Stan obecny i główne kierunki rozwoju radiokomunikacji morskiej

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Stan obecny i główne kierunki rozwoju radiokomunikacji morskiej"

Transkrypt

1 Samodzielna Pracownia Radiokomunikacji Morskiej w Gdasku (P-8) Stan obecny i główne kierunki rozwoju radiokomunikacji morskiej Etap 1 Praca nr Gdask, grudzie

2 Stan obecny i główne kierunki rozwoju radiokomunikacji morskiej Etap 1 Praca nr Słowa kluczowe: Kierownik pracy: Wykonawcy Pracy: radiokomunikacja morska; GMDSS; łczno satelitarna; systemy radionawigacyjne; dr in. Jerzy urek mgr in. Rafał Niski mgr in. Mirosław Radziwanowski dr in. Jacek Stefaski Kierownik Zakładu: mgr in. Rafał Niski Copyright by Instytut Łcznoci, Gdask

3 Spis treci 1. Wprowadzenie Uytkownicy, ogólna organizacja radiokomunikacji morskiej, instytucje midzynarodowe kształtujce radiokomunikacj morsk Uytkownicy Ogólna organizacja radiokomunikacji morskiej Organizacje midzynarodowe majce decydujcy wpływ na radiokomunikacj morsk GMDSS stan obecny i kierunki rozwoju systemu Wprowadzenie Problemy wystpujce w systemie GMDSS Problemy dotyczce procedur alarmowania Problemy infrastruktury ldowej Wyposaenie statków w urzdzenia systemów radiokomunikacyjnych GMDSS Obsługa urzdze i systemów radiokomunikacyjnych GMDSS Kwalifikacje operatorów GMDSS Nieprzewidywane zmiany w strukturze sieci radiokomunikacji morskiej na ldzie oraz moliwoci wiadczenia przez nie usług wymaganych w GMDSS Problem zamknicia technologicznego GMDSS Problemy z serwisem urzdze GMDSS na ldzie (Shore Based Maintenance) Problemy fałszywych alarmów w systemie GMDSS Podsystemy radiokomunikacyjne GMDSS ich prognozowana ewolucja System VHF DSC Radioteleks (NBDP) Radiotelefonia w pasmach MF/HF DSC (Digital Selective Calling) Systemy Łcznoci Satelitarnej w GMDSS Inmarsat Cospas- Sarsat Inne systemy satelitarne w GMDSS Systemy dystrybucji MSI w GMDSS Navtex Inmarsat C EGC SafetyNET EPIRB w GMDSS SART w GMDSS Aktualnie prace prowadzone IMO i ITU Wprowadzenie Morskie pasmo radarowe MHz Przegld Pasma HF w zakresie od 4do 10 MHz Przegld procedur operacyjnych w GMDSS Numeracja MMSI Zmiana programu pracy WRC Nowe technologie w programie pracy IMO COMSAR (dot.gmdss) System AIS (Automated Information System) Systemy radiokomunikacji morskiej zwizane z Maritime Security Wprowadzenie

4 6.2. Statkowy System Alarmowania Ship Security Alert System (SSAS) System identyfikacji i ledzenia dalekiego zasigu (LRIT) Inmarsat Cospas-Sarsat Podsumowanie...48 Bibliografia

5 1. Wprowadzenie Radiokomunikacja Morska jest najstarsz dziedzin radiokomunikacji. Jej historia, a zarazem historia radiokomunikacji rozpoczły si od prac i testów, jakie przeprowadził Gugilemo Marconi w 1895 roku. Pierwsze realizowane przez niego łcznoci miały miejsce pomidzy pracowni w jego domu a jachtem zakotwiczonym w pobliskiej zatoce. Naley równie spostrzec, e od samego pocztku był to serwis o charakterze systemu radiokomunikacji ruchomej. Pierwszy działajcy operacyjnie system radiokomunikacji jest równie systemem radiokomunikacji morskiej. Został zbudowany take przez Marconiego, ju po jego wyjedzie do Anglii, na zlecenie brytyjskiej Royal Navy. W 1906 roku w Berlinie odbyła si pierwsza konferencja radiowa ustalajca midzy innymi zasady łcznoci telegraficznej na morzu. W pracach tej Konferencji upatruje si pocztków ITU. Nastpny etap rozwoju radiokomunikacji to wynalazek triody dokonany przez Amerykanina Lee de Forest a i zwizany z tym faktem wynalazek systemu radiokomunikacyjnego łcznoci fonicznej. Pierwszy, zbudowany przez niego system operacyjny został zainstalowany na promach pływajcych przy ujciu Hudson River w Nowym Jorku w roku Kolejne etapy rozwoju radiokomunikacji s równie zwizane z radiokomunikacj morsk. Wypadek Titanica w roku 1912, notabene wyposaonego w radiostacj, spowodował podpisanie pierwszej Konwencji Midzynarodowej dotyczcej bezpieczestwa ycia na morzu, czsto nazywanej pierwsza konwencj SOLAS. To włanie ten dokument po raz pierwszy w historii wprowadzał przepisy regulujce obowizek, zasady i standard łcznoci radiowej na morzu. Jak doskonale wiemy, dzisiaj proces regulacyjny w telekomunikacji (radiokomunikacji), koordynowany w skali globalnej przez agend ONZ (UN) jak jest ITU, jest niezbdnym warunkiem rozwoju tej dziedziny. W tych czasach radiokomunikacja to łczno telegraficzna realizowana w oparciu o nadajniki iskrowe. Po latach II Wojny wiatowej, podczas której nastpił ogromny postp technologiczny, kolejny wany krok w dziedzinie radiokomunikacji to lata 60-te i rozwój radiokomunikacji satelitarnej. Pierwszy, oficjalnie wystrzelony przez Stany Zjednoczone, sztuczny satelita Ziemi, Pole Star, był satelit telekomunikacyjnym. Ju pod koniec lat 60-tych US Navy dysponowała satelitarnym systemem łcznoci ruchomej, mona spostrzec, e był to system morski. Bardzo szybko zostały docenione zalety systemów łcznoci satelitarnej, a w szczególnoci ich niezaleno od warunków propagacyjnych, a tym samym ich rola w zapewnianiu 5

6 bezpieczestwa na morzu. Ju na pocztku lat 70-tych rozpoczto organizacj cywilnego systemu satelitarnej łcznoci ruchomej, w oparciu o standardy systemu US Navy. System ten nazywał si Marisat i powstał w Stanach Zjednoczonych. Pod naciskiem midzynarodowej wspólnoty eglugowej, która doceniała rol radiokomunikacji satelitarnej w zapewnianiu bezpieczestwa na morzu, w 1976 roku na forum IMO (International Maritime Organization) podjto decyzj o powołaniu organizacji midzynarodowej odpowiedzialnej za organizacj i budow morskich systemów satelitarnej łcznoci ruchomej - INMARSAT. W roku 1978 podpisano midzynarodow konwencj o utworzeniu Inmarrsatu, który działalno operacyjn rozpoczł 1 lutego 1982 roku. Pierwszym oferowanym przez niego systemem był system Inmarsat A, wniesiony do organizacji raportem przez Stany Zjednoczone, wraz z systemem Marisat. Powołanie Inmarsatu, miało kapitalne znaczenia dla rozwoju radiokomunikacji ruchomej, a spadkobierca tej organizacji, konsorcjum Inmarsat Ventures PLC oraz jej firmy córki s nadal liderami w dziedzinie systemów satelitarnej łcznoci ruchomej. Powstanie i działalno Inmarsatu były bezporedni przyczyn powstania idei budowy absolutnie nowego systemu radiokomunikacji morskiej w celu zapewniania łcznoci niebezpieczestwa i bezpieczestwa na morzu, bdcego jednym z najwaniejszych elementów zapewniania bezpieczestwa ycia na morzu (Safety of Life at Sea). Prace nad tym systemem rozpoczły si zaraz po powołaniu organizacji INMARSAT i zostały zakoczone sukcesem w 1988 roku, gdy podpisano poprawki do Midzynarodowej konwencji SOLAS wprowadzajce system GMDSS (Global Maritime Distress and Safety System). Okres przejciowy wdraania systemu rozpoczł si 1 lutego 1992 roku a zakoczył si 1 lutego 1999 roku. Głównym załoeniem systemu była automatyzacja procesu nawizywania łcznoci, a w szczególnoci automatyzacja alarmowania w niebezpieczestwie. Wizało si to z wprowadzeniem do radiokomunikacji morskiej technologii DSC (Digital Selective Calling) oraz powszechnym uytkowaniem dynamicznie rozwijanych przez Inmarsat i Cospas-Sarsat systemów łcznoci satelitarnej. Do pocztku lat 90-tych radiokomunikacja morska była wiodc gałzi radiokomunikacji. Ogromnie dynamiczny (wczeniej nieprzewidywalny) rozwój radiokomunikacji cyfrowej, a w szczególnoci cyfrowych systemów komórkowych i nie do koca udany rozwój systemów satelitarnych PCS oraz organizacja systemu GMDSS, jako systemu technologicznie obwarowanego zapisami w midzynarodowej konwencji SOLAS, spowodowały nie przewidywane wczeniej zmiany w funkcjonowaniu radiokomunikacji morskiej. W pewnych aspektach radiokomunikacji morskiej, mimo włanie wprowadzonego systemu GMDSS, 6

7 rozpoczto odczuwa zapónienie technologiczne. Ze wzgldu na uwarunkowania prawne (kreacja standardów), organizacyjne oraz finansowe zmiany w ostatnich latach s powolne, istnieje jednak powszechne przekonanie, e nieuchronnie nastpi. Od kilku ju lat grupy ekspertów zwizane głównie z IMO, ITU, IEC, ETSI oraz innymi organizacjami zajmujcymi si radiokomunikacj morsk prowadz prace analityczne i studialne, które uwzgldniaj nowe potrzeby uytkowników systemów radiokomunikacji morskiej i moliwoci nowych technologii. Obecne działania na polu regulacyjnym zmierzaj do uczynienia z systemu GMDSS systemu otwartego na nowe technologie. Działania te musz by ostrone i dokładnie przemylane, aby z jednej strony zapewni nowoczesno i rozwój a z drugiej strony pełn spójno, specyficzn funkcjonalno, niezawodno i kompatybilno systemów radiokomunikacji morskiej w skali globalnej. Nie jest to zadanie łatwe. Mona jednak zaryzykowa stwierdzenie, e jestemy na progu, ciekawych i intensywnych, acz wprowadzanych na drodze ewolucji zmian w radiokomunikacji morskiej. Wie si to z potrzeb wykonania wielu ciekawych prac badawczych i wdroeniowych oraz w przyszłoci z przeprojektowaniem i przebudow całych sieci łcznoci. Panujca obecnie wiadomo wród decydentów i ekspertów sprawia, e w przyszłoci proces ulepszania, rozwoju i postpu technologicznego bdzie miał charakter cigły i nie powtórzy si ju błd popełniony przy konstruowaniu systemu GMDSS. Potrzeby istniejce w dziedzinie zapewniania łcznoci na morzu, coraz wiksza łatwo implementacji nowych technologii ze wzgldu na integracj systemów i programowe kształtowanie usług pozwalaj mie nadziej, e radiokomunikacja morska stanie si ponownie gałzi radiokomunikacji przodujc w dziedzinie innowacji i wdraania nowych technologii, z poytkiem dla całej radiokomunikacji. Obszarem, który wymaga nowego podejcia i ju stymuluje rozwój nowych technologii i systemów łcznoci morskiej jest Maritime Security ochrona eglugi. Zagroenie globalnym terroryzmem stawia przed nami nowe wyzwania, ale zarazem powoduje koncentracj sił i rodków co sprawia, e osignicie zamierzonych celów staje si bardziej realne. Celem niniejszego opracowania jest rozpoznanie głównych trendów rozwojowych w szeroko rozumianej dziedzinie radiokomunikacji morskiej. Aby tego dokona, naley przyj pewien model uporzdkowania problematyki. Nie jest to łatwe zagadnienie, gdy wiele zagadnie z zakresu radiokomunikacji morskiej zazbia si i przeplata si ze sob np. terminal systemu satelitarnego zainstalowany na statku moe spełnia funkcj obowizkowo instalowanego urzdzenia do celów alarmowania w niebezpieczestwie, jak równie by wyposaonym w 7

8 dodatkow moliwo szybkiej transmisji danych, z której korzystaj aplikacje elektronicznego biura przystosowane do potrzeb armatora. Dokument ten jest pierwsz czci raportu. Aby zrozumie funkcjonowanie radiokomunikacji morskiej oraz procesy przemian jakie w niej zachodz autorzy niniejszego raportu postanowili przyj formuł top-down, czyli dokona pewnych klasyfikacji według rónych kryteriów, od najbardziej ogólnych po zagadnienia szczegółowe, a nastpnie kolejnego ich omówienia, oczywicie w kontekcie okrelenia stanu obecnego oraz rozpoznania kierunków rozwoju. W pierwszej kolejnoci zostan omówione zagadnienie zwizane z łcznoci obowizkow czyli GMDSS, stanem i rozwojem systemów łcznoci satelitarnej oferowanymi przez Inmarsat i Cospas-Sarsat, gdy wi si one bezporednia z usługami obowizkowymi. Przy okazji omawiania systemu GMDSS zostanie omówiony równie problem ewolucji systemu GMDSS, jego zalet i wad, nieprzewidzianego wczeniej wpływu na organizacj i usługi radiokomunikacji morskiej oraz rozwoju i wdraania nowych technologii zarówno na poziomie systemowym, jak i na poziomie urzdze radiokomunikacyjnych. Ze wzgldu na swoj wag, zostanie take omówiona kwestia radiokomunikacji w kontekcie zapewniania Maritime Security, czyli systemów SSAS i LRIT oraz zwizana z nimi problematyka systemów AIS. W drugiej czci raportu zostanie omówiony stan i kierunki rozwoju radiokomunikacji morskiej oferowanej przez firmy komercyjne w ramach rozwiza nieobowizkowych, zarówno w zakresie systemów łcznoci satelitarnej jak i naziemnej. Omówione zostan równie systemy radionawigacyjne, morskie systemy teleinformatyczne, interfejsy wymiany danych pomidzy urzdzeniami radiowymi i radionawigacyjnymi jak równie aktualnoci zwizane z dynamicznym rozwojem systemów SSAS i LRIT. Wan cech radiokomunikacji morskiej, zarówno w warstwie organizacyjnej, jak i w warstwie technologicznej jest jej globalna kompatybilno. Pływajcy po morzach i oceanach wiata musz zawsze mie moliwo wzajemnego komunikowania si, wzywania pomocy (alarmowanie i łczno w niebezpieczestwie), nadawania i odbioru informacji zwizanych z bezpieczestwem nawigacji oraz łcznoci z systemami ldowymi w celu realizacji łcznoci ogólnej. Ta cecha musi pozosta w pamici wszystkich osób i instytucji decydujcych i majcych wpływ na kształt radiokomunikacji morskiej. 8

9 2. Uytkownicy, ogólna organizacja radiokomunikacji morskiej, instytucje midzynarodowe kształtujce radiokomunikacj morsk Uytkownicy Kada zarejestrowana jednostka pływajca opuszczajca port morski i posiadajca okrelon dla swojego rodzaju wielko musi by wyposaona w okrelone radiowe rodki łcznoci oraz urzdzenia radionawigacyjne. W praktyce zasada ta nie obejmuje małych jednostek sportowych biorcych udział w nadzorowanych zawodach, małych łodzi rybackich i desek z aglem (surfig). W wyniku podpisanych konwencji midzynarodowych jednostki te dzieli si na nastpujce grupy: a. Statki handlowe podlegajce konwencji SOLAS (powyej 300 GT wypornoci, w zalenoci od typu jednostki) b. Statki handlowe nie podlegajce konwencji SOLAS (poniej 500 GT i 300 GT wypornoci, w zalenoci od typu jednostki) c. Jednostki rybackie d. Jednostki rekreacyjne (Pleasure crafts) e. Jednostki rzdowe: i. Okrty wojenne ii. Jednostki Stray Granicznej (Coast Guard) iii. Jednostki SAR iv. Inne np. pastwowe aglowce f. Platformy wiertnicze i inne jednostki specjalne Ad a) Konwencja SOLAS narzuca tym jednostkom, prowadzcym eglug midzynarodow obowizkowe wyposaenie radiokomunikacyjne i radionawigacyjne w celu zapewnienia bezpiecznej eglugi, które sprowadza si do wyposaenia tych statków zgodnie z systemem GMDSS. Wyposaenie to moe si róni w zalenoci od typu statku. Istniej pewne dodatkowe wymogi dla jednostek pasaerskich, wocych ładunki niebezpieczne (tankowce) czy jednostek bardzo szybkich (High Speed Crafts) np. katamarany pasaerskie. Konwencja SOLAS została podpisana i jest modyfikowana pod nadzorem International Maritime Organization (IMO), organizacji (agendy) z grupy Organizacji Narodów Zjednoczonych (UN). Decyzje dotyczce wyposaenia obowizkowego s jednym z głównych czynników zmian w radiokomunikacji morskiej. 9

