terenu --flora flora i i fauna fauna --dostęp dostęp do do mórz mórz i i rzek rzek --zasoby zasoby naturalne naturalne --klimat klimat 4

5 człowiek jako istota społeczna jednostka może się realizować tylko w kontakcie z innymi Człowiek jest z natury zwierzęciem społecznym (zoon politikon) Arystoteles ( p.n.e) 5

6 Socjologia nauka o społeczeństwie, o strukturze i prawach rozwoju społeczeństwa, o formach i przejawach życia oraz współżycia grup społecznych 6

7 Interakcja społeczna wzajemne oddziaływanie na siebie jednostek społecznych, najczęściej przy użyciu języka i innych kodów kulturowych 7

8 interakcja 3 sposoby widzenia wymiana dóbr (wzajemne uzyskiwanie korzyści) gra (wybieranie odpowiednich strategii zachowania) komunikacja symboliczna (wzajemne odczytywanie wytwarzanych symboli) życie społeczne jako teatr ludzie jako aktorzy 8

9 odmiany interakcji interakcja symboliczna proces wymiany znaczeń między jednostkami, któremu towarzyszy obustronna analiza znaczeń symboli; dokonuje się ona w trakcie każdego aktu komunikacji werbalnej i niewerbalnej. interakcja transakcyjna proces wymiany nagród i kar pomiędzy jednostkami biorącymi udział w procesie komunikacji (wymiana "coś za coś") przykładem owej interakcji może być otrzymanie dyplomu za dobrą naukę. 9

10 potrzeba odczuwanie przez człowieka braku czegoś, co jest konieczne do życia (przeżycia, rozwoju bądź utrzymania określonej roli albo określonego statusu społecznego) wchodzenie w interakcje jest wynikiem odczuwania potrzeb brak czegoś co nie jest konieczne w życiu to to zachcianka (nie wolno jej mylić z potrzebą) 10

11 hierarchia potrzeb Abrahama Maslowa samorealizacji szacunku/uznania afiliacji/przynależności bezpieczeństwa fizjologiczne 11

12 Instytucja społeczna zbiór wzorów zachowań w danej dziedzinie życia człowieka zespół norm dotyczących organizacji jakiejś dziedziny życia; organizacja oparta na tych normach np. instytucja małżeństwa 12

13 instytucjonalizacja społeczne utrwalanie się jakiegoś faktu czy zwyczaju w taki sposób, że staje się on swego rodzaju instytucją (społeczną) społeczne utrwalanie się jakiejś wartości, jakiegoś faktu, zwyczaju, nawyku, istotnych dla trwania i rozwoju danej zbiorowości społecznej; nabieranie cech instytucji; nadanie charakteru instytucji społ. lub instytucji prawnej jakiemuś zespołowi norm społ. (moralnych, obyczajowych itp.) i uznanie ich za obowiązujące w danej grupie społ. lub w całym społeczeństwie 13

14 funkcje instytucji społecznych zaspokajanie potrzeb członków zbiorowości realizacja celów grupy regulacja stosunków w grupie integracja zbiorowości (zacieśnianie więzi) zapewnienie ciągłości zbiorowości (grupy) 14

15 Sfery życia społecznego życie publiczne relacje zachodzące między jednostką a wszelkimi strukturami społecznymi dotyczy spraw ważnych dla ogółu członków zbiorowości, a nie tylko jednostki życie prywatne sprawy o charakterze osobistym danej jednostki wynikające z jej istnienia w zbiorowości 15

16 Ład społeczny forma organizacji życia społecznego, zapewniająca koordynację wszelkich działań, zarówno indywidualnych, jak i zbiorowych 16

17 elementy ładu społecznego akceptowana hierarchia wartości poprawne więzi społeczne umiejętność osiągania konsensusu współpraca, podział zadań organizacja aktywności społecznej (głównie samorządności lokalnej) racjonalizacja gospodarowania posiadanymi zasobami (energia, surowce, ochrona środowiska) 17

18 Konflikt społeczny starcie wywołane rozbieżnościami postaw, celów, sposobów działania wobec konkretnego przedmiotu czy sytuacji 18

19 rodzaje konfliktów społecznych aksjologiczne (konflikty dot. wartości) kulturowe religijne ekonomiczne klasowo-warstwowe polityczne rodzinne (np. małżeńskie) pokoleniowe 19

20 rodzaje konfliktów społecznych bezpośredni albo pośredni (odbywa się bez albo z udziałem osób trzecich) molekularny (składający się z szeregu mniejszych konfliktów) albo elementarny (pojedynczy) jawny (polega na manifestowaniu problemu, co ułatwia jego rozwiązanie) albo ukryty (ma charakter nieuświadomiony) 20

21 przyczyny konfliktów społecznych sprzeczności strukturalne sprzeczności wynikające z dysproporcji rozwojowych brak równowagi rynkowej źle funkcjonujący system informacji sprzeczności między wartościami 21