10 Liczba jednostek pływajcych podlegajcych Konwencji SOLAS waha si w zalenoci od koniunktury gospodarczej i wynosi od 100 tys. do 150 tys. (wg. niektórych ródeł 170 tys.) jednostek na całym wiecie. Równoczenie szacuje si, e na statkach tych pływa ok. 1,5 mln uytkowników systemów łcznoci radiowej. Liczba ta stanowi ju o dosy duym rynku na urzdzenia i usługi radiokomunikacji morskiej. Nowe technologie, nowe systemy zarzdzania powoduj, e ilo informacji wymienianych przez statki z sieciami ldowymi gwałtownie ronie, co jest równie przyczynkiem do rozwoju radiokomunikacji morskiej. To włanie te jednostki stanowi o tzw. przemyle eglugowym i zmiany w ich wyposaeniu radiokomunikacyjnym w pewnym sensie decyduj o wyposaeniu jednostek innych wymienionych rodzajów. Wielu armatorów, ze wzgldu na oszczdnoci finansowe wyposaa swoje jednostki tylko w urzdzenia obowizkowe. Jednak flota wiatowa cigle si unowoczenia i specjalizuje. Istnieje wielu armatorów operujcych wieloma typami nowoczesnych jednostek dla których statek jest w sensie komunikacyjnym czci biura na ldzie. Urzdzenia GMDSS s na tych statkach zainstalowane tylko do celów bezpieczestwa natomiast cała, czsto bardzo rozległa i rónorodna łczno z ldem jest realizowana przy pomocy systemów radiokomunikacji morskiej instalowanymi dodatkowo, zgodnymi z regulacjami IMO i ITU, ale nie majcymi nic wspólnego z GMDSS. Wiele z tych instalacji to instalacje zautomatyzowane, budowane czsto na konkretny typ statku indywidualnie, ze specjalnie napisanym oprogramowaniem zarzdzajcym i komunikacyjnym, wykorzystujce najnowsze osignicia technologii sieci komputerowych (przewodowych i bezprzewodowych), sieci bezprzewodowych i komórkowych oraz technologii łcznoci satelitarnej. Rynek ten jest rynkiem wysoko specjalizowanym, niszowym i lukratywnym. Wydaje si, e moliwa byłaby próba podjcia współpracy z operatorami, producentami sprztu, stoczniami itp. w zakresie tych systemów czasami poszukuj ekspertów i ekspertyz. Projektowanie tych systemów, pisanie oprogramowania, opracowywanie nowych usług i urzdze itp. wymaga rozległej wiedzy z zakresu systemów radiokomunikacji morskiej, nowych technologii, radiokomunikacji cyfrowej, przetwarzania sygnałów i teleinformatyki. Ogromny postp technik informacyjnych na ldzie wymusza zastosowanie tych technik w powanym przemyle eglugowym, a łczno ze statkiem moliwa jest tylko przez radio. Fakt przystpienia Polski do Unii Europejskiej powoduje, e mimo upadku polskiej floty otwieraj si dla nas nowe moliwoci uczestnictwa w rozwoju tego rodzaju radiokomunikacji morskiej tym bardziej, e dysponujemy jeszcze wykwalifikowan kadr specjalistów. 10

11 Ad. b) Jednostki handlowe nie podlegajce Konwencji SOLAS zazwyczaj nie prowadz eglugi midzynarodowej. O ich wyposaeniu radiokomunikacyjnym decyduj przepisy danego pastwa. Zazwyczaj s wyposaone w systemy i urzdzenia kompatybilne z wyposaeniem jednostek podlegajcych SOLAS, ale czsto w mniejszej liczbie, innej kategorii, realizujce mniejsz liczb funkcji, wykonane w taniej technologii. Czasami s wyposaane w pewne, specjalizowane instalacje. Jednostek tego typu jest zazwyczaj w kadym pastwie morskim znacznie wicej ni jednostek podlegajcych SOLAS. Istnieje równie dua grupa jednostek kwalifikowanych jako jednostki ródldowe. Wyposaenie radiowe tych jednostek w Unii Europejskiej jest regulowane dyrektywami unijnymi. Wiele z tych jednostek nawiguje równie po akwenach portów, rzek i zalewów traktowanych jako szlaki eglugowe morskie i posiada zainstalowany sprzt radiokomunikacyjny morski. Ponadto w niektórych pastwach ródldowych (Austria), dla celów kontroli i zarzdzania ruchem statków na duych rzekach adaptuje si systemy morskie, w tym np. system AIS (Automated Information System). W naturalny sposób projekty tych systemów oraz ich budowa jest realizowana przez ekspertów i przemysł radiokomunikacji morskiej. Istnieje moliwo podjcia współpracy take w tej materii. Ad. c) Pojcie jednostki rybackiej obejmuje jednostki od małych kutrów po wielkie statki łowcze i zarazem przetwórnie. Statki te podlegaj innej konwencji midzynarodowej, nazywanej od miejsca podpisania, konwencj Torremolinos. Mimo tego, e została podpisana ona wiele lat temu i uznaje j wiele pastw, nie uzyskała jednak wystarczajcej akceptacji co do liczby pastw ratyfikujcych i tym samym formalnie nie obowizuje. Tak wic wyposaenie radiokomunikacyjne statków rybackich jest regulowane formalnie przepisami krajowymi poszczególnych pastw. Due jednostki s zazwyczaj wyposaone zgodnie z GMDSS oraz coraz czciej w systemy dodatkowe zwizane z transmisj danych. Mniejsze jednostki, operujce na wodach europejskich coraz czciej korzystaj z dodatkowego wyposaenia radiokomunikacyjnego oraz aplikacji poprawiajcych bezpieczestwo eglugi i efektywno połowów. Ciekawe jest, e włanie w tym segmencie, ze wzgldu na kontrol połowów, rozwinły si systemy Data Reporting i SCADA (Supervisory Control And Data Aqusition) integrowane z aplikacjami ECDIS (mapy elektroniczne) i systemami radionawigacyjnymi. Systemy te s głównie realizowane przy wykorzystaniu technologii systemu Inmarsat C. Rozwój innych systemów łcznoci satelitarnej, perspektywa budowy systemu Gallileo, postp w dziedzinie map elektronicznych oraz plany rozwoju i modyfikacji systemu Inmarsat C powoduj, e funkcjonalno ta bdzie podlega zmianom i rozwojowi i 11

12 moe stanowi kolejne pole aktywnoci wdroeniowej i naukowej. Przyszło tego rodzaju rozwiza rysuje si atrakcyjnie z tego powodu, e coraz bardziej powszechne staj si: - systemy monitoringu siłowni i innych systemów statkowych; - systemy monitoringu ładunków w celu spełnienia reimów jakoci przewozu; - systemu monitoringu ładunków ze wzgldu ich ochron (maritime security); - realizacja funkcji systemu LRIT (Long Range Identification and Tracking) w ramach maritime security. Ad. d) Jednostki rekreacyjne na wiecie jest ich ogromna rozmaito (w sensie rónorodnoci) oraz ilo. Ocenia si, e liczba jednostek rekreacyjnych certyfikowanych w egludze midzynarodowej wynosi ok. 3,5 mln. Wszystkie s wyposaone w rodki radiokomunikacji morskiej, w duej czci niekompatybilne z nowymi systemami wprowadzonymi w ramach GMDSS. Wyposaenie tych jednostek jest regulowane przepisami krajowymi. Jest to w pewnym sensie paradoksalne, gdy najwicej wypadków morskich wymagajcych skoordynowanej łcznoci oraz pomocy ze strony słub SAR lub statków handlowych w profesjonalnej egludze, jest generowana przez jednostki z tego segmentu. Wynika to zarówno z liczby tych jednostek jak i gorszego rednio rzecz biorc przygotowania załóg do eglugi po morzach i oceanach wiata. Istnieje równie niemały i lukratywny segment jachtów luksusowych, czsto równie bardzo duych. Jednostki te czsto s doskonale wyposaone w urzdzenia radiokomunikacji morskiej, działajce w rónych systemach, czsto w wyrafinowanych instalacjach projektowanych na indywidualne zamówienie. Znane s przypadki poszukiwania przez due stocznie jachtowe specjalistów od projektowania systemów komunikacyjnych, radio i elektro-nawigacyjnych jachtowych na jednostki tego typu. Segment tego rodzaju jest atrakcyjne z faktu, e wchłania szybko róne nowinki radioelektroniczne. W powszechnej opinii, wraz ze wzrostem zamonoci polskiego społeczestwa wzronie zasadniczo liczba tego rodzaju jednostek w Polsce, co uczyni ten segment uytkowników komercyjnie atrakcyjnym, podobnie jak to ma miejsce w Wielkiej Brytanii, czy krajach basenu Morza ródziemnego. Naley pamita, e wiele administracji pastwowych narzuca uytkownikom jachtu instalacj urzdze kompatybilnych z systemami GMDSS np. DSC, EPIRB. Ad. e) i) Radiokomunikacja morska obejmuje systemy łcznoci Marynarek Wojennych. Jest to obszar bardzo atrakcyjny ze wzgldu technologicznego i finansowego. Wojskowe systemy radiokomunikacji morskiej mona zasadniczo podzieli na standardowe (uywane 12

13 przez floty wielu pastw, czsto w ramach sojuszu) oraz utrzymywane przez wiele pastw systemy niestandardowe, uywane tylko na potrzeby własne. Systemy te s cigle rozwijane i modernizowane, a wiele z nich jest realizowanych w formie software radio co umoliwia udział w ich rozwijaniu. Ze wzgldu na fakt, e okrty nawiguj równie na otwartych szlakach eglugowych, musz by równie wyposaone w systemy cywilne, czyli urzdzenia systemu GMDSS. Instalacje tego typu na okrtach wojennych s solidniejsze ni na statkach handlowych i równie podlegaj modernizacjom. ii) Jednostki Stray Granicznej posiadaj własne systemy radiokomunikacji morskiej, ale równie ze wzgldu na pełnion słub, s wyposaane zgodnie z wymogami GMDSS. iii) Jednostki SAR, s wyposaone w urzdzenia GMDSS oraz urzdzenia systemów wewntrznych SAR. Wymagaj równie rozwoju systemów transmisji danych pomidzy Centrum Koordynacji a jednostkami w celu wymiany informacji przez narzdzia softwarowe słuce do wspierania akcji poszukiwani i ratowania oraz do rejestracji rónych aspektów prowadzonej akcji. Systemy radiokomunikacji morskiej SAR musz równie zapewnia łczno pomidzy jednostkami naziemnymi a jednostkami lotniczymi SAR oraz jednostkami SAR floty wojennej. Jednostki te powinny by równie wyposaone w systemy zapasowe łcznoci na wypadek awarii systemów podstawowych, tak aby podnie skuteczno i niezawodno ich działa. Systemy te s cigle ulepszane i rozwijane. iv) jednostki tego rodzaju podlegaj wymogom konwencji SOLAS i musz by wyposaone w urzdzenia systemów GMDSS. Niektóre Administracje wymagaj od tego typu statków dodatkowego wyposaenia radiokomunikacyjnego, w celu poprawy bezpieczestwa tych jednostek i zapewnienia lepszej łcznoci eksploatacyjnej. Ad. f) Jednostki tego typu, jeeli posiadaj załog musz by wyposaone w normaln radiostacj statkow, czyli odpowiedni radiostacj GMDSS. Ponadto jednostki tego typu, w zalenoci od wielkoci maj ogromne potrzeby transmisji danych zarówno w celu wymiany informacji jak i monitoringu rónych systemów platformy. Systemy te s projektowane i budowane, z gotowych oczywicie elementów na konkretne zamówienie uytkownika Ogólna organizacja radiokomunikacji morskiej W ogólnoci radiokomunikacj morsk mona podzieli na dwa zasadnicze obszary: 13

14 1. Radiokomunikacj morsk obowizkow, narzucan przepisami midzynarodowymi i narodowymi, której podstawow funkcj jest zapewnianie bezpieczestwa ycia na morzu; 2. Radiokomunikacj morsk dobrowoln, której uywanie nie jest narzucane adnymi przepisami zwizanymi z bezpieczestwem, a jedynie potrzebami przemysłu eglugowego. Ad. 1. W obszarze pierwszym lokuje si: - system GMDSS ze wszystkimi swoimi systemami łcznoci i usługami obowizkowymi dla jednostek podlegajcych konwencji SOLAS; - systemy radiowe instalowane na jednostkach pozakonwencyjnych, wymagane przepisami narodowymi lub midzynarodowymi; - system AIS (ewolucyjnie wprowadzany na róne rodzaje jednostek); - system SSAS (Ship Security Alert System) ewolucyjnie wprowadzany na róne typy jednostek; bdcy w fazie opracowania performance statdards; - system LRIT (Long Range Identification and Tracking) bdcy w fazie opracowania performance standards, planowany do szybkiego, ewolucyjnego wprowadzenia na jednostki podlegajce konwencji SOLAS. Naley pamita, e wyposaenie obowizkowe GMDSS zgodnie z wymogami tego systemu słuy równie do realizacji tzw. łcznoci ogólnej (general communication), dlatego wikszo armatorów poprzestaje na instalacji tylko tych systemów. Jednake systemy radiokomunikacyjne GMDSS w wielu aspektach si zestarzały i szczególnie w przypadku łcznoci ogólnej zwizanej z eksploatacj statku nie spełnia wymogów kompatybilnoci łcznoci z systemami i sieciami ldowymi, nie mówic ju o korzyciach wynikajcych faktu uczestnictwa w nowoczesnych sieciach komunikacyjnych na ldzie i korzystania z nowoczesnych usług teleinformatycznych oraz aplikacji wymagajcych takich usług. Ad. 2. Systemy radiokomunikacji morskiej instalowane nieobowizkowo mona podzieli w nastpujcy sposób: - systemy łcznoci satelitarnej obejmujce: i. systemy Inmarsat, równie te nie posiadajce uznania w GMDSS oraz rozbudowane o dodatkowe opcje w celu realizacji: 14

15 1. transmisji danych o rónych prdkociach (od 2,4 do 480 kbit/s), która umoliwia dostp do ronego rodzaju sieci i usług na ldzie a. z komutacj połcze (analogowych, cyfrowych i cyfrowych ISDN) b. z komutacj pakietów i mobilnym protokołem IP; 2. transmisja sygnałów analogowych (do koca 2007) i cyfrowych, w tym realizacja łcznoci wielokanałowej nawet w kilkunastu kanałach fonicznych równoczenie, w zalenoci od rodzaju terminal ruchomego; 3. transmisja sygnałów telefaxowych (specjalne kanały) w standardach G3 i G4, z prdkoci transmisji do 64 kbit/s 4. videostreming (telekonferencje), transmisja sygnałów w standardzie telewizji przemysłowej, obrazów monitoringu video oraz obrazów nieruchomych; 5. data reporting, SCADA, monitoring systemów statkowych (szczególnie siłowni) oraz przewoonych ładunków ii. inne systemy oferujce łczno foniczn i woln transmisj danych (na dzie dzisiejszy tylko Irydium) oraz paging satelitarny (np. Orbcomm i inne systemy regionalne); iii. systemy VSAT, instalowane w szczególnoci na promach, w obszarach pokrycia satelitów obsługujcych ten standard; iv. systemy telewizji satelitarnej oraz transmitujce sygnały w standardzie DVB z funkcjami interaktywnymi. - naziemne systemy transmisji danych w pasmach MF/HF i. transmisja danych (zasig globalny) przy wykorzystaniu zaawansowanych modemów radiowych w celu realizacji głównie takich usług jak: poczta elektroniczna, telefax, data reporting, serwis SMS, monitoring, okrelanie pozycji, dostp do informacji pogodowych i nawigacyjnych na danie i inne (systemy GlobeWireless i Telenor) - systemy transmisji danych w morskim pamie VHF i. transmisja danych (w pobliu ldu), umoliwia realizacj takich samych usług jak w pamie HF, szersze pasmo kanału i kanał 15

16 radiokomunikacyjny o lepszych właciwociach umoliwia szybsz transmisj danych (systemy Maritel i Telenor); - bezprzewodowe systemy łcznoci pokładowej i. bezprzewodowe sieci komputerowe (np. Wi-Fi) ii. sieci bezprzewodowe Bluetooth (np. zdalne sterowanie) iii. bezprzewodowe sieci telefoniczne (np. DECT) iv. systemy łcznoci fonicznej pokładowej inne ni obecne systemy morskie oraz systemy pagingu (np. TETRA); - piko-komórkowe systemy systemy pokładowe i. pikokomórki systemu GSM współpracujce z terminalami systemu Inmarsat zapewniajcymi szybk (na standardy morskie) transmisj danych, co umoliwia pasaerom i członkom załóg korzystanie z usług systemu GSM przy uyciu swoich prywatnych terminali ruchomych na pokładzie statku (pojedyncze instalacje, fazy prób). Naley podkreli, e wszystkie nieobowizkowe systemy radiokomunikacji morskiej wykorzystywane w przemyle eglugowym s zgodne z rekomendacjami ITU i niektórymi zaleceniami IMO. Naley równie zauway, e najbardziej zaawansowany technologicznie i przynoszcy najwiksze zyski segment rynku eglugowego, nie moe funkcjonowa bez powyej wyszczególnionych systemów. Naley spostrzec, e nowoczesne jednostki handlowe i pasaerskie funkcjonuj jak nowoczesne biura, czy miasta (due statki pasaerskie) z wykorzystaniem wszystkich dobrodziejstw technologii. Mona zaryzykowa twierdzenie, e nasycenie rodowiska statkowego systemami radiokomunikacyjnymi jest znacznie wiksze ni w zaawansowanych instytucjach na ldzie. Wszystko wskazuje na to, e bdzie postpowa coraz wiksza integracja, w sensie usług, systemów statkowych i ldowych, co bdzie wymaga coraz szybszych łcz radiowych. Nowoczesne usługi szybkiej transmisji danych oraz zwizane z nimi technologie gwałtownie taniej i tym samym staj si coraz bardziej powszechne. (Np. 20 lat temu terminal statkowy Inmarsat A kosztował USD, dzisiaj terminal Inmarsat B-GAN zapewniajcy szybk transmisj danych mona ju naby za USD). Naley tu równie napomkn, e jak do tej pory nie spełniły si oczekiwania zwizane z zapowiadanym w latach 90-tych poprzedniego stulecia boomem w dziedzinie systemów satelitarnych. Wiele rozpocztych wtedy projektów upadło. 16

17 W najbliszych latach problem maritime security stanie si problemem kluczowym, a to wie si z monitoringiem statków, znajdujcych si na nich ładunków i monitorigiem załóg Wszystkie te zadania wymagaj dobrych łcz transmisji danych ze statkiem. Naley równie podkreli, e włanie systemy radiokomunikacyjne instalowane nieobowizkowo wykorzystuj najnowsze technologie i s obszarem duej innowacyjnoci producentów. Fakt ten wpływa bardzo pozytywnie na zmiany ju zachodzce i planowane w systemach i technologiach systemu GMDSS. Po prostu nowoczesne rozwizania, które si sprawdziły bd wprowadzane do systemów radiokomunikacyjnych GMDSS. W ostatnich latach mona zaobserwowa intensywny rozwój naziemnych systemów transmisji danych. Wie si to z tym, e systemy te, dzisiaj ju w pełni zautomatyzowane, zapewniaj znacznie tasz od łcznoci satelitarnej, wolniejsz ale pewn łczno transmisji danych. Systemy tego rodzaju s tasze w budowie oraz w utrzymaniu oraz stanowi alternatyw/backup dla systemów satelitarnych w wypadku ich awarii Organizacje midzynarodowe majce decydujcy wpływ na radiokomunikacj morsk Jak powszechnie wiadomo we współczesnej telekomunikacji nie moe si nic wydarzy bez spełnienia czsto bardzo skomplikowanego procesu tworzenia standardu i jego legalizacji. W przypadku radiokomunikacji morskiej proces ten jest o tyle bardziej skomplikowany, e jest legitymizowany w dwóch obszarach: globalnych regulacji morskich i globalnych regulacji łcznociowych. Inicjatywy zmian mog by podejmowane przez organizacje midzynarodowe lub przez administracje pastw członkowskich reprezentowane w IMO, ITU i porednio w innych organizacjach midzyrzdowych, co zasadniczo wydłua czas wprowadzanych zmian i moe doprowadza do upadku nawet najbardziej wartociowych inicjatyw. Na szczcie jednak konieczno rozwizania realnych problemów i zaspokojenia istotnych potrzeb jest czsto wystarczajce do przeprowadzenia szybkich i rewolucyjnych zmian. Obecnie ma to miejsce w dziedzinie systemów SSAS i LRIT. Lista organizacji decydujcych o kształcie radiokomunikacji morskiej obejmuje: - IMO (International Maritime Organization) z siedzib w Londynie, agenda ONZ; i. MSC (Maritime Safety Committee), najwaniejszy komitet roboczy IMO odpowiedzialny za ogólnie pojte bezpieczestwo na morzu, w tym kluczowy element tego bezpieczestwa jakim jest radiokomunikacja morska; 17

18 1. COMSAR (Communication Search And Rescue); podkomitet MSC odpowiedzialny za wszystkie działania IMO w dziedzinie radiokomunikacji morskiej oraz poszukiwania i ratowania ycia na morzu; - ITU (International Telecommunication Union) z siedzib w Genewie, agenda ONZ; i. ITU-R, sector radiokomunikacyjny ITU; 1. WP8 B (Working Party 8 B); grupa robocza odpowiedzialna za radiokomunikacj ruchom morsk i lotnicz; Ponadto istotny wpływ na kształtowanie si standardów radiokomunikacji morskiej wywieraj organizacje i instytucje jak: - IMSO (International Maritime Satellite Organization), tworzy standardy prawne i operacyjne łcznoci satelitarnej we współpracy z Inmarsate em i innymi operatorami satelitarnymi; - COSPAS-SARSAT, tworzy standardy satelitarnych systemów alarmowych i lokalizacji w oparciu o satelitarne nadajniki alarmowe; - ETSI (European Telecommunication Standards Institute); i. ERM TG26; grupa techniczna 26 zajmujca si kreowaniem standardów w radiokomunikacji morskiej, szczególnie dla jednostek pozakonwencyjnych; - IEC (International Electrical Committee); i. TC80, komitet techniczny 80, proponujcy standardy urzdze radiowych i radionawigacyjnych, a w szczególnoci ich interfejsów; - IALA (Interational Associacion of marine aids to navigation and Lighthouse Authorities), organizacja kształtujca na arenie midzynarodowej standard AIS; - HELCOM (Helsinki Committee), grupa pastw basenu Morza Bałtyckiego, sygnatariuszy Konwencji Helsiskiej; i. AIS WG, grupa robocza Helcom bdca głównym inicjatorem rozwoju standardu AIS; - CIRM (skrót od nazwy w jzyku francuskim International Radio-Maritime Committee), organizacja producentów urzdze radiokomunikacji morskiej, inicjatywy standardów technicznych ze strony przemysłu; 18

19 - ICAO (International Civil Aviation Organization), odpowiednik IMO w lotnictwie cywilnym, i. ICAO IMO JWG (Joint Working Group) odpowiedzialna za kształtowanie standardów łcznoci w akcjach SAR; - Konferencje regionalne GMDSS jak np. BBRC (Baltic Barents Sea Regional Conference on gmdss); - I inne: i. EMSA (European Maritime Safety Agency), agencja morska Unii Europejskiej; ii. RTCM, ENMA, organizacje amerykaskie; iii. CEPT, organizacja telekomunikacji i poczt pastw europejskich; iv. I wiele innych mniej znaczcych; Ze wzgldów praktycznych i historycznych wiodc rol w kształtowaniu radiokomunikacji odgrywa IMO. Podstawow trosk tej organizacji jest organizacja i zapewnienie w skali globalnej łcznoci zwizanej z ogólnie pojtym bezpieczestwem eglugi oraz akcjami SAR. Prace dotyczce radiokomunikacji morskiej prowadzone pod egid IMO, bdce efektem pracy wielu grup roboczych ekspertów, posiedze podkomitetów, komitetów, Zgromadzenia Ogólnego IMO oraz konferencji dyplomatycznych, materializuj si w postaci cigle modyfikowanych przepisów Konwencji Midzynarodowych, które znajduj si w kompetencji IMO, Rezolucji Zgromadzenia Ogólnego (Assembly), Okólników MSC, COMSAR i NAV, Zalece, publikowanych Standardów działania (Performance Standards), Podrczników (Manuals) i Kursów Modelowych (Model Courses). Pastwa członkowskie IMO i sygnatariusze konwencji IMO wskich powinni bezwzgldnie stosowa si do tych dokumentów. Z punktu widzenia technologii radiokomunikacyjnej IMO jest odpowiedzialne za uznawanie obowizkowych systemów radiokomunikacji morskiej, okrelanie warunków operacyjnych i funkcjonalnych tych systemów, definiowanie realizowanych przez nie usług oraz definiowanie ich parametrów technicznych. Na forum IMO głos decydujcy naley do delegacji rzdowych, wobec tego wprowadzane zmiany s ostrone (w celu unikania kosztów finansowych) i czsto motywowane uwarunkowaniami politycznymi. ITU bardzo blisko współpracuje z IMO i poprzez działania swojej grupy roboczej WP8B ma zadanie opracowanie konkretnych standardów technicznych wraz z dokonaniem odpowiednich testów i bada oraz szczegółowych procedur operacyjnych. Musz one by nastpnie opublikowane w odpowiedniej formie w Regulaminie Radiokomunikacyjnym ITU (ITU Radio Regulations, który jest załcznikiem do midzynarodowej konwencji telekomunikacyjnej), w formie 19

20 Rekomendacji ITU (Recommendations) oraz Raportów (Study Report). Systemy radiokomunikacji morskiej, które nie s systemami obowizkowymi oczywicie musz spełnia wymogi przepisów ITU dotyczcych radiokomunikacji ruchomej i ruchomej morskiej co do uywanych czstotliwoci, mocy, modulacji, poziomów zakłóce itd. Musz równie korzysta z systemu numeracji ITU. Dodatkowo terminale komunikacyjne instalowane na jednostkach pływajcych musz spełnia wymogi ogólne IMO odnonie takich urzdze. Praktycznie kada delegacja pastwowa lub wyej wymienione organizacje mog wystpi z propozycj nowego systemu lub standardu łcznoci radiowej, ale aby taki system miał szans zaistnie w przypadku systemów obowizkowych musi przej cał procedur legislacyjn w IMO i ITU, natomiast w przypadku systemów nieobowizkowych odpowiednie procedury w ITU. Podstaw niniejszego opracowania stanowi analiza dokumentów aktualnych IMO i ITU dotyczcych radiokomunikacji morskiej, równie na poziomie nieoficjalnych dokumentów roboczych i raportów. Dodatkowo dokonano analizy dokumentów i raportów wewntrznych Inmarsat u, Cospas-Sarsat, IALA, IEC i ETSI. Celem autorów tego opracowania nie jest prezentowanie powszechnie znanych systemów ani rozwijanych standardów (szczegółowe opisy mona znale w odnonych dokumentach), ale faktów zwizanych z obecnym stanem radiokomunikacji morskiej, wynikajcych z tego stanu problemów, sposobów rozwizania tych problemów oraz propozycji nowych rozwiza systemowych i technologicznych w kontekcie rozeznania moliwoci prowadzenia prac naukowo-badawczych, wdroeniowych, standaryzacyjnych, projektowych, współpracy midzynarodowej i działalnoci komercyjnej. 3. GMDSS stan obecny i kierunki rozwoju systemu 3.1. Wprowadzenie W 1988 roku, na Konferencji Dyplomatycznej w siedzibie IMO w Londynie zatwierdzono poprawki do Konwencji SOLAS wprowadzajce system GMDSS (Global Maritime Distress and Safety System). Ustalono, e okres przejciowy wprowadzania systemu na czas od 1 lutego 1992 roku do 1 lutego 1999 roku, z kilkoma datami porednimi dotyczcymi wprowadzania poszczególnych podsystemów radiokomunikacyjnych systemu GMDSS. Zadanie to w ogólnoci si udało, z kilkoma drobnymi odstpstwami od załoe. Jedni ogłosili, e wprowadzenie GMDSS to ogromny sukces, inni uznali jego wprowadzenie za 20

21 porak i niespełnienie pokładanych w nim oczekiwa. Prawda ley w tym przypadku bliej opinii negatywnych o systemie. GMDSS formalnie funkcjonuje, jednak w wikszoci obszarów eglugowych wiata nie jest dostpna adna inna infrastruktura ni infrastruktura satelitarna, nie ma równie adnej infrastruktury SAR. Wiele podsystemów radiokomunikacyjnych GMDSS nie jest w ogóle uywanych. Wiele istniejcych problemów zostało spostrzeonych, niektóre nie zostały spostrzeone, wszystkie bd wymagały rozwizania w przyszłoci, czy to w formie nowych procedur, czy w formie nowych rozwiza technologicznych 3.2. Problemy wystpujce w systemie GMDSS Do czasu wprowadzenia systemu GMDSS funkcjonował na morzu tzw. system klasyczny łcznoci niebezpieczestwa i bezpieczestwa na morzu. Filozofia tego systemu polegała na tym, e w niebezpieczestwie, w pierwszej kolejnoci pomocy statkowi w niebezpieczestwie udzielaj inne statki znajdujce si w pobliu, w drugiej kolejnoci przekazywano informacj do instytucji ldowych. Tylko w rejonach w pobliu ldu, gdzie istniała odpowiednia infrastruktura SAR koordynacj akcji przejmowały instytucje ldowe Problemy dotyczce procedur alarmowania W systemie GMDSS ta podstawowa zasada została odwrócona, w przypadku zagroenia naley alarmowa przy wykorzystaniu systemu radiokomunikacyjnego, który zaalarmuje odpowiednie instytucje na ldzie. Koordynacja akcji poszukiwania i ratowania zawsze jest prowadzona przez instytucje na ldzie, które decyduj o uytych rodkach, sposobie ratowania, wyznaczaj koordynatora na miejscu akcji. Systemy radiokomunikacyjne GMDSS zostały zdefiniowane w taki sposób, e funkcja nawizywania łcznoci w niebezpieczestwie (alarmowanie) została zautomatyzowana (DSC, systemy satelitarne), zautomatyzowane zostały równie procedury potwierdzania w systemie DSC. W pewnych warunkach propagacyjnych oraz przy pewnych relacjach połoenia statku w niebezpieczestwie, statku (statków) w pobliu oraz radiostacji nadbrzenej statki w pobliu miejsca zdarzenia mog odebra alarm, ale mog ju nie odebra potwierdzenia i nastpujcej po nim łcznoci w relacji statek w niebezpieczestwie ld. Nie ma procedur postpowania w takiej sytuacji. Z praktyki wiadomo, e niektóre jednostki ignoruj odebrany alarm lub wielokrotnie retransmituj alarmy. Problem mona rozwiza przez opracowanie odpowiednich procedur postpowania. 21