22 rozstrzyganie konfliktów społecznych negocjacje mediacje arbitraż sąd polubowny sądownictwo głosowanie i wybory 22

23 Autonomia człowieka los człowieka zależy od niego samego, ale też od okoliczności, na które nie ma wpływu bądź ma ograniczony przyszedł na świat z określonym bagażem genetycznym przyszedł na świat w rodzinie, która może go ograniczać lub nie 23

24 ja zewnętrzne i wewnętrzne ja zewnętrzne to, co przejmujemy od innych ja wewnętrzne to, co w nas pochodzi od nas samych, sfera własnej intymności, efekt indywiduacji 24

25 Teoria poczucia umiejscowienia kontroli Juliana Rottera Osoby o wewnętrznym umiejscowieniu kontroli (internaliści) mają przekonanie, że ich życiem i ważnymi zdarzeniami sterują oni sami. Żywią przekonanie, że przede wszystkim od ich własnych wysiłków, pracy, osobistego wpływu zależy to, co ważnego przydarza się im w życiu. Osoby o zewnętrznym umiejscowieniu kontroli (eksternaliści) żywią przekonanie, że życiem sterują czynniki niezależne od ich świadomego, celowego i zamierzonego wpływu (niekoniecznie muszą to być czynniki zewnętrzne!) los, przeznaczenie, Bóg, nieświadomość, choroba, szczęście itd. 25

26 socjalizacja proces wrastania człowieka w społeczeństwo proces (oraz rezultat tego procesu) nabywania przez jednostkę systemu wartości, norm oraz wzorów zachowań, obowiązujących w danej zbiorowości 26

27 rodzaje socjalizacji PIERWOTNA zachodzi w grupie pierwotnej (zwykle rodziny) na jednostkę mają wpływ znaczący inni, przeważnie rodzice charakteryzuje się silnym emocjonalnym oddziaływaniem znaczących innych na jednostkę reguły działania przyswaja się na zasadzie naśladownictwa a w mniejszym stopniu poprzez werbalny przekaz symboliczny kończy się w momencie pojawienia się uogólnionego innego WTÓRNA składowa procesu socjalizacji obejmująca proces profesjonalizacji lub etatyzacji, kiedy w toku wzrastania jednostki do życia społecznego wchodzi ona do kolejnych wtórnych grup społecznych Uogólniony inny - ogólne reguły społeczne, normy i wartości, które jednostka społeczna zaczyna dostrzegać w procesie socjalizacji i pojmować, że reguły, według których działa, nie są regułami tylko jej znaczących innych, czyli bliskich osób, z którymi się utożsamia, ale są one ogólnie przyjęte w społeczeństwie 27

28 tożsamość postrzeganie siebie jako osoby ze względu na specyficzne, odrębne i niepowtarzalne u innych ludzi właściwości dotyczącej własnego wyglądu, sposobu myślenia, psychiki, zachowania itp. istotny element osobowości 28

29 tożsamość tożsamość społeczna uświadomienie sobie wspólnych właściwości z grupą, w której jednostka żyje, poczucie przynależności do grupy i dostrzeżenie odrębności grupy. tożsamość osobista dostrzeżenie tego, co różni jednostkę od innych, powstawanie sądów na temat własnej osoby. 29

30 30

31 status pozycja, jaką jednostka zajmuje w grupie społecznej status pełni określoną funkcję rolę społeczną 31

32 pozycja jednostki Pozycja o charakterze przypisanym gdy jednostka nie ma wyboru co do jej zajmowania lub niezajmowania np. przedszkolak Pozycja o charakterze osiągniętym taka, którą jednostka zyskuje poprzez swoje działania np. dyrektor, więzień 32

33 rola społeczna zbiór społecznych oczekiwań wobec jednostki i przysługujących jej uprawnień związanych z pozycją zajmowana przez nią w grupie lub w społeczeństwie status to pozycja, a rola oczekiwane zachowanie związane z tą pozycją 33

34 role społeczne obywatel pracownik konsument ojciec możliwe role społeczne osoby kierowca mąż kolega 34

35 role społeczne reguły Każdy aktor społeczny we współczesnym społeczeństwie odgrywa kilka ról społecznych. W niektórych sytuacjach role te mogą wchodzić ze sobą w konflikty. Konflikty mogą być minimalizowane poprzez odpowiedni dobór ról. 35

36 znaczenie ról społecznych Role różnicują funkcje wewnątrz grupy są behawioralnymi (zachowaniowymi) zobowiązaniami przydzielanymi poszczególnym osobom po to, aby usprawnić funkcjonowanie grupy: 1) odzwierciedlają podział pracy 2) wyrażają jednoznacznie oczekiwania społeczne, dostarczają informacji o relacjach w grupie 3) pozwalają członkom grupy na samozdefiniowanie się i umieszczają ich w strukturze nadają status (rola klauna, milczka, aktywisty, szarej eminencji, eksperta, kozła ofiarnego, outsidera, buntownika) socjalizacja to m.in. uczenie się ról społecznych 36