22 W przypadkach gdy statek w niebezpieczestwie alarmuje i prowadzi łczno przy pomocy rodków satelitarnych wykorzystywane łcza satelitarne s dedykowane tylko do tej łcznoci. Jeeli operator na statku w niebezpieczestwie nie zdoła nada lub nie nada alarmu przy pomocy naziemnego systemu, co czsto ma miejsce na akwenach otwartych (due morza, oceany) statki znajdujce si nawet w bezporedniej bliskoci, które mogłyby szybko i skutecznie udzieli pomocy nie odbieraj adnej informacji o zagroeniu, dopiero przekazanie odpowiednich informacji z centrum koordynacji ratownictwa do wszystkich statków w tym obszarze powoduje, e uzyskuj one informacje o istniejcym zagroeniu. Czsto jednak tego rodzaju retransmisja powoduje due opónienia, co moe zasadniczo zmniejsza efekt niesionej pomocy. Rozwizaniem tego problemu byłoby stworzenie odpowiednich procedur, które przy alarmowaniu z wykorzystaniem systemów satelitarnych narzucałyby operatorowi równie alarmowanie przy pomocy DSC w jednym z systemów bliskiego zasigu: VHF lub MF. W sytuacjach stresowych i gwałtownych (wybuch na statku) moe to by utrudnione lub wrcz niemoliwe, by moe rozwizaniem byłoby takie budowanie instalacji statkowych, e przy aktywacji alarmu w systemie satelitarnym automatycznie byłoby aktywowane alarmowanie w jednym z systemów naziemnych Problemy infrastruktury ldowej Jak wiadomo, w systemie GMDSS morza i oceany podzielono na obszary (Areas) ze wzgldu na moliwoci realizacji z danego obszaru funkcji alarmowania. Tak wic wyróniono nastpujce obszary: - obszar A1 w którym moliwe jest alarmowanie przy uyciu VHF DSC; - obszar A2 w którym moliwe jest alarmowanie przy uyciu MF DSC, z wyłczeniem zawierajcego si w nim obszaru A1; - obszar A3 w którym moliwe jest alarmowanie przy uyciu systemów satelitarnych Inmarsat w wizkach globalnych satelitów geostacjonarnych, z wyłczeniem zawierajcych si w nim obszarów A1 i A2; - obszar A4 lecy poza obszarem pokrycia satelitów geostacjonarnych Inmarsatu, w którym moliwe jest alarmowanie przy uyciu HF DSC, z wyłczeniem zawierajcych si w nim obszarów A1, A2 i A3 Wynika z tego jasno, e aby powstał system i dobrze funkcjonował musi zosta zbudowana, w niektórych przypadkach dosy kosztowna infrastruktura ldowa. Istnienie danego obszaru, po zainstalowaniu odpowiednich stacji i urzdze radiokomunikacyjnych na ldzie jest weryfikowane (mimo projektów zasigowych i oblicze) poprzez realizacj odpowiednich 22

23 testów łcznoci i pomiarów natenia pola elektromagnetycznego. Dopiero wtedy fakty istnienia danego obszaru oraz jego wielko jest deklarowana decyzj administracyjn danego pastwa i zgłaszana zgodnie z odpowiedni procedur do IMO. W przeciwnym razie mona sprowadzi system do obszaru A3, bo w obszarze A4 prawie nikt nie nawiguje. Wtedy wyposaenie statku w urzdzenia radiokomunikacyjne jest dosy drogie i rozbudowane, ale formalnie system działa. Niestety taka sytuacja, braku infrastruktury miała i cigle ma miejsce. Bardzo wiele rzdów absolutnie nie wywizało si ze swoich wczeniejszych zobowiza budowy sieci ldowych infrastruktury GMDSS i zwizanych z ni nierozłcznie instytucji SAR. Najlepsza infrastruktura GMDSS wystpuje oczywicie w Europie. Ale jednak nawet tutaj zdarzyły si przypadki nie wywizania si z wczeniejszych zobowiza. Istniej szlaki eglugowe dookoła Europy, z Bałtyku i Morza Północnego dookoła Europy. Obsługuj je małe statki nazywane czsto coasterami poniewa nawiguj bardzo blisko ldu i unikaj akwenów otwartych. Mimo, e dookoła całej Europy zostały zbudowane obszary A1 i A2, na wysokoci Półwyspu Iberyjskiego, od strony Oceanu Atlantyckiego nie zbudowano tych obszarów, co zmusiło ogromn liczb małych jednostek nawigujcych na tym szlaku do instalacji drogiego (dla nich) wyposaenia zgodnie z wymogami nawigacji w obszarze A3, które na pokładach tych jednostek jest praktycznie bezuyteczne. Infrastruktura ldowa GMDSS jest z opónieniem budowana wokół wybrzey Stanów Zjednoczonych. Generalnie istnieje ona na wodach wokół Ameryki Północnej, czciowo Południowej, wzdłu wybrzey Australii i niektórych pastw dalekiego wschodu. Oznacza to, e wikszo szlaków eglugowych w pobliu ldów znajduje si w pokryciu obszaru A3. Szczególnie trudna sytuacja panuje na wodach wokół Afryki i pastw wyspiarskich, głównie rejonu Pacyfiku. Biedne pastwa rezygnujc z budowy infrastruktury radiokomunikacyjnej GMDSS, rezygnuj take z budowy cile z ni zwizanej infrastruktury SAR, czyli RCC (Rescue Coordination Centre) centrów koordynacji ratownictwa oraz nawodnych i lotniczych jednostek SAR. Tak wic faktycznie zapewnianie bezpieczestwa na tych akwenach sprowadza si do sposobów funkcjonowania takich samych jak w systemie klasycznym statki udzielaj sobie pomocy same. Przy czym zgodnie z przepisami alarmowanie w pierwszej kolejnoci jest realizowane rodkami satelitarnymi, a akcje s koordynowane przez centra ratownictwa czsto odległe o tysice kilometrów od miejsca zdarzenia, co czsto wprowadza niepotrzebne opónienia i utrudnia akcj. Rozwizaniem tego problemu jest budowa odpowiedniej infrastruktury. Zarówno IMO jak i ITU staraj si naprawi ten problem organizujc za niewielkie pienidze misje doradcze ekspertów. IMO 23

24 wreszcie po kilku latach przygotowa zorganizowało midzynarodowych fundusz SAR (International SAR Found) za którego pienidze bdzie mona podj konkretne inwestycje w pastwach trzeciego wiata, szczególnie w Afryce. Budowa infrastruktury radiokomunikacji na ldzie to take projektowanie infrastruktury komunikacyjnej centrów koordynacyjnych oraz sieci radiokomunikacyjnych na ldzie, wraz z lokalizacj stacji nadbrzenych, projektami zasigowymi oraz pomiarami weryfikujcymi rzeczywiste zasigi. Nawizanie współpracy midzynarodowej i niewielki nawet udział w pracach IMO i ITU mógłby spowodowa uczestnictwo IŁ w takich, midzynarodowych projektach prowadzonych nie tylko za pienidze instytucji midzynarodowych, ale równie za pienidze pastw tamtych regionów w których wiadomo bezwzgldnej potrzeby takich inwestycji wzrasta, a które nie posiadaj odpowiednich instytucji i ekspertów Wyposaenie statków w urzdzenia systemów radiokomunikacyjnych GMDSS Wyposaenie statków zaley od obszaru GMDSS, w którym nawiguje (A1, A2, A3 czy A4), kwalifikacji załogi czy operator GMDSS na statku jest oficerem radioelektronikiem czy tylko oficerem nawigacyjnym posiadajcym odpowiednie wiadectwo radiokomunikacyjne oraz przyjtej przez armatora strategii serwisowania urzdze. Koszty instalacji nowego sprztu na statkach były dla armatorów ogromne. Chcc oszczdzi na kosztach załogowych instalowano sprzt z tak zwan duplikacj funkcji alarmowania, najprostszym terminalem łcznoci satelitarnej Inmarsat C, oraz realizowano tzw. Shore Based Maintenance sprztu poprzez podpisanie, czsto nie realizowalnej umowy z firmami serwisujcymi urzdzenia statkowe GMDSS. Spełnienie tych warunków dopuszczało rezygnacj z zatrudniania radioelektroników na statkach. Zgodnie z regulacjami GMDSS wyposaenie statku moe by kształtowane bardzo elastycznie. Jednake z powyej wymienionych przyczyn wiele zakładanych opcji jest absolutn fikcj, dlatego by moe powinny ulec zmianie przepisy regulujce wyposaenie statków. Tego typu podejcie armatorów spowodowało dalsze konsekwencje Obsługa urzdze i systemów radiokomunikacyjnych GMDSS Dla operatorów nie bdcych radioelektronikami (oficerowie nawigacyjni) obsługa urzdze statkowych GMDSS nastrcza wiele problemów. Bardzo duo narzeka na obsług modemów/kontrolerów DSC spowodowało, e IMO wspólnie z ITU podjło prace uproszczeniem DSC jako standardu łcznoci. Postanowiono wyeliminowa wiele opcji, których realizacj umoliwia DSC, a które praktycznie nie były uywane. Zarówno w 24

25 przypadku HF DSC jak i MF/HF DSC. Najprawdopodobniej podobny proces bd przechodzi urzdzenia innych systemów GMDSS. Łczno komercyjna w pasmach MF/HF zarówno na fonii jaki i przy pomocy NBDP (radiotelex) praktycznie zamarła ze wzgldu na trudnoci w obsłudze. Sukces systemów nie bdcych czci GMDSS, takich jak system transmisji danych w pamie HF firmy GlobeWireless i instalacji sprztowych firmy Rydex bierze si równie z łatwoci obsługi i prawie całkowitej automatyzacji procesów łcznoci z sieciami ldowymi. Dlatego jest równie preferowana łczno satelitarna przy wykorzystaniu systemów Inmarsat. Prace na tym polu mog równie sta si udziałem IŁ Kwalifikacje operatorów GMDSS Niski poziom kwalifikacji operatorów spowodował, e zaczli oni unika łcznoci wymagajcej odrobin bardziej zaawansowanej wiedzy operatorskiej i umiejtnoci obsługi bardziej złoonego sprztu. Prawie cały ruch radiokomunikacyjny, nawet na małych jednostkach przeniósł si do systemów satelitarnych, które w najprostszej moliwej wersji znalazły si na pokładzie prawie kadego statku z przyczyn wymienionych w paragrafie poprzednim. Brak ruchu telekomunikacyjnego w formie łcznoci radioteleksowej w pasmach HF i MF oraz łcznoci radiotelefonicznej w tych pasmach spowodował ogromne zmiany w sieciach radiokomunikacji morskiej na ldzie, nawet niemoliwo realizacji niektórych usług GMDSS oraz obnienie poziomu tzw. bezpieczestwa radiowego poprzez fakt braku umiejtnoci obsługi urzdze innych systemów radiokomunikacyjnych GMDSS ni urzdzenia łcznoci satelitarnej. Niskie kwalifikacje operatorów nawet w zakresie łcznoci alarmowej spowodowały, e w niektórych pastwach wprowadzono okresowe kursy aktualizacji wiedzy i umiejtnoci przed odnowieniem certyfikatu operatora. IMO podjło ju decyzj o wprowadzeniu powszechnego obowizku przeprowadzania takich szkole Nieprzewidywane zmiany w strukturze sieci radiokomunikacji morskiej na ldzie oraz moliwoci wiadczenia przez nie usług wymaganych w GMDSS. Podstawowe przepisy konstytuujce GMDSS i znajdujce si w konwencji SOLAS dotycz wymaga funkcjonalnych nałoonych na wyposaenie statku. Musi ono w kadym obszarze GMDSS spełnia 9 funkcjonalnoci. Kady statek znajdujcy si w morzu powinien by zdolny do: 25

26 1. nadawania alarmów w niebezpieczestwie w relacji statek ld, za pomoc co najmniej dwóch oddzielnych i niezalenych rodków łcznoci, z których kady działa w ramach innej słuby radiokomunikacyjnej; 2. odbioru alarmów w niebezpieczestwie nadawanych z ldu; 3. nadawania i odbioru alarmów w niebezpieczestwie nadawanych na relacji statekstatek; 4. dwukierunkowej łcznoci koordynujcej w akcjach SAR; 5. dwukierunkowej łcznoci na miejscu zdarzenia (wypadku); 6. nadawania i odbioru sygnałów do lokalizacji; 7. nadawania i odbioru morskich informacji bezpieczestwa (MSI); 8. dwukierunkowej łcznoci ogólnej poprzez stacje nadbrzene, do ldowych sieci telekomunikacyjnych; 9. dwukierunkowej łcznoci zwizanej z bezpieczestwem nawigacji, tzw. łcznoci mostek-mostek. Sieci radiokomunikacyjne systemów naziemnych na ldzie prawie zawsze funkcjonowały na granicy opłacalnoci i były dotowane przez rzdy pastw. Jednake zarabiane przez nie pienidze a take ilo realizowanych połcze usprawiedliwiały ich istnienie. Przesunicie ruchu komercyjnego w pasmach MF/HF, z powodów opisanych we wczeniejszych paragrafach, zarówno radiotelefonicznego jak i radioteleksowego do systemów satelitarnych spowodowało bardzo głboki deficyt finansowy tych sieci a ilo obsługiwanych przez nie połcze spadła do groteskowego poziomu. Naley podkreli, e zgodnie z zatwierdzonym przez IMO GMDSS Master Plan, obsług alarmów DSC w pamie HF dla obszarów A4 i A3 realizuje na całym globie tylko kilkanacie stacji nadbrzenych pracujcych w tym pamie. Usługa ta musi by realizowana w obszarze A3, gdy przepisy dopuszczaj wyposaenie statku na obszar A3 bez urzdze łcznoci satelitarnej. W zwizku z zaistniał sytuacj pastwa zaczły likwidacj duych komercyjnych stacji nadbrzenych radiokomunikacji morskiej działajcych w klasycznych systemach naziemnych. W Europie w kilku ostatnich latach zlikwidowano tak legendarne stacje jak niemieckie Nordeich Radio, brytyjskie Portishead Radio, w Polsce Gdynia Radio, Szczecin Radio, Warszawa Radio i wiele, wiele innych. Te które jeszcze przetrwały znaczenie ograniczyły zakres oferowanych usług jak duskie Lyngby czy norweski Rogaland Radio. Oczywicie utrzymywane s sieci łcznoci dla obszarów A1 i A2 oraz jak wspomniano, ze wzgldów na GMDSS Master Plan, utrzymuje si w niektórych pastwach w celu obsługi alarmowania 26

27 DSC w pasmach HF radiostacje HF. Jednake nie istniej ju komercyjne centra nadawczoodbiorcze. Funkcje stacji nadbrzenych w wielu pastwach wysokorozwinitych przejły Centra Koordynacji Ratownictwa (RCC). Jednake tym agencjom nie wolno prowadzi działalnoci komercyjnej, a poza tym nie posiadaj sił i rodków na realizowanie tego typu usług. W Polsce nie nastpił jeszcze proces przejcia łcznoci w obszarach A1 i A2 przez agencj SAR, ale procesy w pastwach ociennych wskazuj, e w niedługim czasie, z wielu rónych wzgldów to nastpi. Wymaga to bdzie budowy nowych centrów nadawczo-odbiorczych zlokalizowanych przy RCC oraz przeprojektowania i przebudowy sieci radiostacji VHF i MF. W pacach tych z cał pewnoci moe i powinien uczestniczy IŁ. Przy nawizaniu odpowiedniej współpracy midzynarodowej IŁ posiada zaplecze merytoryczne i techniczne aby uczestniczy w podobnych projektach realizowanych na terytorium innych pastw. Naley pamita, e bardzo podobne prace s zwizane z ulepszaniem sieci GMDSS, co równie ma miejsce. Opisane fakty powoduj, e na wielu obszarach, dla jednostek nie wyposaonych w urzdzenia łcznoci satelitarnej nie jest realizowana funkcjonalno 8 GMDSS (niektóre pastwa z tych wzgldów chc j usun z zapisów konwencji SOLAS). Co wicej z t funkcjonalnoci wie si wiadczenie usługi zwizanej z bezpieczestwem ycia na morzu, wymaganej przepisami Regulaminu Radiokomunikacyjnego ITU, a mianowicie Medical Radio, czyli porady medycznej. W wielu pastwa, w ustanowionych przez nie obszarach ta usługa nie jest w ogóle wiadczona. Z usług sieci komercyjnych stacji radiokomunikacji morskiej korzystały w duej iloci jednostki nie objte konwencj SOLAS, które z wiadomych wzgldów nie instaluj relatywnie dla nich drogich i zapewniajcych drog łczno systemów łcznoci satelitarnej. Ten segment uytkowników, mimo pokrycia systemów komórkowych, na pewnych akwenach został pozbawiony moliwoci komercyjnej łcznoci i nie tylko (Medical Radio) do sieci telekomunikacyjnych na ldzie. Niestety nie wida łatwego sposobu rozwizania tego problemu. Rozwój sieci systemów łcznoci komórkowej, w szczególnoci GSM spowodował, e stacje komercyjne utraciły równie bardzo lukratywny segment łcznoci ogólnej w morskim systemie VHF. Spowodowało to równie masow likwidacj sieci stacji komercyjnych wiadczcych usługi w pamie VHF. Mimo, e sieci komórkowe zapewniaj stosunkowo łatwy dostp do sieci telekomunikacyjnych ldowych szczególnie w przypadku łcznoci telefonicznej. Fakt ten spowodował wiele problemów. Sieci komórkowe nie zapewniaj 27

28 jednak tak rozległego obszaru pokrycia jak morskie sieci VHF. Ponadto sieci te nie wiadcz usług typowo zwizanych z radiokomunikacj morsk jak Medical Radio, transmisja wiadomoci MSI (ostrzeenia nawigacyjne i pogodowe) czy retransmisja wywoła alarmowych. Poza tym z usług telefonii komórkowej korzystaj głównie najmniejsze jednostki, których jest najwicej, których wyposaenie jest regulowane przepisami narodowymi, w wielu pastwach niekompatybilnymi z przepisami GMDSS. Ta grupa jednostek generuje stosunkowo najwiksz liczb wypadków i incydentów morskich które wymagaj wzywania pomocy i akcji słub SAR. Mniejsze pastwa zmuszaj jednostki tego typu do instalacji urzdze GMDSS, jednak w sytuacjach zagroenia, ze wzgldu na skomplikowan obsług i brak profesjonalnych umiejtnoci załoga wybiera wzywanie pomocy przy uyciu telefonu komórkowego. Wiksze pastwa, ze wzgldu na tych uytkowników utrzymuj elementy, starego, klasycznego systemu radiokomunikacji morskiej, mimo tego według informacji słub morskich SAR, w niektórych rejonach ju ponad połowa realizowanych przez nich akcji poszukiwania i ratowania na morzu ma miejsce w wyniku czsto niejasnego, nieprofesjonalnego wezwania pomocy przy uyciu telefonu komórkowego. Jest to kolejny paradoks zwizany z systemem GMDSS. Eksperci od radiokomunikacji morskiej w kilku wysoko rozwinitych krajach pracuj intensywnie nad rozwizaniem tego problemu. Idealnym byłoby opracowanie odpowiednich, dedykowanych usług w sieciach komórkowych a nastpnie odpowiednie ich włczenie do sieci radiokomunikacji morskiej a docelowo do infrastruktury GMDSS Problem zamknicia technologicznego GMDSS Z kwestiami omówionymi w poprzednim paragrafie wie si kolejny bardzo wany problem. Twórcy systemu GMDSS (koniec lat 80-tych XX wieku) nie przewidzieli tak gwałtownego rozwoju technologii komunikacyjnych i radiokomunikacyjnych. Dokonali enumeratywnego wpisania systemów GMDSS do Midzynarodowej Konwencji SOLAS, jej modyfikacja jest ogromnie trudna, co praktycznie zamknło drog do ewolucyjne modyfikacji technologii stosowanych w GMDSS. Spowodowało to spore technologiczne zapónienie tego segmentu radiokomunikacji morskiej. Biorc pod uwag długotrwało procesów regulacyjnych w IMO i ITU nie wida łatwego rozwizania tego problemu. Na szczcie wród ekspertów pracujcych w IMO i ITU panuje powszechne przekonanie, e stan ten te trzeba zmieni. Poczyniono ju pewne kroki w dziedzinie systemów satelitarnych poprzez przyjcie rezolucji IMO A.888(21), która obecnie jest jeszcze modyfikowana. Jej przyjcie oraz kosmetyczne poprawki do konwencji SOLAS spowoduj całkowite otwarcie systemu GMDSS na nowe 28

29 systemy satelitarne, inne ni Inmarsat, które zechc wiadczy usługi satelitarne GMDSS i tym samym sta si atrakcyjne w segmencie morskim. Naley pokłada nadziej, e przetrze to drog do szybkich zmian w innych systemach GMDSS. Ju mówi si o zmianach zwizanych z łcznoci radioteleksow (NBDP), modyfikacj systemu Navtex, czy zmianami w zakresie transponderów radarowych. Zmiany te otworz pole dla wielu prac naukowych i wdroeniowych, w których moe wzi udział IŁ. Wanym problemem zwizanym z technologi, wywołujcym due dyskusje jest problem interfejsów urzdze radiokomunikacji morskiej, które nie s standaryzowane (w przeciwiestwie do lotnictwa) co wywołuje wiele problemów z poprawn obsług urzdze. Co wicej wiele z tych interfejsów jest absolutnie nieergonomicznych i nieczytelnych. W zwizku z realnymi potrzebami i rozwojem technologii trwaj ju prace na integracj interfejsów i sterowania urzdzeniami radiokomunikacyjnymi ze zintegrowanym stanowiskiem dowodzenia statku, a informacji odbieranych w rónych systemach GMDSS systemami nawigacyjnymi statku np. informacji MSI z mapami elektronicznymi ECDIS. Prace te koordynuje komitet IEC TC80 i zaprasza do współpracy ekspertów od radiokomunikacji i elektroniki morskiej Problemy z serwisem urzdze GMDSS na ldzie (Shore Based Maintenance) W celu spełnienia wymogów GMDSS armatorzy musieli spełnia wymóg zapewniania tego typu serwisu. Robiono to poprzez podpisanie umowy. Poniewa, czsto umowy miały charakter fikcyjny, sprzt zainstalowany na statkach w wyniku starzenia jest coraz bardziej awaryjny, IMO postanowiło zaostrzy wymogi w stosunku do serwisów wiadczcych tego typu usługi oraz opracowa system ich kontroli, co jeszcze nie nastpiło. Poza tym postanowiono narzuci obowizkowe procedury przegldów okresowych okrelonych urzdze w serwisie na ldzie. Wprowadzono ju takie przepisy w stosunku do radiopław EPIRB systemu Cospas-Sarsat. Nie jest wykluczone, e w przyszłoci mog taki przepisy obj inne elementy systemu słuce do alarmowania. Niski poziom kwalifikacji operatorów spowodował, e zaczli oni unika łcznoci wymagajcej odrobin bardziej zaawansowanej wiedzy operatorskiej i umiejtnoci obsługi bardziej złoonego sprztu. Prawie cały ruch radiokomunikacyjny, nawet na małych jednostkach przeniósł si do systemów satelitarnych, które w najprostszej moliwej wersji znalazły si na pokładzie prawie kadego statku z przyczyn wymienionych w paragrafie 29

30 poprzednim. Brak ruchu telekomunikacyjnego w formie łcznoci radioteleksowej w pasmach HF i MF oraz łcznoci radiotelefonicznej w tych pasmach spowodował ogromne zmiany w sieciach radiokomunikacji morskiej na ldzie, nawet niemoliwo realizacji niektórych usług GMDSS oraz obnienie poziomu tzw. bezpieczestwa radiowego poprzez fakt braku umiejtnoci obsługi urzdze innych systemów radiokomunikacyjnych GMDSS ni urzdzenia łcznoci satelitarnej Problemy fałszywych alarmów w systemie GMDSS. Jeszcze niedawno problemem była ogromna liczba fałszywych alarmów w systemie GMDSS. Wzrost poziomu kwalifikacji operatorów, ulepszenia sprztu, odpowiednia kampania informacyjna i inne działania spowodowały, e liczba fałszywych alarmów zasadniczo spadła. Według opinii ekspertów w Europie ich liczba jest akurat na poziomie podanego utrzymania sprawnoci i gotowoci słub SAR. W innych rejonach wiata liczba fałszywych alarmów jest wiksza. Cigle jednak proporcjonalnie fałszywych alarmów jest duo wicej ni prawdziwych. Wszyscy praktycy podkrelaj absolutn nieskuteczno systemu HF DSC. Praktycznie generowane w nim wszystkie alarmy s fałszywe. Co wicej ich globalny zasig oraz nieumiejtno nawizania nastpujcej po alarmie łcznoci powoduje bardzo wiele zamieszania. Przy IMO pracuje grupa ekspertów majca dokona zebrania danych o alarmach w celu wycignicia odpowiednich wniosków. Prace nad rozwizaniem problemu HF DSC musz zosta podjte, ale nie bd łatwe. IŁ mógłby wzi udział w tych pracach Podsystemy radiokomunikacyjne GMDSS ich prognozowana ewolucja. Jak ju wspomniano istnieje problem ewolucji technologicznej systemów GMDSS, z drugiej strony problem ich wad, które wymagaj korekty lub wprowadzenia całkowicie nowych rozwiza. W kolejnych podpunktach zostan przedstawione poszczególne systemy i zasadnicze aspekty ich funkcjonowania System VHF DSC. Jest to najintensywniej uywany system łcznoci naziemnej GMDSS. W podstawowych funkcjach, mimo pocztkowych problemów dosy dobrze si sprawdził. Jest to równie podstawowy system komunikowania si na terenie portów i w ich pobliu wszystkich jednostek i instytucji zaangaowanych w transport morski. Ponadto jest to podstawowy 30

31 system do łcznoci statków z systemami VTS (Vessel Traffic Service) zarzdzajcych ruchem statków na akwenach o jego duym nateniu oraz komunikowania si statków midzy sob w celu zapewnienia bezpiecznej nawigacji (łczno mostek mostek). Z tych powodów morski system VHF, w rejonach duych portów i ruchliwych szlaków eglugowych cierpi na chroniczny brak kanałów simpleksowych i przecienia, co ma bezporedni wpływ na bezpieczestwo eglugi. Z tych wzgldów Stany Zjednoczone ju wiele lat temu dokonały wyłomu w integralnoci systemu radiokomunikacji morskiej i przepisami krajowymi wprowadziły własny rozdzielnik kanałów w pamie VHF, w którym cz kanałów dupleksowych z rozdzielnika midzynarodowego została podzielona na dwa kanały simpleksowe. Podstawowym sposobem wymiany informacji w tym systemie jest transmisja analogowa FM sygnałów mowy. Parametry stosowanej modulacji powoduj, e pasmo kanału simpleksowego wynosi 25 khz, a kanału dupleksowego 50 khz. W dobie oszczdnych widmowo metod transmisji cyfrowych sygnałów mowy oraz problemy z lokalnym przecieniem systemu IMO naraa si na zarzuty ze strony ITU o nieefektywne gospodarowanie zasobami widma elektromagnetycznego. Przekazywane były nawet informacje, e jeeli IMO nie podejmie inicjatywy reformy tego systemu, to ITU samodzielnie dokona reformy pasma morskiego VHF, narzucajc szeroko kanałów roboczych i silnie ograniczajc szeroko całego zakresu pasma VHF. Na forum kilku organizacji (np. CEPT, BBRC, COMSAR) podjto próby dyskusji nad reform tego pasma. Jednake ze wzgldu na spore koszty wprowadzania GMDSS u, problemy z tym systemem oraz problemy natury politycznej (jakie rozwizanie wybra na przyszło) sprawa jest cigle odkładana ad acta. Armatorzy ogromnie protestowali, e zbudowano GMDSS, VHF-DS, wydali spore sumy na nowe radiostacje a tutaj od razu kto chce zmienia przynajmniej ten element systemu. Cały czas powraca jedna do niej jednak administracja i eksperci z Norwegii, poszukujc nawet instytucji w celu merytorycznej współpracy w tej materii. W 1996 brytyjska Radiocommunication Agency zamówiła w firmie Scientific Generics Limited i opublikowała dogłbn analiz moliwoci reformy morskiego systemu VHF. Wszyscy eksperci doskonale sobie zdaj spraw, e reforma ta musi doj do skutku, jest tylko kwesti kiedy. Wie si ona z ogromn iloci prac studialnych, badawczych, symulacyjnych, testów itp. w których z powodzeniem mógł by uczestniczy IŁ. Po uzgodnieniu standardu wymagał by on wdroenia, ponadto przeprojektowania i przebudowy wymagały by wszystkie sieci VHF. W pracach tych mógłby równie aktywnie uczestniczy IŁ. Proponowane zmiany podzielone zostały na etapy: 31

32 Etap I: Zwikszenie liczby kanałów simpleksowych poprzez podział istniejcych kanałów dupleksowych, równoczesne podjcie prac na wyborem istniejcej technologii lub opracowaniem nowego, cyfrowego systemu transmisji sygnałów mowy w morskim pamie VHF. Etap II: Zwikszenie pojemnoci systemu poprzez dwukrotne zmniejszenie szerokoci pasma kanału simpleksowego do 12,5 khz, co podobno jest moliwe do zrealizowania przy obecnej jakoci wikszoci produkowanego sprztu na drodze programowej tylko przez zmian dewiacji modulacji FM, bez znaczcego pogorszenia jakoci transmisji. Etap III: Stopniowa migracja do systemu cyfrowego, przez pewien czas koegzystencja dwóch systemów. Przy czym sugeruje si wybór systemu cyfrowego o kanałach wskopasmowych 6,25 khz z komutacj kanałów czstotliwociowych, lub adaptacj do celów radiokomunikacji morskiej standardu TETRA. W czasie ostatnich prac Technicznej Grupy Roboczej Podkomitetu IMO COMSAR pojawiła si propozycja podjcia próby podziału kanałów dupleksowych na simpleksowe, poparta argumentem, e ze wzgldu na zmniejszenie si ruchu komercyjnego i zamykanie komercyjnych stacji nadbrzenych w pamie VHF cz kanałów dupleksowych jest w ogóle nieuywana podczas gdy brakuje kanałów simpleksowych. Zaproponowano take aby cz kanałów, dla celów testowych podzieli na kanały o szerokoci 12,5 khz. Jak do tej pory propozycje ten nie wywołały oficjalnego oddwiku. Ze wzgldu na skomplikowanie procedur DSC, mnogo w ogóle nieuywanych opcji IMO wraz ITU podjły, jak ju wspomniano proces modyfikacji protokołu DSC w celu jego uproszczenia. Prace te s na etapie wstpnym i byłoby podanym aby je przynajmniej ledzi i wyrazi swoj opini. Kolejnym zagadnieniem wymagajcym rozwizania jest problem cyfrowej transmisji danych w morskim pamie VHF. Jak wskazuj dowiadczenia Norwegii i USA funkcjonalno taka jest ogromnie przydatna, w szczególnoci na mniejszych jednostkach. Umoliwia ona tani i prosty dostp do takich usług jak , transmisja telfaxów, nawet www i inne. System norweski nazywany jest slangowo systemem TELENOR, system amerykaski nazywa si MARITEL. Oba działaj w oparciu o stosunkowo wolne, proste i tanie radiomodemy VHF wykorzystujc kanały starego rozdzielnika. Telenor poszukuje wsparcia dla idei rozpowszechnienia transmisji cyfrowych w morskim pamie VHF i jest otwarta na współprac i rozwój technologiczny tego rozwizania. Zagadnienie wydaje si ciekawe i przyszłociowe. Nawet w przypadku wdraania reformy, upłynie jeszcze wiele lat zanim doczekamy si systemu cyfrowego w pamie morskim VHF. Ponadto ju w starym 32

33 rozdzielniku kanałów ITU dopuszcza w niektórych kanałach moliwo cyfrowej transmisji sygnałów, co powoduje, e nic nie stoi na przeszkodzie w budowie takiego systemu Radioteleks (NBDP) Radioteleks morski, oficjalnie w jzyku polskim: wskopasmowa telegrafia automatyczna o wydruku bezporednim (Narrow Band Direct Printing) został zdefiniowany rezolucj ITU w 1970 roku, obecnie nosi ona sygnatur ITU-R M System ten z załoenia miał w radiokomunikacji morskiej zastpi telegrafi Morse a. Ze wzgldów historycznych terminalem uytkownika był teleks, a łczno realizowana przy pomocy radioteleksu była łcznoci z abonentami sieci teleksowej na ldzie. W latach 70- tych, ten rodzaj łcznoci był miar ogromnego postpu. Teleks generuje znaki zakodowane w 5-cio bitowym kodzie starstopowym znanym powszechnie jako Midzynarodowy Alfabet Telegraficzny 2 (ITA-2). Do łcznoci wykorzystywane s modemy radioteleksowe m.cz., kodujce znaki ródłowe w kodzie 7 bitowym, kształtujce sygnał i organizujce transmisj i modulujce (pamie m.cz.) podnon sygnałem nioscym informacj z wykorzystaniem modulacji FSK. Tak ukształtowany sygnał jest wprowadzany na wejcie m.cz nadajnika i nadawany w czstotliwociowym kanale roboczym z modulacj SSB. W torze odbiorczym modem wykorzystuje odbiornik komunikacyjny odbierajcy sygnał na danej czstotliwoci z emisj SSB. Sygnał m.cz jest wprowadzany na wejcie toru odbiorczego modemu i dalej na wejcie teleksu. Prdko transmisji po stronie ródła informacji wynosi 50 Bd, a po stronie radiowej modemu 100 Bd. Modem moe pracowa w kilku tzw. trybach (modach). W radiokomunikacji morskiej powszechnie stosowane s dwa mody pracy i sporadycznie trzeci. S to odpowiednio: tryb ARQ (Mode A) łczno ze sprzeniem zwrotnym stacja stacja, FEC (Mode B) transmisja rozsiewcza jedna stacja nadaje do wielu i SELFEC, który jest odmian trybu FEC. Szeroko pasma wykorzystywanego kanału wynosi 500 Hz. Radioteleks jest uywany w pasmach MF i HF. Mimo ogromnych zasług dla przemysłu eglugowego jest to wic system pod wieloma wzgldami ju zabytkowy. W szczycie swojego rozkwitu w pierwszej połowa lat 90-tych prawie wszystkie stacje nadbrzene obsługiwały t łczno w trybie automatycznym (komputery PC) i wiadczyły wiele wyrafinowanych usług jak na moliwoci systemu. Powszechn była usługa konwersji wiadomoci tekstowej i jej transmisja na telefax i troch póniej retransmisja wiadomoci jako . 33

34 Ilo łcznoci z wykorzystaniem radioteleksu zaczła spada gdy rozpowszechniły si tanie terminale Inmarsat C oraz pogorszyły si kwalifikacje operatorów. Łatwiej jest wysła telefax w Inmarsacie C, ni obsłuy radiostacj MF/HF, nawiza łczno radioteleksow i dopiero wtedy wysła telefax. Mimo tego, e komercyjne usługi radioteleksowe przestały praktycznie funkcjonowa naley pamita, technologia ta jest cigle obecna w radiokomunikacji morskiej. Transmisja wiadomoci MSI w systemie NAVTEX odbywa si włanie w Modzie B (FEC) radioteleksu. DSC w pamie MF/HF mimo innej organizacji wiadomoci i innego kodowania ródłowego wykorzystuje dokładnie taki sam modulator jak w radioteleksie (FEC, 100 Bd) i tryb nadawania FEC. Naley równie pamita, e radioteleks jest elementem GMDSS zapisanym w konwencji SOLAS jako jeden z dwu sposobów prowadzenia korespondencji w niebezpieczestwie w pasmach MF/HF i jego eliminacja wymaga modyfikacji konwencji SOLAS. Ponadto jest to jedyny rodek prostej transmisji danych tekstowych dla stacji pracujcych w obszarze A4. Istnieje równie powszechna zgoda w rodowisku ekspertów, e istnieje potrzeba zastpienia radioteleksu nowoczesnym systemem transmisji danych w pasmach MF/HF, take po to aby funkcjonowała tania i sprawna alternatywa do systemów satelitarnych, traktowana w niektórych wypadkach jako buckup. Potrzeb istnienia takiego systemu pokazuj dowiadczenia Firmy GlobWireles i norweskiego Telenor. Telenor zbudował system praktycznie dla celów testowych i dalej go rozwija. GlobeWireless, w latach gdy upadła komercyjna radiokomunikacja morska działajca w oparciu o systemy naziemne odniósł sukces komercyjny oferujc usługi w oparciu o firmowe rozwizanie transmisji danych w pamie HF. Transmisja ta obecnie odbywa si z prdkoci 4800 bit/s, w kanałach o szerokoci pasma 3 khz. Globe Wreless wykorzystuje do tego celu kanały foniczne HF, na co uzyskał zgod ITU. GW zbudował swój system w oparciu o sie ponad 30 automatycznych stacji nadbrzenych rozmieszczonych odpowiedni na całym globie. Urzdzenia kocowe uytkownika w formie modemu GW i sterujcego łcznoci komputera podłczanych do statkowej radiostacji MF/HF s równie dostarczane przez GW. Realizacja łcznoci zaley od typu radiostacji krótkofalowej, ale jest z punktu widzenia funkcjonalnego, w systemie GW całkowicie automatyczna. Obecnie firma posiada ponad klientów na całym wiecie i oferuje usługi poczwszy od poczty elektronicznej na ledzeniu floty skoczywszy. GW stara si cały czas rozwija swój system zwikszajc opracowujc nowe modemy pracujce z wiksz 34

35 prdkoci transmisji. GW podjł ostatnio dyskusj nad zwikszeniem pasma wykorzystywanych kanałów do 6 khz, tym bardziej, e wiele radiostacji nadbrzenych morskiej słuby ruchomej zostało zlikwidowanych pozostawiajc po sobie wiele wolnych kanałów radioteleksowych i radiotelefonicznych. ITU złoyła wstpn deklaracj, e dokona reformy tego pasma w taki sposób aby w przyszłoci mogło by uywane jak najbardziej elastycznie. Przy wprowadzaniu nowego standardu transmisji danych w pasmach MF/HF IMO i ITU na pewno skorzystaj z dowiadcze GW. Jednak jest pewne, e nie bdzie to lepa adaptacja ich systemu. Dlatego warto prowadzi prace nad swoim własnym rozwizaniem technologicznym. Jak wiadomo floty wojenne pastw NATO s równie ogromnie zainteresowane rozwijaniem systemów tego typu i posiadaj opracowane pewne gotowe standardy. W opinii IMO, przyjte w przyszłoci rozwizanie musi posiada charakter Software Radio. Natenie dyskusji w grupach roboczych IMO wskazuj, e prace nad nowym systemem rusz niebawem Radiotelefonia w pasmach MF/HF Po ostatnich przemianach znaczenie komercyjne radiotelefonii SSB w pasmach MF i HF jest minimalne. Jednak jest ona nadal podstaw radiokomunikacji morskiej z jednej strony jako system łcznoci midzy statkowej w codziennej eksploatacji a take jako jeden z podstawowych rodków łcznoci SAR. Łczno tego typu pozostanie filarem GMDSS. Szczególnie interesujc rol odgrywa tutaj pasmo MF. Łczno w tym pamie zapewnia duo wiksze zasigi ni VHF a równoczenie moe by stosowana jak VHF w bezporedniej bliskoci stacji. W krajach wysokorozwinitych mona zaobserwowa, po likwidacji nadbrzenych stacji komercyjnych trend polegajcy na budowie stacji nadbrzenych przy Centrach Koordynacji SAR, co wi si czsto z zasadnicz przebudow istniejcej infrastruktury radiokomunikacji morskiej. W Polsce jestemy w przeddzie takiego procesu. IŁ moe i powinien wzi udział w takiej przebudowie. Pewnym obszarem rozwoju jest rozwój sprztu radiokomunikacyjnego MF/HF. Najnowsze radiostacje MF/HF s budowane w technologii DSP, co stwarza due moliwoci modyfikacji działania tych urzdze na drodze poprawy oprogramowania. 35

36 DSC (Digital Selective Calling) System ten stał si wanym podsystem GMDSS, zwłaszcza w morskim pamie VHF. Jednak jest jeszcze wiele kwestii wymagajcych ulepszenia. Zbyt skomplikowany jest protokół DSC oraz algorytmy łcznoci DSC. Podjte zostały prace majce na celu uproszczenie łcznoci i procedur obsługi DSC. IŁ, poprzez prace na forum Krajowej Sekcji COMSAR, w pracach której bierze udział moe si w nie włczy. Wdaje si, ze w najbliszym czasie zostan podjte prace nad MF/HF DSC. Skuteczno działania HF DSC jest w dyskusjach ekspertów stawiana pod znakiem zapytania. Gdyby IMO i ITU przyjło nowy standard transmisji danych w pasmach MF/HF, to otwierałoby take dyskusj nad stron transmisyjn DSC w tych pasmach Systemy Łcznoci Satelitarnej w GMDSS Inmarsat Inmarsat jest nadal podstawowymi i jedynym dostarczycielem usług łcznoci satelitarnej w ramach GMDSS. Obecnie uznanie IMO jako systemy spełniajce wymogi GMDSS posiadaj: - Inmarsat A - Inmarsat C - Inmarsat B - Inmarsat Fleet F-77 - oraz jako system satelitarnych EPIRB Inmarsat E Z zgod IMO i IMSO Inmarsat podjł decyzj o wyłczeniu z dniem 1 grudnia 2006 (mimo istotnych walorów technicznych i operacyjnych), ze wzgldu na due koszty eksploatacji i mał liczb uytkowników system Inmarsat E. Ze wzgldu na zuycie techniczne i technologiczne, równie za zgod uprawnionych organizacji midzynarodowych, z dnie 31 grudnia roku 2007 zostanie definitywnie wyłczony pierwszy system udostepniany przez Inmarsat - system Inmarsat A. Planowne jest zasadnicza modyfikacja stanadardu technicznego systemu Inmarsat C. Prace te bd si wiza z przebudow niektórych sieci telekomunikacyjnych i modyfikacj instalacji urzdze. By moe IŁ moe podj prób podjcia bezporedniej współpracy z Inmarsatem i zostania jego regionalnym przedstawicielem. 36

37 Cospas- Sarsat Po wyłczeniu systemu Inmarsat E pozostanie jedynym dostarczycielem satelitarnych EPIRB dla GMDSS. System ten doskonale si rozwija. W zeszłym roku ogłosił oficjalne uruchomienie długo tworzonego systemu GEOSAR wykorzystujcego satelity geostacjonarne, który umoliwił wprowadzenie na rynek nowego typu EPIRB, wyposaonych w GPS co z kolei w pokryciu satelitów umoliwia natychmiastow retransmisj alarmu do sieci SAR na ldzie, w przypadku nowych EPIRB, od razu z pozycj. W celu podniesienia swojej skutecznoci, system jak ogłoszono rozpoczł prace nad uruchomieniem trzeciej konstelacji satelitów tym razem ponownie ruchomych MEOSAR. System ogłosił równie, e jest technicznie w stanie wiadczy usługi retransmisji za porednictwem swoich satelitów, alarmów SSAS Inne systemy satelitarne w GMDSS IMO i IMSO prowadzi intensywne prace nad ostateczn modyfikacj rezolucji A.888(21), która otworzy system GMDSS na innych dostarczycieli usług satelitarnych. Wszystko wskazuje na to, e uznanie przez IMO, po modyfikacji rezolucji mog si ubiega Nowe Irydium, które ju posiada interesujc ofert dla uytkowników na morzu oraz Orbcomm Systemy dystrybucji MSI w GMDSS Podstawowe systemy dystrybucji informacji MSI w GMDSS to system NAVTEX (NBDP FEC) i na akwenach otwartych Inmarsat C EGC SafetyNET. Ponadto wiele pastw utrzymuje (ze wzgldu na jednostki pozakonwncyjne) system dystrybucji MSI przy pomocy radioteleksu (np. narodowe prognozy pogody) oraz system rozgłaszania MSI na fonii, np. w pamie VHF Navtex Działa bardzo sprawnie pod nadzorem Wielkiej Brytanii, modyfikuje sie i rozkłady transmisji, eliminuje zakłócenia. Jednak w rejonach duego ruchu system jest przeciony i czsto stacje sieci Navtex wzajemnie si zakłócaj. Wprowadzenie szybszego sposobu transmisji system przywitałby z ulg, bo to rozwizałoby problem konfliktów w sieci. 37

38 Dwa lata temu IMO zmieniło Prformance Standards Navtex u dopuszczajc now generacj odbiorników bez koniecznoci wydruku odebranych wiadomoci MSI na papierze. IEC TC80 prowadzi prace nad integracj odbiornika Navtex ze zintegrowanym stanowiskiem nawigacyjnym i mapami elektronicznymi (ECDIS) Inmarsat C EGC SafetyNET System ten od strony technicznej działa sprawnie, istnieje tylko problem iloci i jakoci retransmitowanych przez niego informacji. Czasami, z tego wzgldu w niektórych rejonach system jest przeciony i jest przyczyn szumu informacyjnego na statkach. Niemiało zapowiadana przez IMSO i Inmarsat modyfikacja standardu Inmarsat C równie ma dotyczy modyfikacji EGC EPIRB w GMDSS Zgodnie z zapisami konwencji SOLAS, w systemie GMDSS mona stosowa trzy róne rodzaje EPIRB: - EPIRB VHF DSC (A1) - EEPIRB Inmarsat E, L band, (A1,A2, A3) - EPIRB 406 MHz, COSPAS-SARSAT, (A1, A2, A3, A4) Jak ju wspomniano Inmarsat- E zostanie wkrótce wyłczony. EPIRB 406 MHz intensywnie si rozwija (nowe radiopławy z GPS). Ze wzgldu na liczb uytkowników (ponad 260 tys.) system uruchamia kolejne none w pamie 406 MHz. (do niedawna uywana była tylko jedna nona MHz) Ze wzgldu na niedostatki infrastruktury GMDSS (mała powierzchnia działajcych obszarów A1), mim0precyzyjnej definicji technicznej nigdy nie zostały zbudowane proste i tanie radiopławy VHF DSC. Obecnie przynajmniej w Europie pokrycie obszarów A1jest bardzo dobre. Wiele administracji wprowadza obecnie obowizek posiadania EPIRB zgodnych z GMDSS dla jednostek pozakonwencyjnych, z których wikszo nawiguje tylko w pokryciu obszaru A1. Stwarza to moliwo podjcia opracowania prototypu radiopławy VHF DSC i jego komercyjnego spoytkowania. 38

39 SART w GMDSS Transpondery radarowe SART s elementem systemu GMDSS majcym na celu wskazywanie rozbitków i jednostek w niebezpieczestwie, ułatwiajc tym samym akcje poszukiwania i ratowania SAR. Jak pokazała praktyka skuteczno SART, szczególnie w trudnych warunkach atmosferycznych jest niewielka, nie spełnia narzuconych norm zasigów. Japonia przeprowadziła badania, które wykazały, e zmiana polaryzacji promieniowanej przez SART fali z liniowej na kołow w zasadniczy sposób moe poprawi skuteczno SART. Na wniosek Japonii, IMO rozpoczło proces modyfikacji SART Performance Standard. Od kilku ju lat ITU próbuje rozpocz proces reformy morskiego pasma radarowego. Promuje przy tym rezygnacj ze starej technologii radarów impulsowych stosowanej na rzecz radarów pracujcych z fal cigł. Gdy zostan podjte decyzje o wprowadzeniu tej technologii ponownie otwarty zostanie problem SART. 4. Aktualnie prace prowadzone IMO i ITU 4.1. Wprowadzenie Wszystkie prace zwizane ze zmianami i rozwojem technologii radiokomunikacyjnej IMO musi prowadzi we współpracy z ITU które posiada okrelone kompetencje techniczne. Formuła pracy ITU opiera si o posiedzenia grup roboczych nazywanych Working Parties, oraz obecnie tzw. Konferencje Przygotowawcze. Zatwierdzenia opracowanych rekomendacji dokonuje si na wiatowych Konferencjach Radiokomunikacyjnych (World Radio Conference WRC). IMO cile współpracuje z ITU w ramach przygotowa do tych konferencji w zgodzie z ustalonymi i zatwierdzonymi ich programami. Najblisze WRC odbd si w roku 2007 i 2010, obie maj ju zatwierdzony program pracy, a przygotowania do WRC 07 s ju na ukoczeniu Morskie pasmo radarowe MHz ITU prowadzi prace nad dopuszczeniem do uytkowania tego pasma serwisu radiolokacyjnego oraz dla bada kosmosu i monitoringu satelitarnego Ziemi. Po długich dyskusjach i studiach nie stwierdzono zagroenia dla SART i IMO wstpnie wyraziło zgod na t alokacj 39

40 4.3. Przegld Pasma HF w zakresie od 4do 10 MHz Przy okazji tego przegldu IMO zwraca si do ITU o rozpoczcie prac i studiów nad nowym wiatowym standardem systemu transmisji danych w pasmach MF/HF. Prosi o zachowanie na razie starych czstotliwoci Radioteleksu oraz przydział nowych czstotliwoci roboczych dla nowego systemu w celu jego bezkolizyjnego uruchomienia w przyszłoci. Wyraono równie zgod wykorzystywanie niezajtych czstotliwoci z pasma morskiego przez inne serwisy ruchome Przegld procedur operacyjnych w GMDSS Uzgodniono, e ITU na zasadzie pilnoci uproci Radio Regulations, wykreli zbdne przepisy, a w szczególnoci procedury operacyjne DSC. Zwrócono si równie o dokonanie przegldu pasma VHF, dokonanie podziału niektórych kanałów dupleksowych na simpleksowe w celu zwikszenia pojemnoci systemu oraz zaproponowanie nowej numeracji kanałów w pamie VHF. Zwrócono si o wykrelenie z RR przepisów dot. radiotelegrafii Morse a (500 khz) i starych zasad łcznoci radiotelefonicznej w niebezpieczestwie w pamie MF Numeracja MMSI Uzgodniono, e ITU dokona przydziału puli MORSKICH numerów MMSI dla rodków lotniczych SAR oraz specjalnej puli numerów dla transponderów AIS instalowanych na nieruchomych obiektach zagraajcych bezpieczestwu nawigacji Zmiana programu pracy WRC IMO zwróciło si do ITU wprowadzenie do programu prac WRC takich zmian aby mona było dokona odpowiednich zmian w Regulaminie radiokomunikacyjnym, umoliwiajcych wprowadzenie nowych systemów satelitarnych do GMDSS oraz prace nad nowym systemem transmisji danych w pasmach MF/HF. 40

41 4.7. Nowe technologie w programie pracy IMO COMSAR (dot.gmdss) IMO postanowiło utrzymywa w programie pracy Podkomitetu COMSAR ten punk jako stały punkt pracy. Kade pastwo moe nadesła swoje propozycje z propozycj nowych technologii na morzu lub informacji o ich rozwoju. Omawiane do tej pory zagadnienia to nowy system transmisji danych w pamie HF, transmisja cyfrowa w pamie VHF, wykorzystanie systemu Bluetooth do zdalnego sterowania urzdzeniami na statku, modyfikacja SART. Omawiano równie nowych pasm 9, 10 i 11MHz dla nowego systemu transmisji danych w pamie HF. Rozpoczto równie dyskusj na zastosowaniem nowych technologii opartych o stos protokołów TCP/IP w radiokomunikacji morskiej na potrzeby GMDSS w rónych systemach radiokomunikacyjnych. 5. System AIS (Automated Information System) System AIS jest dobrze znany w krgach zwizanych z nawigacj morsk. Jest to system cyfrowy, działajcy w oparciu o morski system VHF (krótki zasig), wykorzystujcy zwielokrotnienie dostpu typu STDMA do kanału radiokomunikacyjnego. Statek uczestniczcy w tym systemie musi by wyposaony w odpowiedni transponder, który nadaje w sposób regularny. Nadawane informacje zawieraj w ogólnoci dwa rodzaje danych, tak zwane dane statyczne i dane dynamiczne. Obejmuj one identyfikacj statku i jego dane nawigacyjne takie jak pozycja, kurs, prdko, informacje o rodzaju ładunku itp. Wiadomoci te s odbierane przez stacje bazowe rozmieszczone na wybrzeu. Odebrane dane mog zosta przetworzone i zachowane i tym samym wykorzystane do rónych celów np. mog by zobrazowane dynamicznie na mapach elektronicznych lub wykorzystane przez inne aplikacje. Standard techniczny AIS jest ustalony i ustabilizowany, chocia niektóre pastwa i instytucje cigle prowadz prace nad rozwojem i nowymi wersjami systemu. Kiedy rozpoczynano prace nad systemem AIS na pocztku lat 90-tych podstawowym zamierzeniem było stworzenie systemu słucego poprawie bezpieczestwa nawigacji i pewnym celom statystycznym. AIS został powołany do ycia poprzez wprowadzenie odpowiednich przepisów do Rozdziału V Konwencji SOLAS dot. bezpieczestwa nawigacji. Po wydarzeniach 11 wrzenia w Nowym Jorku uznano, e system moe by bardzo uyteczny z punktu widzenia monitoringu i ledzenia ruchu statków dla potrzeb systemu ochrony eglugi. Podczas wspomnianej ju konferencji dyplomatycznej podjto polityczn decyzj, e system bdzie wykorzystane do celów ledzenia statków ze wzgldu na ochron eglugi. W wyniku tej decyzji dokonano 41

42 odpowiedniej modyfikacji zapisów rozdziału V Konwencji SOLAS, równoczenie wprowadzajc zapisy narzucajce szybszy harmonogram instalacji transponderów AIS na statkach konwencyjnych. Unia Europejska podjła decyzj, e wszystkie stacj bazowe AIS zostan połczone morsk sieci transmisji danych a dane odbierane przez stacje bazowe bd dostpne dla instytucji odpowiedzialnych za bezpieczestwo nawigacji, SAR, ochron rodowiska i ochron eglugi w czasie rzeczywistym. Cz tej infrastruktury została ju zbudowana i działa. Działaj ju morskie serwery indeksujce zlokalizowane w Luksemburgu. Infrastruktura sieciowa oraz stacji bazowych AIS wymaga oczywicie dalszej rozbudowy szczególnie w krajach Europy Wschodniej. Prace instalacyjne postpuj jednak bardzo szybko i w niedalekiej przyszłoci całe wybrzee Europy bdzie pokryte zasigiem systemu AIS. W przypadku Morza Bałtyckiego pokryty bdzie prawie cała jego powierzchnia. Rozbudowa i utrzymanie sieci naziemnej systemu AIS wie si z budow kolejnych stacji bazowych oraz korekt tej sieci. Działania takie wymagaj opracowywania projektów zasigowych dla stacji bazowych oraz weryfikacji zasigów stacji poprzez dokonywanie odpowiednich pomiarów nate pola elektromagnetycznego. IŁ jest w naturalny sposób predystynowany do wykonywania powyszych prac. Naley pamita, e w Norwegii i Szwecji trwaj prace nad satelitarn wersj protokołu i systemu AIS. By moe zostanie on zaakceptowany jako jeden z komponentów systemów LRIT. 6. Systemy radiokomunikacji morskiej zwizane z Maritime Security 6.1. Wprowadzenie Po wydarzeniach 11wrzenia w Nowym Jorku IMO podjła intensywne i szybkie działania majce na celu popraw ochrony eglugi (Maritime Security). W wyniku intensywnych przygotowa w grudniu 2002 roku, w kwaterze głównej IMO w Londynie odbyła Konferencja Dyplomatyczna. Konferencja ta była znaczcy i kluczowym, w sensie ochrony eglugi i przeciwdziałania zagroeniu terrorystycznemu, wydarzeniem dla wiatowego rodowiska morskiego. W konferencji brały udział delegacje 108 pastw sygnatariuszy konwencji SOLAS, która jest najwaniejsza konwencj dla midzynarodowego rodowiska eglugowego, dotyczc spraw bezpieczestwa ycia na morzu. Ponadto w konferencji wziły udział 2 delegacje pastw majcych status obserwatorów, 2 delegacje pastw bdcych członkami stowarzyszonymi oraz delegacje licznych organizacji agend Narodów 42

43 Zjednoczonych i innych organizacji midzynarodowych. Było to najwiksze zgromadzenie przedstawicieli w historii nowoczesnej eglugi, co wiadczy o wadze rozwaanych problemów. Wynikiem Konferencji Dyplomatycznej jest całkowicie nowy, spójny system ochrony midzynarodowego przemysłu eglugowego. System ten został przyjty podczas spotkania w Londynie, ale ostatecznie wszedł w ycie 1 lipca 2004 roku. Konferencja przyjła wiele poprawek do Midzynarodowej Konwencji SOLAS Najwaniejsze z nich to przyjcie nowego Rozdziału XI-2 dot. specjalnych rodków majcych na celu polepszenie ochrony eglugi. Rozdział ten konstytuuje Kodeks ISPS. Kodeks ISPS ma zastosowanie w stosunku do statków o nonoci 500 GT i wikszych, jednostek szybkich (HSC), ruchomych i przybrzenych instalacji wiertniczych i potów obsługujcych te jednostki w podróach midzynarodowych. Celem Kodeksu jest wprowadzenie standardowej struktury ochrony eglugi, tak aby łatwiej polepsza ochron eglugi w skali globalnej. Wszystkie Rzdy pastw podpisujc poprawki zostały zobligowane do przeprowadzenia przegldu i oceny stanu ochrony portów i ich instalacji. Ocena ta musi dotyczy ochrony fizycznej, integralnoci strukturalnej systemów ochrony, polityki proceduralnej, systemów transportowych, systemów komunikacyjnych i innych systemów i instalacji przemysłu eglugowego w celu prawidłowego oszacowania poziomu ryzyka. Aby ustanowi prawidłowe sposoby komunikacji koniecznym było ustanowienie 3 poziomów ochrony (bezpieczestwa). Poziom 1 oznacza poziom normalny, poziom 2 oznacza sytuacj o rednim ryzyku i poziom 3 oznacza sytuacj wysokiego ryzyka. Poziomy ochrony wyzwalaj zastosowanie odpowiednich rodków ochrony na pokładach statków, jaki i w portach i instalacjach portowych. Kodeks ISPS stanowi, e podstawowym sposobem poziomu ryzyka jest ograniczanie słaboci (słabych punktów) systemu poprzez zwikszenie monitoringu, kontrolowany dostp, monitorowanie działa osób i ruchów ładunków, zapewnienie bezpiecznej łcznoci na rzecz systemów ochrony oraz posiadanie i utrzymywanie w gotowoci odpowiedniego wyposaenia, odpowiednio do poziomu ochrony. Jasno z tego wynika, e monitorowanie osób i towarów, oraz łczno odgrywaj kluczow rol w nowym systemie ochrony eglugi. Zgodnie z Kodeksem ISPS jest konieczne utworzenie stanowiska i powoływanie Oficera Ochrony Kompanii (Company Security Officer CSO) dla całego przedsibiorstwa eglugowego oraz powoływanie Oficera Ochrony Statku (Ship Security Officer SSO) dla 43

44 kadego statku w kompanii. CSO jest odpowiedzialny za odpowiedni ocen systemu ochrony statków oraz wyznaczenie SSO. Kodeks ISPS wymaga od wszystkich statków podlegajcych konwencji SOLAS aby zostały wyposaone w system alarmowania Ship Security Alert System SSAS. Ustalono cisły plan czasowy instalacji takich systemów na poszczególnych typach statków. Według niego proces instalacji powinien zosta zakoczony do koca 2006 roku. Naley podkreli, e plan ten dotyczy tylko statków konwencyjnych. Take podczas tej konferencji na wniosek Stanów Zjednoczonych rozpoczto dyskusj na temat ledzenia statków dalekiego zasigu wprowadzenia systemów. Propozycja ta wtedy spotkała si z du niechci. Jednak w to dalszych dyskusji uzyskano powszechn akceptacj i w 2004 roku, na forum IMO zapadła decyzja o budowie systemów LRIT (Long Range Identification And Tracking). Obecnie znane s pewne załoenia do tych systemów i trwaj intensywne prace w korespondencyjnej grupie ekspertów nad opracowaniem spójnych Performance Standards Statkowy System Alarmowania Ship Security Alert System (SSAS) Koncepcja Statkowego Systemu Alarmowania SSAS została zaprezentowana na Rys. 1. W przypadku uaktywnienia systemu na pokładzie statku powinien zosta nadany alarm ochrony statku (ship security alert) i powinien zosta skierowany do odpowiednich instytucji na ldzie, wyznaczonych przez administracj pastwow oraz do odpowiednich słub kompanii eglugowej, w wikszoci przypadków CSO. Alarm tego rodzaju powinien identyfikowa statek i jego połoenie (pozycj) oraz wskazywa, e bezpieczestwo (security) statku zostało naruszone lub powstało zagroenie naruszenia tego bezpieczestwa. System ten nie powoduje uruchomienia jakiegokolwiek alarmu na pokładzie statku lub na statkach znajdujcych si w pobliu. System powinien by zbudowany w taki sposób, aby istniała moliwo jego aktywacji bezporednio z miejsca z którego prowadzi si nawigacj statku (mostka nawigacyjnego) i drugiego, innego miejsca. Tak wic system powinien posiada dwa przyciski aktywacyjne (ship alert buttons), zainstalowane w ukrytych miejscach, na mostki i w ukrytym miejscu na statku. System powinien mie wbudowan funkcj testowania, która w wikszoci aplikacji jest realizowana poprzez wyposaenie systemu w trzeci przycisk nazywany testowym. Instalacja urzdze systemu na statku powinna by wykonana w sposób sekretny, w tym sensie, e nie powinna by oczywista i łatwa identyfikacja poszczególny elementów systemu takich jak antena, transceiver itp. Ponadto urzdzenia te nie powinny by 44

45 wykazane w adnej dokumentacji technicznej na statku oraz certyfikatach bezpieczestwa. W systemie SSAS moe zosta wykorzystany kady system radiokomunikacji morskiej. Jednake obecnie realizowane aplikacje wykorzystuj jak na razie tylko systemy satelitarne. Aplikacje te działaj w oparciu o systemy Inmarsat D/D+, Inmarsat C/miniC, Irydium. Istniej propozycje i techniczne moliwoci wykorzystania systemu COSPAS-SARSAT i sytemu Argos. Interesujcym jest, e firmy oferujce aplikacje SSAS sprzedaj nie tylko urzdzenia statkowe ale całe zestawy usług zwizanych z tymi urzdzeniami. Usługi te obejmuj testowanie systemu i łcz ze statkami, nasłuch alarmów przez 24 godziny na dob i 7 dni w tygodniu, rejestracj historii testów i alarmów z statków dla poszczególnych statków i kompanii eglugowych oraz przekierowanie alarmów do odpowiednich władz i CSO przy pomocy dowolnego cyfrowego systemu komunikacyjnego, zapewniajcego odpowiedni poziom ochrony informacji. Właciciel statku lub jego oficer ochrony moe rejestrowa nowe urzdzenia alarmowe, konfigurowa zgodnie z procedurami funkcje przekierowania alarmów, sprawdza histori testów i ewentualnych alarmów oraz rónego rodzaju statystyki połcze. Wszystkie te czynnoci mog zosta wykonane przy pomocy zwykłej przegldarki internetowej, wykorzystujcej protokół SSL. Wynika z tego, e firmy sprzedajce aplikacje SSAS musz posiada własne centra łcznoci, mie podpisane umowy z dostarczycielami łcz, odpowiednie bazy danych oraz niezawodny dostp do Internetu pozwalajcy na dostp do danych uprawnionym instytucjom i kompaniom eglugowym. Ten rodzaj outsourcingu jest bardzo wygodny dla kompanii eglugowych. Liderami tego rodzaju usług s: amerykaska firma Satamatics i europejski Dutch Royal Dirkzwager. 45

46 Rysunek 1. Uogólniony schemat Statkowego Systemu Alarmowania SSAS 6.3. System identyfikacji i ledzenia dalekiego zasigu (LRIT) Inicjatywa organizacji i budowy systemu dalekiego zasigu identyfikacji i ledzenia statków (LRIT) została podjta przez Stany Zjednoczone po wydarzeniach 11 wrzenia. Celem wprowadzenia tego systemu jest obnienia ryzyka zagroenia ochrony eglugi. Docelowo, w odległym horyzoncie czasowym Stany Zjednoczone zamierzaj ledzi kady ruchomy obiekt znajdujcy si na ich wodach lub w ich pobliu. Pod pojciem ledzenia, rozumie si wykrycie, identyfikacj, cigły nadzór i klasyfikacj obiektów (statków). Oznacza to, e w przyszłoci kady statek objty konwencj SOLAS bdzie ledzony przez system LRIT. Obecnie, pracuje Korespondencyjna Grupa Robocza ds. LRIT, która ma zaproponowa rozwizania poszczególnych problemów i przedstawi je w formie raportu na 10-tej sesji COMSAR, która odbdzie si w marcu 2006 roku w Londynie. Podjto ju ogólne decyzje, e system powinien by otwarty w sensie moliwoci wykorzystywania dowolnego obecnie funkcjonujcego jaki i przyszłych systemów radiokomunikacji morskiej do celów transmisji danych LRIT. Zdecydowano, e powinien by on nadzorowany przez niezalen organizacj midzynarodow. Struktur przyszłego systemu zaproponowała midzy innymi IMSO (International Maritime Satellite Organization), co przedstawiono na Rys. 2. W oparciu o 46

47 proponowan struktur systemu Korespondencyjna Grupa Robocza zidentyfikowała zbiór zagadnie wymagajcych opracowania i rozwizania. Lista obejmuje 14 zagadnie: 1. Midzynarodowa baza danych LRIT 2. Bezpieczestwo (ochrona) danych 3. danie danych LRIT od dostarczycieli usług LRIT 4. Przechowywanie informacji LRIT 5. Niszczenie archiwizowanych informacji LRIT 6. Czas wanoci (latency) informacji LRIT 7. Wymogi odnonie LRIT w konwencji SOLAS i standardach działania 8. Architektura systemu 9. Zmienne czstoci raportowania LRIT 10. Spisy statków w Centrach Danych LRIT 11. Dodatkowe Informacje LRIT 12. Wykorzystanie informacji LRIT przez RCC do celów SAR 13. Koszty informacji LRIT w kontekcie dostpnych technologii 14. Parametry raportowania LRIT Rysunek 2. Schemat Systemu Identyfikacji i ledzenia Dalekiego Zasigu (LRIT) W przypadku SSAS, IMO po raz pierwszy pozwoliła na realizacj aplikacji systemu bez opracowanych Peerformance Standards. Prace nad nimi bd kontynuowane co na pewno spowoduje ewolucj technologiczn tych systemów. Organizacja jest otwarta na wszystkie 47

System akumulacji punktów ECTS jako metoda zarzdzania elastycznym modelem studiów

System akumulacji punktów ECTS jako metoda zarzdzania elastycznym modelem studiów !" 1 Spis treci System akumulacji punktów ECTS jako metoda zarzdzania elastycznym modelem studiów Tomasz Saryusz-Wolski 1. Wprowadzenie... 2 2. Definicje podstawowych poj... 4 3. Obcienie studentów prac...

Bardziej szczegółowo

NETYKIETA KODEKS ETYCZNY CZY PRAWO INTERNETU?

NETYKIETA KODEKS ETYCZNY CZY PRAWO INTERNETU? Uniwersytet Jagielloski Wydział Zarzdzania i Komunikacji Społecznej INSTYTUT INFORMACJI NAUKOWEJ I BIBLIOTEKOZNAWSTWA Studia dzienne Grzegorz Kubas NETYKIETA KODEKS ETYCZNY CZY PRAWO INTERNETU? Opiekun

Bardziej szczegółowo

PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE LUSARZ (37 03)

PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE LUSARZ (37 03) MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE LUSARZ (37 03) OBECNIE: 722[03] Akceptuj: Zatwierdzam: Minister Gospodarki Minister Edukacji Narodowej SPIS TRECI str. PODSTAWA

Bardziej szczegółowo

OSIĄGNIĘCIA W DZIEDZINIE TELEKOMUNIKACJI ORAZ ICH WPŁYW NA ROZWÓJ TEJ DYSCYPLINY W POLSCE Daniel Józef Bem

OSIĄGNIĘCIA W DZIEDZINIE TELEKOMUNIKACJI ORAZ ICH WPŁYW NA ROZWÓJ TEJ DYSCYPLINY W POLSCE Daniel Józef Bem OSIĄGNIĘCIA W DZIEDZINIE TELEKOMUNIKACJI ORAZ ICH WPŁYW NA ROZWÓJ TEJ DYSCYPLINY W POLSCE Daniel Józef Bem Instytut Telekomunikacji, Teleinformatyki i Akustyki Politechnika Wrocławska e-mail: Daniel.J.Bem@pwr.wroc.pl

Bardziej szczegółowo

Samorzd Województwa Wielkopolskiego Wojewódzki Urzd Pracy w Poznaniu

Samorzd Województwa Wielkopolskiego Wojewódzki Urzd Pracy w Poznaniu Samorzd Województwa Wielkopolskiego Wojewódzki Urzd Pracy w Poznaniu Sytuacja osób niepełnosprawnych na wielkopolskim rynku pracy Raport z badania ankietowego 1 Spis treci WSTP... 3 RODZIAŁ I... 6 INFORMACJA

Bardziej szczegółowo

PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE TECHNIK ADMINISTRACJI

PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE TECHNIK ADMINISTRACJI MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE TECHNIK ADMINISTRACJI SYMBOL CYFROWY 343 [01] Akceptuj Zatwierdzam Minister Spraw Wewntrznych i Administracji Minister Edukacji

Bardziej szczegółowo

EUROPEJSKI SYSTEM NORMALIZACJI

EUROPEJSKI SYSTEM NORMALIZACJI PROGRAM WSPIERANIA BIZNESU II PHARE SME-FIT EUROPEJSKI SYSTEM NORMALIZACJI ZWIĄZEK RZEMIOSŁA POLSKIEGO 2004 Zawartość I. HISTORIA I RAMY PRAWNE EUROPEJSKIEGO SYSTEMU NORMALIZACJI II. III. IV. A. Historia

Bardziej szczegółowo

Biblioteki cyfrowe na wiecie powstanie i rozwój

Biblioteki cyfrowe na wiecie powstanie i rozwój 1 Wadysaw Marek Kolasa 1. Wstp Biblioteki cyfrowe na wiecie powstanie i rozwój Biblioteki cyfrowe, jakkolwiek s zjawiskiem stosunkowo modym, maj za sob dug i rozbudowan histori. Wprawdzie ich rozwój w

Bardziej szczegółowo

Wizja zrównoważonego rozwoju dla polskiego biznesu

Wizja zrównoważonego rozwoju dla polskiego biznesu Wizja zrównoważonego rozwoju dla polskiego biznesu Wizja zrównoważonego rozwoju dla polskiego biznesu 2050 Spis treści Wizja zrównoważonego rozwoju dla polskiego biznesu 2050 str. 06 1. Wstęp 2. Polska

Bardziej szczegółowo

PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE TECHNIK INFORMATYK

PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE TECHNIK INFORMATYK MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE TECHNIK INFORMATYK SYMBOL CYFROWY 312 [01] Akceptuj: Zatwierdzam: Przewodniczcy Komitetu Bada Naukowych Minister Edukacji Narodowej

Bardziej szczegółowo

Rozwój technologii podróy

Rozwój technologii podróy Wstp W cigu najbliszych pitnastu lat przewonicy bd stosowa obecne i nowe technologie ukierunkowane na klienta w celu optymalizacji wszystkich etapów podróy konsumentów, od rezerwacji a do przylotu na miejsce

Bardziej szczegółowo

ROLA MORSKIEJ INFORMACJI GEOPRZESTRZENNEJ DLA ZABEZPIECZENIA DZIAŁAŃ MORSKICH

ROLA MORSKIEJ INFORMACJI GEOPRZESTRZENNEJ DLA ZABEZPIECZENIA DZIAŁAŃ MORSKICH Kmdr Krzysztof KUBICKI Biuro Hydrograficzne Marynarki Wojennej ROLA MORSKIEJ INFORMACJI GEOPRZESTRZENNEJ DLA ZABEZPIECZENIA DZIAŁAŃ MORSKICH 1. Pojęcie morskiej informacji geoprzestrzennej 1 Pojęcie Morskiej

Bardziej szczegółowo

ISSN 1509-3603 NR 1/2006. Odpowiedzialność w sieci Inny wymiar eksperymentu Docierać dalej

ISSN 1509-3603 NR 1/2006. Odpowiedzialność w sieci Inny wymiar eksperymentu Docierać dalej ISSN 1509-3603 NR 1/2006 Odpowiedzialność w sieci Inny wymiar eksperymentu Docierać dalej O D R E D A K T O R A NASK wkracza dynamicznie w 2006 rok, obejmując zasięgiem sieci radiowej aglomeracje Katowic,

Bardziej szczegółowo

RAPORT. Perspektywy rozwojowe MOBILE ONLINE W POLSCE

RAPORT. Perspektywy rozwojowe MOBILE ONLINE W POLSCE RAPORT Perspektywy rozwojowe MOBILE ONLINE W POLSCE Przedmowa Rewolucja. W tym jednym słowie zawarte jest wszystko to, czego jesteśmy świadkami w obszarze internetu. To przede wszystkim zasługa wszechobecnego

Bardziej szczegółowo

Wspólnotowy System Ekozarządzania i Audytu (EMAS)

Wspólnotowy System Ekozarządzania i Audytu (EMAS) Spis treści 1 Wspólnotowy System Ekozarządzania i Audytu () PORADNIK DLA ADMINISTRACJI Listopad 2005 2 Poradnik dla administracji Wydanie: Listopad 2005 r. ISBN 83-921140-6-X Autorzy: Robert Pochyluk Małgorzata

Bardziej szczegółowo

dialog dialog z interesariuszami interesariuszami dialog dialog dialog interesariuszami interesariuszami interesariuszami

dialog dialog z interesariuszami interesariuszami dialog dialog dialog interesariuszami interesariuszami interesariuszami dialog z interesariuszami Jak rozmawiać, czyli jak usłyszeć i jak zostać wysłuchanym? dialog z dialog interesariuszami dialog z dialog z interesariuszami interesariuszami z interesariuszami Poradnik dla

Bardziej szczegółowo

Dostępność stron internetowych wyjaśnienie istoty problemu i opis wymagań

Dostępność stron internetowych wyjaśnienie istoty problemu i opis wymagań Strona1 Dostępność stron internetowych wyjaśnienie istoty problemu i opis wymagań Dostępność stron internetowych wybranych jednostek samorządu terytorialnego na Mazowszu Jacek Zadrożny Warszawa, Marzec

Bardziej szczegółowo

Andrzej Kraśniewski. Proces Boloński. to już 10 lat

Andrzej Kraśniewski. Proces Boloński. to już 10 lat Andrzej Kraśniewski Proces Boloński to już 10 lat Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Warszawa 2009 Andrzej Kraśniewski Proces Boloński to już 10 lat Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Warszawa 2009 Publikacja

Bardziej szczegółowo

Opis systemu B2B. Przygotowanie projektu infrastruktury elektrotechnicznej dla klientów,

Opis systemu B2B. Przygotowanie projektu infrastruktury elektrotechnicznej dla klientów, Opis systemu B2B W ramach realizacji projektu wdrożony zostanie jeden system B2B. W wyniku realizacji przedmiotowej inwestycji zostanie wdrożony 1 kompleksowy system automatyzujący relacje B2B pomiędzy

Bardziej szczegółowo

RAPORT UWARUNKOWANIA ROZWOJU TELEMEDYCYNY W POLSCE

RAPORT UWARUNKOWANIA ROZWOJU TELEMEDYCYNY W POLSCE RAPORT UWARUNKOWANIA ROZWOJU TELEMEDYCYNY W POLSCE Potrzeby, bariery, korzyści, analiza rynku, rekomendacje WWW.KIGMED.EU Warszawa Wersja - marzec 2015 r. 1 S t r o n a Raport opracował zespół ekspertów:

Bardziej szczegółowo

POLITYKA MIGRACYJNA POLSKI stan obecny i postulowane działania. Dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 31 lipca 2012 r.

POLITYKA MIGRACYJNA POLSKI stan obecny i postulowane działania. Dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 31 lipca 2012 r. POLITYKA MIGRACYJNA POLSKI stan obecny i postulowane działania Dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 31 lipca 2012 r. Opracowanie: Zespół do Spraw Migracji. Redakcja: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych

Bardziej szczegółowo

ELEKTRONICZNE METODY PŁATNOŚCI. ISTOTA, ROZWÓJ, PROGNOZA

ELEKTRONICZNE METODY PŁATNOŚCI. ISTOTA, ROZWÓJ, PROGNOZA Poradnik KLIENTA USŁUG FINANSOWYCH Bartłomiej Chinowski ELEKTRONICZNE METODY PŁATNOŚCI. ISTOTA, ROZWÓJ, PROGNOZA Warszawa 2013 Publikacja została wydana nakładem Komisji Nadzoru Finansowego Komisja Nadzoru

Bardziej szczegółowo

Program wspierania przedsiębiorczości w Toruniu na lata 2014-2020

Program wspierania przedsiębiorczości w Toruniu na lata 2014-2020 Program wspierania przedsiębiorczości w Toruniu na lata 2014-2020 skierowany do mikro, małych i średnich przedsiębiorstw PLAN OPERACYJNY Dokument zawiera opis metodologii, streszczenie diagnozy, analizę

Bardziej szczegółowo

Mo liwo absorpcji rodków europejskich przez sfer B+R w latach 2007-2013

Mo liwo absorpcji rodków europejskich przez sfer B+R w latach 2007-2013 Ekspertyza zosta a wykonana na zlecenie Departamentu Koordynacji Polityki Strukturalnej w MGPiPS. Informacje zawarte w ekspertyzie odzwierciedlaj pogl dy autora a nie zamawiaj cego. Mo liwo absorpcji rodków

Bardziej szczegółowo

Narodowy Program Ochrony Infrastruktury Krytycznej. Narodowy Program Ochrony Infrastruktury Krytycznej

Narodowy Program Ochrony Infrastruktury Krytycznej. Narodowy Program Ochrony Infrastruktury Krytycznej 2013 Narodowy Program Ochrony Infrastruktury Krytycznej Narodowy Program Ochrony Infrastruktury Krytycznej 1 Spis treści Spis treści 2 Wprowadzenie 4 1. Zakres, cele, priorytety i zasady Programu 6 1.1.

Bardziej szczegółowo

Rozwój radiofonii i telewizji

Rozwój radiofonii i telewizji Alina Karwowska-Lamparska Opisano historię rozwoju radiofonii od koncepcji pierwszej emisji radiowej, przez radio kryształkowe, emisję sygnałów radiofonicznych i stereofonię do radia cyfrowego i połączenia

Bardziej szczegółowo

Tom 11. System monitorowania rewitalizacji

Tom 11. System monitorowania rewitalizacji Tom 11 System monitorowania rewitalizacji INSTYTUT ROZWOJU MIAST Tom 11 System monitorowania rewitalizacji Wojciech Jarczewski Janusz Jeżak Kraków 2010 Praca naukowa finansowana ze środków na naukę w

Bardziej szczegółowo

DOSTĘP ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH DO FUNDUSZY STRUKTURALNYCH STAN OBECNY I PERSPEKTYWY

DOSTĘP ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH DO FUNDUSZY STRUKTURALNYCH STAN OBECNY I PERSPEKTYWY DOSTĘP ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH DO FUNDUSZY STRUKTURALNYCH STAN OBECNY I PERSPEKTYWY RAPORT NA PODSTAWIE WYNIKÓW BADANIA STOWARZYSZENIA KLON/JAWOR KONDYCJA SEKTORA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH W POLSCE 2006

Bardziej szczegółowo

System komercjalizacji nowoczesnych technologii

System komercjalizacji nowoczesnych technologii Nauka + Partnerstwo + Innowacyjność = Sposób na biznes Gdański Park Naukowo- Technologiczny System komercjalizacji nowoczesnych technologii System komercjalizacji nowoczesnych technologii 2 System komercjalizacji

Bardziej szczegółowo

Rozwój Przedsiębiorstw Ekonomii Społecznej (PES) Metody wsparcia

Rozwój Przedsiębiorstw Ekonomii Społecznej (PES) Metody wsparcia E K O N O M I A S P O Ł E C Z N A T E K S T Y 2 0 0 6 Anna Forin Mariola Misztak-Kowalska Rozwój Przedsiębiorstw Ekonomii Społecznej (PES) Metody wsparcia Anna Forin, Mariola Misztak-Kowalska Streszczenie

Bardziej szczegółowo